ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
307
BUYRAK VA YUQORI SIYDIK YO’LLARINING PARENXIMASI
O’SMALARINI TASHXISLASHDA MRT VA MSKT FOYDALANISH AFZALLIKLARI
Saidaxmedova Zuxra Otaxanovna
Xorazm viloyati Urganch shahri,
Urganch Abu Ali ibn Sino nomidagi Jamoat salomatlik texnikumi
“Umumkasbiy fanlar” kafedrasi o‘qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.8024725
Annotatsiya.
Ushbu maqolada buyrak va yuqori siydik yo’llarining parenximasi
o’smalarini tashxislashda MRT va MSKT foydalanish afzalliklari haqida ma’lumotlar keltirib
o’tildi.
Kalit so’zlar:
Magnit rezonans, prostate bezi, siydik-tanosil, MRT va MSKT, PKV.
ADVANTAGES OF USING MRI AND MSKT IN THE DIAGNOSIS OF
PARENCHYMA TUMORS OF THE KIDNEYS AND UPPER URINARY TRACT
Abstract.
This article cites data on the benefits of using MRI and MSKT in the diagnosis of
parenchyma tumors of the kidneys and upper urinary tract.
Keywords:
magnetic resonance, prostate gland, urinary-venous, MRI and MSKT, PKV.
ПРЕИМУЩЕСТВА ИСПОЛЬЗОВАНИЯ МРТ И МСКТ В ДИАГНОСТИКЕ
ОПУХОЛЕЙ ПАРЕНХИМЫ ПОЧЕК И ВЕРХНИХ МОЧЕВЫВОДЯЩИХ ПУТЕЙ
Аннотация.
В этой статье представлена информация о преимуществах
использования МРТ и МСКТ при диагностике опухолей паренхимы почек и верхних
мочевыводящих путей.
Ключевые слова:
магнитный резонанс, предстательная железа, венозное
мочеиспускание, МРТ и МСКТ, ПКВ.
Hozirgi vaqtda yuqori va pastki siydik yo’llarining shakllanishini diagnostikasi va
differentsial diagnostikasi uchun qo’llaniladigan diagnostika usullarining diapazoni juda katta.
An’anaviy tasvirlashusullari (ekskretor urografiya, qorin aortografiyasi, radionuklid usullari,
ultratovush, sistoskopiya) bilan bir qatorda, diagnostika algoritmiga tobora ko’proq kirish mumkin
bo’lgan rentgen kompyuter tomografiyasi (MRT, MSKT) va magnit-rezonans tomografiya kiradi.
Ushbu instrumental usullarning har biri diagnostikada o’ziga xos joyni egallaydi, turli
darajadagi ma’lumotlar mazmuniga ega, ba’zan bir-birini to’ldiradi, sof texnik xususiyatga ega va
bemorlar uchun xavfsizlik nuqtai nazaridan o’zining ijobiy va salbiy tomonlariga ega.
Ikkala usul ham (MRT va MSKT) hozirgi vaqtda taniqli tasvirlash usullari (jumladan,
uroradiologiyada) bo’lib, ular ekzotik va qimmat bo’lganligi sababli kengroq qo’llaniladi va
nafaqat bitta tadqiqot markazlarida, balki turli klinikalar va diagnostic markazlarda ham mavjud.
Adabiyot ma’lumotlariga ko’ra, MRT va MSKT siydik-tanosil tizimining o’smalarini invaziv
bo’lmagan ko’rish usullari orasida eng informatsion hisoblanadi.
Usullar doimiy ravishda ishlab chiqilmoqda va texnik jihatdan takomillashtirilmoqda.
Xususan, bugungi kunda MSKT dan foydalanish rentgenologga bemorni tekshirish jarayonida
to’g’ridan-to’g’ri skanerlash (sekundiga 8-64 tasvir), real vaqt rejimida (real vaqtda spiral) eng
muhim ma’lumotlarni taqdim etadi, shuningdek, bemorning ichki organlarining yuqori aniqlikdagi
tasvirini olish imkonini beradi. MRTda invaziv bo’lmagan MR angiografiya va venografiya, MR
urografiya kabi turlari faol joriy etilmoqda va qo’llanilmoqda, impuls ketma-ketligi doimiy
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
308
ravishda ishlab chiqilmoqda. Ma’lumki, MRT usulining dastlabki yuqori to’qimalarining
farqlanishi gadoliniyga asoslangan paramagnit kontrastli vositalar (PKV) yordamida oshirilishi
mumkin. Va agar yaqin vaqtgacha PKV faqat patologiyalarni aniqlash va ma’lum bir organning
anatomik rasmidan og’ishlarni baholash uchun keng qo’llanilgan bo’lsa, endi ulardan foydalanish
impuls ketma-ketligi bilan birgalikda turli organlarning, shu jumladan organlarning, shu jumladan
MRT yordamida buyraklar funktsiyalarini o’rganishga imkon beradi.
