200
плотности бетона
(р
о
), предела прочности при сжатии (R
сж
), скорости распространения
ультразвуковых колебаний
(V
y
)
результаты испытаний представлены в таблице 2.
Установлено, что для бетона без добавок различие прочности между верхней и
нижней частью призм (по отношению к среднему значению) в среднем для составов В -
2 - 17,5%, Г - 2 - 18%, Д - 2 - 17,3%, а для бетона с комплексными добавками на основе
пластификаторов эти значения составили: В - 3 - 7% и В - 4 - 10%, Г - 3 - 6,7%, и Г - 4 -
9,5%, Д - 3 - 4,5% и Д - 4 - 4,0%, то есть бетоны с оптимальным количеством комплексных
добавок характеризуются более однородными показателями свойств по высоте, что
подтверждается также данными по скорости распространения ультрозвуковых
колебаний в бетонах.
Повышение однородности свойств по высоте для бетона с комплексными
добавками на основе пластификаторов и отвердителя объясняется его лучше
удобоукладываемостью по сравнению с без добавочным бетоном и увеличением долей
песка в смеси с целью предотвращения расслоения бетонной смеси, и как следствие,
получение более плотной структуры, что способствует меньшему разбросу прочности.
Проведенные исследования показали, что комплексные добавки на основе
пластификаторов и отвердителя могут быть использованы эффективно в технологии
изготовления конструкции имеющих значительную высоту.
Заключение
Проведенными исследованиями установлено, что введение в состав бетонной
смеси комплексной добавки на основе пластификаторов АЦФ или САФА и отвердителя
СОАПСТОН можно сократить расход цемента на 17 - 21%, при одновременном
обеспечении заданной прочности либо повысить ее прочность на 20 - 22% по сравнению
с контрольными образцами. Бетоны с комплексными добавками на основе
пластификаторов и отвердителя по однородности свойств и структуре не уступает без
добавочным бетона, тех же классов. Также установлено, что бетоны с комплексными
добавками характеризуются более однородными показателями свойств по высоте, она
также подтверждается данными по распространению ультразвуковых колебаний в литых
бетонах. Увеличение однородности в литой бетоне с добавками объясняется его лучшей
удобоукладываемостью по сравнению с без добавочным бетоном.
ЛИТЕРАТУРА
1.
Усов Б.А. Методы подбора состава модифицированных бетонов. Учебное
пособие. Москва. ИНФРА - М.2018г.
2.
Самигов Н.С. строительные материалы и изделия. Учебное пособие - Т.: «Фан
ва технология» 2015.Т.
3.
Реологические свойства бетонной смеси с добавками САФА. Научные Труды
Республиканской научно - технической конференций с участием зарубежных ученных.
ТашИИТ. Ташкент 2018.
4.
Наров Р.А. Рациональные смеси заполнителей для бетона. Научно
практический журнал «Архитектура, Строительства, Дизайн» ТАСИ 2017.
5.
М.К.
Тохиров,
В.И.
Соломатов.
Рекомендации
по
применению
ацетоноформальдегидных смол в качестве добавок. Ташкент 1993.
6.
Дворкин Л.И. испытание бетонов и растворов. Москва 2014.
MAXALLIY BARXAN QUMIDAN BOG’LOVCHI MODDALARDA MIKRO
TO’LDIRG’ICH SIFATIDA FOYDALANISH
t.f.n., dots. Qodirova D.Sh., ass Baxritdinova S.B.
TAQU “Qurilish materiallari texnologiyasi” kafedrasi
Annotatsiya: Ushbu maqolada barxan qumini portlandsement tarkibiga mikro
to’ldirg’ich sifatida foydalanib, egilishga va siqilishga mustahkamlig natijalari keltirilgan.
201
Kalit so’zlar: Barxan qumi, mikro to’ldirg’ich, yiriklik moduli, mustahkamlik,
bog’lovchi, inert, dispers.
