ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
130
PORTRET JANRDA MALIK NABIYEBNING QO’SHGAN HISSASI
Fatullayeva Sojida
20-maktab tasviriy san’at fani o’qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10630840
Annotatsiya. Ushbu maqolada portret janrida Malik Nabiyevning qo’shgan ulkan hissasi
haqida fikr yuritilgan.
Kalit so`zlar: janr, portret, rassom, rang, idrok, tafakkur, tasavvur.
CONTRIBUTION OF MALIK NABIYEB IN THE PORTRAIT GENRE
Abstract. In this state, a large contribution of Malika Nabieva is made in the portrait genre.
Key words: genre, portrait, artist, color, perception, thinking, imagination.
ВКЛАД МАЛИКА НАБИЕБА В ЖАНР ПОРТРЕТА
Аннотация. В данной статье рассматривается большой вклад Малика Набиева в
портретный жанр.
Ключевые слова: жанр, портрет, художник, цвет, восприятие, мышление,
воображение.
Tasviriy san`atning eng murakkab janrlaridan biri odam yuzini tasvirlash bo`lib, bu
rassomdan shakl, nisbat va ranglarni mohir ustasi bo`lish bilan birga, odam shaxsini, yaxshi
tushunishi, uning psixik holatini idrok eta olishi, uning his-tuyg`ularini ko`ra olishi, yuz tarangligi,
yuzdagi rangni rasm ishlayotgandagi holatiga mos kelishi, kishining yuragidagi bo`layotgan
o`zgarishlarni, psixik hayajonni real holda ifodalash malakalariga ham ega bo`lishi kerak, chunki,
asar tasvirdagi kishini kimligini, yoshini, fe`lu-odatini, amal-unvonini, hatto gavda tuzilishi, boy-
kambag`alligini ham ko`rsatib berishi lozim.
Har bir inson o`ziga xos murakkab va shu bilan birga qiziqarli xarakterga ega bo`lib, xilma-
xil obrazlarga boy xayoti portretda yetakchi o`rinni egallaydi. Portret san`ati bir necha ming yillik
uzoq tarixga ega. Qadimgi Misrda inson qiyofasini tasvirlashda haykaltaroshlarning o`rni beqiyos
bo`lgan.
Ular insonning ichki hissiyoti va kechinmalarini ko`rsatib bermagan bo`lsalarda, odam
tasvirini o`ziga o`xshatib tasvirlashda etarlicha aniqlikka erishganlar. Qadimgi yunon usta
hunarmandlari xudolar va afsonaviy qahramonlar, shoir, faylasuf va mashhur shaxslarining
obrazlarini ideallashtirgan holda tasvirlashga harakat qilganlar.
Bu bilan ular o`zlarining go`zallik va nafosat olamiga bo`lgan munosabatlarini
badiiylashtirgan. Keskin insoning psixologiyasi va xarakterini juda aniqlik va haqqoniylik bilan
ifodalaganlar. Portretda bosh va qo`lning bilakdan pastki qismi muhim ahamiyatga ega, surat
chizayotgan kishi tomoshabin nigohini birinchi navbatda shu omillarga jalb qilmog`i kerak.
Insonga xos xarakterni ifodalashda qo`l katta ahamiyatga ega. Ko`pchilik odamlar qo`l
imo-ishoralari ko`magida suhbatlashadilar va bu xususiyatlar ham xarakterni yoritishda yordam
beradi. Portretda ko`z murakkab joylardan biri bo`lib, o`ta aniqlikni va tafakkurni jamlashni talab
etadi
Portretchi rassom inson xarakteri va uning individualligi ustida ishlaydi. Bu esa rassomdan
chuqur bilim talab qiladi, tasvirlanuvchi haqida hamma narsani, uning yuz elementlarini ko‘p
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
131
tomonlama obrazli holatlarini, eng asosiysi esa, haqqoniy, tushunarli va obrazli ifodalay bilishni
talab etadi.
Insonni haqqoniy tasvirlamoq uchun uni diqqat e’tibor bilan uzoq kuzatmoq kerak,
shunday holat, shunday pozani, shunday kayfiyatni topish kerakki, xarakterning xususiyati, sifatini
to‘liq ifodalash mumkin bo‘lsin. Portretda «qalbni tutish» kerak, «kiyimni va tanani emas».
