2025 -Yil
13-Fevral
RAQAMLI DUNYO: MATEMATIK VA INFORMATIK
YONDASHUVLAR
Respublika ilmiy-uslubiy konferensiyasi
236
MILLIY IQTISODIYOTDA ENERGETIKA INFRATUZILMASINI
MODERNIZASIYALASH
Sadullayev Muxammad Davronbekovich
TMCI instituti, “Iqtisodiyot” kafedrasi o‘qituvchisi
E pochta:
Tel: +998941125221
https://doi.org/10.5281/zenodo.14853131
Annotatsiya.
O‘zbekiston iqtisodiyotida energetika infratuzilmasini modernizatsiya qilish
bu - barqaror rivojlanishning asosiy omili hisoblanadi. Energetika infratuzilmasi zamonaviy
iqtisodiyotning faoliyat yuritishida hal qiluvchi ahamiyatga ega. Sanoat korxonalarining barqaror
ishlashi, aholi turmush sifati va umuman davlatning barqaror rivojlanishi uning ishonchliligi va
samaradorligiga bog‘liq. Iqlim o‘zgarishi va tabiiy resurslarning tugab borishi kabi global
tahdidlar sharoitida energetika infratuzilmasini modernizatsiya qilish nafaqat maqsadga muvofiq,
balki milliy iqtisodiyotning energetik xavfsizligi va raqobatbardoshligini ta’minlashning zaruriy
shartiga aylanmoqda.
Kalit so‘zlari:
energetika, modernizatsiya, drayver, yashil energetika, sanoatda energiya,
innovatsiya, intellektual tarmoqlar.
Аннотация.
Модернизация
энергетической
инфраструктуры
экономики
Узбекистана является ключевым фактором устойчивого развития. Энергетическая
инфраструктура играет решающую роль в функционировании современной экономики.
Устойчивая работа промышленных предприятий, качество жизни населения и устойчивое
развитие государства в целом зависят от его надежности и эффективности. В условиях
глобальных угроз, таких как изменение климата и истощение природных ресурсов,
модернизация энергетической инфраструктуры становится не только целесообразной, но
и
необходимым
условием
обеспечения
энергетической
безопасности
и
конкурентоспособности национальной экономики.
Ключевые слова:
энергетика, модернизация, драйвер, зеленая энергетика,
энергетика в промышленности, инновации, интеллектуальные сети.
Abstract.
Modernization of the energy infrastructure of the economy of Uzbekistan is the
main factor of sustainable development. Energy infrastructure plays a crucial role in the
functioning of the modern economy. The stable operation of industrial enterprises, the quality of
life of the population, and the sustainable development of the state as a whole depend on its
reliability and efficiency. In the context of global threats such as climate change and the depletion
of natural resources, the modernization of energy infrastructure is becoming not only expedient,
but also a necessary condition for ensuring the energy security and competitiveness of the national
economy.
Keywords:
energy, modernization, driver, green energy, energy in industry, innovation,
intellectual networks.
Energetika infratuzilmasini modernizatsiya qilish energiya ishlab chiqarish, uzatish va
taqsimlash tizimlarini yangilash va takomillashtirishga qaratilgan keng ko‘lamli tadbirlarni o‘z
ichiga oladi. Bunga yangi elektr stansiyalarini qurish, mavjudlarini modernizatsiya qilish, elektr
2025 -Yil
13-Fevral
RAQAMLI DUNYO: MATEMATIK VA INFORMATIK
YONDASHUVLAR
Respublika ilmiy-uslubiy konferensiyasi
237
uzatish liniyalarini yangilash, energiya iste’molini boshqarishning intellektual tizimlarini joriy
etish va boshqa ko‘plab ishlar kiradi.
Soʻnggi yillarda mamlakatimizni rivojlantirishning “drayveri” boʻlgan energetika sohasiga
strategik yoʻnalish sifatida katta eʼtibor qaratilmoqda. Iqtisodiyot tarmoqlari va ijtimoiy sohada
elektr energiyasi samaradorligini oshirish, qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanishni
rivojlantirish boʻyicha izchil islohotlar amalga oshirilmoqda.
Joriy yilning 31 yanvar kuni Oliy Majlis Qonunchilik palatasidagi Oʻzbekiston Ekologik
partiyasi fraksiyasi tashabbusi bilan energiya sohasini rivojlantirish va muqobil energiya
resurslarini joriy etish masalalariga bagʻishlangan seminar oʻtkazildi. Seminar mobaynida
ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim oʻzgarishi vazirligi mutasaddilari “yashil”
energetikani rivojlantirish borasida soʻz yuritib, hozirgi vaqtda bu yoʻnalishda deputatlar, olimlar,
mutaxassislar va ekspertlar bilan bir qator loyihalar ustida ish olib borilayotganini maʼlum qildi.
Jumladan, 2024-yilda 752 MVtlik shamol elektr, 2 763 MVtlik quyosh elektr stansiyalari va 1 782
MVtlik energiya saqlash tizimlarining qurilayotgani, buning natijasida 4,8 mln tonna zararli gazlar
atmosferaga chiqishining oldi olinayotgani eʼtirof etildi.
Sanoatda energiya samaradorlik orqali qoʻshimcha 27 foiz yalpi ichki mahsulot yaratish
imkoniyati bor. Hozir kimyo va metallurgiya boʻyicha ayrim mahalliy korxonalarda energiya sarfi
dunyodagi oʻrtacha koʻrsatkichga nisbatan 2 karra, sement ishlab chiqarishda esa 1,2
barobar yuqori.
