ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
862
BARKAMOL AVLODNI SOG’LOM ETIB TARBIYALASHDA SOG’LOM TURMUSH
TARZINING O’RNI VA AHAMIYATI
Atamuratova Surayyo Shavkatovna
Xorazm viloyati Urganch shaxri Urganch
Abu Ali Ibn Sino nomidagi Jamoat salomatligi texnikumi
“Asab kasalliklari va teri tanosil kasalliklari” da
hamshiralik ishi fanlari o’qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10560469
Annotatsiya. Maqolada sog‘lom turmush tarzi, uning barkamol avlodni tarbiyalashda
tutgan o‘rni tahlil qilinib, ushbu tushunchaga tegishli bo‘lgan bir qancha ta’riflar berilgan.
Sog‘lom turmush tarzi va uning tarkibiga kiruvchi tushunchalar haqida ma’lumot berib, ushbu
tushunchalar tahlil qilingan.
Kalit so‘zlar: Sog‘lom turmush tarzi, barkamol avlod, insonning jismoniy va ma’naviy
kamoloti, sog‘lom turmush tarzining madaniyatda tutgan o‘rni, sog‘lom turmush tarzi va uning
tarkibiy qismlari.
THE ROLE AND IMPORTANCE OF A HEALTHY LIFESTYLE IN THE
UPBRINGING OF A COMPETENT GENERATION AS A HEALTHY ONE
Abstract. The article analyzes a healthy lifestyle, its role in raising a harmonious
generation and gives several definitions that apply to this concept. These concepts have been
analyzed, providing information about a healthy lifestyle and the concepts that are part of it.
Keywords: a healthy lifestyle, a harmonious generation, physical and spiritual maturity of
a person, the role of a healthy lifestyle in culture, a healthy lifestyle and its components.
РОЛЬ И ЗНАЧЕНИЕ ЗДОРОВОГО ОБРАЗА ЖИЗНИ В ВОСПИТАНИИ
ЗДОРОВОГО ПОКОЛЕНИЯ
Аннотация. В статье анализируется здоровый образ жизни, его роль в воспитании
гармоничного поколения, дается несколько определений, которые относятся к данному
понятию. Эти концепции были проанализированы, предоставив информацию о здоровом
образе жизни и концепциях, входящих в его состав.
Ключевые слова: здоровый образ жизни, гармоничное поколение, физическое и
духовное созревание человека, роль здорового образа жизни в культуре, здоровый образ
жизни и его составляющие.
O‘zbekistonda demokratik huquqiy davlat va fuqarolik jamiyatini shakllantirishda
barkamol avlodni tarbiyalash masalasi muhim ahamiyat kasb etadi. Barkamol avlodni tarbiyalash
masalasi esa jamiyatda sog‘lom turmush tarzini qaror toptirishga bevosita bog‘liqdir. Sog‘lom
turmush tarzi jamiyat hayotida amalga oshirilayotgan barcha o‘zgarish va yangilanish
jarayonlarining asosini tashkil etadi. Jamiyat hayotida inson salomatligini ta’minlash tabiiy atrof-
muhit holati bilan bir qatorda, ijtimoiy hayot, inson tarbiyasi bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan
jarayondir. Falsafiy ma’noda inson biopsixosotsial tizim bo‘lib hisoblansa, insonning biologik,
psixologik va ijtimoiy salomatligini ta’minlash jamiyatda sog‘lom turmush tarzini qaror toptirish
asosida amalga oshiriladi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
863
Sog‘lom turmush tarzi – bu insonning xatti-harakatlarining individual tizimi bo‘lib, unga
haqiqiy muhitda (tabiiy, texnogen va ijtimoiy) jismoniy, ruhiy va ijtimoiy farovonlik va uzoq umr
ko‘rishni ta’minlaydi. Sog‘lom turmush tarzi fiziologik va ruhiy jarayonlarning normal borishi
uchun eng yaxshi sharoitlarni yaratadi, bu turli kasalliklarning ehtimolini kamaytiradi va insonning
umr ko‘rish davomiyligini oshiradi. Sog‘lom turmush tarzi bizning maqsad va vazifalarimizni
amalga oshirishga, rejalarimizni muvaffaqiyatli amalga oshirishga, qiyinchiliklarni engishga
yordam beradi. Insonning o‘zi tomonidan qo‘llab - quvvatlanadigan va mustahkamlangan yaxshi
sog‘liq, unga uzoq va quvonchli hayot kechirishga imkon beradi. Salomatlik har bir insonning,
umuman, butun jamiyatning bebaho boyligidir.
