162
BOSHLANG‘ICH TA’LIMDA O‘QUVCHILARGA AXBOROT
TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANIB DARS O‘TISH
Abduraimova Gulzoda Umbetovna
Toshkent viloyati Oqqorg'on tumani 16-umumiy o'rta ta'lim maktabi boshlang'ich sinf
o’qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.10467188
Annotatsiya.
Mazkur maqolada boshlang‘ich ta’limda axborot texnologiyalaridan
foydalanish yuzasidan ma’lumotlar berildi. Та’lim va tarbiya jarayonlari, axborotlashtirish
jarayonlari ta’lim tizimini jadal takomillashtirishni, davlat, ijtimoiy va shaxsiy ehtiyojlar hamda
manfaatlarini hisobga oluvchi ta’lim maqsadlarini aniqlashni talab qilmoqda.
Kalit so‘zlar:
boshlang‘ich ta’lim, axborot, tа’lim va tarbiya, ijtimoiy.
TEACHING PRIMARY EDUCATION TO STUDENTS USING INFORMATION
TECHNOLOGIES
Abstract.
This article provides information on the use of information technologies in
primary education. Education and training processes, information processes require rapid
improvement of the education system, determination of educational goals that take into account
state, social and personal needs and interests.
Key words:
primary education, information, education and training, social.
ПРЕПОДАВАНИЕ НАЧАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ УЧАЩИХСЯ С
ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ
Аннотация.
В данной статье представлена информация об использовании
информационных технологий в начальном образовании. Процессы образования и обучения,
информационные процессы требуют быстрого совершенствования системы образования,
определения образовательных целей, учитывающих государственные, социальные и
личностные потребности и интересы.
Ключевые слова:
начальное образование, информация, воспитание и обучение, соц.
Ko‘pchilik maktablarda innovatsion faoliyat u yoki bu ko‘rinishda amalga oshirilmoqda:
maktablarni rivojlantirish dasturlari ishlab chiqilmoqda va amalga oshirilmoqda, tajriba ishlari olib
borilmoqda, yangi ta’lim dasturlari va texnologiyalari o‘zlashtirilmoqda.
Vaqt joyida turmaydi va hozirda davr talabi bilan an’anaviy suhbatlar, yodlashlar, turli xildagi
nasihatlar o‘rniga ta’limning noan’anaviy shakllari: birlashtirilgan darslar, kuzatuv darslari,
muammoli vaziyatlarni qo‘yish va shu kabilar kirib keldi. Mana shunday darslar bolalarga yoqadi,
163
idrok etishga ularda qiziqish uyg‘otadi, ularga ko‘plab yangiliklar beradi, o‘quvchilarda katta
emotsional kuch mavjud.
Inson nutqi — bu uning intellekt va madaniyati ko‘rsatkichidir. Nutq qanchalik aniq bo‘lsa,
fikr obrazli ifoda etilsa, inson shaxs sifatida shunchalik ahamiyatli va jamiyat uchun u shunchalik
qimmatga ega. Zamonaviy hayot o‘quvchi oldiga: tilni erkin egallash, turli vaziyatlarda turli
insonlar bilan munosabatda bo‘lishni bilish, shu bilan bir vaqtda, o‘zini erkin, ishonchli his qilish
kabi yangi maqsadlarni qo‘yadi. Shu sababli ta’limning kommunikativ texnologiyasi bizning
davrimizda innovatsion hisoblanadi.
Та’lim va tarbiya jarayonlari o‘z-o‘zidan insonni rivojlantirmaydi, balki ular faoliyatli
shaklga ega bo‘lganida rivojlantira oladi. O‘quvchi rivojlanishi uchun uning faoliyatini tashkil
etish zarur. O‘quv materialini passiv idrok etishda rivojlanish sodir bo‘lmaydi. Misol uchun, bola
kitobni qanchalik ko‘p varaqlamasin, o‘zi harflarni eslab qolmasa, ulardan so‘z tuzishni o‘rgana
olmaydi — unda hech qanday o‘qish ko‘nikmasi shakllanmaydi. Bolaning aynan o‘z harakatlari
kelajakda uning qobiliyati shakllanishining asosi bo‘lib qolishi mumkin.
Demak, ta’limning vazifasi bolani harakatlarga chorlovchi sharoitlarni tashkil etishdan
iborat bo‘ladi. Boshqacha aytganda, o‘qituvchilar har bir o‘quvchida turli sharoitlarda o‘z yo‘lini
topa olishiga imkon beruvchi harakatlar individual vositalari va usullarini shakllantirishga yordam
beruvchi maxsus o‘quv sharoitlarini yaratishlari zarur. Boshlang‘ich sinflar o‘qituvchilari mana
shunday o‘quv vaziyatlari majmuini yaratish ustida ishlamoqdalar. Bu holat ko‘zlangan natijalarga
erishish texnologiyasining muhim masalalaridan biri hisoblanadi.
