ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
271
MAKTABGACHA TA'LIMDA, BOLALARNING RIVOJLANISHIDA STEAM
TEHNALOGIYASINING AHAMIYATI
Igamberdiyeva Dilnoza Alisherovna
Zomin tumani Dashtobod shahar 16 -DMTT Psixologi
https://doi.org/10.5281/zenodo.8267948
Annotatsiya.
Ushbu maqolada zamonaviy taʼlim shakllari va ularning dunyo taʼlim
tizimidagi ahamiyati haqida fikr yuritilib, zamonaviy
taʼlim
shakllaridan
hisoblangan
STEAM
taʼlimning rivojlanishi, nazariy asoslari, imkoniyatlari va yutuqlari haqida keng mulohaza
yuritilgan. Maktabgacha taʼlim
tizimida STEAM
taʼlim
texnologiyasidan foydalanishning
afzalliklari asoslab berilgan. Hamda bu dastur maktabgacha yoshdagi bolalarni har
tomonlama rivojlantirish boʻyicha
yetakchi
faoliyat
hisoblanishi taʼkidlab oʻtilgan.
Kalit so’zlar:
STEAM, STEM, texnologiya, fan, muhandislik, san’at, matematika,
maktabgacha yoshdagi bolalar, kognitiv faoliyat.
IMPORTANCE OF STEAM TECHNOLOGY IN PRESCHOOL EDUCATION AND
CHILDREN'S DEVELOPMENT
Abstract.
This article reflects on the modern forms of education and their importance in
the world education system, the development, theoretical foundations, opportunities and
achievements of STEAM education, calculated from the modern forms of education, are widely
considered. The advantages of using STEAM educational technology in the preschool education
system are justified. It was also noted that this program is considered a leading activity for
comprehensive development of preschool children.
Keywords:
STEAM, STEM, technology, science, engineering, art, mathematics, preschool
children, cognitive activity.
ЗНАЧЕНИЕ ПАРОВОЙ ТЕХНИКИ В ДОШКОЛЬНОМ ВОСПИТАНИИ И
РАЗВИТИИ ДЕТЕЙ
Аннотация.
В данной статье отражены современные формы образования и их
значение в мировой системе образования, широко обсуждается развитие, теоретические
основы, возможности и достижения STEAM-образования, которое считается одной из
современных
форм
образования.
Обоснованы
преимущества
использования
образовательной технологии STEAM в системе дошкольного образования. Также было
отмечено, что данная программа считается ведущим мероприятием по всестороннему
развитию детей дошкольного возраста.
Ключевые слова:
STEAM, STEM, технология, наука, техника, искусство,
математика, дошкольники, познавательная деятельность.
Maktabgacha ta’lim uzluksiz ta’lim tizimining birlamchi bo‘g‘ini hisoblanib, bu soha har
tomonlama sog‘lom va barkamol bola shaxsini tarbiyalash va maktabga tayyorlashda g‘oyat
muhim ahamiyat kasb etadi. Zero, ushbu tizimda amalga oshirilayotgan o‘zgarishlar, farmon va
qarorlarda
belgilangan
vazifalarning
ijrosi davlatimiz
rahbarining
doimiy e’tiborida
bo‘layotganligini guvohi bo‘lmoqdamiz.
Jumladan, ilg‘or xorijiy tajribani hisobga olgan holda bolalarni har tomonlama
intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlantirish sharoitlarini yaratish, maktabgacha ta’lim
sifatini oshirish, maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarni maktabga sifatli tayyorlashni
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
272
tubdan
yaxshilash,
ta’lim-tarbiya
jarayoniga
jahon amaliyotida
keng qo‘llaniladigan
zamonaviy ta’lim dasturlari va texnologiyalarini joriy etish, maktabgacha ta’lim muassasalariga
pedagog kadrlarni tayyorlash va malakasini oshirish mexanizmini takomillashtirishdan iborat
dolzarb vazifalar qo‘yildi.
Ayniqsa,
maktabgacha
ta’lim
muassasalari
faoliyati
uchun
yetarli
sharoit
yaratilmaganligi bois, binolar qarovsiz holga kelib, bo‘shab yotganligi, ulardan
samarali
foydalanilmayotganligi tanqid qilinib, 2022-yilning birinchi yarmida amalga oshirilishi lozim
bo‘lgan yo‘nalishdagi strategik vazifalar belgilab berildi.
Maktabgacha ta’lim uchun kadrlar tayyorlaydigan institutlarning qabul
kvotalarini real ehtiyojdan kelib chiqib belgilash hamda maktabgacha ta’lim pedagoglariga
qo‘yiladigan talablarning qayta ko‘rib chiqilishi tom ma’noda sohani dunyo standartlari
darajasiga olib chiqilishiga xizmat qilishi shubhasiz.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy jihatdan har
tomonlama rivojlantirish uchun sharoitlarni yaratish maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ta’lim-
tarbiya jarayonini tashkil qilishning mavjud tartibini qayta ko‘rib chiqishni hamda maktabgacha
ta’lim xizmatlarini ko‘rsatishning zamonaviy usullarini joriy etishni talab qiladi.
