ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
798
O‘ZBEKISTON TURIZM SOHASIDA KORPARATIV BOSHQARUVNI JORIY
QILISH ISTIQBOLLARI
Zakirova Zuxra Shakirdjanovna
Biznes va tadbirkorlik oliy maktabi
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni tashkil etish yo‘nalishi
2-kurs magistranti.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10559494
Annotatsiya. Ushbu maqolada turizm iqtisodiyotini rivojlantirishda ushbu sohasining roli
ko‘rsatib berilgan. Shuningdek, mintaqada turizm sohasining hozirgi holati tahlil qilinib, uni
boshqaruv istiqboli haqida taklif va tavsiyalar berilgan.
Kalit so‘zlar: turizm, sayyoh, omil, turistik infratuzilma, ekoturizm, rekreatsion turizm,
boshqaruv, agroturizm.
PROSPECTS FOR THE INTRODUCTION OF CORPORATE GOVERNANCE IN
THE TOURISM SECTOR OF UZBEKISTAN
Abstract. This article shows the role of this area in the development of the tourism
economy. Also, the current state of the tourism sector in the region is analyzed and suggestions
and recommendations are made about the prospect of its management.
Keywords: tourism, tourist, factor, tourist infrastructure, ecotourism, recreational tourism,
management, agrotourism.
ПЕРСПЕКТИВЫ ВНЕДРЕНИЯ КОРПОРАТИВНОГО УПРАВЛЕНИЯ В
СФЕРЕ ТУРИЗМА УЗБЕКИСТАНА
Аннотация. В данной статье показана роль данного сектора в развитии экономики
туризма. Также проанализировано текущее состояние туристской отрасли в регионе и
даны предложения и рекомендации по перспективам ее управления.
Ключевые слова: туризм, турист, фактор, туристская инфраструктура,
экотуризм, рекреационный туризм, менеджмент, агротуризм.
KIRISH
Iqtisodiyotni modernizatsiyalash va aholi farovonligini oshirish sharoitida mintaqalarni
kompleks rivojlantirish alohida o‘rin tutadi. Xususan, Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoevning Vazirlar
Mahkamasining “mamlakatimizni 2016 yildagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlarini har
tomonlama tahlil qilish hamda respublika hukumatining 2017 yil uchun iqtisodiy va ijtimoiy
dasturi eng muhim yo‘nalishlari va ustuvor vazifalarini belgilashga bag‘ishlangan kengaytirilgan
majlisi”dagi ma’ruzasida hududlarni kompleks va intensiv ravishda rivojlantirish borasida qabul
qilingan yangi maqsadli dasturlarni amalga oshirish bo‘yicha muhim vazifa va choralarni belgilab
berdilar [1]. Bu chora-tadbirlar Prezidentimizning hududlarda bo‘lgan safarlarida yanada ustuvor
ahamiyatga ega bo‘ldi.
ADABIYOTLAR SHARHI
Turizm sohasining mazmun-mohiyati va uni rivojlantirish masalalari ko‘pgina xorijiy va
mahalliy olimlar tomonidan o‘rganilgan, unga turli fikrlar bildirilgan.
I.T.Balabanov va A.T.Balabanovlar bildirgan fikrga asosan, turizmni avvalo tovarga qiyos
qilishadi, har qanday tovar bo‘lgani kabi uni realizatsiya qilish shartsharoitlari, talablari,
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
799
maqsadlari, sotish imkoniyatlari bo‘lishi lozimligini aytishadi. Olimlar turizmni zamonaviy inson
ehtiyojlari uchun eng birlamchi tovarlar qatoriga kiritishadi.
O‘zbekistonlik iqtisodchi olim I.S.To‘xlievning ta’rifiga ko‘ra, turizm bu – turistlar
tomonidan amalga oshiriluvchi, aniq belgilangan turistik maqsadlarga ega ommaviy sayohatlar
turidir [4].
