23
OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI IQLIM-YOʻL SHAROITINING YENGIL
AVTOMOBIL ISHONCHLILIGIGA TA’SIRINI OʻRGANISH VA TAHLIL QILISH
Abduraximov Sobirjon
2-kurs. Andijon moshinasozlik instituti.
N.Karimxodjayev
Ilmiy rahbar: t.f.n., dotstnt.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10783358
Annotatsiya.
Xulosa qilib aytganda, iqlim va yo’l sharoitlari avtomobil ishonchliligiga
sezilarli ta’sir ko’rsatadi. Ushbu omillarni tushinish va ularnining ta’sirini yumshatish bo’yicha
faol choralarini ko’rish orqali avtomobil egalari o’z transport vositalarining turli muhitlarda
ishonchli va samarali bo’lishini taminlash mumkin.
Kalit so’zlar:
iqlim,
avtomobil ishonchliligi, avtomobil egalari, batareya quvvatining
pasayishi, shinalarning tortishish qobilyatining pasayishi.
STUDY AND ANALYSIS OF THE INFLUENCE OF CLIMATE AND ROAD
CONDITIONS ON PASSENGER CAR RELIABILITY IN THE REPUBLIC OF
UZBEKISTAN
Abstract.
In short, climate and road conditions have a significant impact on car reliability.
By understanding these factors and taking proactive measures to mitigate their effects, car owners
can ensure their vehicles are reliable and efficient in a variety of environments.
Key words:
climate, car reliability, car owners, decrease in battery capacity, decrease in
tire traction.
ИССЛЕДОВАНИЕ И АНАЛИЗ ВЛИЯНИЯ КЛИМАТА И ДОРОЖНЫХ
УСЛОВИЙ НА НАДЕЖНОСТЬ ЛЕГКОВЫХ АВТОМОБИЛЕЙ В РЕСПУБЛИКЕ
УЗБЕКИСТАН.
Аннотация.
Короче говоря, климат и дорожные условия оказывают существенное
влияние на надежность автомобиля. Понимая эти факторы и принимая упреждающие
меры по смягчению их воздействия, владельцы автомобилей могут обеспечить
надежность и эффективность своих автомобилей в различных условиях.
Ключевые слова:
климат, надежность автомобиля, автовладельцы, снижение
емкости аккумулятора, снижение сцепления шин.
Kirish
. Avtomabil ishonchliligi avtomobil egalari uchun hal qiluvchi omil hisoblanadi,
chunki u avtomobillarning umumiy ishlashi, xafsizligi va uzoq umir ko’rishiga bevosita ta’sir
24
qiladi. Ishonchlikni ta’minlashda muntazam parvarishlash va haydash odatlari kabi omillar muhim
rol o’ynasada, iqlim va yo’l sharoitlari kabi tashqi omillar ham jiddiy ta’sir ko’rsatishi mumkin.
Ushbu inshoda biz iqlim, yo’l sharoitlari avtomobil ishonchliligi o’rtasidagi bog’liqlikni
ko’rib chiqamiz, bu omillar avtomobilning umumiy salomatligiga qanday ta’sir qilishni
o’rganamiz.
Iqlim.
Avtomobil tarkibiy qismlarining eskirishini aniqlashda iqlim muhim ro’l o’ynaydi.
Haddan tashqari harorat, issiq yoki sovuq bo’lsin, avtomobilnning turli qismlariga,
jumladan dvigatel, akkumlato’r, shinalar va suyuqliklarga ta’sir qilishi mumkin. Issiq iqlim
sharoitida yuqori haroratga uzoq vaqt ta’sir qilishi haddan tashqari issiqlik bilan bog’liq
muommolarga, batareyaning tez buzilishiga va dvigatel qisimlarining asinmasini olib kelishi
mumkin. Boshqa tomondan, sovuq iqlim batareya quvvatining pasayishi, shinalarning tortishish
qobilyatining pasayishi va yo’l tuzi va muz erutmasi kimyoviy moddalari tufayli korroziya xafini
oshirishi kabi mommolarini keltirib chiqarishi mumkin.
Bundan tashqari ma’lim iqlim sharoitida namlik darajasi metal qisimlarining zang va
korroziyaga olib kelishi mumkin, bu esa avtomobilning strukturavuy yaxlitligiga ta’sir qiladi.
Muntazam texnik hizmat ko’rsatish va zangdan himoya qilish kabi himoya choralari
iqlimning avtomobil ishonchliligiga ta’sirini yumshatilishiga yordam beradi.
Iqlim sharoitlari bilan aniqlanadi. Bularning har biri, o’z navbatida quydagi omillar;
Yo’l sharoitlari - yo’lning pro’fili va reja elementlari, joy relefi, yo’l qoplamasing
Ko’rinishi raravonligi, harakat jaddaligi, harakatga halaqitlar, yo’l harakatining barqarorligining,
harakat rejimlari bilan; transpo’rt sharoitlari-yukning turi, tashishlari hajmi, jo’natiladigan yuklar
partyasi, tashish masofasi, yuk tashish va tushirish usullari,mashurutlar turi va toshishning
tashkiliy, saqlash, texnik hizmat ko’rsatish va ta’mirlash sharoitlari bilan; tabiiy-iqlim sharoitlar-
sovuq; mo’tadil, issiq va tog’ iqlim sharoitlari bilan tavsiflanadi.
