ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
820
AVTOMOBIL YO‘LLARIDA ATROF-MUHITNI TARTIBGA SOLISH VA EKOLOGIK
MUAMMOLAR
Qulmamatov Ramazon Juma o‘g‘li
Termiz davlat muhandislik va agrotexnologiyalar universiteti katta o‘qituvchisi.
ramazonqulmamatov@gmail.com
Abdurasulov Samar Sanjar o‘g‘li
Termiz davlat muhandislik va agrotexnologiyalar universiteti talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.14911171
Annotatsiya. Hozirgi vaqtda avtomobil transporti inson hayoti uchun katta qulaylik
yaratish bilan birga, atrof-muhitga ham sezilarli darajada zarar yetkazmoqda. Avtomobillarning
ko‘payishi, yo‘llarning kengayishi va transport harakatining ortishi ekologik muammolarning
keskinlashuviga sabab bo‘lmoqda. Ushbu maqolada avtomobil yo‘llari bilan bog‘liq asosiy
ekologik muammolar va ularni hal etish bo‘yicha chora-tadbirlar tahlil qilinadi.
Kalit so’zlar: ekalogik muammolar, havoning ifloslanishi, transport oqimini boshqarish.
ENVIRONMENTAL REGULATION AND ECOLOGICAL PROBLEMS ON MOTOR
ROADS
Abstract. Currently, motor transport, while creating great convenience for human life, also
causes significant damage to the environment. The increase in the number of cars, the expansion
of roads and the increase in traffic are causing an aggravation of environmental problems. This
article analyzes the main environmental problems associated with motor roads and measures to
solve them.
Keywords: environmental problems, air pollution, traffic flow management.
ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ РЕГУЛИРОВАНИЕ И ЭКОЛОГИЧЕСКИЕ ПРОБЛЕМЫ НА
ДОРОГАХ
Аннотация. В настоящее время автомобильный транспорт, обеспечивая большие
удобства для жизни человека, также наносит значительный вред окружающей среде.
Рост числа автомобилей, расширение дорог и увеличение интенсивности движения
приводят к обострению экологических проблем. В статье анализируются основные
экологические проблемы, связанные с автомобильными дорогами, и меры по их решению.
Ключевые слова: экологические проблемы, загрязнение воздуха, управление
транспортными потоками.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
821
Hozirgi vaqtda avtomobil transporti inson hayoti uchun katta qulaylik yaratish bilan birga,
atrof-muhitga ham sezilarli darajada zarar yetkazmoqda. Avtomobillarning ko‘payishi, yo‘llarning
kengayishi va transport harakatining ortishi ekologik muammolarning keskinlashuviga sabab
bo‘lmoqda.Avtomobil yo‘llari bilan bog‘liq ekologik muammolarga quyidagilarni kiritishimiz
mumkin:
Havo ifloslanishi avtomobillardan chiqadigan gazlar tarkibida uglerod oksidlari (CO,
CO₂), azot oksidlari (NOₓ), oltingugurt oksidlari (SOₓ) va zararli organik birikmalar mavjud.
Ushbu moddalar havoni ifloslantirib, nafaqat inson salomatligiga, balki butun ekologik
tizimga zarar yetkazadi. Ko‘p hollarda transport vositalarining nosozligi va eski dvigatellar atrof-
muhitga chiqindi gazlarining ortiqcha chiqishiga sabab bo‘ladi.
Tuproq va suvning ifloslanishi avtomobillardan to‘kilgan yoqilg‘i, moy va boshqa
kimyoviy moddalar yomg‘ir yoki qor suvlari orqali yer osti suvlari va tuproq tarkibiga singib
ketadi. Bu esa yer unumdorligini pasaytirib, ekotizim muvozanatini buzadi. Ayniqsa, qish
mavsumida yo‘llarni muzdan tozalash uchun ishlatiladigan kimyoviy reagentlar ham yer va suvni
ifloslantiruvchi asosiy omillardan biri hisoblanadi.
Shovqin va tebranish ifloslanishi transport vositalari harakati natijasida yuzaga keladigan
shovqin insonlarning psixologik va jismoniy sog‘lig‘iga salbiy ta’sir qiladi. Doimiy shovqin stress,
uyqusizlik, diqqatni jamlay olmaslik va hatto yurak-qon tomir kasalliklariga sabab bo‘lishi
mumkin. Shuningdek, avtomobillarning harakatidan kelib chiqadigan tebranishlar tuproq
eroziyasiga sabab bo‘lib, binolar va inshootlarning mustahkamligiga ham salbiy ta’sir
qiladi.Yovvoyi hayvonlar uchun xavf yo‘llarning kengayishi va yangi trassalarning qurilishi
hayvonlarning tabiiy yashash muhitini qisqartiradi. Natijada hayvonlar oziq-ovqat izlab yo‘llarni
kesib o‘tishga majbur bo‘lib, avtohalokatlar sonining ortishiga sabab bo‘ladi. Bu esa nafaqat
hayvonlarning kamayishiga, balki haydovchilar va yo‘lovchilarning xavfsizligiga ham tahdid
soladi. Issiqxona effekti va iqlim o‘zgarishida ham avtomobil transporti atmosferaga
chiqariladigan issiqxona gazlarining muhim qismini tashkil etadi. Ayniqsa, uglerod oksidi (CO₂)
miqdorining ortishi global isish jarayonini tezlashtirib, iqlim o‘zgarishlariga sabab bo‘ladi.
