Chet tilini o'qitishda zamonaviy yondashuv
Guzal Musayeva
Toshkent amaliy fanlar universiteti, Gavhar ko’chasi 1, Toshkent 100149, Uzbekiston
https://doi.org/10.5281/zenodo.10443875
Kalit so'zlar:
chet tili, zamonaviy metodlar, kommunikativ yondashuv, ta'limdagi texnologiyalar, o'rganishni
individuallashtirish, madaniyatlararo, muloqot, kompetentsiya, chet tillarini o'qitish.
Annotatsiya:
Ushbu maqola chet tilini o‘rgatishning zamonaviy uslub va yondashuvlari, ularning o‘quv jarayoniga ta’siri va
o‘quvchilar natijalariga bag‘ishlangan. Maqolada chet tili darslarida kommunikativ yondashuv, zamonaviy
texnologiyalar integratsiyasi, individual uslublar va madaniyatlararo muloqot kompetentsiyasini rivojlantirish
tahlil qilinib, natijasi ko'rib chiqildi. Chet(nemis) tilini o’qitishda zamonaviy texnologiyalar, jumladan texnik
vositalar orqali o‘quv jarayonini boyitish va talabalarda axborot texnik kompetensiyani, shu bilan birga til
ko‘nikmalarini rivojlantirish, ularni rag‘batlantirish imkonini berishi tahlillar orqali yoritib berildi. Talabalarni
muvaffaqiyatli tayyorlashda zamonaviy usullar ta'lim muhitida dolzarb ekanligi isbotlab berildi.
1 KIRISH
Bizning dinamik axborot jamiyatimizda chet
tillarini o'qitish jarayoni sezilarli o'zgarishlarga duch
keldi. Globallashuv va ular bilan bog‘liq madaniy va
iqtisodiy o‘zaro ta’sirlar muhim o‘rin tutayotgan
bugungi dunyoda chet tilini bilish har qachongidan
ham muhim ahamiyat kasb etmoqda. Shu nuqtai
nazardan Yevropaning eng keng tarqalgan va nufuzli
tillaridan biri bo‘lgan nemis tilini o‘rgatish alohida
ahamiyat kasb etadi.
Bugungi
talabalar
zamonaviy
texnologiyalarning rivojlanishi tufayli axborot va
ta'lim olish ancha erkin va rang-barang bo'lib qolgan
davrda yashamoqda. Talabalar endi darsliklar va
faqat auditoriyadagi ma’ruzalar bilan cheklanib
qolmay, chet tilini o'rganishni yanada qulayroq va
qiziqarli qiladigan interaktiv onlayn resurslar, mobil
ilovalar, video konferentsiya va boshqa vositalardan
foydalanishlari mumkin.
Chet tilini o‘qitishda zamonaviy yondashuv
talabalarning faol ishtirokiga yo‘naltirilgan bo‘lib,
o‘z oldiga til bilimlarini real vaziyatlarda qo‘llash
imkonini
beruvchi
muloqot
ko‘nikmalarini
rivojlantirish vazifasini qo‘yadi. O'qitish amaliyotida
fikr-mulohazalar,
madaniy
integratsiya
va
haqiqiy(autentik) materiallardan foydalanish kabi
yondashuvlar keng tarqalgan.
Chet tilini o'qitishda zamonaviy yondashuvning
muhim jihati ham ko'p tillilik va ko'p madaniyatli
ta'limga e'tibor berishdir. Talabalar ona tilida
so'zlashuvchilar bilan muloqotda bo'lib, til va
madaniyatni parallel ravishda o'rganadilar. Bu chet el
madaniyati haqida chuqurroq tushuncha hosil qiladi
va
madaniyatlararo
kompetensiyalarni
rivojlantirishga
yordam
beradi.
Ko’pchilik
pedagoglar
innovasion
texnologiyalar
orqali
interaktiv darsni tashkil etish talabalarni mustaqil
fikrlash, ijod qilish va izlanishga majbur etishi,
talabalarni
o'quv
jarayonida
bilimga
bo'lgan
qiziqishlarini doimiy ravishda ta'minlanishi va bu
pedagogik hamkorlik jarayonining o'ziga hos
hususiyatlari ekanligini ta’kidlashadi [1]. Ushbu
hamkorlikdagi erkin dars albatta chet tili o’qitishning
yana bir muhim jihati hisoblanadi.
2 Metodologiya
Biz chet tillarni o‘qitishning fundamental
tamoyillari, tillarni o‘qitishning turli usullari,
shuningdek, texnologiya integratsiyasining nemis
tilini o‘qitish jarayoniga ta’siri haqida tahliliy
muhokama qilmoqchimiz. Tahlilning muhim jihati –
O‘zbekistonda ta’limni raqamlashtirish va zamonaviy
ta’lim sharoitida nemis tili o‘qituvchilarining kasbiy
kompitetntini rivojlantirish.
