ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
46
BOLALAR UCHUN TAYYORLANGAN BALIQ OZIQ-OVQAT
MAHSULOTLARINING XAVFSIZLIK ME’YORLARI TAHLILI
Xasanova Dilbar Yuldashevna
Toshkent kimyo-texnologiya instituti
Sifat menejmenti va mahsulotlar xavfsizligi kafedrasi dotsenti.
https://doi.org/10.5281/zenodo.11480723
Annotatsiya.
Maqolada bolalar uchun mo‘ljallangan baliq va baliq mahsulotlari uchun
maxsus texnik reglamentda o‘rnatilgan xavfsizlik, xususan mikrobiologik ko‘rsatkichlar va ular
bo‘yicha qabul qilingan me’yorlar keltirilgan.
Kalit so‘zlar:
baliq, maxsus texnik reglament, identifikatsiya, mikrobiologik ko‘rsatkichlar.
ANALYSIS OF SAFETY STANDARDS OF FISH FOOD FOR CHILDREN
Abstract.
The article presents the safety, in particular, microbiological indicators and the
standards adopted for them, established in the special technical regulation for fish and fish
products intended for children.
Key words:
fish, special technical regulation, identification, microbiological indicators.
АНАЛИЗ НОРМ БЕЗОПАСНОСТИ РЫБНОЙ ПИТАНИЯ ДЛЯ ДЕТЕЙ
Аннотация.
В статье представлены показатели безопасности, в частности
микробиологические показатели касательно детского питания из рыбы и рыбной
продукции, приведенные в специальном техническом регламенте, а также их допустимые
нормы.
Ключевые слова:
рыба, специальный технический регламент, идентификация,
микробиологические показатели.
Baliq go‘shtining afzalliklari undagi A darmondorisi mol go‘shtiga qaraganda bir necha
baravar ko‘pligi, shuningdek, u C, B1, B2, B6, B12 darmondorilariga boyligi bilan ham
belgilanadi. Baliq mahsulotlari inson tanasi uchun zarur bo‘lgan fosfor, kalsiy, kaliy, natriy,
magniy, oltingugurt kabi ko‘plab minerallarni o‘z ichiga oladi.
Bundan tashqari, baliq go‘shtida kam miqdorda temir, mis, marganes, kobalt, rux,
molibden, yod, brom, ftor mavjud. Vitaminlar, mikro va makro elementlar, kislotalar ko‘plab
kasalliklar oldini olishga yordam beradi. Bolalarni foydali moddalar bilan oziqlantirish uchun
ularga haftada ikki-uch marta dimlab yoki qaynatib pishirilgan baliq tavsiya etiladi. Muntazam
baliq iste’moli bolalarda ko‘rish faoliyatini oshirib, xotira va diqqatni yaxshilaydi[1].
Hozirgi kunda aholi iste’molidagi mahsulotlarni sifat va xavfszilik ko‘rsatkichlari ustidan
nazorat qilish, nafaqat aholi salomatligi ta’minlash, balki raqobatbardosh mahsulot ishlab
chiqarish uchun ham zamin bo‘ladi.
Baliqchilik sohasini yanada rivojlantirish, baliq mahsulotlari turlarini ko‘paytirish, eksport
salohiyatini oshirish, mavjud havzalar imkoniyatlaridan samarali foydalanish, intensiv
texnologiyalar asosida baliq yetishtirish hajmlarini ko‘paytirish hamda baliqchilik xo‘jaliklarining
ozuqa bazasini mustahkamlash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 13.01.2022
yildagi “Baliqchilik tarmog‘ini yanada rivojlantirishning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida”
gi PQ-83-sonli qarori qabul qilingan bo ‘lib, unda qator vazifalar belgilangan.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
47
Baliq mahsulotlarining xavfsizlik ko‘rsatkichlarini o‘zida aks ettirgan “Baliq va baliq oziq-
ovqat mahsulotlarining xavfsizligi to‘g‘risida”gi maxsus texnik reglamentida bolalar uchun
mo‘ljallangan mahsulotlarga ham tegishli talablar o‘rnatilgan. Unga ko‘ra baliq oziq-ovqat
mahsulotlari identifikatsiyasi quyidagi usullardan biri yoki bir nechta usullar bilan amalga
oshiriladi:
a) nom bo‘yicha usul- iste’mol o‘ramlari, transport o‘ramlari va (yoki) ilova qilingan
hujjatda ko‘rsatilgan markirovkada baliq oziq-ovqat mahsulotlari nomini taqqoslash orqali hamda
ushbu texnik reglamentda belgilangan baliq oziq-ovqat mahsulotlari turini aniqlashda ko‘rsatilgan
nom bilan;
b) vizual (ko‘z bilan kuzatish) usul - ushbu texnik reglament va (yoki) tayyor mahsulot
hujjatida baliq oziq-ovqat mahsulotlarini aniqlashda ko‘rsatilgan belgilari bilan tashqi ko‘rinishini
taqqoslash orqali;
s) organoleptik usul - ushbu texnik reglament va (yoki) tayyor mahsulot hujjatida baliq
oziq-ovqat mahsulotlarini aniqlashda ko‘rsatilgan organoleptik ko‘rsatkichlar bilan baliq oziq-
ovqat mahsulotlarining tashqi ko‘rinishini taqqoslash orqali;
g) analitik usul - ushbu texnik reglament va (yoki) tayyor mahsulot hujjatida baliq oziq-
ovqat mahsulotlarini aniqlashda ko‘rsatilgan belgilariga morfologik, fizik, kimyoviy, biokimyoviy
va mikrobiologik ko‘rsatkichlarning muvofiqligini tekshirish orqali hamda haqiqiy
ko‘rsatkichlarini asl tabiiy namunalar bilan belgilash, shu jumladan, baliq, suv umurtqasizlar va
boshqa suv hayvonlarilarini, shuningdek suv o‘tlari va boshqa suv o‘simliklarining turlari
identifikatsiyasi usulini qo‘llash bilan;
Organoleptik usul baliq oziq-ovqat mahsulotlari nomi va vizual usullari bilan
identifikatsiyalash mumkin bo‘lmagan holatda ishlatiladi.
