ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
661
TOPINAMBUR-QANDLI DIABETDA YORDAMCHI VOSITA.
Toshkent tibbiyot akademiyasi
Termiz filiali “
Farmakologiya va klinik farmakologiya
” kafedrasi o‘qituvchilari
Negmatova Mohichexra Umarovna
Uzoqova Umida Eshmo‘minovna
Eshdavlatova Dilfuza Bekmurotovna
https://doi.org/10.5281/zenodo.10150087
Annototsiya.
Qandli diabet kasalligiga Topinamburni dietaga kiritish kerak - bu qondagi
glyukoza darajasini kamaytirishga yordam beradi. Topinambur, yernoki va quyosh ildizi - sog'lom
va mazali ildiz mevalari tufayli mashhur bo'lgan o'simliklar. Topinamburni o`stirish va yetishtirish
hamda undan mazali taomlar tayyorlash oson. Mutaxassis, endokrinolog, dietolog, t.f.n. Olga
Pyanykh va endokrinolog, ovqatlanish mutaxassisi Yekaterina Buzinova Topinamburning qandli
diabet uchun qanday foydali ekanligini va uni qanday shaklda iste'mol qilish mumkinligini keltirib
o`tishdi. Topinambur o‘simligining foydali jihatlari tibbiyotda aniqlangan bo‘lib ko‘p asrlardan
buyon tibbiyotda va tabobatda keng qo‘llanilib kelmoqda. Maqolamizda Topinambur
o‘simligining foydali jihatlari haqida to‘xtalib o‘tamiz.
Kalit so`zlar:
Topinambur, Qandli diabet, Inulin, og`riq, fruktoza, vitaminlar, immunitet,
tibbiyot, uglevod, kasallik, yurak-qon tomir tizimi.
JERUSALEM ARTICHOKE IS AN AUXILIARY REMEDY FOR DIABETES
MELLITUS.
Abstract.
Diabetics should include Jerusalem artichoke in their diet - it helps reduce blood
glucose levels. Jerusalem artichoke, Jerusalem artichoke and watercress are popular plants
because of their healthy and tasty tubers. Jerusalem artichoke is easy to grow and can be used to
make delicious dishes. Specialist, endocrinologist, nutritionist, Ph.D. Olga Pyanykh and
endocrinologist and nutritionist Ekaterina Buzinova told how Jerusalem artichoke is useful for
diabetes and in what form it can be consumed. The beneficial properties of Jerusalem artichoke
have been identified medicinally and have been widely used in medicine and medicine for many
centuries. In our article we will focus on the beneficial aspects of Jerusalem artichoke.
Key words:
Jerusalem artichoke, diabetes mellitus, inulin, pain, fructose, vitamins,
immunity, medicine, carbohydrates, diseases, cardiovascular system.
ТОПИНАМБУР – ВСПОМОГАТЕЛЬНОЕ СРЕДСТВО ПРИ САХАРНОМ
ДИАБЕТЕ.
Аннотация.
Диабетикам следует включать в рацион Топинамбур – он
способствует снижению уровня глюкозы в крови. Топинамбур, топинамбур и кресс-салат
— популярные растения из-за их полезных и вкусных клубней. Топинамбур легко
выращивать, из него можно приготовить вкусные блюда. Специалист, эндокринолог,
диетолог, к.м.н. Ольга Пьяных и врач-эндокринолог, диетолог Екатерина Бузинова
рассказали, чем полезен топинамбур при диабете и в каком виде его можно употреблять.
Полезные свойства топинамбура были выявлены в медицине и широко использовались в
медицине и медицине на протяжении многих столетий. В нашей статье мы остановимся
на полезных сторонах топинамбура.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
662
Ключевые слова:
топинамбур, сахарный диабет, инулин, боль, фруктоза,
витамины, иммунитет, лекарство, углеводы, заболевания, сердечно-сосудистая система.
