Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/socinov/index
Legal Foundations for the Operation of Private Higher
Education Institutions
Ijobatkhon KODIRALIEVA
1
Namangan State University
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received September 2024
Received in revised form
15 October 2024
Accepted 25 October 2024
Available online
25 December 2024
This article presents a theoretical and practical analysis of
the legal foundations governing the activities of private higher
education institutions. Additionally, the author has examined
foreign experiences in establishing private universities and put
forward proposals and recommendations for improving
national legislation in this regard.
2181-
1415/©
2024 in Science LLC.
https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol5-iss11/S-pp
This is an open access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)
Keywords:
higher education,
private higher education,
educational organization,
non-profit organization,
private sector,
joint-stock company,
limited liability company,
autonomous non-profit
organization,
endowment.
Xususiy oliy ta’lim tashkilotlari faoliyatining
huquqiy
asoslari
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
oliy ta’lim,
xususiy oliy ta’lim,
ta’lim tashkiloti,
notijorat tashkilot,
xususiy sektor,
aksiyadorlik jamiyati,
mas’uliyati cheklangan
jamiyat,
avtonom notijorat tashkiloti,
endaument.
Mazkur
maqolada xususiy oliy ta’lim tashkilotlari
faoliyatining huquqiy asoslari nazariy va amaliy jihatdan tahlil
etilgan. Shuningdek, muallif tomonidan xususiy OTMlarni
tashkil etish borasidagi xorij tajribasi
o‘rganilgan va milliy
qonunchilikni
takomillashtirish bo‘yicha taklif va tavsiyalar
ilgari surilgan.
1
Teacher, Faculty of Law, Namangan State University.
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
11 (2024) / ISSN 2181-1415
514
Правовые основы деятельности частных учебных
образовательных организаций
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
высшее образование,
частное высшее
образование,
образовательная
организация,
некоммерческая
организация,
частный сектор,
акционерное общество,
общество с ограниченной
ответственностью,
автономная
некоммерческая
организация,
эндаумент.
В данной статье теоретически и практически
проанализированы
правовые
основы
деятельности
частных высших образовательных организаций. Также
автором изучен зарубежный опыт создания частных вузов
и выдвинуты предложения и рекомендации по
совершенствованию национального законодательства.
O‘zbekiston Respublikasida so‘nggi yillarda amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli
islohotlar ja
miyat hayotining barcha sohalarini, jumladan, ta’lim tizimini ham qamrab
olmoqda. Ayniqsa oliy ta’lim sohasidagi o‘zgarishlar, xususiy oliy ta’lim muassasalarining
tashkil etilishi va ularning faoliyatini tartibga soluvchi huquqiy asoslarning
takomillashti
rilishi alohida e’tiborga molik.
So‘nggi yillarda qabul qilingan qator muhim qonun hujjatlari, xususan “Ta’lim
to‘g‘risida”gi Qonunning yangi tahriri (2020
-
yil), “Pedagogning maqomi to‘g‘risida”gi
Qonun (2024) hamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Ta’lim sohasidagi
islohotlarni jadallashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora
-
tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ–
54-son
qarori hamda boshqa qonun hujjatlari xususiy oliy ta’lim muassasalari faoliyatining
huquqiy asoslarini mustahkamladi. Bu esa, mamlakatimizda ta’lim
xizmatlari bozorida
sog‘lom raqobat muhitini shakllantirish va ta’lim sifatini oshirishga xizmat qilmoqda.
Xususiy oliy ta’lim muassasalarining tashkil etilishi nafaqat ta’lim sohasida, balki
iqtisodiyotda ham muhim o‘zgarishlarga turtki bo‘lmoqda. Bu jar
ayon davlat-xususiy
sheriklik mexanizmlarining rivojlanishiga, xorijiy investitsiyalarning jalb etilishiga va eng
muhimi, yuqori malakali kadrlar tayyorlash tizimining takomillashuviga olib kelmoqda.