Analitik usul baliq oziq-ovqat mahsulotlaring nomi, vizual yoki organoleptik usullar bilan
identifikatsiyalash mumkin bo‘lmagan xolatda ishlatiladi.
Bolalarga mo‘ljallangan baliq oziq-ovqat mahsulotlarining tamg‘asida, mahsulotning yosh
bolalar, maktabgacha va maktab yoshidagi bolalar uchun mo‘ljallangan mahsulot ekanligi xaqida
ma’lumot bo‘lishi kerak:
Qo‘shimcha ovqat mahsulotlari sifatida o‘simlik-baliq, baliq va baliq-o‘simlik asosida
yosh bolalar rasioniga kiritishni tavsiya etuvchi ma’lumotlar qo‘shimcha tamg‘a ravishida o‘z
ichiga quyidagilarni olishi kerak:
8 oydan katta bolalar uchun - qo‘shimcha ovqat mahsulotlari asosida o‘simlik-baliq, baliq
va baliq-o‘simlik bo‘lgan mahsulotlar: yirtqich baliqlar (treskalar, xeklar), lososlar oilasiga
mansub baliqlar, mintaylar, pikshalar, pelingaslar va okean, dengiz, chuchuk suvdagi boshqa
baliqlar;
8 oydan katta bolalar uchun - baliq pyureli konservalari (zarrachalar o‘lchami 1,5 mm-
gacha, agar zarrachalarning o‘lchami 3 mm-gacha bo‘lsa, ularning - 20% yo‘l ko‘yiladi);
9 oydan katta bolalar uchun - katta bo‘lakli baliq konservalar (zarrachalar o‘lchami 1,5
mm-gacha, agar zarrachalarning o‘lchami 5 mm-gacha bo‘lsa, ularning - 20% yo‘l ko‘yiladi).
Mikrobiologik ko‘rsatkichlar texnik reglamentning 1-ilovasiga muvofiq 1-jadvalda
keltirilgan mikrobiologik talablarga muvofiq bo‘lishi zarur[2].
1-jadval
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
48
Bolalar uchun tayyorlangan baliq oziq-ovqat mahsulotlarining xavfsizlik me’yorlari
(maktabgacha va maktab yoshidagi bolalar uchun)
Ko‘rsatkichlar
Yo‘l
qo‘yiladigan
darajalar
Izoh
1
2
3
Mezofil aerob va fakultativ
anaerob mikroorganizmlar
(MAvaFAM), KOEe/g, ko‘p emas
1 х
10
3
qaynatib-muzlatilgan baliq
oziq-ovqat mahsulotlari–
shakllangan maxsulotlar
("qisqichbaqa
tayoqchalari" va boshqalar)
termik ishlov berilgan
pazandachilik oziq-ovqat
mahsulotlari, shu jumladan
muzlatilgan - pishirilgan,
qaynatilgan baliq va qiyma
mahsulotlari
aralashtirilgandan so‘ng
termik ishlov berilmagan
pazandachilik mahsulotlari - baliq
va dengiz mahsulotlari,
ziravorlarsiz gazaklar
2 х
10
4
pishirib-muzlatilgan baliq
oziq-ovqat mahsu-lotlari - shu
jumladan vakuum ostida
qadoqlangan, tez-muzlatilgan
tayyor baliq tushlik taomlar
5 х
10
4
yarim tayyor mahsulotlar
Koliform bakteriyalar (coliform)
mahsulot massasida, g,
yo‘l ko‘yilmaydi
1
termik ishlov berilgan
pazandalik oziq-ovqat
mahsulotlari, shu jumladan
muzlatilgan - baliq va qiyma
mahsulotlari, pishirilgan,
qaynatilgan
aralashtirilgandan so‘ng
termik ishlov berilmagan
pazandachilik mahsulotlari - baliq
va dengiz mahsulotlari aralashma
gazaklar
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
49
qaynatib-muzlatilgan baliq
oziq-ovqat mahs-ulotlari -
shakllangan mahsulotlar
("qisqichbaqa tayoqchalari" va
boshqalar)
0,1
vakuum ostida qadoqlangan
qaynatib-muzlatilgan baliq oziq-
ovqat mah-sulotlari -, shu
jumladan, muzlatilgan tayyor baliq
taomlari
0,01
suv biologik manbalaridan
