ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
60
O‘ZBEKISTONDA KLASTER TIZIMLARI: INNOVATSION VECTOR
Berdiyev Gayrat Ibragimovich
Guliston davlat universiteti, “Iqtisodiyot” kafedrasi mudiri Phd.
Sheralieva Farangis Narzulla kizi
Guliston davlat universiteti, Iqtisodiyot ta’lim yo‘nalishi talabasi
farangizsheraliyeva40@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.7804240
Annotatsiya. Klasterlar dunyoning ko‘plab mamlakatlarida samarali, innovatsiyalarga
asoslangan ishlab chiqarishni tashkil etishning muhim mexanizmi hisoblanadi. O‘zbekistonda
ham iqtisodiyot tarmoqlarini klasterlash siyosati olib borilmoqda. Maqolada O‘zbekistonda va
jahon mamlakatlarida ilmiy-texnikaviy klasterlarni shakllantirish masalalari ochib berilgan,
respublika innovatsion klasterlarini innovatsiyalar qatoriga chiqarish uchun zarur shart-
sharoitlar taklif etilgan.
Kalit so‘zlar: Global innovatsiyalar indeksi, dunyo mamlakatlari, O’zbekiston reytingi.
КЛАСТЕРНЫЕ СИСТЕМЫ В УЗБЕКИСТАНЕ: ИННОВАЦИОННЫЙ
ВЕКТОР
Аннотация. Кластеры являются важным механизмом организации эффективного
инновационного производства во многих странах мира. В Узбекистане также проводится
политика кластеризации отраслей экономики. В статье раскрыты вопросы
формирования научно-технических кластеров в Узбекистане и в странах мира,
предложены необходимые условия для включения инновационных кластеров республики в
ряды инновационных.
Ключевые слова: Глобальный инновационный индекс, страны мира, рейтинг
Узбекистана.
CLUSTER SYSTEMS IN UZBEKISTAN: INNOVATION VECTOR
Abstract. Clusters are an important mechanism for organizing efficient, innovation-based
production in many countries of the world. A policy of clustering economic sectors is also being
carried out in Uzbekistan. In the article, the issues of forming scientific and technical clusters in
Uzbekistan and in the world countries are disclosed, the necessary conditions for the inclusion of
innovation clusters of the republic in the ranks of innovations are proposed.
Keywords: Global innovation index, countries of the world, rating of Uzbekistan.
Kirish
. Hozirgi tez o‘zgarib borayotgan dunyoda iqtisodiy taraqqiyoti innovatsiyalarga
asoslangan, ishlab chiqarish ilm-fan, ta’lim bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan va ilmiy-tadqiqot
faoliyati natijalarini eng qisqa vaqt ichida tayyor raqobatbardosh mahsulotga aylantira oladigan
mamlakatlar muvaffaqiyatga erishadi.
Bugungi kunda ko‘plab davlatlar mamlakat yuksalishi uchun innovatsion rivojlanish
muhimligini anglab, “innovatsion yutuq” siyosatini olib bormoqda, innovatsion tuzilmalarni
tashkil etish va rivojlantirish uchun shart-sharoit yaratmoqda. Ulardan eng muhimi innovatsion
klasterlar bo‘lib, ular mahsulot va xizmatlarni doimiy ravishda takomillashtirishga olib keladigan
innovatsion texnologiyalar va yechimlarni yaratishga qaratilgan.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
61
Innovatsion klaster - innovatsion startaplar, kichik, o'rta va yirik firmalar, shuningdek, bir
xil tarmoq va mintaqada faoliyat yurituvchi va intensiv o'zaro hamkorlik, imkoniyatlarni
almashish va bilim almashish orqali innovatsion faoliyatni rag'batlantirishga qaratilgan mustaqil
korxonalar guruhi. va kompetensiyalar, texnologiyalar transferiga hissa qo'shish, hamkorlik
tarmoqlarini yaratish va klaster sub'ektlari o'rtasida ma'lumot tarqatish [1, p. 9].
Bugungi kunda O‘zbekistonda klasterlashning asosiy strategiyasi innovatsion tipdagi
klasterlarni yaratish bo‘lib, ular oliy ta’lim muassasalari va ilmiy-tadqiqot tashkilotlarida amalga
oshirilayotgan texnologiyalar va ilmiy faoliyat natijalarini tijoratlashtirish jarayonida paydo
bo‘layotgan ko‘plab yangi kompaniyalarni o‘z ichiga oladi. Bunday klasterlar respublikada ilg‘or
innovatsion g‘oyalar va ishlanmalar hayotga tatbiq etilayotgan texnologiyalar va IT-parklar
shaklida faoliyat yuritadi.
