200
ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРИНИНГ ТЕХНИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ БАХОЛАШ
НАТИЖАЛАРИ
Махмудов Азамжон Мухтарович
п.ф.б.ф.д. (PhD)
Ўзбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчиқ шаҳри, Ўзбекистон
https://doi.org/10.5281/zenodo.10888178
Аннотация.
Мақолада ёш футболчиларнинг техник тайёргарлик даражасини
бахолаш натижалари ёритилган.
Калит сўзлар:
футболчилар, машғулот, техника, тўп узатишлар, ҳаракатлар
самарадорлиги.
RESULTS OF EVALUATION OF TECHNICAL TRAINING OF YOUNG PLAYERS
Abstract.
The article describes the results of evaluating the level of technical training of
young football players.
Key words:
players, training, technique, ball transfers, action efficiency.
РЕЗУЛЬТАТЫ ОЦЕНКИ ТЕХНИЧЕСКОЙ ПОДГОТОВКИ ЮНЫХ ИГРОКОВ
Аннотация.
В статье описаны результаты оценки уровня технической подготовки
юных футболистов.
Ключевые слова:
игроки, подготовка, техника, передачи мяча, эффективность
действий.
Мустақиллика эришганимиздан футбол спорт тури бўйича президентимизнинг бир
қанча Қарор ва Фармонлари чиқарилиб, бунинг асосида футболни янада ривожлантиришга
оид қатор ишлар амалга оширилмоқда. Мазкур Қарор ва Фармонлар асносида футболнинг
инфратузилмасини яхшилаш билан бирга масаланинг илмий –методик томонини хам
ривожлантириш бўйича қатор чора тадбирлар олиб борилмоқда. Бироқ миллий
термажамоамизнинг хамон мундиал йўлланмасини қўлга киритмаётгани ва олимпия терма
жамоаси натижаларининг юқори эмаслиги футболчиларнинг ўқув-машғулотларини
педагогик назорат қилиш ва янги тажрибалар ўтказиш заруруатини келтириб чиқармоқда.
Зеро футбол ўйинининг оммавийлигини ошиб бориши барча рақибларнинг бир бирларига
нисбатан турли усулларни оқилона қўллай олишларида намоён бўлмоқда. Айниқса ҳозирги
кунда рақиб жамоасига ҳужум уюштириш давомида тўпларни бир-бирларига аниқ ошириб
бериш ҳаракатларига барча жамоалар алохида эътибор қаратишмоқда.
201
Тадқиқотнинг мақсади:
15-17 ёшли футболчиларни техник тайёргарлигини
бахолаш асосида машғулот сифатини яхшилаш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқиш.
Тадқиқот натижалари ва унинг мухокамаси.
Илмий манбалар тахлил асосида 15-17 ёшли футболчиларнинг техник тайёргарлик
даражасини бахолаш бўйича тажриба ўтказилди. Бунда Тошкент шахар футбол академияси
(ТФА ) ва Тошкент вилоят футбол академияси шу-ғулланувчиларидан Германия футбол
маркази томонидан тавсия этилган техник тайёргарликни бахоловчи тестлар қабул
қилинди.
Дастлаб Тошкент вилояти футбол академияси шуғулланувчиларининг натижалари
билан танишамиз. Демак 15 ёшли футболчиларнинг мазкур тестлаш бўйича умумий балли
221 ни ташкил этиб ўртача балли 37 эканлиги аниқланди. 60 баллгача бахоланувчи 7 та
тестда энг юқори кўрсаткич 45 балл “жонглёр” машқида ва энг паст натижа 22 балл
“Жарима майдони ён қисмидан зарба” бериш тестида кузатилган. 16 ёшли футболчиларда
эса умумий балл 248 ни ўртача кўрсаткич эса 42 баллни ташкил этган. Жамоа аъзоларининг
энг юқори натижаси 51 балл ва энг паст кўрсаткичи эса 22 баллни ташкил этган.
Ўртача натижаларга кўра назоарт гурухининг 17 ёшли футболчилари умумий 291
баллни ташкил этди. Ўртача натижа 48 балл. Назорат гуруҳининг натижаларидан кўриниб
турибдики 60 балли кўрсаткичга нисбатан натижалар анча паст. Жумладан “Жарима
майдони ён томонидан зарба бериш” тести ўртача 23 баллни ташкил этган бўлиб жуда
қониқарсиз эканлиги аниқланди. Бундан ташқари 33 балл кўринишида намоён бўлган
“Нишонга зарба бериш” тести хам қониқарсиз бажарилган. Хар уччала ёш тоифасидаги
ўртача натижа 42 баллни ташкил этган бўлиб ушбу кўрсаткич жамоавий тарзда мақсадга
муофиқ эмас.
Тажриба гуруҳи сифатида олинган Тошкент футбол академияси жамоасининг
натижалари қуйидагича кўриниш олди. 15 ёшли футболчиларнинг умумий натижа 219
баллни ташкил этиб ўртача натижа 36 баллни ташкил қилган. 16 ёшли футболчиларнинг
умумий натижаси 233 баллни ташкил этган. Ўртача натижа эса 39 балл кўринишида намоён
бўлди.