yarim tayyor oziq-ovqat
mahsulotlar
S.aureus,
mahsulot massasida, g, yo‘l
qo‘yilmaydi
1
muzlatilgan, shu jumladan,
termik ishlov berilgan
pazandachilik oziq-ovqat
mahsulotlari - baliq va qiyma
mahsulotlari
aralashtirilgandan so‘ng
termik ishlov berilmagan
pazandachilik mahsulotlari -
pishirilgan, qaynatilgan baliq va
dengiz mahsulotlari
aralashmalarsiz salatlar
qaynatib-muzlatilgan baliq
mahsulotlari - shakl-langan
mahsulotlar ("qisqichbaqa
tayoqchalari" va boshqalar)
0,1
qaynatib-muzlatilgan baliq
mahsulotlari - vakuum ostida
qadoqlangan, shu jumladan, yarim
muzlatilgan tayyor tushlik baliq
taomlari
0,01
suv biologik manbalaridan
yarim tayyor oziq-ovqat
mahsulotlar
Proteusturidagi bakteriyalar
mahsulot massasida,g, yo‘l qo‘yilmaydi
0,1
aralashtirilgandan so‘ng
termik ishlov berilmagan
pazandachilik mahsulotlar - baliq
va dengiz oziq-ovqat
mahsulotlaridan ziravorlarsiz
gazaklar
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
50
Sulfitredusiyalovchiklostridiylar
mahsulot massasida, g, yo‘l
qo‘yilmaydi
1
termik ishlov berilgan
pazandalik mahsulotlari, shu
jumladan muzlatilgan –vakkum
ostida qadoqlangan baliq va qiyma
oziq-ovqat mahsulotlari,
pishirilgan, qaynatilgan
qaynatib-muzlatilgan baliq
mahsulotlari - shakllangan
mahsulotlar ("qisqichbaqa
tayoqchalari" va boshqalar)
0,1
suv biologik manbalaridan
yarim tayyor mahsulotlar
qaynatib-muzlatilgan baliq
oziq-ovqat mah-sulotlari - vakuum
ostida qadoqlangan, shu jumladan,
yarim muzlatilgan tayyor tushlik
baliqli taomlar
0,01
vakuum ostida qadoqlangan
suv biologik manbalaridan yarim
tayyor mahsulotlar
V. parahaemolyticus, КОЕ/g ,
ko‘p emas
100
dengiz baliklaridan yarim
tayyor maxsulotlar
Enterococcus turidagi
bakteriyalar, КОЕ/g, ko‘p emas
1 х
10
3
qaynatib-muzlatilgan baliq
mahsulotlari - vakuum ostida
qadoqlangan, yarim muzlatilgan
tayyor tushlik bir qisimlik baliqli
taomlar
2 х
10
3
qaynatib-muzlatilgan baliq
mahsulotlari – shakllangan
mahsulotlar ("qisqichbaqa
tayoqchalari" va boshqalar)
Mo‘g‘or va achitqilar, KOE/g,
ko‘p emas
100
termik ishlov berilgan
pazandalik mahsulotlari, shu
jumladan muzlatilgan – vakuum
ostida qadoqlangan baliq va qiyma
mahsulotlari, pishirilgan,
qaynatilgan
Barcha yoshdagi bolalar uchun konserva baliq oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda
mikrobiologik barqarorlik va xavfsizlikni o‘rnatish uchun ishlab chiqaruvchining omboriga ta’sir
qilish muddati kamida 21 kun bo‘lishi kerak.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
51
Shuni ta’kidlab o‘tish kerakki, bolalar uchun mo‘ljallangan barcha oziq – ovqat
mahsulotlarini belgilangan talablar asosida ishlab chiqarish va tegishli tekshiruvlardan o‘tkazish
respublikamizda sifat va xavfsizlikni ta’minlash borasida amalga oshirilayotgan chora –
tadbirlarning asosi bo‘lib hisoblanadi.
REFERENCES
1.
Бабина М.П., Кошнеров А.Г. (2015) Товароведение рыбы и рыбных продуктов
2.
Baliq va baliq oziq-ovqat mahsulotlarining xavfsizligi to‘g‘risidagi maxsus texnik
reglamenti (2020)
