508
SES REJISSYORLIǴI HÁM ONIŃ TARIYXI
Kabulov Shariyar Ikmetullaevich
Ózbekistan Mámleketlik kórkem-óner hám mádeniyat Institutı Nókis filyalı studenti
Kurbaniyazov Rufat Karamatdin ulı
Ózbekistan Mámleketlik kórkem-óner hám mádeniyat Institutı Nókis filyalı oqıtıwshısı
https://doi.org/10.5281/zenodo.10711082
Anotatsiya.
Bul maqalada ses rejissyorliǵı hám onıń tariyxı, bólimleri jánede áhimiyeti
haqqında sóz etilgen.
Gilt sóz:
ses rejissiyorı, texnika, muzıka tańlawshı, ses operatorı, radio, kino, televideniye.
SOUND DIRECTION AND ITS HISTORY
Abstract.
This article talks about sound direction and its history, divisions and importance
in this context.
Key word:
sound director, technique, music listener, sound operator, radio, film,
television.
ЗВУКОВОЕ НАПРАВЛЕНИЕ И ЕГО ИСТОРИЯ
Аннотация.
В этой статье рассказывается о звуковом направлении, его истории,
подразделениях и значении в этом контексте.
Ключевые слова:
звукорежиссер, техника, слушатель музыки, звукооператор,
радио, кино, телевидение.
Ses rejissyorliǵi o`z aldina do`retiwshi taraw ha`m professional ka`sip sipatinda XX-
a`sirdin` 40 - 50 - shi jillari texnikanin` tez pa`t penen rawajlanip atirǵan bir waqitta, joqari sapali
elektroakustikaliq u`skenelerdi ha`m maǵnit jaziwdi radio esittiriw ha`m dawis jaziwda ken`
paydalaniwi menen payda bolǵ`an. Bu`ǵinǵi ku`nǵi ses rejissyorlari tek elektro u`skenelerdi ham
akustika tiykarlarin bilip ǵ`ana qoymastan uliwma ma`deniyatti, ko`rkem-o`ner tarawindaǵ`i ken`
bilimdi, muzikali joqari sawati, ritmikani, joqari esitiw qabiletti ha`m joqari estetikaliq
rawajlaniwdi talap etedi. Na`tiyjede joqari maǵ`liwmatli ses rejissyorlarin tayarlawda ken`
u`yreniw kerek bolǵ`an dawis jaziw ha`m ku`sheytiwshi u`skenelerdi basqariw arqali kino,
televidenie, radio, dawis jaziw studiyalari, teatr ha`m kontsert zallari akustikasin toliq u`yrenip
fonoǵrammanin` isleniw texnoloǵiyasin dawis partiturasi arqali dawis saqlaǵ`ishlarǵ`a jazip aliw
protsessin a`meliyatta qollaw esaplanadi.
509
Ses rejissyori kim? deǵen sorawǵa qısqa juwap esite almaymız. Sebebi, ses rejissyiri kino,
televidenie, teatr, radio hám ses jazıw tarawında iskerlik jurǵiziwshi hám sestıń kórkemlilik
tárepine juwap beretuǵın dóretiwshi insan sanaladi.
Ses rejissyorliǵi kasibi payda bolaman deǵenǵe shekem kórkem-ónerde, ses rejissyoriniń
ayırım wazıypaların atqaratuǵın hár túrlı jónelisler ámelde bolǵan.
- Muzıka tańlawshı - teatr, kino, televidenie hám radioda muzikali esittiriwler,
spektakllar hám hár túrlı janrdaǵi muzıkalardı fonotekadan alip paydalanǵan.
- Ses operatorı - tiykarınan tehnika menen baylanıslı jumıslardı atqarǵan, jazıp alıw hám
qayta islew.
- Shawqım payda etıwshı - tábiyatta bar olǵan yamasa zat hám buyımlardıń tábiy
shawqımın jasalma túrde payda etiwshi.
- Muzika menen bezewshi - film, kórsetiw, spektakl hám muzikali proǵrammalardı hár
túrlı muzıka, sempl sesler hám inter shawqımlar menen bezewshi.
Joqarıda aytıp ótilǵen kásip iyeleriniń jumıs iskerliǵi tek ǵana ses rejissyor
basshiliǵinda házirǵi kúnde de dawam etpekte.