Sog‘lom turmush tarzi – axloqiy, faol, mehnat, sabr-toqat tamoyillariga asoslangan va shu
bilan birga, atrof-muhitning salbiy ta’siridan himoya qiluvchi, keksalikka qadar axloqiy, aqliy va
jismoniy salomatlikni saqlashga imkon beradigan hayot. Sog‘lom turmush tarziga quyidagilar
kiradi: samarali mehnat, ratsional ovqatlanish, biologik ritmga rioya qilish, optimal harakat rejimi,
shaxsiy gigiyena, kundalik rejimga rioya qilish. Sog‘lom turmush tarzi haqida turlicha qarashlar
ilgari surilgan bo‘lib, falsafiy va sotsiologik yo‘nalish vakillaridan P.A.Vinogradov, B.S.Erasov,
O.A.Milshteyn, V.A.Ponomarchuk, V.I.Stolyarov va boshqalar sog‘lom turmush tarzini global
ijtimoiy muammo, butun jamiyat hayotining ajralmas qismi deb hisoblaydilar. Salomatlikning uch
turi mavjud bo‘lib, bular jismoniy, aqliy va axloqiy (ijtimoiy) salomatlikdir. Jismoniy
salomatlikning mohiyati shundan iboratki, agar barcha organlar va tizimlar yaxshi ishlasa, unda
butun inson tanasi (o‘zini-o‘zini boshqarish tizimi) to‘g‘ri ishlaydi va rivojlanadi. Ruhiy
salomatlik miyaning holatiga bog‘liq bo‘lib, u fikrlash darajasi va sifati, diqqat va xotiraning
rivojlanishi, hissiy barqarorlik darajasi, irodaviy fazilatlarning rivojlanishi bilan tavsiflanadi.
Axloqiy salomatlik insonning ijtimoiy hayotining asosi bo‘lgan axloqiy tamoyillar bilan
belgilanadi. Shaxsning axloqiy salomatlik belgilari, eng avvalo, mehnatga ongli munosabatda
bo‘lish, madaniyat xazinalarini o‘zlashtirish, oddiy turmush tarziga zid bo‘lgan odat va odatlardan
faol ravishda voz kechishdir.
Sog‘lom turmush tarzi inson hayotining turli jabhalarini rivojlantirish, faol uzoq umr
ko‘rish va ijtimoiy funksiyalarni to‘liq bajarish uchun zarur shartdir. Sog‘lom turmush tarzining
dolzarbligi ijtimoiy hayotning murakkablashishi, salbiy o‘zgarishlarni keltirib chiqaradigan
texnogen, ekologik, psixologik, siyosiy va harbiy xavfning kuchayishi natijasida inson tanasiga
stresslarning ko‘payishi va o‘zgarishi bilan bog‘liq. Sog‘lom turmush tarzi inson hayotining turli
jabhalarini rivojlantirish, faol uzoq umr ko‘rish va ijtimoiy funksiyalarni to‘liq bajarish uchun
zarur shartdir. Sog‘lom turmush tarzining dolzarbligi ijtimoiy hayotning murakkablashishi, salbiy
o‘zgarishlarni keltirib chiqaradigan texnogen, ekologik, psixologik, siyosiy va harbiy xavflarning
kuchayishi natijasida inson tanasiga stresslarning ko‘payishi va o‘zgarishi bilan bog‘liq. Sog‘lom
turmush tarzi quyidagi asosiy elementlarni o‘z ichiga oladi: “samarali mehnat, oqilona mehnat va
dam olish rejimi, yomon odatlarni yo‘q qilish, optimal harakat rejimi, shaxsiy gigiyena, chiniqish,
ratsional ovqatlanish va boshqalar”. Samarali mehnat sog‘lom turmush tarzining muhim
elementidir. Inson salomatligiga biologik va ijtimoiy omillar ta’sir qilib, ularning asosiysi
mehnatdir. Mehnat va dam olishning oqilona rejimi sog‘lom turmush tarzining zarur elementidir.