Portret janrida samarali iz qoldirgan Malik Nabiev buyuk inson Amir Temur obrazini
tasvirlash borasida katta muvaffaqiyatni qo‘lga kiritdi. Temurni ilm, san’at ahillariga homiylik
qilgan ma’rifat homiysi ekanini ham ifodalay oldi. Xullas, Malik Nabiev sharqona xarakterga ega
bo‘lgan Temurni uzoq va mashaqqatli jangu jadallardan so‘nggi holatdagi obrazini tasvirlashga
erishgan.
Kezi kelganda yana bir tarixiy voqeani aytmasdan o‘tib bo‘lmaydi. 1993 yil iyunda ustoz
rassom butun ijodiy faoliyati davomida mehnat qilib kelgan Nizomiy nomidagi pedagogika
institutining badiiy-grafika fakultetida juda katta yong‘in sodir bo‘ldi.
Eng xavflisi shunda ediki, ustoz rassomning shu binodagi ijodxonasida «Sohibqiron
Temur», «Mirzo Bobur» kabi shoh asarlari saqlanayotgan edi. Qarangki, yong‘in paytida faqatgina
shu asarlar turgan xona yong‘indan mutloq zarar ko‘rmagan. Bu ham inson hayotidagi anglash
qiyin Sirlardan biri bo‘lsa ajab emas!
Rassomning ko‘plab portretlarida buyuk siymolar obrazi zamonaga hamohang darajada
gavdalanganligini ko‘ramiz va beixtiyor hayratlanamiz. Amir Temur, Beruniy, Bobur, Ibn Sino,
Jomiy va Navoiy, Al Roziy, Rudakiy, Al Xorazmiy kabi bir qancha yirik arboblar, olim, shoir,
mutafakkirlarning portretlarining har biri jonli tasvirlangan.
Malik Nabiyevning ulkan yutuqlaridan yana biri buyuk shoir, adib, faylasuf va davlat
arbobi Zahiriddin Bobur obrazidir. Bobur obrazini yaratish uchun rassom Afg‘aniston, Hindiston
va boshqa bir qancha xorijiy mamlakatlarda ham bo‘ldi. Bobur yashagan, ijod qilgan, jang qilgan
joylarni o‘z ko‘zi bilan ko‘rdi. M.Nabiyevning Bobur she’riyati bilan batafsil tanishgani, uning
achchiq vasermazmun hayotini mukammal o‘rganganligini, Boburning navqiron va to‘laqonli
gavdalantirgan portreti vositasida his etamiz.
Bobur o‘z yurtidan olislarga ketib, ona yurtiga mehru-muhabbatini go‘yoki izhor
qilayotgan holatini, rassomning jonli bo‘yoqlarida namoyon bo‘lgan. Xullas, Bobur portretidagi
turli xil bo‘yoqlarda aks ettirilgan tuyg‘ular uyg‘unligi butun borlig‘ingizni ranglar sehri bilan
qamrab oladi.
Tarixiy shaxslar obrazini yaratish naqadar mushkul. Bu mushkulliklarni ijodkor tinimsiz
mehnat mashaqqatlari bilan dadil yenga olgan. Rassomning ko‘plab portretlarida buyuk siymolar
obrazi zamonaga hamohang darajada gavdalanligini ko‘ramiz va beixtiyor hayratlanamiz.
Amir Temur, Beruniy, Bobur, Jomiy va Navoiy, Al Roziy, Rudakiy, Al Xorazmiy kabi bir
qancha yirik arboblar, olim, shoir, mutafakkirlarning obrazlarini jonli tasvirlaydi.
Tarixiy mavzudagi boshqa asarlarida musavvir xalqparvar qahramonlar obrazini hamda
ozodlik uchun bo‘lgan xalq qo‘zg‘olonlari mohiyatini ochib beradi. Bu boradi, ayniqsa, “Spitamen
qo‘zg‘oloni” asaridagi jang payti tasviri e’tiborga molik.