O‘zbekistonda innovatsion yo‘naltirilgan klasterlar “Tashkent Pharma Park” innovatsion
ilmiy-ishlab chiqarish farmatsevtika klasteri tashabbusi bilan tashkil etilgan bo‘lib, bu yerda dori
vositalari ishlab chiqarish yirik farmatsevtika tarmoqlari ilmiy laboratoriyalari va
ixtisoslashtirilgan institutning innovatsion ishlanmalari asosida amalga oshiriladi. Innovatsion
klasterlarga Quyosh klasteri tashkiloti, kimyoviy va texnologik tadqiqotlar va ishlab chiqarish
klasterlari kiradi:
“Navoiy kimyo texnoparki”, “Farg‘ona kimyo texnoparki”, “Qoraqalpog‘iston kimyo
texnoparki”, shuningdek, Sho‘rtan majmuasi tarkibidagi yirik gaz-kimyo klasteri. Klasterlar
faoliyati ilmiy va ta’lim tuzilmalarining ishlab chiqarish, startap va innovatsion tashkilotlarni
tashkil etish bilan yaqin hamkorligini nazarda tutadi.
Dunyoning ilm-fan va texnologiya klasterlarini oʻrganuvchi va eng koʻp bilim talab
qiladigan yetakchi global klasterlarni aniqlaydigan Global Innovatsiyalar indeksi (GII) 2022 da
“Taraqqiyot holati va klaster chuqurligi” (klaster rivojlanishi holati va chuqurligi) reytingida
Oʻzbekiston 27-oʻrinni egalladi. 132 mamlakat. Bundan tashqari, klasterlarning kuchliligi
(kuchliligini ko'rsatadi) va rentabelligi (daromad guruhining kuchliligi), yaxshi rivojlanish
istiqbollari qayd etilgan (Inset) [3].
Jahon amaliyoti shuni ko'rsatadiki, muvaffaqiyatli innovatsion klasterlar ishlab chiqarish,
ilmiy-texnikaviy va ijtimoiy infratuzilmaning butun majmuasini o'z ichiga olgan yirik
aglomeratsiyalardir. Innovatsion rivojlanishdagi yutuqga asosan mamlakat va jahon darajasida
innovatsiyalarning muhim massasini to'plash bilan erishish mumkin, bu munosabatlar tarmog'ini
yaratishni o'z ichiga oladi: ta'lim - fan - amaliyot - ishlab chiqarish.
O‘zbekistonda poytaxt aglomeratsiyasi negizida muhim ilmiy-texnikaviy va ta’lim
salohiyati Toshkent shahrining innovatsion yo‘nalishlari, yuqori texnologiyali tarmoqlari va
hududlarida jamlangan yirik “Toshkent” ilmiy-ishlab chiqarish klasterini yaratish imkoniyati
mavjud (Chirchiq, Ohangaron, Zangiota qishlogʻi va boshqalar) - zamonaviy sanoat
kooperatsiyasi markazlari.
Yangi tarmoqlar bilan kengayib borayotgan sanoat klasteri kuchli kooperatsiya aloqalari
mavjud bo'lsa, klaster a'zolari bir vaqtning o'zida ushbu tarmoqda bir-biri bilan raqobatlashsa va
hamkorlik qilsa, bir-birini to'ldirsa va alohida kompaniyalar va umuman klasterning raqobatdosh
ustunliklarini kuchaytirsa, raqobatbardosh bo'ladi.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
62
REFERENCES
1.
Рогатных Елена, Сердунь Марина. Зеленая экономика и ее влияние на
экономическое развитие в ХХI веке // Российский внешнеэкономический
вестник. 2022. №3. Стр. 21. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/zelenaya-
ekonomika-iee-vliyanie-na-ekonomicheskoe-razvitie-v-hhi-veke.
2.
База публикаций ОЭСР. URL:
3.
База
публикаций
Всемирного
банка.
URL:
www.
worldbank.org/en/research/brief/publications
4.
Концепция
по
переходу
к
зеленой
экономике
РК.
URL:
https://ecounion.kz/?p=686#:~:text=Концепция%20
5.
Обновленный определяемый на национальном уровне вклад 2021. Республика
Узбекистан. URL: https:// unfccc.int/sites/default/files/NDC/2022-06/Uzbekistan_
Updated%20NDC_2021_RU.pd
6.
Alisher, B., Dostonbek, E., Turgunboy, M., Gulizakhro, T., & Alisher, K. (2021).
Issues of Digitization of the Banking and Financial System in the Integration of the
Republic of Uzbekistan into the World Economy. Academic Journal of Digital
Economics and Stability, 10, 76-81.
7.
Eshpulatov , D. (2022). Analysis of the organizationaleconomic mechanism to
improve the sustainability of economic growth in agriculture. science and innovative
development,
5(6),
104–122.
Retrieved
from
ilm.uz/index.php/journal/article/view/340
8.
Abduvokhidov , A., Eshpulatov , D., & Kodyrova , D. (2022). Assessment of the
quality of economic growth in agriculture. science and innovative development, 5(5),
61–70. Retrieved from https://indep-ilm.uz/index.php/journal/article/view/326