Kichik yoshdagi o‘quvchilarning diqqatlari mustahkam emas, ular ko‘pincha diqqatlarini bir
faoliyat turidan ikkinchisiga qaratishni bilmaydilar. Biroq o‘quvchining o‘ziga doskada har
qanday obyektni, geometrik shakllar, yozuvlarni bajarish, rangi, kattaligi, shaklini o‘zgartirish
imkoniyati berilganda diqqati kuchayadi. Masalan, matematika darsida kompyuter vositalari,
interfaol doskadan foydalanilishi bilan bolalarning qiziqishlari ortishi kuzatiladi va shu bilan birga,
darsning jadalligi oshadi. Barcha o‘quvchilar dars jarayoniga jalb qilinadilar. Material hajmining
ko‘rligi bolalarni qiynamaydi, balki faoliyat o‘yin shakli metodikasi bo‘yicha faol o‘qishga imkon
beradi. Bu juda muhim omil, chunki olti–to‘qqiz yoshli bolaning faol faoliyat turi o‘yin
hisoblanadi. Interfaol doska — matematika faniga o‘qitish jarayonini ko‘rgazmali, yorqin,
chaqqon qiluvchi juda qulay uskunadir. Ta’lim jarayonini jadallashtirish boshlang‘ich maktab
o‘quvchilari uchun muhim hisoblanadi.
Uskunalar bilan jihozlangan kabinetda o‘quvchilar va o‘qituvchi uchun ham ishlash
qiziqarli. Hozirgi zamonaviy jamiyatda sodir bo‘layotgan axborotlashtirish jarayonlari ta’lim
164
tizimini jadal takomillashtirishni, davlat, ijtimoiy va shaxsiy ehtiyojlar hamda manfaatlarini
hisobga oluvchi ta’lim maqsadlarini aniqlashni talab qilmoqda. Shu sababli yangi ta’lim
standartlarining rivojlantiruvchi imkoniyatlarini ta’minlash ustivor yo‘nalish bo‘lib qolmoqda.
Yangi ijtimoiy talablar o‘quvchilarni umummadaniy, shaxsiy va idroklari rivojlanishi kabi ta’lim
maqsadlarini belgilab bermoqda. O‘quvchilarning faqatgina fanlar aniq bilim va malakalarini
o‘zlashtiribgina qolmay, balki «o‘qishga o‘rgatish» malakasini ta’minlovchi «universal o‘quv
harakatlari» to‘plamini shakllantirish zamonaviy ta’lim tizimining muhim vazifasi hisoblanadi.
Ахborot-kommunikatsiya texnologiyalar (AKT) — foydalanuvchi manfaatlari yo‘lida
axborotlarni to‘plash, qayta ishlash, saqlash, tarqatish va foydalanish maqsadlarida birlashtirilgan
metodlar, ishlab chiqarish jarayonlari va dasturiy-texnik vositalar to‘plamidan iboratdir.
Bir qator olimlarning ta’kidlashicha ta’lim sohasida qo‘llaniladigan AKT vositalaridan
foydalanish quyidagi masalalarni amalga oshirishni o‘z maqsadi qilib qo‘yishi kerak:
o‘quvchilarning fikrlashlari tizimliligini ta’minlash va rivojlantirish; bilim olish, ko‘nikma va
malakalarini rivojlantirish hamda mustahkamlashda o‘quvchining idrok etish faoliyati barcha
turlarini qo‘llab-quvvatlash; ta’lim jarayoni yaxlitligini saqlab qolgan holda o‘quv jarayonini
individuallashtirish tamoyilini amalga oshirish.
Davr ruhini ifodalab, kun sayin barcha sohalar amaliyotiga jadal kirib borayotgan axborot
texnologiyalarini umumta’lim maktablari ta’lim jarayoniga ham tatbiq etish dolzarb masalalardan
biridir. Butun jahon miqyosidagi axborot tarmog‘i har qanday sohada axborotning hajmi va
tezligidan qat’iy nazar, uni istagan miqdorda qabul qilish uchun taqdim eta oladi. Multimediya va
Internet texnologiyalarining paydo bo‘lishi axborot texnologiyalarining umumiy ta’lim maktablari
ta’lim va tarbiya, muloqot jarayonlarida samarali vosita sifatida foydalanishga keng yo‘l ochib
berdi. Axborot texnologiyalarining barkamol shaxsni rivojlantirish, uning mustaqil kasb tanlashi
va kasbiy jihatdan o‘z-o‘zini shakllantirish, kasbiy mahoratini o‘stirishda tutayotgan o‘rni va
ta’siri ortib borayotganligini inkor etib bo‘lmaydi. Umumiy ta’lim maktablaridagi ta’lim
jarayonida axborot texnologiyalari vositasida o‘qituvchi va o‘quvchilar oldida quyidagi
imkoniyatlar ochiladi, xususan:
-
axborot yig‘ishning yangi usullarini va ularni qo‘llashni bilib oladilar;
-
bolalarning fikrlash doirasi kengayadi, bilim olishga qiziqishlari ortadi;
-
mustaqil ishlashning roli ortadi, samaradorligi yaxshilanadi;
-
bolani aqliy jihatdan rivojlantirishga, hissiy-estetik doirasini kengaytirishga, ijobiy
qobiliyatlarini o‘stirishga yordam beradi.