Rangtasvirchi rassom M.Nabiyev avloddan – avlodga hikoya qilinib kelinayotgan tarixiy
voqealarni astoydil o‘rganib, tarix sirlarini jonli ranglarda tasvirlashga muvaffaq bo‘lgan.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
132
Musavvir Malik Nabievni yurtimizdagi shogirdi ko‘p ustoz, rassomlarning yetakchisi edi,
desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Bugun ustozning ishini shogirdlari shijoat bilan davom ettirmoqdalar.
REFERENCES
1.
A.Sulaymonov. Tasviriy san`at ta`limi sifati va samaradorligini oshirishning didaktik
imkoniyatlari. T.: 2017 y. 2. R.Xasanov.
2.
Maktabda tasviriy san`atni o`qitish metodikasi. T.: 2004 y. 3. Jaborov.
3.
Rangshunoslikka oid ayrim atama va iboralarning izohli lug`ati. T.: 2001y. 4. B.Oripov.
4.
Tasviriy san`atni o`qitish metodikasi. N.: 2007 y. 5. N.Abdullayev.
5.
San’at tarixi elektron o’quv qo’llanma. T.: 2005 y. 6. А.Эгамбердиев. Жанровая
6.
Живописъ Узбекистана. Т.: Ғ.Ғулям, 1989 г
7.
Muxamedovna, G. M. (2023). INNOVATSION TALIM-BUYUK KELAJAK
POYDEVORI.
World scientific research journal
,
17
(1), 74-76.
8.
Muxamedovna, G. M. (2023). XXI ASR KÓNIKMALARINI SHAKLLANTIRISHDA
INTEGRATSIYALASHGAN
TA'LIMNING
MUAMMO
VA
YECHIMLARI.
PEDAGOGICAL SCIENCES AND TEACHING METHODS
,
3
(26), 93-96
9.
Muxamedovna, G. M. (2023). XXI ASR KÓNIKMALARINI SHAKLLANTIRISHDA
INTEGRATSIYALASHGAN TA'LIMNING MUAMMO VA YECHIMLARI.
World
scientific research journal
,
20
(1), 135-138.
10.
Muxamedovna,
G.
M.
(2023).
INNOVATSION
TEXNOLOGIYARNI
O’ZLASHTIRISHDA
TALABALARNING
KREATIVLIK
SALOHIYATINI
RIVOJLANTIRISHNING
AHAMIYATI. ОБРАЗОВАНИЕ
НАУКА
И
ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ, 21(3), 3-6.
11.
GADAYEVA, M. M. INTEGRATSION TA’LIMDA MANTIQIY VA TANQIDIY
TAFAKKURNING
PEDAGOGIK-PSIXOLOGIK
ASOSLARI.
PSIXOLOGIYA
Учредители: Бухарский государственный университет
, (2), 60-64.
12.
Muxamedovna, G. M. (2023). UCHINCHI RENESANS DAVRIDA AJDODLARIMIZ
MEROSINI ORGANISH ORQALI INTEGRATSION TA’LIMNI YANADA
TAKOMILLASHTIRISH
TAMOYILLARI.
ОБРАЗОВАНИЕ
НАУКА
И
ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ
,
22
(1), 35-38.
13.
Muxamedovna, G. M. (2023). KREATIV YONDASHUV ASOSIDA DIDAKTIK
MATERIALLAR YARATISH MEXANIZMLARI.
ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И
ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ
,
21
(3), 12-14.
14.
Gadayeva, . M. . (2023). THE UNIQUE SIGNIFICANCE OF MASTERING SOCIAL
SCIENCES DURING THE DEVELOPMENT OF THE NEW UZBEKISTAN.
Modern
Science
and
Research
,
2
(10),
459–464.
Retrieved
from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/25292
15.
Gadayeva, . M. . (2023). THE UNIQUE SIGNIFICANCE OF MASTERING SOCIAL
SCIENCES DURING THE DEVELOPMENT OF THE NEW UZBEKISTAN.
Modern
Science
and
Research
,
2
(10),
459–464.
Retrieved
from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/25292
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
133
16.
Gadayeva
Mohigul
Muxamedovna.
(2023).
HISTORY
OF
PATRIOTIC
WOMEN.
International Journal Of History And Political Sciences
,
3
(12), 69–75.
https://doi.org/10.37547/ijhps/Volume03Issue12-12