Tekshiruv usullari va metodiari:
Mahsulotning glisemik indeksi (GI) tushunchasi diabet
bilan og'rigan odamlarga yaxshi ma'lum. Bu ko`rsatkich oziq-ovqat iste'mol qilgandan keyin
qonda glyukoza miqdori qancha ko'tarilishini o'lchaydi.10 kishida 5 kun davomida ovqat
ratsioniga 3 mahal 100 gr dan topinambur kartoshkasi qo`shildi va har ovqatlanishdan 1 soatdan
keyin qondagi glukoza Glukometr asbobi yordamida o`lchandi, bunda qand miqdori 4-6 mmol/l
gacha kamayganini ko`ramiz. Topinambur 15 birlik past bo`lgan glisemik indeksga ega, shuning
uchun uni 1-toifa va 2-toifa diabetga chalingan odamlar uchun tavsiya qilish mumkin. Qandli
diabetda mahsulotning past glisemik indeksiga va past kaloriya tarkibiga qaramay, Topinamburni
nazoratsiz iste'mol qilish mumkin emas. Shifokorlar va dietologlar nazorati bilan kuniga 100-150
grammdan iste`mol qilish kerak. Topinamburni foydali mahsulot deb hisoblash uchun barcha
asoslar bor, chunki u kam kaloriya va ko'plab qimmatli biologik faol moddalarga ega.
1-tip Qandli diabet uchun
1-tip Qandli diabet bilan og'rigan bemorlar inulinning kerakli dozasini to'g'ri hisoblash
uchun iste'mol qilinadigan oziq-ovqat tarkibidagi uglevodlarni miqdorini bilishlari kerak. Vazifani
osonlashtirish uchun hisoblashda yordam beradigan uglevod birliklari (XE) jadvallari mavjud.
Ushbu ma'lumotlarga ko'ra, 100 g Topinambur 1 XE mavjud. Uglevod birligini (XE) ni
hisoblamasdan, siz kuniga 100-150 g Topinambur yeyishingiz mumkin.
2-tip Qandli diabet uchun
2-tip Qandli diabet bilan og'rigan odamlar qonnida shakar darajasini keskin oshiradigan
yuqori kaloriyali ovqatlarni iste'mol qilmasliklari kerak. Shunday holatda Topinamburni har kuni
150 g gacha bo'lgan miqdorda ovqat ratsionga qo'shishimiz kerak. Eng foydalisi xom ildiz
sabzavoti, lekin uni pishirish va qaynatish ham mumkin. Ammo Topinambur siropi qat'iyan man
etiladi, chunki u yuqori kaloriyali fruktozani o'z ichiga oladi. Topinamburda shuningdek, B, C
vitaminlari va karotinga boy.
Inulin
- Topinamburning eng qimmatli tarkibiy qismidir, ildiz hosilining taxminan 14-21%
uning ulushiga to'g'ri keladi va tarkibidagi inulinni ajratib substrat sifatida farmasevtik sanoatida
foydalanish mumkin. Bu insulin gormoni bilan hech qanday aloqasi yo'q. Inulin - bu fruktoza
molekulalaridan tashkil topgan polisaxarid. U ovqat hazm qilish traktining fermentlari tomonidan
parchalanmaydi. Prebiotik xususiyatiga ega, bu normal mikroflorani taminlaydi. Bu ovqat hazm
qilishni yaxshilaydi va yallig'lanishni kamaytiradi, bu Qandli diabet bilan og'rigan odamlar uchun
juda muhimdir. Bir qator tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, inulin gipoglikemik xususiyatlarga ega,
ya'ni qonda shakar darajasini pasaytiradi. B vitaminlari barcha turdagi metabolizmni tartibga
soladi, asab va yurak-qon tomir tizimlarining normal ishlashini qo'llab-quvvatlaydi va gematopoez
jarayonida ishtirok etadi.
B6 vitamini
oshqozon osti bezi kasalliklari uchun kerak, bu Qandli diabet bilan og'rigan
barcha odamlar uchun muhimdir.