Fikrimizcha, turizm bu – dam olishni tashkillashtirishning murakkab va ommaviy hodisasi
va shakli, tashqi dunyoni bilish uchun imkon, xizmatlar va biznes sohasida mintaqalararo va
xalqaro hamkorlik maydoni, mintaqa va davlat siyosatining bir qismi hisoblanadi.
TADQIQOT METODOLOGIYASI VA EMPIRIK TAHLIL
Jahon turizm tashkiloti (UNWTO)ning ma’lumotiga ko‘ra, 2023 yilgacha bo‘lgan so‘nggi
o‘n yil davomida turizm sohasi barqaror rivojlanishni namoyon etgan, xususan mazkur yilda
sohani rivojlanishi Yaqin Sharqda 8 foiz, Osiyo va Tinch okeani mintaqasida 5 foiz, Yevropa va
Afrika qit’alarida 4 foiz va Amerika mintaqasida 2 foiz o‘sish ko‘rsatkichiga ega bo‘lib, turistik
tashriflar soni 1,462 mln.dan ortiq kishini tashkil etdi. Ushbu davrda dunyodagi har to‘rtinchi
yangi ish o‘rni sayohat va turizm sohasida yaratilgan, barcha ish o‘rinlarining 10,6 foizi (334 mln
kishi) va jahon YaIMning 10,4 foizi (9,2 trln dollar) turizmga to‘g‘ri kelgan.
NATIJALAR
O‘zbekistondagi statistik ma’lumotlarga nazar soladigan bo‘lsak, 2022 yil davomida
mamlakatimizga tashrif buyurgan xorijiy turistlar soni 1,9 mln.nafarga yetib, turistik xizmatlar
eksporti 422,1 mln. AQSh dollarini tashkil etdi. 15,0 mln. mahalliy aholi shundan, ayollar
daftariga kiritilgan 124,4 ming nafar ayollar sayohati tashkil etildi.
Respublikamizda sohani rivojlantirish borasida bir qator ishlarni amalga oshirish
rejalashtirilgan. Xususan, xalqaro turizm doirasida qo‘shni davlatlarning OAV vakillari va turistik
tashkilotlari uchun mamlakatning chegaradosh viloyatlarida info turlar uyushtirish, qo‘shni
davlatlarning o‘z tillarida targ‘ibot materillarini tayyorlab, ularning hududida joylashtirish,
qo‘shni mamlakatlar uchun mamlakatimizda “Turizm oyliklari”ni tashkil etish choralari ko‘riladi.
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
2013
2014
2024
Turizmning YaIM dagi umumiy ulushi
mlrd so'm(2013-yil qiymati bo'yicha)
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
800
1-diagramma.
O`zbekistonda iqtisodiyotida turizmning o`rni va ahamiyati raqamlarda.
Xorijiy davlatlarda targ‘ibot loyihalarini olib borish uchun dastlab maqsadli bozorlarda
marketing tadqiqotlari olib boriladi. O‘rganishlar natijasida, maqsadli davlatlarga mo‘ljallangan
marketing konsepsiyasi ishlab chiqiladi va targ‘ibot ishlari tashkil qilinadi.
O‘zbekistonda ichki turizmni rivojlantirish har tomonlama qulay bo‘lganligi sababli,
sohani rivojlantirish masalalariga katta e’tibor berilmoqda. Soha mutaxassislari, mas’ul
tashkilotlar, olimlar, iqtisodchilar, tahlilchilar, ommaviy axborot hamda ijtimoiy tarmoq vakillari
tomonidan ichki turizmning mamlakat iqtisodiyotiga ta’sirini o‘rganish, tahlil qilish, takliflar
berish dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Shu jihatdan 2021 yil 9 fevraldagi O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasida ichki va ziyorat turizmini rivojlantirish
chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmonining ijrosini ta’minlash alohida e’tibor talab etadi.