Shu bois, har bir tarmoq kesimida energiyani 10-15 foiz iqtisod qilish, 2030-yilda elektr
energiyasi yoʻqotishlarini hozirgi 14 foizdan 8-9 foizgacha tushirish vazifa qilib olinmoqda.
Xorijiy investorlar bilan yana 26 milliard dollarlik 24 gigavattli loyihalar boʻyicha ishlar
boshlangan. Ularga koʻp miqdorda uskuna va qurilish materiallari ishlatiladi. Bu yurtimiz
korxonalari uchun katta imkoniyat ekani, loyihalarda mahalliylashtirish va kooperatsiyani
rivojlantirish zarurligi taʼkidlandi.
Isteʼmolchilarga barqaror va uzluksiz elektr yetkazib berish, sohada kadrlar tayyorlashni
rivojlantirish boʻyicha vazifalar belgilandi.
Energetika infratuzilmasini modernizatsiya qilishning milliy iqtisodiyot uchun ahamiyatini
baholash qiyin. U quyidagilarga ko‘maklashadi:
Energiya ta’minotining ishonchliligi va xavfsizligini oshirish: uskunalarni yangilash va
zamonaviy texnologiyalarni joriy etish avariyalar va uzilishlar xavfini kamaytirish,
iste’molchilarni barqaror energiya bilan ta’minlash imkonini beradi.
Energiya yo‘qotishlarini kamaytirish: tarmoqlar va uskunalarni modernizatsiya qilish
energiyani uzatish va taqsimlashdagi yo‘qotishlarni kamaytiradi, bu esa resurslarni tejash va
xarajatlarni pasaytirishga olib keladi.
Energiya samaradorligini oshirish: energiya tejovchi texnologiyalar va aqlli boshqaruv
tizimlarini joriy etish iqtisodiyotning turli sohalarida energiya sarfini kamaytirish imkonini beradi.
Qayta tiklanuvchi energiya manbalarini rivojlantirish: energetika infratuzilmasini
modernizatsiya qilish quyosh, shamol va gidroenergetika kabi qayta tiklanuvchi energiya
manbalarini yagona energiya tizimiga qo‘shish uchun sharoit yaratadi.
Yangi ish o‘rinlarini yaratish: energetika infratuzilmasini modernizatsiya qilish
loyihalarini amalga oshirish malakali mutaxassislarni jalb etishni talab qiladi, bu esa yangi ish
o‘rinlari yaratilishiga yordam beradi.
2025 -Yil
13-Fevral
RAQAMLI DUNYO: MATEMATIK VA INFORMATIK
YONDASHUVLAR
Respublika ilmiy-uslubiy konferensiyasi
238
Ekologik vaziyatni yaxshilash: energetika infratuzilmasini modernizatsiya qilish
atmosferaga zararli moddalar chiqarilishini kamaytiradi, bu esa ekologik vaziyat va aholi
salomatligiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Energetika infratuzilmasini modernizatsiya qilish milliy iqtisodiyotning aniq ehtiyojlari va
ustuvor yo‘nalishlariga qarab turli yo‘nalishlarda amalga oshirilishi mumkin. Biroq, odatda,
quyidagi asosiy yo‘nalishlar ajratib ko‘rsatiladi:
Elektr energetikasini rivojlantirish: yangi elektr stansiyalarini qurish, mavjudlarini
modernizatsiya qilish, elektr energiyasini ishlab chiqarishning zamonaviy texnologiyalarini joriy
etish, intellektual tarmoqlarni rivojlantirish.
Issiqlik energetikasini rivojlantirish: issiqlik tarmoqlarini modernizatsiya qilish, issiqlik
ta’minoti tizimlarida energiya tejamkor texnologiyalarni joriy etish, issiqlik ta’minoti uchun qayta
tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanish.
Gaz infratuzilmasini rivojlantirish: yangi gaz quvurlarini qurish, mavjudlarini
modernizatsiya qilish, gazni saqlash va taqsimlash tizimlarini rivojlantirish.
Ko‘mir sanoatini rivojlantirish: ko‘mir korxonalarini modernizatsiya qilish, zararli
chiqindilarni kamaytirishga qaratilgan toza ko‘mir texnologiyalarini joriy etish.
Energetika infratuzilmasini modernizatsiya qilish milliy iqtisodiyotni barqaror
rivojlantirishning muhim omilidir. U energiya ta’minotining ishonchliligi va xavfsizligini oshirish,
energiya yo‘qotishlarini kamaytirish, energiya samaradorligini oshirish, qayta tiklanadigan
energiya manbalarini rivojlantirish, yangi ish o‘rinlarini yaratish va ekologik vaziyatni
yaxshilashga xizmat qiladi. Energetika infratuzilmasini muvaffaqiyatli modernizatsiya qilish
kompleks yondashuv, davlat ko‘magi, investitsiyalar, innovatsiyalar va malakali kadrlarni talab
etadi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
Prezident elektr energetikasini 2025-2035-yillarda rivojlantirish chora-tadbirlari boʻyicha
yigʻilish bayonnomasi.
https://repost.uz/uz/energetika-sohasida-yigilish
2.
O‘zbekiston Respublikasi hukumat portali,
3.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni, 2022 yil 6 iyuldadagi PF-165-son
“2022 — 2026-yillarda O‘zbekiston Respublikasining innovatsion rivojlanish
strategiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi Farmoni.
4.
Vahabov A.V., Razikov X. Modernizatsiya ekonomiki.
5.
Vahabov A., Xajibakiyev SH., Muminov N. Xorijiy investitsiyalar./ О‘quv qо‘llanma. –
T.: “Moliya” nashriyoti, 2010.