Ses rejissyorliǵi kásibi bir qansha jónelislerǵe bólinip, bir-birinen parıq qiladi. Bular
tómendeǵiler:
- teatr ses rejissyori;
- muzika ses rejissyori;
- kino ses rejissyori;
- radio ses rejissyori;
- televideniye ses rejissyori;
- massaliq ilajlar ses rejissyori;
Respublikamizda ses rejissyorliǵi kásibi sálkem bir ásir dawamında rawajlanıw
basqıshın basıp ótti, bul dáwirde bir qansha jetik ses rejissyorlari, atap aytqanda: (radioda) Nabi
Hasanov, Anvar Tojiyev, (kinoda) Joldas Abdukarimov, (televideniede) Rixsixója Umarxójayev,
Xayrulla Karimov, Cholpan Abbasov ses injeneri bolıp hújjetli filmler studiyasında islep ses
rejissyorliǵiniń rawajlanıwına úlken uleslerin qosıp ketken, házirǵi kúnde joqarı kateǵoriyalı ses
rejissyori Zokir Atabayev, (kinoda) Karimjon Boribayev, Senchilo, Rovza Hakimova,
(televideniede) Muxtor Oripov, Akbar Mirzayev, (teatrda) Dalil Xadjayev, Husniddin
Komilov teatrda, Iǵor Iosis ǵalabalıq ilajlarda hám basqa kópleǵen tajribelı ses rejissyorlari
óz jumısları menen bul tarawda Respublikamız hawazın dúnyaǵa tanitti, ásirese dublyaj
salasında 60-80 jıllarda dublyaj islenǵen shet-el filmleri óziniń sapalılıǵı, mazmunı tárepinen
510
dúnyada tán alıniwi menen Respublikamız ses rejissyorliq tarawinda aldıńǵı nátiyjelerdi qolǵa
kirǵizǵenliǵin tastıyıqlap berdi.
REFERENCES
1.
ulı Kurbaniyazov R. K. TELEVIDENIEDA OVOZ REJISSYORINING TUTGAN O ‘RNI
//Educational Research in Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 5. – С. 659-664.
2.
ulı Kurbaniyazov R. K. TELEVIDENIE KECHA VA BUGUN //Educational Research in
Universal Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 5. – С. 665-672.
3.
Хожамуратов
К.
Б.
МАҲОБАТЛИ
РАНГТАСВИР
АСАРЛАРИНИНГ
МАЪНАВИЙАҲАМИЯТИ //Ученый XXI века. – 2022. – №. 2 (83). – С. 31-33.
4.
Bazarbaevich K. K. THE SPIRITUALITY OF MAHOBATLI PAINTING WORKS
IMPORTANCE //Archive of Conferences. – 2021. – С. 224-227.
5.
Xojamuratov Q. B. ISSUES OF THE DEVELOPMENT OF FINE ARTS IN SCHOOLS
//Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 333-336.
6.
Bazarbaevich X. K. TASVIRIY SAN ‘AT DARSLARIDA TALABALARNI MUSTAQIL
TA ‘LIM OLISH FAOLIYATIGA YO ‘NALTIRISH METODLARI //BOSHQARUV VA
ETIKA QOIDALARI ONLAYN ILMIY JURNALI. – 2023. – Т. 3. – №. 2. – С. 526-529.
7.
Xojamuratov K. B. THE FOUNDATIONS AND FORMATION OF PAINTING IN THE
FINE ARTS OF KARAKALPAKSTAN IN THE 1970S AND 1980S //Modern Science
and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 341-345.
8.
Tleumuratova А. HISTORICAL THEME IN WORLD ANIMATION ART,
INTERPRETATION OF IMAGES AND ITS ROLE IN UZBEK ANIMATION ART
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 1105-1111.
9.
Tleumuratova A. JAHON ANIMATSIYA SAN'ATIDA TARIXIY MAVZU,
OBRAZLAR TALQINI VA O’ZBEK ANIMATSIYA SAN’ATIDA TUTGAN O’RNI
//ВЕСТНИК КАРАКАЛПАКСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА
ИМЕНИ БЕРДАХА. – 2023. – Т. 61. – №. 3. – С. 221-223.
10.
Tleumuratova A. J. FORMATION AND SPECIFIC FEATURES OF THEATER ART IN
KARAKALPAKSTAN //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 408-
411.
11.
Tleumuratova
A.
J.
QORAQALPOG'ISTONDA
TEATR
SAN'ATINING
SHAKLLANISHI VA O'ZIGA XOS XUSUSIYATLAR. – 2024.
511
12.
Aziza T., Zakir A. The Role of Animated Films Based on the Works of Alisher Navoi in
Shaping Children's Worldview //Zien Journal of Social Sciences and Humanities. – 2022.
– Т. 6. – С. 100-103.
13.
Aziza T. TARIXIY ASARLANING JAMIYAT TARAQQIYOTIDA TUTGAN
O’RNI:“YULDUZLI TUNLAR” ASARINING BOSH G’OYASI //Journal of Integrated
Education and Research. – 2022. – Т. 1. – №. 4. – С. 42-46.
14.
Tajimuratova S. CONCEPT OF FURTHER DEVELOPMENT OF NATIONAL
CULTURE IN UZBEKISTAN //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 1. –
С. 251-254.
15.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
16.
Saginbaevna T. S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Spectrum Journal
of Innovation, Reforms and Development. – 2022. – Т. 9. – С. 386-392.
17.
Sag’inbaevna T. S. Cultural Life in Uzbekistan during the Years of Independence //Spanish
Journal of Innovation and Integrity. – 2023. – Т. 18. – С. 39-41.
18.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
19.
Saginbaevna T. S. Management and study of culture and art. – 2022.
20.
Тажимуратова Ш. С. САНЪАТШУНОСЛИК ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШ ОРҚАЛИ
ТАЛАБАЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ
ИШЛАШ
КЎНИКМАЛАРИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ. – 2023.
21.
Tajimuraova S. S. INFORMATION AND COMMUNICATIONS IN MANAGEMENT
//Journal of Integrated Education and Research. – 2022. – Т. 1. – №. 5. – С. 509-511.