Bugungi kunda xususiy oliy ta’lim muassasalari faoliyati
ni tartibga soluvchi
huquqiy baza takomillashtirilmoqda. Jumladan, litsenziyalash tartib-taomillari
soddalashtirilmoqda, ta’lim dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirishda
muassasalarga keng vakolatlar berilmoqda, shuningdek, xalqaro hamkorlik aloqalarini
o‘rnatish imkoniyatlari kengaytirilmoqda. Bu esa o‘z navbatida, mamlakatimizda xususiy
oliy ta’lim tizimining yanada rivojlanishiga zamin yaratmoqda. Mazkur o‘zgarishlar va
yangilanishlar jarayonida xususiy oliy ta’lim muassasalari faoliyatining huquq
iy
asoslarini ilmiy jihatdan chuqur o‘rganish, tahlil qilish va baholash dolzarb ahamiyat kasb
etmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida ta’lim sohasiga oid munosabatlar 50 va
51-
moddalarda o‘z ifodasini topgan. Asosiy qomusimizning 50
-moddasida
ta’lim
sohasining umumiy tamoyillari belgilangan bo‘lib, unda har kimning ta’lim olish huquqi,
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
11 (2024) / ISSN 2181-1415
515
uzluksiz ta’lim tizimining kafolatlari, davlat va nodavlat ta’lim tashkilotlarini
rivojlantirish masalalari o‘z aksini topgan. Bu norma oliy ta’lim sohasi uchun
ham
umumiy huquqiy asos bo‘lib xizmat qiladi.
Konstitutsiyaning 51-
moddasi esa, bevosita oliy ta’lim sohasini tartibga soluvchi
maxsus norma hisoblanadi. Unda fuqarolarning davlat ta’lim tashkilotlarida tanlov
asosida davlat hisobidan oliy ma’lumot
olish huquqi kafolatlangan. Bu norma orqali
davlat iqtidorli yoshlarning bepul oliy ma’lumot olish imkoniyatini yaratish bilan birga,
tanlov orqali ta’lim sifatini ta’minlash mexanizmini ham joriy etgan.
Shu bilan birga, 51-moddaning ikkinchi qismida oliy
ta’lim tashkilotlariga
akademik erkinlik, o‘zini o‘zi boshqarish, tadqiqotlar o‘tkazish va o‘qitish erkinligi
huquqlari berilgan. Bu normalar oliy ta’lim muassasalariga keng avtonomiya huquqini
berib, ularning mustaqil faoliyat yuritishi uchun konstitutsiyaviy kafolat yaratadi.
Ta’kidlash joizki, Konstitutsiyaning yangi tahririda birinchi marta “uzluksiz ta’lim
tizimi” tushunchasi kiritildi va davlat zimmasiga nafaqat davlat, balki nodavlat ta’lim
tashkilotlari rivojlanishini ta’minlash vazifasi yuklandi. Bu esa ta’lim sohasida davlat va
xususiy sektor hamkorligini rivojlantirish uchun konstitutsiyaviy asos yaratadi.
Mazkur normalar tahlili shuni ko‘rsatadiki, Asosiy qonunimizda oliy ta’lim
sohasining huquqiy asoslari aniq belgilab berilgan. Bu normalar zamonaviy xalqaro
standartlarga mos bo‘lib, oliy ta’lim sohasini yanada rivojlantirish uchun mustahkam
huquqiy zamin yaratadi.
Yana bir muhim hujjat bu Oliy ta’lim to‘g‘risidagi nizomdir. Ushbu nizomga ko‘ra,
oliy ta’lim muassasalarining
tashkiliy-huquqiy shakllari quyidagicha belgilanadi:
Oliy ta’lim muassasasi yuridik shaxs hisoblanib, oliy ta’lim o‘quv rejalari va dasturlarini
amalga oshiradi. U O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan
tartibda tashkil etiladi v
a o‘z ustavi hamda mazkur Nizom asosida faoliyat yuritadi.
Oliy ta’lim muassasasi ustavi belgilangan tartibda ishlab chiqiladi, oliy ta’limni
boshqarish bo‘yicha vakolatli davlat organi tomonidan tasdiqlanadi va mahalliy ijro
hokimiyati organlarida ro‘yxatdan o‘tkaziladi.
Oliy ta’lim muassasalari davlat va nodavlat shaklida bo‘lishi mumkin. Davlat oliy
ta’lim muassasasi ta’lim faoliyatini amalga oshirish huquqini Vazirlar Mahkamasining
qarori asosida oladi. Nodavlat oliy ta’lim muassasasi esa ta’lim faoliya
tini Vazirlar
Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda amalga oshiradi.
Oliy ta’lim muassasalari universitet, akademiya, institut (ularga tenglashtirilgan
oliy ta’lim muassasalari) turlariga bo‘linadi. Bunda ularning har biri o‘ziga xos
xususiyatlarga ega
–
universitet bir necha soha bo‘yicha, akademiya ma’lum bir soha
bo‘yicha, institut esa odatda bitta soha doirasida kadrlar tayyorlaydi.