Xarakat havfsizligini ta’minlashda avtomobillarning shinalari yo’lning qatnov qismi
qoplamasi bilan normal ilashishi uchun quyidagi sharoitlar bo’lishi kerak: qoplama yuzasi toza,
quruq yoki namlangan bo’lishi; 60 km/s tezlikda bo’ylama ilashish koeffitsienti quruk yuzada 0,6,
nam yuzada - 0,45 bo’lishi; yozda xavo xarorati 20°C, nisbiy namligi 50%, korinishning
metereologik uzoqligi 500 metrdan ortiq boʼlmasligi, atmosfera bosimi 760 mm sim. ust. Bo’lishi
aniqlangan. Bu omillarning bari yoʼl sharoitlarining tarkibiy qismi bo’lib, xarakatlanish rejimi va
xavfsizligiga xar tomonlama va keng ko‟lamda ta’sir qiladi.
Yo’l sharoitlari.
Avtomobilning ishonchliligining aniqlashda yo’l sharoitlari ham muhum
ro’l o’ynaydi. Teshiklar, bo’rtiqlari vaqoldiqlari bo’lgan yomon parvarishlangan yo’llar osma
25
qismlar, shinalar va tekkislashning haddan tashqari asinmasina olib kelishi mumkin. Qo’pol
yo’llarda haydash shinalarining muddatidan oldin eskirishiga, noto’g’ri joylashishiga va transport
vositasining pastki qisimlarining shikastlanishiga olib kelishi mumkin.
Bundan tashqari, chang, qum yoki shag’al yuqori bo’lgan joylarda haydash dvigatel havo
filtirlarining eskirishining tezlashtirishi mumkin, bu esa dvigatelning ishlash va samaradorligining
pasaytirishiga olib keladi. Ushbu filtirlarning muntazam tozalash va tekshirish bunday sharoitlarda
dvigatellarning optimal ishlashining saqlashga yordam beradi.
O’rganish va tahlil qilish.
Turli hil iqlim va yo’l sharoitlarida avtomobil ishonchliligini
oshirish uchun avtomobil egalari bir nechta strategiyalarini qabul qilishlari mumkun. Birinchidan,
har qanday muommolarni yuzaga kelishidan oldin hal qilish uchun muntazam texnik tekshiruvlar
va texnik xizmat ko’rsatish muhim ahamiyatga ega. Bunga suyuqlik darajasini, shinalar bosimini,
tormizlarni va suspenziya qisimlarini tekshirish kiradi.
Ikkinchidan haydash odatlarini mavjud sharoitlarga moslashtirish har avtomobilning
ishlash muddatining uzaytirishga yordam beradi. Bunga to’satdan tezlashish yoki tormizlashdan
saqlanish, qo’pol yo’llarda tezlikni pasaytirish va moshinani to’xtash vaqtida haroratning haddan
tashqari ko’tarilishiga etibor berish kiradi.
Nihoyat, o’ziga hos iqlim sharoitlari va yo’l sirtlari uchun mos bo’lgan sifatli shinalarga
sarmoya kiritish tortishish, ishlov berish va avtmobilning umumiy ishlashini sezilarli darajada
yaxshilaydi. Tegishli protector naqshlari va rezina aralashmalari bo’lgan shinalarini tanlash qiyin
haydash sharoitda hafszlik va ishonchlilikni oshirishi mumkin.
Muntazam texnik ko’rsatish, moslashuvchan haydash amaliyoti va sifatli kamponentlarga
sarmoya kiritish avtomobil ishonchliligi va uzoq umr ko’rishni oshirishni strategiyasidur. Ushbu
tushunchalaridan o’rganib, iqlim va yo’l sharoitlarining o’ztransport vositalariga ta’sirini tahlil
qilib, avtomobil egalari o’zlarining avtomobillari turli hil haydash mommolarini hal qilish uchun
yaxshi jihozlaganligini bilib, ishonch va hotirjamlik bilan haydshalari mumkin ta’minlanishiga
salbiy ta’sir etishi mumkin.
REFERENCES
1.
Prezidentining 2017 yil 14-fevraldagi “Iul xo‟jaligini bopqarish tizimini yanada
takomillashtirish chora-tadbirlari tugrisida” gi farmoyish.
2.
Xikmatov Sh.I., Mirzabekov M.S. Yo‟l Felementlarining avtomobillar xarakat sharoitiga
ta‟sirining ilmiy asoslari. Fargona politexnika instituti ilmiy-texnika jurnali. Fargona 2018
y. 131-134 b.
26
3.
https://kun.uz/uz/news/2021/11/13/10-oyda-salkam-2-ming-kishi-yol
transporthodisalariga-doir-statistik-malumot-elon-qilindi
4.
Khusanjonov, A. S. O., & Nosirjonov, S. I. O. (2021). Theoretical foundations of the
acceleration slip regulation system. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary
Research Journal, 11(9), 618-6