Abstract: In this article, the results of flexural and compressive strength are presented
using dune sand as a microfiller in portland cement composition.
Key words: Barkhan sand, microfiller, bulk modulus, strength, binder, inert, dispersed.
Аннотация: В данной статье представлены результаты определения
прочности на изгиб и сжатие при использовании дюнного песка в качестве
микронаполнителя в составе портландцемента.
Ключевые слова: бархановый песок, микронаполнитель, модуль объемной
деформации, прочность, связующее, инертное, дисперсное.
Xozirgi sharoitda kapital qurilishdagi muxim vazifalardan biri fan va texnika
yutuqlaridan foydalanib, turar joy, kamunal-maishiy, sosial- madaniy obyektlar qurilishiga eng
kam mexnat va mablag’ saflangan xolda, mamlakatimizning ishlab chiqarish potensialini xar
tomonlama o’stirishdan iborat. Bunga maxalliy qurilish materiallarian foydalanish yo’li
bilangina erishish mumkin. Xar qaysi iqtisodiy regionda bunday materiallar boshqa joydan
tashib keltiriladigan materiallarga qaraganda ancha arzonga tushadi. O’zbekistonda barxan
qumi zaxirasi ko’p ammo yiriklik moduli beton to’ldiruvchi sifatida ishlatishga javob
bermaganligi sababli barxan qumini bog’lovchi moddalarda mikro to’ldirg’ich sifatida ishlatish
mumkinligi o’rganib chiqdik. Barxan qumining quyidagi xossalari o’rganildi.
Barxan qumi inert material: Yiriklik moduli 0.7. Barxan qumining haqiqiy zichligi 2,6
g/
𝒔𝒎
𝟑
, to’kma zichligi 1,42 g/
𝒔𝒎
𝟑
. Qum zarrasining o‘lchamlari 89.4-73.6 mkm (301.8
𝒔𝒎
𝟐
/g) gacha bo‘ladi.
Mikro to‘ldirgich nafaqat bog‘lovchini sarfini iqtisod etadi, balki sement toshini
zichligini va mustaxkamligini oshiradi. Mikroto‘ldirgichli betonlar kompozitsion qurilish
moddalari bo‘lib ularni xossalarini va tuzilishini optimallashtirishni V.I. Solomatovning
polituzilish nazariyasiga ko‘ra o‘rganish maqsadga muvofiqdir. Kompozit turidagi
tuzilishida makro va mikro darajalar ajratiladi ular tuzilishini xosil bo‘lishi fizik-mexanik
jarayonlar bo‘yicha sifatidi ajratiladi. Bu nafaqat fizik-kimyoviy jarayonlari xisobiga, balki
aloxida komponentlar va tuzilishlarni fizik-mexanik ta’sirlashuvi xisobiga mikroto‘ldirg‘ichli
sement toshini mustaxkamligi zarrachalar va ularni dispersliligi orasidagi masofani nisbati
bilan aniqlanadi, ya’ni to‘ldirg‘ichlardagi zarrachalar o‘lcham va konsentratsiyasi bo‘yicha
optimal bo‘lishlari kerak.
Jadval: Mikro to’ldirg’ichli Portlandsementning egilishga va siqilishga bo‘lgan
mustahkamligiga ta’siri.
Mikro
to’ldirg’ich
miqdori %
Egilishga mustahkamligi
MPa, sutka
Siqlishga mustahkamligi MPa, sutka
7
14
28
7
14
28
D0 M500
5.1
6.1
6.5
40.9
44.25
53.9
10 %
5.2
5.8
6.4
37.6
49.3
50.3
15 %
4.9
6.3
8.4
36.5
41.5
48.2
20%
4
5.75
7.5
28.2
35.2
39.2
202
Rasm:
Mikro to’ldirg’ichli Portlandsementning siqilishga bo‘lgan mustahkamligiga ta’siri
grafigi
Bugungi kunda beton texnologiyasi, sement toshini strukturasini shakllanish jarayoni
va uning sifati yuqori mustahkamlik darajasi hamda ekspluatatsion xossalarini yuqori bo‘lishini
ta’minlash uchun portlandsement tarkibiga mineral qo’shimchalar va kimyoviy qo‘shimchalar
bilan modifikatsiya qilish yuqori samara berayapti.