Davlat oliy ta’lim muassasasining moliyaviy manbalari davlat byudjeti mablag‘lari
va qonun hujjatlarida taqiqlanmagan b
oshqa manbalardan, nodavlat oliy ta’lim
muassasasining moliyaviy manbalari esa ta’sischi(lar) mablag‘lari, olingan daromadlar va
kadrlar tayyorlash uchun davlat grantlaridan tashkil topadi.
Oliy ta’lim muassasalarining faoliyati davlat ta’lim standartlarig
a muvofiqligi
nuqtai nazaridan O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi
tomonidan nazorat qilinadi va akkreditatsiyadan o‘tkaziladi.
Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirining 2024
-yil 10-yanvardagi 7-son
buyrug‘iga ilovada oliy ta’lim muassasalari reytingida birinchi 1000 talik ro‘yxatiga
kiritilgan oliy ta’lim muassasalari ro‘yxati keltirilgan. Ushbu ro‘yxatda asosiy o‘rinni
xorijiy ta’lim muassasalari egallagan. Bular AQSH, Yevropa ittifoqi, Xitoy davlatlarining
oliy ta’lim muassasalari doimiy o‘rinni band qilib kelmoqda.
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
11 (2024) / ISSN 2181-1415
516
QS World University Rankings reytingidagi oliy ta’lim muassasalarini tashkiliy
-
huquqiy shakli bo‘yicha davlat va xususiy universitetlarga ajratish mumkin. Ularning
aksariyati davlat tasarrufidagi universi
tetlar bo‘lib, Oxford, Cambridge, Tokyo University
kabi nufuzli ta’lim maskanlari shular jumlasidandir.
Ro‘yxatda xususiy universitetlar ham kuchli pozitsiyalarni egallagan. Masalan,
AQSHning MIT (1-
o‘rin), Harvard (4
-
o‘rin), Stanford (5
-
o‘rin) va Yale (16
-
o‘rin) kabi
yetakchi xususiy universitetlari dunyoning eng yaxshi oliygohlari qatoriga kiradi.
Bu universitetlarning asosiy o‘ziga xos jihati –
ularning moliyaviy mustaqilligi va kuchli
endaument fondlariga egaligidir.
Xususiy universitetlar boshqaruvdagi erkinlik, bozor talablariga tez moslashish,
zamonaviy o‘quv dasturlarini joriy etish imkoniyatiga ega. Shuningdek, ular yuqori sifatli
infratuzilma, kuchli professor-
o‘qituvchilar tarkibi va keng xalqaro hamkorlik aloqalari
bilan ajralib turadi.
Reytingdagi xususiy universitetlar ilmiy-tadqiqot natijalari, bitiruvchilarning ish
bilan ta’minlanish darajasi, innovatsion ishlanmalar soni va grant mablag‘larini jalb qilish
salohiyati bo‘yicha yuqori ko‘rsatkichlarga ega. Bu esa ularning xalqaro miqyosda tan
olinishiga zamin yaratgan.
Davlat universitetlari esa ko‘p yillik tarix va an’analarga, kuchli ilmiy
-tadqiqot
bazasiga ega bo‘lib, nisbatan arzon narxlarda sifatli ta’lim berish imkoniyatini
ta’minlaydi. Bu esa a
h
olining keng qatlami uchun oliy ta’lim olish
imkoniyatini yaratadi.
Tahlillar shuni ko‘rsatadiki, universitetning muvaffaqiyati uning tashkiliy
-huquqiy
shakliga emas, balki samarali boshqaruv tizimi, moliyaviy barqarorlik, ilmiy salohiyat va
xalqaro hamkorlik darajasiga bog‘liq. Har ikkala turdagi u
niversitetlar ham yuqori
natijalarga erishishi mumkin.
Xususiy universitetlarning umumiy reytingdagi ulushi taxminan 15% ni tashkil
etadi. Eng ko‘p xususiy universitetlar AQSHda joylashgan bo‘lib, ular yuqori o‘rinlarni
egallagan. Osiyo mamlakatlarida esa davlat universitetlari yetakchilik qilmoqda.