Asosan so’nggi 5 yil ichida nashr etilgan adabiyot ma’lumotlari bilan tanishar ekanmiz, biz
bir qator savollarga javob topishga e’tibor qaratdik: buyrak va siydik yo’llarining o’malarini
tashxislashda tomografiya usullarini qo’llash mantiqiy asoslari vaalgoritmi, tomografiyani
tanlashning ahamiyati, mukammal texnika (xususan, MRT uchun), natijalarni talqin qilish
xususiyatlari, kontrastli vositalarning roli.
Birinchi marta bosqichli tomografning klinik sinovlari 1975-yilda (Minnesota, AQSh)
o’tkazilgan va buyraklarni tekshirish uchun MRTdan foydalanish bo’yicha birinchi hisobot 1981-
yilga to’g’ri keladi. Muallifning MRT 2 bemorni tekshirish uchun ishlatilgan: 1-si oddiy buyrak
kistasi va 2-buyrak karsinomasi bilan. Deyarli darhol shundan so’ng, glomerulonefrit bilan
og’rigan bemorda, shuningdek, transplantatsiya qilingan buyrak funktsiyasi bo’lgan 1 bemorda
buyraklarning MRT dan foydalanish natijalari to’g’risida maqolalar paydo bo’ldi. Ko’p o’tmay
nashrlar hajmi oshib bordi va buyrak patologiyalarida MRT imkoniyatlariga dastlabki munosabat
biroz g’ayratli edi. Hech bo’lmaganda, butun dunyoda buyraklarning MRT tadqiqotlari tajribasi
to’plangan bo’lsa, zamonaviy nuqtai nazardan shunday ko’rinadi. 1983-yilda 6 ta sog’lom
ko’ngilli va turli xil buyrak patologiyalari bo’lgan 12 bemorda buyraklarni o’rganish bo’yicha
hisobot chop etildi. Xuddi shu yili yana 15 bemorni so’rovi natijalari e’lon qilindi. Sekin-asta
to’plangan tajriba. 1984-yil oxirida turli xil buyrak kasalliklari (glomerulonefrit, qizil yuguruk,
terminal buyrak yetishmovchiligi, gidronefrotik transformatsiya, buyrak arteriyasi stenozi, yakka
buyrak kistalari, polikistoz, o’smalar va boshqalar) bo’lgan 52 bemor va 6 nafar sog’lom
ko’ngillilarni so’rov natijalari bo’yicha nashr paydo bo’ldi. Ushbu tadqiqotda ma’lum buyrak
patologiyasi bo’lgan bemorlar soni 1 dan 7 gacha bo’lgan.
Ko’pgina tadqiqotchilar MRTning afzalliklariga e’tibor berishadi: tasvirni olish uchun
ionlashtiruvchi nurlanishning yo’qligi, bemorni tayyorlamasdan va premedikatsiya qilmasdan
diagnostika jarayonini o’tkazish qobiliyati, bemorni harakatlantirmasdan turli darajadagi uchta
o’zaro perpendikulyar proektsiyalarda tasvirni olish, suyak tuzilmalaridan artefaktlar, tadqiqot
maqsadlariga va xuddi shu tadqiqot jarayonida olingan zarur ma’lumotlarning tabiatiga qarab puls
ketma-ketligini sozlash qobiliyati yo’qligi.
Ba’zi mualliflar buyrak patologiyasini o’rganishda MRTning ijobiy va salbiy tomonlariga
alohida to’xtalib o’tadilar. Olingan ma’lumotlar rentgen nurlari yordamida usullarga asoslangan
ma’lumotlardan ustunroq ekanligiga ishoniladi. MRT tekshiruvlarida nafas olish harakatlaridan
tashqari hech qanday artefaktlar ko’rinmaydi. Buyraklarning MRT natijalari fizika turiga,
oshqozon-ichak traktida gazlar mavjudligiga bog’liq emas va juda oz narsa operatorning
malakasiga bog’liq. MRTning vaqti qisqa (bir necha soniyadan 8-10 minutgacha, qo’llaniladigan
vazifalar va texnikaga, magnit maydon kuchiga qarab).
Hozirgi vaqtda mutaxassislar tadqiqot vaqtini qisqartiradigan va inson tanasidagi harakat
elementlarini (nafas olish, yurak qisqarishi, qorin aortasi pulsatsiyasi) to’liq “neytrallashtirish”
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
309
imkonini beruvchi tez puls ketma-ketliklaridan faol foydalanmoqda. So’nggi paytlarda yog
‘to’qimalaridan signalni bostirish usullari tobora ko’proq qo’llanilmoqda.