Maktabgacha ta’limni yanada rivojlantirishning eng muhim yo‘nalishlaridan
biri
ta’lim-tarbiya
jarayoniga
zamonaviy
yondashuvdir.
Maktabgacha
yoshdagi bolalarni
intellektual,
axloqiy,
estetik
tomonlama
rivojlantirish
uchun
maktabgacha ta’lim
muassasalarida ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil qilishning mavjud tartibini yangilash hamda
maktabgacha ta’lim xizmatlarini ko‘rsatishning zamonaviy
usullarini joriy etishni amalga
oshirishdan iboratdir. Ta’lim-tarbiya jarayonini takomillashtirish bolalarning rivojlanganligi
darajasini va ularning umumiy boshlang‘ich ta’limga tayyorligini, shuningdek, ularning
ijtimoiy, shaxsiy, hissiy, nutqiy, jismoniy va ijodiy rivojlanishini baholash asosida amalga
oshirilishi lozim,
bunda bolalarda vatanga muhabbat hissini, oilaga, o‘z xalqining milliy,
tarixiy, madaniy qadriyatlariga hurmat, atrof-muhitga nisbatan ehtiyotkorona munosabatni
shakllantirishga alohida e’tibor qaratilishi lozim.
Shuningdek, maktabgacha ta’lim muassasalari faoliyatini, bolaning rivojlanishi va uning
umumiy boshlang‘ich ta’limga tayyorligini kompleks baholashning yangi mexanizmlarini
ishlab chiqish, maktabgacha ta’lim muassasalari uchun o‘quv-metodik, didaktik materiallar va
badiiy adabiyotlarni bolalarning yoshiga mos qilib tanlab olish bilan birga ulardan foydalanish,
bolalarni sog‘lom turmush tarzini yuritishga o‘rgatish, shaxsiy gigienaga e’tiborini qaratish, o‘z
vaqtida kerakli vositalardan: sovun, salfetka, spirtli suyuqliklardan muntazam foydalanishga,
faol o‘yinlar o‘tkazish, musobaqalar uyushtirish, gimnastikalar bajarish bilan birgalikda
tarbiyalanuvchilarni axloqiy,
estetik, jismonan sog‘lom o‘sishiga zamin yaratish. STEAM
an’anaviy o‘qitishga muqobil yondashuv hisoblanadi. Bunda bolalar Science (tabiiy fanlar),
Technology
(texnologiya), Engineering (muhandislik),
Art
(san’at)
va
Mathematics
(matematika)ni fanlararo bog‘lanishlar va amaliy yondashuvga asoslangan holda o‘rganadilar
Hozirgi kunda STEAM ta’lim tizimi dunyo miqyosida keng tan olinmoqda. Ba’zi
mamlakatlarda ushbu ta’lim tizimi milliy ta’lim tizimi etib tayinlangan. 2016- yil natijasiga ko‘ra
STEAM ta’lim tizimi bo‘yicha maktabni tamomlaganlar
taqsimotiga ko‘ra yuqori
texnologiyalar bo‘yicha jadal tarzda rivojlanib borayotgan Xitoy birinchi o‘rinni, AQSH va
Rossiya munosib ravishda 3 va 4 o‘rinni egalladi.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
273
STEAM ta’limi nima degani? STEAM so‘zi ingliz 4 so‘zning bosh harflaridan tashkil
topgan abreviatura bo‘lib, unda: S-Science - Fan, T- Technology -
Texnologiya,
E-
Engineering - Injinerlik, M – Mathematics – Matematika, yaqin kunlarda ushbu apreviaturaga
A-Art -San’at bo‘limi ham qo‘shilgan.
STEAM tizimida ta’lim ushbu 4 yo‘nalishga urg‘u bergan holda, undan
tashqari ularning bir-biri bilan bog‘liqligini ko‘rsatgan holda olib boriladi. Globallashuv
davridagi
texnologik
o‘zgarishlarni
ortidan
qolib
ketmaslik maqsadida,
yangi
texnologiyalar, bazalar shakllanishi, sun’iy aql kabi trend
texnologiyalarni bilish, ularga
muvofiq ta’lim berish hozirgi zamon pedagoglarning, pedagogik texnologiyalarning asosiy
vazifalaridan biri hisoblanmoqda. STEAM bizning kundalik hayotimizdagi innovatsiyalarni ta’lim
tizimiga kiritib beradi.
Tadqiqotlarning ko‘rsatishicha, STEAM ta’lim tizimi orqali bolada
kreativlik, qunt, qiziquvchanlik va hozirgi kunda eng muhim bo‘lgan xususiyat - muammoni
hal qilish (problem- solving skills) qobiliyati shakllanadi. O‘zbekiston Respupblikasida STEAM
ta’lim tizimini davlat ta’lim tizimiga kiritish bo‘yicha o‘tgan 2 yil mobaynida ishlar amalga
oshirilmoqda.