B2 vitamini
ko'zning ko'rish funktsiyasini yaxshilashga yordam beradi va ko'rish ko'pincha
diabetes mellitus (DM)ga ta'sir qiladi.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
663
С vitamini
kuchli tabiiy antioksidant va immunomodulyator bo'lib, yoshlikni uzaytirishga
va kasalliklarga qarshi kurashishga yordam beradi. S vitamini yuqori haroratlarda yo'q qilinadi,
shuning uchun uning manbai sifatida faqat xom Topinamburdan foydalanish mumkin.
A vitamini
va provitamin A immunitetni mustahkamlashga yordam beradi, qarish
jarayonini sekinlashtiradi, kollagen va elastin ishlab chiqarishni taminlaydi.
E vitamini
A vitaminini o'zlashtirishga yordam beradi va normal gormonal darajasini
saqlab turadi.Ayniqsa, ayollar uchun zarurdir, chunki u reproduktiv tizimda ishtirok etadi.
Kimyoviy tarkibi:
Kremniy, temir, rux, magniy va kaliy yurak, qon tomirlari va markaziy
asab tizimining normal ishlashi, normal gematopoez, sog'lom tishlar va sochlar uchun tanamizga
kerak bo'lgan makro va mikroelementlar mavjud. Bundan tashqari, topinamburda 3% gacha
protein, eruvchan polisaxarid inulin, mineral tuzlar, fruktoza va azotli moddalar mavjud.
Topinamburning foydasi va zararlari:
Foydali xususiyatlari:
1. Qandli diabetni yaxshilashda.
2. Oshqozon osti bezi kasalliklarini davolashda
3. Ko'zning ko'rish funktsiyasini yaxshilashda
4. Immunitetni mustahkamlashga
5. Normal gormonal darajasini saqlashda
6. Yoshlikni uzaytirishga
7. Kasalliklarga qarshi kurashishga yordam beradi.
Nojo‘ya ta’sirlari:
1. Me’da-ichaklarda meteorizm, gaz hosil qiladi.
2. Agar insonda fruktozaga intoleransi bo‘lsa tominaburni qabul qilishi cheklanadi.
Xulosa
. Xulosa qilib aytganda
Topinamburning foydalari haqida gapirganda, yana bir
haqiqatni ta'kidlash kerak. Ildiz hosilining o'ziga xos xususiyati tuproqdan zararli moddalarni
to'plamaydi. Shuning uchun kartoshka ildizlarida og'ir metallarning tuzlari, radioaktiv izotoplar,
nitratlar mavjud emas Yer ustki qismi qoramollar uchun semirtiradigan ozuqa. Topinamburning
qo'shimcha ravishda siz undan tayyorlangan mahsulotlarni sotuvda topishingiz mumkin. Masalan,
foydali xususiyatlarga ega bo'lgan siropini. Lekin Topinamburning siropi Qandli diabet, ortiqcha
vaznli odamlar va yog'li jigar kasalliklari uchun qat'iyan taqiqlanadi. Chunki sirop tarkibida juda
ko'p fruktoza mavjud bo'lib, kaloriya miqdori shakarga deyarli teng. Shuning uchun siropdan
foydalanish semirishni, insulin qarshiligini, lipid almashinuvining buzilishini keltirib chiqarishi
mumkin.
REFERENCES
1.
M.Maxsumov, X.Aliyev, S.Saidov, Sh. Maxsumov “Fitoterapiya” Toshkent-2013
2.
Darslik .Klinik ko'rsatmalar "Kattalarda 1-toifa diabetes mellitus". 2019 yil.
https://glutenfreemama.ru/uz/polza-i-vred-topinambura-dlya-zdorovya-cheloveka-dlya-
limfaticheskoi/
4.
https://brandclock.ru/uz/svoistva-topinambura-i-ego-primenenie-topinambur-rastenie/