O’zbekistonda xorijiy mehmonlarga xizmat ko‘rsatish (ming kishi hisobida)
Yillar
2018
2019
2020
2021
2022
2023
O'zbekistonda
xizmat
ko'rsaitilgan
xorijiy
mehmonlar
842
873
843
970
970
970
O‘sish surati
98.0
99.0
113.6
122.5
127.2
142.7
Manba: “O'zbekturizm” MK materiallari
XULOSA VA MUNOZARA
Qabul qilingan me’yoriy-huquqiy hujjatlar bilan birgalikda sohani inqiroz davrigacha
bo‘lgan darajaga yetkazish va barqaror rivojlanishini ta’minlash maqsadida bir qator ishlarni
amalga oshirish maqsadga muvofiq: xususan, a) turistik va turdosh infratuzilmalarni
rivojlantirishni davom ettirish, barqaror turizmni ta’minlashning asosiy shartlaridan biri turizm
zonalari va klasterlarini tashkil qilish, ularning faoliyatini qayta tashkil etish (boshqarish,
rejalashtirish, turizm zonalarini loyihalashtirish, investitsiyalarni jalb qilish va h.k.z.);
O‘zbekistonda faoliyat olib borayotgan mutaxassislar, turizm sohasi vakillari, turizm
agenti, yo‘riqchi-yo‘lboshlovchi va gid (gid-tarjimon)lar tomonidan ziyorat odobiga rioya qilgan
holda faoliyat olib borishi, tarixiy ma’lumotlarni to‘g‘ri talqin qilishi;
O‘zbekistonda faoliyat olib borayotgan mutaxassislar, turizm sohasi vakillari, turizm
agenti, yo‘riqchi-yo‘lboshlovchi va gid (gid-tarjimon)lar tomonidan ziyorat odobiga rioya qilgan
holda faoliyat olib borishi, tarixiy ma’lumotlarni to‘g‘ri talqin qilishi;
REFERENCES
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoevning Vazirlar Mahkamasining
“Mamlakatimizni 2016 yildagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlarini har tomonlama
tahlil qilish hamda respublika hukumatining 2017 yil uchun iqtisodiy va ijtimoiy dasturi
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
801
eng muhim yo‘nalishlari va ustuvor vazifalarini belgilashga bag‘ishlangan kengaytirilgan
majlisi”dagi ma’ruzasi//Xalq so‘zi, 2017 yil 16 yanvar.
2.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016 yil 2 dekabrda qabul qilingan PF-4861-son
farmoni.
3.
To‘xliev I.S., Qudratov G‘.X., Pardaev M.Q. Turizmni rejalashtirish. Darslik.-Toshkent,
«Iqtisodiyot-moliya» nashriyoti. 2010.-254 bet.
4.
Балабанов И.Т., Балабанов А.И. Экономика туризма: Учеб. пос. — М.: Финансы и
статистика, 2003. - 176 с.
5.
Зорин И.В., Кварталнов В.А. Энциклопедия туризма. — М.: Финансы и статистика,
2003. – 368 с.
6.
Винокуров М.А., Что такое туризм?/научная статя-
7.
O‘zbekiston Respublikasi Turizmni rivojlantirish Davlat Qo‘mitasi
8.
Amriddinova, R. S., & Abdukhamidov, S. A. (2021). Factors for Determining the
Specialization of the Regions of the Republic of Uzbekistan in Tourism and the
Assessment of Tourist Attractiveness. CENTRAL ASIAN
JOURNAL OF
INNOVATIONS ON TOURISM MANAGEMENT AND FINANCE, 2(10), 51-55.
9.
Tukhliev I S., Abdukhamidov S.A. DIRECTIONS OF ACTIVATION OF INNOVATIVE
ACTIVITIES
OF
HIGHER
EDUCATION
INSTITUTIONS
IN
FORMING
INNOVATIVE ECONOMY. VVK: 75.81 T 88, 235. (2019).
10.
Tukhliev I S., Abdukhamidov S.A. DIRECTIONS OF ACTIVATION OF INNOVATIVE
ACTIVITIES
OF
HIGHER
EDUCATION
INSTITUTIONS
IN
FORMING
INNOVATIVE ECONOMY. VVK: 75.81 T 88, 235. (2019).
11.
www.wikipedia.org sayti.