Natijada tabiiy ofatlar, qurg‘oqchilik, suv tanqisligi va boshqa ekologik muammolar
yuzaga keladi.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
822
Muammolarni hal qilish yo‘llari to’xtalib o’tadigan bo’lsak transport vositalarini ekologik
me’yorlarga moslashtirish, elektromobillar va gibrid avtomobillarni keng joriy etish. Yoqilg‘i
sifatini yaxshilash va zararli chiqindilarni kamaytiruvchi texnologiyalarni rivojlantirish. Eski va
ekologik talabga javob bermaydigan avtomobillarning harakatlanishini cheklash kabilar samarali
yordam beradi.
Ekologik toza yo‘l infratuzilmasini yaratish yo‘llar bo‘ylab daraxt ekish va yashil
hududlarni ko‘paytirish orqali havoni tozalash. Shovqinni kamaytirish uchun maxsus ovoz
yutuvchi devorlar o‘rnatish. Suv oqimlarini himoya qilish uchun drenaj tizimlarini
takomillashtirish.
Alternativ transport vositalaridan foydalanish jamoat transporti tizimini rivojlantirish va
avtobuslar, tramvaylar hamda metro xizmatlarini takomillashtirish. Shaxsiy avtomobillardan
foydalanish o‘rniga velosiped yo‘laklarini barpo etish va ekologik transportni rag‘batlantirish.
Piyodalar uchun qulay infratuzilma yaratish orqali avtomobil transportiga qaramlikni
kamaytirish.
Yo‘llarni ekologik jihatdan to‘g‘ri loyihalash Yovvoyi hayvonlar uchun maxsus o‘tish
joylari va tunnel yo‘laklari qurish. Qurilish materiallaridan foydalanishda ekologik xavfsizlikni
ta’minlash. Yo‘l qoplamalarini zamonaviy, ekologik toza materiallardan tayyorlash.
Transport oqimini boshqarish va ekologik nazoratni kuchaytirish orqali tirbandliklarni
kamaytirish orqali zararli chiqindilar miqdorini pasaytirish.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
823
Transport vositalari uchun ekologik nazorat tizimini joriy etish va ekologik standartlarga
javob bermaydigan avtomobillarning harakatlanishini cheklash. Yo‘l harakati qoidalariga
ekologik tamoyillarni kiritish.
Xulosa qilib shuni aytish kerakki avtomobil yo‘llari va transport tizimi inson hayotining
ajralmas qismi bo‘lsa-da, ularning atrof-muhitga salbiy ta’sirini kamaytirish dolzarb masala bo‘lib
qolmoqda. Havo, suv va tuproqning ifloslanishi, shovqin ifloslanishi, yovvoyi tabiatning zarar
ko‘rishi hamda iqlim o‘zgarishi kabi ekologik muammolar nafaqat hozirgi, balki kelajak avlodlar
uchun ham jiddiy xavf tug‘diradi.
Ushbu muammolarni hal qilish uchun quyidagi omillarga e’tibor qaratish lozim:
•
Ekologik toza transport turlaridan foydalanishni kengaytirish
•
Yangi yo‘l qurilish loyihalarida ekologik tamoyillarni hisobga olish
•
Yoqilg‘i samaradorligini oshirish va zararli gazlar chiqindisini kamaytirish
•
Shaxsiy avtomobillardan foydalanish o‘rniga jamoat transportini rivojlantirish
•
Ekologik nazorat va qonunchilikni kuchaytirish kabilar
Har bir inson avtomobil transportidan oqilona foydalanish orqali ekologik muhitni
yaxshilashga o‘z hissasini qo‘shishi mumkin. Davlat organlari, jamoat tashkilotlari va fuqarolar
hamkorlikda harakat qilsa, avtomobil transportining atrof-muhitga ta’siri kamaytirilib, ekologik
barqarorlik ta’minlanishi mumkin.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
824
REFERENCES
1.
Qulmamatov Romazon Juma o‘g‘li,/Bo‘lajak muhandislarga ta’lim berishda ularni kasbiy
sifatlarini oshirish metodikasi,//scientific approach to the modern education
System,2023/12/6,108-
111.,//https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=Lk_JG
HAAAAAJ&citation_for_view=Lk_JGHAAAAAJ:qjMakFHDy7sC
2.
Qulmamatov Ramazon Juma o‘g‘li,/Chet el avtomobil yo ‘llarini qurish usullarini tahlil
qilish,
Educational
Research
in
Universal
Sciences,2023/12/22,1049-
1051.,//https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=Lk_JG
HAAAAAJ&citation_for_view=Lk_JGHAAAAAJ:IjCSPb-OGe4C
3.
O‘zbekiston Respublikasi “Atrof-muhitni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi Qonuni. – 1992-
yil 9-dekabr.
4.
O‘zbekiston Respublikasi “Atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risida”gi Qonuni. –
1996-yil 27-dekabr.
5.
Rasulov T.A., Qosimov H. Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi. – T.: O‘zbekiston, 2019.
6.
Xamidov R., Islomov A. Transport ekologiyasi. – T.: Fan va texnologiya, 2020.
7.
Rahimov S. Tabiatdan foydalanish va ekologiya. – T.: Universitet, 2017.