Ushbu ma’noda beton tarkibini kimyoviy qo‘shimchalar bilan modifikatsiya qilish va
uning natijasida yuqori mustahkamlikga va uzoq umirboqiylikga ega bo‘lgan beton
texnologiyasini yaratish bugungi kunning dolzarb masalasi xisoblanadi.
1. Optimal tarkibni tanlash uchun mikro to’ldirg’ichni sement massasiga nisbat 10%,
15%, 20% bo’shib tayyorlangan namularni 4x4x16 sm o‘lchamdagi qoliplarga joylanib normal
sharoitda 7, 14 va 28 kun saqlanib ularning mustahkamligini o‘zgarish jarayoni o‘rganildi.
2. Tajriba natijalariga ko‘ra mikro to’ldirg’ichni sement massasiga nisbat 10%, 15%,
20% qo’shib borildi egilishga va siqilishga bo’lgan mustahkaligi 7, 14 va 28 sutkadagi
aniqlanganida. Egilishga bo’lgan mustahkamligi mikro to’ldirg’ich sement massasiga nisbat
10% qo’shilganda 7 kunlik 5.1 Mpa, 14 kunlik 5.8 Mpa, 28 kunlik 6.4 Mpa siqilishdagi
mustahkamligi 7 kunlik 37.6 MPa va 14 kunlik 49.3 Mpa, 28 kunlik 50.3 MPa ga natijaga
erishildi. Bu esa o‘z navbatida loyihadagi nazorat namunasidan siqilishdagi mustahkamligi
etalon tarkibga yaqin ekanligini ko’rsatdi.
3. Tajriba natijalariga ko‘ra mikro to’ldirg’ichni sement massasiga nisbat 15% qo’shib
borildi egilishga va siqilishga bo’lgan mustahkaligi 7,14 va 28 sutkadagi aniqlanganida.
Egilishga bo’lga mustahkamligi mikro to’ldirg’ichni sement massasiga nisbat 15%
qo’shilganda 7 kunlik 4.9 MPa va 28 kunlik 6.4 MPa siqilishdagi mustahkamligi 7 kunlik 36.5
MPa va 14 kunlik 41.5 Mpa, 28 kunlik 48.52 MPa ga natijaga erishdi. Bu esa o‘z navbatida
loyihadagi nazorat namunasidan siqilishdagi mustahkamligi etalonga yaqinligi aniqlandi
optimal tarkib deb olindi.
4. Tajriba natijalariga ko‘ra mikro to’ldirg’ichni sement massasiga nisbat 20% qo’shib
borildi egilishga va siqilishga bo’lgan mustahkaligi 7,14 va 28 sutkadagi aniqlanganida.
Egilishga bo’lga mustahkamligi mikro to’ldirg’ichni sement massasiga nisbat 20%
qo’shilganda 7 kunlik 4 MPa va 28 kunlik 7.5 MPa siqilishdagi mustahkamligi 7 kunlik 28.2
MPa va 14 kunlik 35.2 Mpa, 28 kunlik 39.2 MPa ga natijaga erishdi. Bu esa o‘z navbatida
loyihadagi nazorat namunasidan siqilishdagi mustahkamligidan 10 % pastligi aniqlandi.