Ba’zi tadqiqotchilar nafaqat konsistensiyaga, balki o’simtaning gistologik tuzilishiga qarab
optimal texnikani tanlash muhimligini ta’kidlaydilar, chunki hatto qattiq o’smalar ham T2 vaznli
tasvirlarda izointens, gipointens va giperintens bo’lishi mumkin. MRT va gistologik
ma’lumotlarning natijalarini solishtirganda, kist yoki o’simta signallarining intensivligi yaxshi
xulqlilikni kafolatlay olmasligi va yomon xulqlilikni istisno qila olmasligi ko’rsatilgan. Usulning
cheklovlari va xatolar manbalari o’simtani yallig’lanish o’zgarishlari va infiltratlardan ajratish
qiyinligini, kichik qon kollaterallari va o’smaning limfoid to’qimalarga kirib borishini ajrata
olmaslikdan dalolat beradi. Tadqiqotlardan birining mualliflari, shuningdek, MRTning
afzalliklarini ta’kidladilar - u biroz kattalashgan limfa tugunlari, kichik kollateral tomirlarni
aniqlashda kompyuter tomografiyasidan ustundir va tomir obstruktsiyasini (tromboz) baholashga
imkon beradi. Boshqa tadqiqotchilarning ta’kidlashicha, MRT buyrak kistalari va o’smalarini
tashxislashda ultratovush usullaridan ustundir, 0,5 sm dan kichik shakllanishlarni ko’rishga, kista
tarkibining tabiatini baholashga imkon beradi. Shu bilan birga, buyrak patologiyasini tashxislashda
MRTning potentsial zaifligiga e’tibor qaratiladi. Xususan, mobil protonlarning past zichligi tufayli
kaltsiy konlari juda kam signal chiqaradi yoki umuman yo’q va MRT skanerlarida ko’rinmaydi.
Ishlarning birida MRT buyrak o’smalarini aniqlashda yaxshi natijalar berishi va bu ayniqsa
qimmatli bo’lib, ularning tomirlar va qo’shni organlarga infiltratsiyasi haqida yuqori aniqlik bilan
hukm qilish imkonini berishi ta’kidlangan. Buyrak adenokarsinomasi bilan og’rigan 60 nafar
bemorni tekshirish natijalari (zudlik bilan o’rganilgan yoki otopsiya yo’li bilan) tahlil qilindi. MRT
11 holatdan 10 tasida buyrak venasida trombni va 8 ta holatdan 7 tasida pastki kava venaga
infiltratsiyani ko’rsatdi. Shunga o’xshash ma’lumotlar boshqa hisobot mualliflari tomonidan
berilgan, bir vaqtning o’zida ta’kidlagan holda, MRT, uning ko’p proyeksiyaliligi tufayli,
shuningdek, kompyuter tomografiyasi yordamida buyrak shakllanishidan tashxislashdan keyin
ham zarur, chunki. aniqroq, qo’shni organlar va to’qimalarning jarayonda ishtirok etishini
baholash mumkin. Buyrak hujayrali karsinomasi bo’lgan 24 bemorda MRT tekshiruvining roli
prospektiv tarzda o’rganildi. Barcha holatlarda pastki kovak vena (PKV) MRT va kompyuter
tomografiyasi ma’lumotlari 17 bemorning 16 tasida o’zaro mos keldi: bir holatda KT jigarga
invaziyani ko’rsatdi, ammo bu MRT va jarrohlik yo’li bilan tasdiqlanmadi. MRT shuningdek, 3
bemorda muhim qo’shimcha ma’lumot berdi, jumladan KTdan farqli o’laroq, PKVsida tromb (va
KT tomonidan aniqlanmagan umurtqa pog’onasida bir mtsda) va KT minimal ko’rsatilmagan 1
holatda PKVning ishtiroki. MRT ushbu toifadagi bemorlarda tanlov usuli hisoblanadi va KTdan
ustundir. Ushbu qator holatlarda olingan ma’lumotlar pastki venokavografiyasiz jarrohlik
aralashuvining maqsadga muvofiqligi, uning tabiati va darajasi masalasini hal qilishga yordam
berdi.
REFERENCES
1.
Худойбердиев Д., Хасанов О. Методы лучевой диагностики в оценке изменений
тазобедренного сустава //Журнал проблемы биологии и медицины. –2016. –No. 4
(91). –С. 193-196.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
310
2.
Xudoyberdiyev D. K. et al. Morphological Characteristics Of Morphometric Parameters
Of The Gastric Mucosa In Polypragmasia With Anti-Inflammatory Drugs //Eurasian
Scientific Herald. –2022. –Т. 4. –С. 1-7.
3.
Каримович К.Д., Аблогулович Д.Н. Лучевая диагностика заболеваний молочных
желез у женщин с гипотиреозом //АМАЛИЙ В.А. ТИББИЙОТ ФАНЛАРИ
ИЛМИЙ ЖУРНАЛИ. –2022. –Т.1. –No.5. –С.79-87
4.
Al-Shyukri S.X. Opuxoli mochepolovыx organov. -SPb, 2010. -320 s.
5.
Alyaev Yu. G., Amosov A.V., Gazimiev M.A. Ultrazvukovыe metodыfunksionalnoy
diagnostiki v urologicheskoy praktike. -M., 2011. -192 s.
6.
Alyaev Yu.G, Krapivin A.A. Lokalizovannыy i mestno-rasprostranennыy rak pochki:
nefrektomiya ili rezeksiya? // Onkourologiya. -2015. -No1. -S. 10-15.
7.
Alyaev Yu.G., Krapivin A.A. Rezeksiya pochki pri rake. -M.: Meditsina. -2011. -223 s.