17 ёшли футболчиларнинг натижаларига кўра умумий балл 255 баллни ташкил этган
бўлиб, ўртача 42 баллни ташкил этди. Дастлабки олинган натижалардан маълум бўлдики
хар иккала жамоанинг натижалари деярли бир хил ва модел кўрсаткичлардан жуда паст
эканлиги маълум бўлди. Бу жихат эса футболчиларни техник тайёргарлигини мунтазам
назорат қилинмаслигини англатади. Тестлаш натижалари асосида тажриба гурухидаги
202
футболчиларни ўқув машғулотларида юқоридаги тестларга оид элементларни акс
эттирувчи воситалар комплексини тадбиқ этилди. Бунда асосий воситалар базага оид 1чи
ва 2 чи микроциклларда ва махсус тайёрлов микроцикларида тадбиқ қилинди.
Юқоридаги келтирилган микроцикл мазмунидаги махсус воситаларда қуйидаги
омилларга алохида эътибор қаратилди:
-теҳник ҳаракатлар бўйича воситаларни ўйин вазиятларини моделлаштириш асосилда
қўллаш,
- машқларни координацион мураккаблик даражасини ошириш,
-воситаларни бажариш интенсивлигини ошириш,
-бирор жисмоний сифатни ривожланишини таъминлаган ҳолда бажариш.
Ушбу машқларни қўллашда мусобқа олди давригача бўлган муддатда гурухли ва
индивидуал тарзда юқоридаги микроциклда эса эса жамоавий тарзда қўллаш тавсия
этилади. Мазкур тажрибада техник тайёргарликни ривожлантириш учун харакатли
ўйинларни такомиллаштирилган холда қўллашга алохида эътибор қаратилди. Жумладан
эстафета ва комплекс кўринишдаги воситаларга техник махоратни талаб этувчи элементлар
қўшилиб якуний қисмда тўпни дарвозага йўллаш эпизоди моделлаштирилди.
Баъзи мутахассисларнинг фикрича, агар болаларда техник тайёргарлик яхши бўлса, бўш
жисмоний қобилиятлар фақат эътиборга олиб қўйилади; уларнинг фикрича, ҳатто яхши
жисмоний қобилиятлар ёмон техниканинг ўрнини қоплай олмайди. Бизнингча, жисмоний
ривожланганлик даражаси ўртадан юқори бўлган шуғулланувчиларни саралаб олиш зарур.
Улар тегишли даражада ўргатишдан сўнг яхши техникага эга бўлишлари мумкин. Борган
сари кўпроқ даражада берилаётган юклама ёш футболчиларнинг жисмоний
қобилиятларини ривожлантириш усулиятига муҳим даражада тузатишларни киритишни
тақоза этади. Мазкур тажриба давомида қўлланилган воситалар комплексини яратиш ва
қўллаш хажми умумий режадан чимаган холда яъни фақатгини усул ва воситалар
мазмунини ўзгартириш эвазига амалга оширилди. Тажрибадан кейинги натижалар
тахлилига кўра тажриба гурухидаги натижалардан сезиларли ўсиш кузатилган маълум
бўлди (3-жадвал) .
Тажрибадан сўнг назорат гурухини 15 ёшли футболчиларининг ўртача натижаси 35
баллни ташкил қилиб аввалги натижага нисбатан +4 баллга ўсганлиги маълум бўлди.
Тажриба гурухининг шу ёшдаги шуғулланувчиларини натижаси 31 баллдан 41 баалга
ўзгарганлиги маълум бўлди. 16 ёшли футболчиларнинг назорат гурухида ўсиш +2 га
ўсганлиги маълум бўлди. Тажриба гурухида эса ўсиш +14 баллга ўзгарганлиги маълум
203
бўлди. 17 ёшли футболчиларда эса бу кўрсаткичлар қуйидагича кўриниш олди: назорат
гурухида пасайиш кузатилиб 3 баллга пасайганлиги маълум бўлган бўлса , тажриба
гурухида +14 балл ўсиш кузатилган.
Хулосалар. Мазкур тажрибадан хулоса қилиш мумкинки,техник тайёргарликни
аниқлашга қаратилган тестларни такомиллаштирилган холатда жорий қилишдаги
дастилабки натижаларнинг пастлиги техник тайёргарликнинг асл холатини белгилаб берди.
Зеро хар иккала жамоанинг дастлабки натижалари жуда хам паст кўринишда намоён бўлди.
Бунинг сабаи амалдаги техник тайёргарликни бахоловчи тестлар эскирган ва янги
замонавий тестлар тадбиқ қилинганда футболчиларнинг асл махорати яққол кўриниб
қолди. Ўтказилган тажриба асосида аниқландики спорт такомиллашув гурухи
футболчиларининг ўқув машғулот жараёнига тадбиқ этилган микроциклларнинг
мазмунидаги техник-тактик харакатларни такомиллаштирувчи воситаларни қўллашда
техник жихатдан мураккаб элементларни мунтазам қўллаш ва бу жараённи ўйин
вазиятларига яқинлаштирилган холда турли услублардан фойдаланган ҳолда жорий қилиш
катта самара беради.