Quyida nemis tilini o'qitishda o'qituvchilar va
talabalarning amaliy tajribasiga asoslangan turli
metodlar va manbalari tahlilini ko’rib chiqamiz.
•
Zamonaviy texnik vositalar integratsiyasi
:
O'quv jarayonida onlayn resurslar va raqamli
vositalardan foydalanish talabalarga interaktiv va
samaraliroq o'rganish imkonini beradi. Onlayn
platformalar turli materiallarga, jumladan, audio va
video kontentga kirishni ta’minlaydi.
•
Muloqot
ko'nikmalarini
rivojlantirish
:
O'rganishga kommunikativ yondashuv nemis tilida
muloqot qilish qobiliyatini rivojlantirishga yordam
beradi. Talabalar audio vizual vositalar orqali eshitib
tushunishi va shu bo’yicha o'z fikr va g'oyalarini
ifoda etishi iboralarni dialog va rolli o'yinlarda
qollashni o'rganadilar.
•
Madaniy jihatlarning integratsiyasi
: Nemis
madaniyati va an'analarini o'rganish ta'limning
ajralmas qismiga aylanadi. Urf odatlar, bayramlar
mavzusida slaydlar, subtitrli filmlar hamda qisqa
video darslarni joriy qilish talabalarga tilni kengroq
kontekstda
tushunishga
va
madaniyatlararo
kompetentsiyani rivojlantirishga yordam beradi.
•
Individuallashtirilgan
yondashuv
:
individuallashtirilgan o'quv dasturidan foydalanish
talabalarning
turli
ehtiyojlarini
hisobga
olish
imkonini beradi. Bu yanada samarali o'rganish va
yaxshi natijalarga hissa qo'shadi.
Yuqoridagi tahlillar shuni tasdiqlaydiki, chet
tili
darslarida
zamonaviy
texnologiyalar
integratsiyasi,
turli
interaktiv
usullar,
eshitib
tushunish, gapirish, muloqot kompetensiyalarini
rivojlantiruvchi turli innovatsion ped texnologiyalar
tilni chuqurroq va yaxshiroq o'zlashtirishga yordam
beradi. Talabalar o’zida til kompetensiyasini yanada
muvaffaqiyatli rivojlantiradilar va nemis tilidan real
hayotda foydalana oladilar. N.G’ofurov va S. Osipov
ko’rsatib o’tgan, multimediya rivojlangan ushbu
davrda dolzarb bo’lgan o’rganishning didaktik
tamoyillari, ya’ni ilmiylik, mavjudlik, sistematiklik,
amaliyot bilan bog’liqlik, o’quvchilarning ongi va
faolligi, o’qitishda individualizasiya kabi xususiyatlar
bunga misol bo’la oladi. Shuningdek A. Parmonov
talabalarda axborot texnik kompetensiya, ularda
ijobiy
motivatsiyani
shakllantirishga
yordam
beradigan hamda o’quv faoliyati uchun bir qator
omillarni keltirib o’tadi
[2]. K.D.Ushinskiy esa asta
sekinlik bilan tabiatga moslashish, psixologik
xususiyatlarga muvofiq bo’lish, muntazamlik va
faollik kabi xususiyatlarni keltiradi[3].
I. Litvinets AKTdan foydalanishning quyidagi
afzalliklarini sanab o’tadi:
O'qishga tayyorlik darajasi har xil bo'lgan
talabalarga tabaqalashtirilgan yondashuvni amalga
oshirish qobiliyati.
Darsda vizual, audiovizual va video yordamidan
foydalanish.
Darsning yuqori tezligini saqlab turish, sinf.
O'qituvchi va talabalar o'rtasida samarali aloqa
o'rnatish.
Talabalar UUD operativ va ob'ektiv nazoratini
amalga oshirish.
Muvaffaqiyat
Yuqori
sifatli
o'quvchilar
tomonidan materialni o'zlashtirish.
Ammo
uning
talabalarni
tabaqalashtirish,
“muvaffaqiyat yuqori sifatli” talabalar bilan ishlash
haqidagi fikrlari maqsadlarni biroz chigallashtiradi.
To’g’ri, AKT orqali dars o’tish talabalarda oldinma
ketin o’zlashtirish, orqada qolish yoki axborot
kommunikativ kompetensiyasi bo’lmagan talabaning
o’zlashtirishida muammolar yuzaga kelishi tabiiy.
Bunday
hollarda
ularga
alohida
yondashish
choralarini
ko’rish
zamonaviy
chet
tili
o’qituvchisining
mahoratiga
bog’liq.