O‘zbekiston oliy ta’lim tizimini rivojlantirishda ham davlat va xususiy
universitetlarning o‘zaro raqobati va hamkorligini kuchaytirish, ilg‘or xorijiy tajribalarni
joriy etish muhim ahamiyat kasb etadi. Bu esa mamlakatimiz universitetlarining xalqaro
reytinglardagi o‘rnini yaxshilashga xizmat qiladi.
QS World University Rankings: Barqarorlik reytingi 2024
–
bu dunyo
universitetlarining barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish yo‘lidagi faoliyatini
baholovchi xalqaro reyting hisoblanadi. Bu reytingda dunyoning 1400 ga yaqin
universiteti ishtirok etgan bo‘lib, universitetlar ekologik, ijtimoiy va boshqaruv (ESG)
tamoyillari asosida baholanadi.
Reytingda universitetlarning atrof-
muhitni muhofaza qilish, iqlim o‘zg
arishi bilan
kurashish, ijtimoiy tenglik va adolatni ta’minlash bo‘yicha olib borayotgan ishlari,
shuningdek ta’lim sifati va ilmiy salohiyati kompleks tarzda o‘rganiladi. Bu orqali
universitetlarning global muammolarni hal etishga qo‘shayotgan hissasi ani
qlanadi.
Bu reyting universitetlar uchun o‘z faoliyatini baholash, talabalar uchun to‘g‘ri
tanlov qilish, hamkorlik aloqalarini o‘rnatish va yaxshi amaliyotlarni ommalashtirish
imkoniyatini beradi. Shu bilan birga, zamonaviy universitetlarning nafaqat ta’l
im va ilm-
fan markazi, balki global muammolarni hal etishda muhim rolь o‘ynaydigan ijtimoiy
institutlar ekanligini ko‘rsatadi.
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
11 (2024) / ISSN 2181-1415
517
QS World University Rankings: Sustainability 2024 reytingida O‘zbekistondan
Toshkent irrigatsiya va qishloq
xo‘jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti –
“Milliy tadqiqot universiteti” (TIQXMMI
-
MTU) ishtirok etgan va 801+ o‘rinni egallagan.
TIQXMMIning ushbu reytingga kirishi O‘zbekiston oliy ta’lim tizimi uchun muhim qadam
bo‘lib, boshqa universitetlar
uchun ham namuna bo‘lishi mumkin. Kelgusida reytingdagi
o‘rinni yaxshilash uchun tizimli islohotlarni davom ettirish zarur.
Hozirgi kunda O‘zbekistonda ham, boshqa ko‘plab xorijiy davlatlarda bo‘lgani kabi,
aksiyadorlik jamiyati (AJ) shaklidagi oliy ta’lim muassasalari (OTM) tashkil etishga hech
qanday cheklov yo‘q. Bu “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonunning 9
-moddasi (davlat va nodavlat
ta’lim muassasalari) asosida belgilangan bo‘lib, qonun hujjatlarida belgilangan talablarga
javob beradigan, attestatsiya va akkreditatsiyadan o‘tgan OTMlar ta’lim xizmatlari
ko‘rsatish huquqiga ega. Qozog‘istonda esa 15 dan ortiq oliy ta’lim muassasasi
AJ
shaklida faoliyat yuritib kelmoqda, ulardan birinchi bo‘lib Qozoq gumanitar
-yuridik
universiteti (QozGYUU) AJ shakliga o‘tgan. Universitet Qozog‘iston Hukumatining
2001-yil 24-
oktyabrdagi “Qozoq davlat yuridik akademiyasini AJ shaklidagi Qozoq
gumanitar-
yuridik universitetiga o‘zgartirish to‘g‘risida”gi №1358 Qaroriga binoan
tashkil etilgan.
Endaument-fondlar notijorat tashkilotlarining maqsadli kapitali hisoblanadi va
ular foyda olish maqsadida ishonchli boshqaruvga berilgan mol-mulkning bir qismini
tashkil qiladi. Bunday fondlar Garvard, Yel, Priston va Stenford universitetlarida keng
tarqalgan bo‘lib, ularning kapitali milliardlab AQSH dollariga yetgan.