Ta’lim-tarbiya jarayonini takomillashtirish bolalarning rivojlanganligi darajasini va
ularning umumiy boshlang‘ich ta’limga tayyorligini, shuningdek, ularning ijtimoiy,
shaxsiy, hissiy, nutqiy, jismoniy va ijodiy rivojlanishini baholash asosida amalga oshirilishi lozim.
Bunda bolalarda Vatanga muhabbat hissini, oilaga, o‘z xalqining
milliy, tarixiy, madaniy
qadriyatlariga hurmat, atrof-muhitga nisbatan ehtiyotkorona munosabatni shakllantirishga
alohida e’tibor qaratilishi lozim.
Ushbu vazifalarni amalga oshirish maqsadida quyidagilar nazarda tutiladi:
- maktabgacha ta’lim tashkilotlari faoliyatini, shuningdek, bolaning rivojlanishi va
uning
umumiy
boshlang‘ich
ta’limga
tayyorligini
kompleks
baholashning
yangi
mexanizmlarini ishlab chiqish va joriy etish;
- maktabgacha ta’lim tashkilotlari uchun o‘quv-metodik, didaktik materiallar va badiiy
adabiyotlarni tanlab olishni va ekspertizasini ishlab chiqilgan tartibga muvofiq o‘tkazish;
- maktabgacha ta’limning muqobil shakllari uchun yangi o‘quv-metodik materiallarni
ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish;
- “Ilk qadam” davlat o‘quv dasturini keng joriy etish;
- tarbiyalanuvchilarning yakka tartibdagi ish daftarlari, kartochkalar, tarqatma va sanoq
materiallari mazmuni va dizaynini o‘rnatilgan talablarga muvofiq ishlab chiqish; -rivojlanishida
jismoniy yoki ruhiy buzilishlari bo‘lgan bolalar ta’limining kompleks texnologiyalarini ishlab
chiqish, inkluziv ta’lim, eng yangi reabilitatsiya va
abilitatsiya usullarini keng joriy etish,
ularning
izchil
ijtimoiylashuvi
va
umumiy
maktabgacha
ta’lim umumiy
tizimi
integratsiyalashuviga ko‘maklashadigan moslashtirilgan dasturlar va yakka tartibdagi ta’lim
yo‘nalishlarini ishlab chiqish;
- maktabgacha ta’limda fanlarni rivojlantiruvchi muhitning innovatsion texnologiyalari va
modullarini ishlab chiqish, maktabgacha va umumiy boshlang‘ich ta’lim izchilligining mazmun va
protsessual komponentlarini optimallashtirish;
- mashg‘ulotlar davomiyligining eng maqbul vaqtini va ularning ketma-ketligini
aniqlash maqsadida o‘quv rejalari va ta’lim dasturlarini optimallashtirish;
- bolalarni sog‘lom turmush tarzini yuritishga o‘rgatish, gimnastika va faol o‘yinlar
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
274
bo‘yicha mashg‘ulotlar o‘tkazish orqali tarbiyalanuvchilarda jismoniy tarbiya mashg‘ulotlari va
sportga qiziqish uyg‘otishni shakllantirish, jismonan sog‘lom o‘sib kelayotgan yosh avlodni
tarbiyalash;
- maktabgacha yoshdagi bolalarning badiiy-estetik va musiqiy tarbiya hamda ta’lim
darajasini oshirish, erta yoshdan boshlab STEAM o‘qitish asoslarini joriy etish; - bolaning
kelgusida o‘zini o‘zi muvaffaqiyatni namoyon qilishi uchun asos sifatida ijtimoiy-
emotsional ko‘nikmalarni rivojlantirish;
- maktabgacha ta’lim tashkilotlariga qatnamaydigan bolalar uchun ta’lim xizmatlari
turlari:
pullik ta’lim xizmatlari, qisqa muddatli guruhlar va boshqalarni
kengaytirish.
REFERENCES
1.
R.A. Mavlonova, N. H. Raxmonqulova, K.O.Matanazarova, M. K. Shirinov S. Hafizov
”Umumiy pedagogika” « Fan va texnologiya» nashriyoti T.: 2018
2.
N.N.Azizxo’jayeva “Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat” «O’zbekiston
yozuvchilar uyishmasi Adabiyot jamg’armasi» nashriyoti T.: 2006
3.
S.T.Turg’unov, L.A.Maqsudova, H.M.Tojiboyeva, G.M.Nazirova, M.A.Umaraliyeva
“Padagogik jarayonlarni tashkil etish va boshqarish, sifat va samaradorligini oshirish
texnologiyalari” «O'zbekiston Respublikasi O'zPFITI » nashriyoti, T.:2014
4.
J.G‘.Yo‘ldoshev, M.K.Shirinov, F.I.Ochilov “Pedagogik diagnostika” o’quv metodik
qo’llanma T.:2014
5.
O’tkir Tolipov, Dilnoz Ro’ziyeva “Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat”
«Toshkent innovatsiya-ziyo» T.: 2019