To‘g‘ri va qat’iy rioya qilingan rejim bilan tananing aniq va zaruriy ish ritmi ishlab chiqiladi, bu
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
864
ish va dam olish uchun maqbul sharoitlarni yaratadi va shu bilan salomatlikni mustahkamlash,
mehnat qobiliyatini yaxshilash va mehnat unumdorligini oshirishga yordam beradi.
Yangilanayotgan O‘zbekistonda inson salomatligi, jismoniy barkamolligi, sog‘lom
turmush tarzi madaniyatiga egaligi o‘ta muhim ijtimoiy qadriyat hisoblanadi. Millat salomatligini
ta’minlash, xalq genofondini bekam-u ko‘st saqlash sog‘lom turmush tarzi tufayligina etarlicha
ijobiy tarzda hal etiladi. Bu esa, jamiyatning barcha ijtimoiy institutlari; oila, o‘quv-tarbiya
maskanlari, mahalla hamda mustaqil ta’lim oldiga jamiyatimiz fuqarolariga sog‘lom turmush tarzi
mazmuni va mohiyatini anglatish, yoshlarni sergak va bilimdon, barkamol shaxs qilib tarbiyalash
masalasini ko‘ndalang qilib qo‘yadi.
Sog‘lom turmush tarzi O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan yangilanish jarayonida
odamlar o‘rtasidagi sog‘lom munosabatlar va namunaviy hulqning shakllantirish jarayonini
tartibga soladi hamda tezlashtiradi. Sog‘lom turmush tarzini shakllantirishda motivatsiya omili
ham muhim ahamiyatga ega bo‘lib, motivatsiya shaxsning ma’lum bir faoliyatni bajarishga
kirishishi, harakatga keltirishi, uning muhimligini asoslashi va anglatishini o‘zida ifodalaydi.
Sog‘lom turmush tarzi murakkab ijtimoiy jarayonlarni o‘zida ifodalaydi va sog‘lom
turmush tarzining mezonlariga shaxsning jamoatchilik va mehnat jarayonlarida faollik ko‘rsatib,
samarali ijodiy faoliyat bilan mashg‘ul bo‘lishi, oilada va kundalik turmushda namunali yashashi,
o‘zidagi jismoniy va ma’naviy qobiliyatlarni ro‘yobga chiqarishga intilishi, tabiiy va ijtimoiy
muhit bilan mutanosiblikda yashashi, sog‘lom va barkamol inson bo‘lib shakllanish uchun o‘z
shaxsini bosqichma-bosqich rivojlantirib borishga intilishi, nosog‘lom turmush tarziga xos zararli
odatlarning ta’siriga tushib qolishdan o‘zini asrashga intilib yashashi, hayotda to‘g‘ri
yashayotganidan qoniqish hosil qilib, zavqlanib yashashga intilishi, sog‘lom turmush tarzini o‘zi
uchun bir umrga maqsad qilib tanlashi va shu yo‘lda faoliyat olib borishi kabi qimmatli insoniy
sifat va xususiyatlarni kiritish mumkin.
REFERENCES
1.
Abdullayev A., Xonkeldiyev Sh., Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi., Toshkent.,
O‘zDJTI, 2005 yil. 300 b.
2.
Salomov R.S. Sport mashg‘ulotning nazariy asoslari -Toshkent., O‘zDJTI, 2005 yil. 238 b.
3.
Mahkamdjonov K.M. Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi., Toshkent., “Iqtisod
-Moliya” 2008 -yil 300 b.
4.
Mahkamdjonov K.M. Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi., Ma’ruza matni.,
Toshkent., TDPU. 2001-2002 y., 60 b.
5.
AshmarinB. A. Теория и методика физического воспитания. Учебник М.:
Просвещение, 1990. 287 с.