7 sutka
14 sutka
28 sutka
0
10
20
30
40
50
60
Etalon
10% mikro
to'ldirg'ichli
15% mikro
to'ldirg'ichli
20% mikro
to'ldirg'ichli
7 sutka
40,9
37,6
36,5
28,2
14 sutka
44,25
49,3
41,5
35,2
28 sutka
53,9
50,3
48,2
39,2
Н
А
ЗВА
Н
ИЕ
О
СИ
SIQILISHGA MUSTAHKAMLIGI
203
5. Tajriba natijalariga ko‘ra klinker, gips va 15% barxan qumini qo’shib birgalikda
maydalab olingan sementning egilishga va siqilishga bo’lgan mustahkaligi 7,14 va 28 sutkadagi
aniqlanganida. Egilishga bo’lga mustahkamligi mikro to’ldirg’ichni sement massasiga nisbat
15% qo’shilganda 7 kunlik 2.77 MPa va 28 kunlik 5.9 MPa siqilishdagi mustahkamligi 7 kunlik
30.67 MPa va 14 kunlik 40.5 Mpa, 28 kunlik 53.9 MPa ga natijaga erishdi. Bu esa o‘z navbatida
loyihadagi nazorat namunasidan siqilishdagi mustahkamligi aniqlandi .
6. Umumiy xulosa qilib shuni takidlash lozimki mikro to’ldirg’ich asosan qorishmasining
plastikligini oshirish, suv miqdorini kamaytirish uchun foydalanishi, Barxan qumini 15%
sement massasiga nisbatan bir vaqtni o‘zida plastiklikni oshirish, mustahkamlikni oshirish,
qotish muddatlarini sekinlashtirish va sementni 15 % ga iqdisod qilish maqsadlarida
foydalanishga tavsiya etiladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI:
1. Otaqo’ziyev T.A., Otaqo’ziyev E.T. Mineral bog’lovchi moddalar kimyo
texnologiyasi. “Cho’lpon” nashriyot. Toshkent. 2005.
2. Qodirova D.Sh. Dissertatsiya “Бетоны на барханних песках и отсевах дробленя
порфиритов”. Toshkent-1987.
3. Mahalliy va ikkilamchi xom ashyolar asosidagi yangi kompozision materiallar.
Xalqaro ilmiy-texnik konferensiya materiallari. Toshkent. ToshDTU. “Fan va taraqqiyot”
DUK. 2011y.
4. Weimarer Ginstagung. F.A. Finger – Institut fur Baustoffkunde. Bauhaus –
universitet Weimar. Bundes – republic Deutsland. 30.-31. Marz. 2011.
5. Gaziev U.A., Kadirova D.Sh. Beton va qorishmalar uchun qo‘shimchalar. O‘quv
qo‘llanma. 2015.
ADDITIVES TO INCREASE FIRE RESISTANCE OF BUILDING
CONSRUCTIONS FOR OIL AND GAZ INDUSTRY
Akhmedov
1
S.I., Mukhidova
2
Z.SH., Mukhamedov
1
N.A.
1-
Tashkent Institute of Architecture and Civil engineering
2-
Branch of Astrakhan State Technical University in Tashkent region
Today, with the development of the construction industry, the demand for cement is also
increasing. In increasing the volume of construction, cement is one of the resources available
at the price of finished objects is achieved through cost reduction due to the use in the
construction of modern high-quality building materials and products with lower energy
consumption and with improved characteristics. Of particular importance is the production of
effective cements based on industrial waste. On a global scale, special attention is paid to the
development of new compositions of cements that increase the fire resistance of building
structures and the most important task of research in this direction is the development of
compositions based on industrial waste for Portland cement. When developing composite
additives and based on them new compositions of highly effective composite Portland cement,
in this direction it is necessary to substantiate a number of the following scientific solutions, in
particular: development of new methods for the production of effective types of building
products based on composite additives; development of new compositions for the production
of nanocements with the participation of secondary raw materials; increase of concrete strength
indicators on sulfate-resistant cements; optimization of the composition of raw materials in
obtaining energy-saving clinkers and cements; modernization of production technologies for
white and decorative Portland cement; to increase the production of auxiliary cements, the use
of alternative sources of active mineral additives and filler additives.
In the Republic of Uzbekistan, large-scale measures for the production of high-quality
cements are carried out, aimed at meeting the demand for cement, modernization of the