165
Kompyuter va axborot texnologiyalaridan foydalanib, ta’lim sohasida, o‘quv faoliyatida va
o‘quvchilar ijodiy tafakkurini rivojlantirishda yangi imkoniyatlar yaratiladi. Axborot
texnologiyalari ta’limni amalga oshish jarayonida hayot bilan uyg‘unlashtirishga imkon beradi.
O‘qitishni kelajakdagi kasbiy faoliyat bilan chambarchas bog‘lash imkoniyati paydo bo‘ladi.
Axborot texnologiyalarini qo‘llashda o‘quvchi shaxsining butun imkoniyatlarini amalga
oshirishga: kompyuter vositalari orqali bolaning bilishga oid, axloqiy, ijodiy, muloqot qilish va
estetikaviy imkoniyatlarini, qobiliyatlarini ro‘yobga chiqarishga intilish lozim. Kompyuter va
axborot texnologiyalarini o‘quvchi shaxsini rivojlantirishning to‘laqonli vositasiga aylantirish
uchun o‘qituvchining o‘zi axborot texnologiyalari sohasida bilimdon (salohiyatli) bo‘lishi kerak.
Axborot texnologiyalarining asbob-uskuna va dasturiy vositalarining juda jadallik bilan
rivojlanib borishi, masalan, yangi avlod kompyuterlarining, yangi dasturlarining chiqishi, turli
ta’limiy vazifalarni hal etish qulay texnikafiy imkoniyatlar ochib beradi. Biroq ilmiy izlanishlar
o‘quv maqsadida foydalaniladigan axborot tizimlari o‘z didaktik sifatlariga ko‘ra hali ham
qoniqarsiz darajada ekanligini ko‘rsatadi. Buning sababi shundaki, axborot texnologiyalarini
o‘qitish maqsadlarida foydalanishning metodik (pedagogik) vositalari axborotlashtirishning
texnikaviy vositalari rivojlanishidan ancha orqada qolib ketyapti. Kompyuterning imkoniyatlari
juda katta, biroq pedagogik maqsadlarda u yetarli darajada foydalanilmayapti. O‘qitish
maqsadidagi axborot uni loyihalashtirish bosqichida kiritiladi. Xususan, axborot —
avtomatlashtirilgan o‘qitish tizimlarining ma’lumotlar bazasini yaratishda, elektron darsliklarni
tuzish uchun o‘quv materialini tayyorlashda, modellashtiriuvchi turdagi kompyuter tizimlari bilan
o‘quv ishlarining ssenariylarini, masalalar va mashqlar, test topshiriqlari tuzishda kiritiladi.
Axborot texnologiyalari bir yo‘la bir necha fan sohalariga informatika, matematika, kibernetika,
psixologiya, pedagogika kabi fanlarga oid ma’lumotlarni birlashtiradi. Biroq bu uyg‘unlikda
psixologikpedagogik asos yetakchi o‘rin tutadi. Axborot texnologiyalarini ishlab chiqish va
o‘qitish jarayoniga joriy qilish muhim o‘rin egallaydi. Yangi axborot texnologiyalari o‘quv
jarayoni va ilmiy-tadqiqot ishlari uchun katta ahamiyatga ega. Odatdagi ta’limiy
texnologiyalardan farqli ravishda, axborot texnologiyalarida mehnat predmeti va uning natijasi
sifatida axborot, mehnat quroli bo‘lib esa axborotlashtirishning texnikaviy vositalari xizmat qiladi.
166
REFERENCES
1.
R.Mavlonova, N.X.Raxmonqulova. Boshlang’ich ta’limda innovastiya. Metodik
qo’llanma, TDPU, 2007.
2.
O’.Q.Tolipov, M.Usmonboeva. Pedagogik texnologiyalarning tanqidiy asoslari. –T.:
Fan, 2006.
3.
Ruzmatovich, U. S. (2022). ANALYSIS OF THE RESULTS OF PHYSICAL
TRAINING OF FERGANA STATE UNIVERSITY STUDENTS. ASIA PACIFIC
JOURNAL OF MARKETING & MANAGEMENT REVIEW ISSN: 2319-2836
Impact Factor: 7.603, 11(09), 85-96.
4.
Ruzmatovich, U. S. (2022). Organization And Content Of Professional And Practical
Physical Training Of Students Of Pedagogical Higher Education Institutions.
INTERNATIONAL
JOURNAL
OF
RESEARCH
IN
COMMERCE,
IT,
ENGINEERING AND SOCIAL SCIENCES ISSN: 2349-7793 Impact Factor: 6.876,
16(06), 29-35.