Bunda
interaktiv va onlayn platforma orqali beriladigan
auditoriyadan tashqari mustaqil ishlar yordamida
(prezentatsiyalar, interaktiv testlar tuzush, Internetda
ma'lumot qidirish, loyihalarni tayyorlash, tayyor
elektron resurslardan foydalanish, raqamli ta'lim
resurslaridan foydalanish) talaba o’z ustida ishlaydi
hamda dars materiallarini ham mustaqil ham
“majburiy” o’zlashtiradi. [4].
Nemis tilini o'qitishning zamonaviy usullari
quyidagi natijalarni ko'rsatmoqda: Jonli dialoglar,
rolli o'yinlar va boshqa kommunikativ faoliyat bilan
shug'ullanadigan
o'quvchilar
muloqotda
til
ko'nikmalarini yaxshi namoyish etadilar. Zamonaviy
texnologiyalar integratsiyalashgan Chet (nemis)tili
darsi yanada interaktiv va qiziqarli bo‘ladi. Onlayn
manbalar va ilovalar talabalarga o'zlari uchun qulay
vaqtda mustaqil ravishda tilni o'rganish va bilimlarini
chuqurlashtirish imkoniyatini beradi. Hamkorlikda
o’qitish, loyiha metodologiyasi, yangi axborot
texnologiyalaridan foydalanish, internet resurslari
kabi zamonaviy pedagogik texnologiyalar talim
jarayonida shaxsga yo’naltirilgan yondashuvni
amalga
oshirishga,
talabalarning
qobiliyatlari,
ularning bilim olish darajasi va o’zlashtirish
darajasini
hisobga
olgan
holda
o’qitishni
individuallashtirishga yordam beradi [5].
Nemis madaniyati va tarixini o'rganish
talabalarga tilni kontekstda yaxshiroq tushunishga va
madaniyatlararo
kompetentsiyani
rivojlantirishga
imkon beradi. Bu bugungi dunyoda tobora muhim
ahamiyat kasb etmoqda.
Shuni ta’kidlash kerakki, muloqot ko'nikmalariga
va tildan real muhitda foydalanishga yo'naltirilgan
dars muhim afzalliklarni ko'rsatadi. Dialoglar, rolli
o'yinlar, real vaziyatlarni tashkil etish va boshqa
kommunikativ mashqlarda qatnashgan talabalar
nemis tilida muloqot qilishda yuqori darajadagi til
malakasini namoyish etadilar.
XULOSA
Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, zamonaviy
texnikalar zamonaviy ta’limning ajralmas qismi
bo’lib qolmoqda. Shunday ekan, zamonaviy uslublar
o'qituvchilardan doimiy kasbiy rivojlanishni talab
qiladi.
O'qituvchilar
darslarda
texnologiyani
integratsiyalash, o'quv materiallarini moslashtirish va
rag'batlantiruvchi o'quv muhitini yaratishga tayyor
bo'lishi
kerak,
shuningdek,
talabalarning
o’zgaruvchan muhitga moslashishida talab va
umidlarini rag'batlantira olishi kerak.
Multimediyadan foydalanish talabalarga gazeta-
jurnallardan, televizordan ma'lumotlar olish, film va
roliklar bilan ishlash, mustaqil ravishda intervyular
tayyorlash, autentik materiallardan foydalanish kabi
sharoitlarni
yaratadi
va
shu
bilan
birga
telekonferentsiyalar o'tkazishda hissa qo’shadi.
Bularning barchasi zamonaviy texnikalar innovatsion
ta'lim muhitida talabalarning talablarini qondirish
uchun muhim ahamiyatga ega ekanini ko’rsatadi.
Umuman
olganda
nemis
tilini
o'qitishga
zamonaviy yondashuv, ya’ni multimediyadan
foydalanib dars o’tish, muloqot ko'nikmalariga va
tildan real muhitda foydalanishga yo'naltirilgan
darsni tashkil qilish, talabalarga tilni chuqurroq
tushunishda va undan foydalanishda, muloqot
ko'nikmalarini
va
madaniy
kompetentsiyani
rivojlantirishda, shu bilan birga o'quv jarayonini
yanada qiziqarli tashkil qilishda ijobiy ta'sir
ko’rsatadi.
ADABIYOTLAR:
[1] Sobirova Sh. Xorijiy tillarni o’qitishning samarali
usullari(nemis tili misolida). Journal of Academic
Reasearch in educational sciences. Volume 2. 2021
[2] A.A.Parmonov “TA’LIM JARAYONIDA AKT
IMKONIYATLARI”. Ta’lim, fan va innovasiya jurnali
2021 yil 2-son.
[3] Ушинский, К. Д. Проблемы педагогики: избранные
труды в 4 книга 1 – Москва. Дрофа, 2005
[4] Litvinets Irina Igorevna. O'quv jarayonida AKTdan
foydalanish metodikasi. Ta'lim faoliyatida axborot -
kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish. Sankt
Peterburg, 2021
[5] Axmedova S.A. NEMIS TILINI O’QITISH
METODLARI. British International Science Conference.