O‘zbekiston Respublikasida ham bunday tashkilotlarni tashkil qilishga e’tibor
kuchaytirilmoqda. Jumladan, 2020-yil 29-
aprelda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
tomonidan qabul qilingan “O‘zbekiston Respublikasida yuridik ta’lim va fanni tubdan
takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora
-
tadbirlar to‘g‘risida”gi PF–
5987-son Farmon
bilan tasdiqlangan “Yo‘l xaritasi”da tegishli qadamlar belgilangan. Mazkur hujjatning
44-
bandiga ko‘ra, Toshkent davlat yuridik universitetida xayriya mablag‘lari va
bitiruvchilar assotsiatsiyasi (Alumni Association) hissalari orqali Maqsadli kapital fondini
(Endowment Fund)
tashkil qilish ko‘zda tutilgan. Bu fond universitet faoliyatini
moliyalashtirishning yangi, barqaror manbaini yaratishga yo‘naltirilgan bo‘lib, u
jamg‘arilgan mablag‘larni turli investitsiya loyihalariga jalb qilish va foydani ta’limni
rivojlantirish maqs
adida sarflash imkoniyatini taqdim etadi. Bu yo‘nalishdagi
tashabbuslar O‘zbekistondagi oliy ta’lim muassasalari uchun yangi moliyaviy istiqbollarni
ochib berishi hamda ta’lim sifatini oshirishga yordam berishi mumkin.
So‘nggi yillarda ta’lim muassasalarini, jumladan oliy ta’lim muassasalarini notijorat
tashkilotlarining boshqa shakliga
–
avtonom notijorat tashkilotiga aylantirish masalasi
muhokama qilinmoqda. Bu taklifning tarafdorlari fikricha, bunday o‘zgartirish ta’lim
muassasasining resurslarni boshqarish va tasarruf etish imkoniyatlarini kengaytiradi,
uning boshqaruvida jamoatchilik ishtirokini oshirish uchun zarur shart-sharoitlarni
yaratadi hamda ta’lim muassasasining mustaqilligini mustahkamlaydi. Bir so‘z bilan
aytganda, hozirgi kunda amalda bo‘lga
n barcha ortiqcha cheklovlarni bekor qiladi. Shuni
qo‘shimcha qilish kerakki, bunday o‘zgartirish davlat organlarining ta’lim tashkilotlariga
ta’sirini (ular endi ta’lim muassasalari deb atalmaydi) sezilarli darajada kamaytiradi,
ayniqsa moliyalashtirish v
a byudjet mablag‘larini tasarruf etish masalasida.
Ta’lim tashkilotini notijorat tashkilotining istalgan shaklida tashkil etish va faoliyat
yuritish imkoniyati faqatgina nodavlat ta’lim muassasalari uchun nazarda tutilgan.
Ta’lim muassasasini belgilash uchun “ta’lim tashkiloti” atamasi qo‘llaniladi.
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
11 (2024) / ISSN 2181-1415
518
O‘zining tashkiliy
-
huquqiy maqomi bo‘yicha oliy ta’lim muassasasi, xuddi davlat va
mahalliy ta’lim muassasalari kabi, muassasa shaklida tashkil etilgan notijorat tashkiloti
hisoblanadi. Aynan shu maqom uning moliyalashtirilishi tartibini, mulkiy munosabatlarning
o‘ziga xos xususiyatlarini, ta’sischi bilan o‘zaro munosabatlarini belgilab beradi.
Notijorat tashkiloti tijorat tashkilotidan farqli o‘laroq, foyda olishni asosiy maqsad
qilib qo‘ymaydi. Agar notijorat
tashkiloti faoliyati natijasida foyda olsa, bu foyda
muassislar o‘rtasida taqsimlanmaydi, balki tashkilot tashkil etilishidagi maqsadlarga
erishish uchun yo‘naltiriladi.
Oliy ta’lim muassasalarining huquqiy maqomi bo‘yicha ilmiy tahlillar quyidagi
xulosalarni chiqarish imkonini beradi:
Birinchidan, oliy ta’lim muassasalari o‘zining tashkiliy
-
huquqiy maqomi bo‘yicha
notijorat tashkiloti hisoblanadi. Bu maqom ularning moliyalashtirilishi tartibini, mulkiy
munosabatlarining o‘ziga xos jihatlarini va ta’sischil
ar bilan munosabatlarini belgilab
beradi. Notijorat tashkiloti sifatida, ularning asosiy maqsadi foyda olish emas, balki
jamiyat ehtiyojlariga mos yuqori malakali kadrlar tayyorlashdan iborat.
Ikkinchidan, zamonaviy sharoitda oliy ta’lim muassasalarining t
ashkiliy-huquqiy
shakllari diversifikatsiya qilinmoqda. Xususan, aksiyadorlik jamiyati shaklidagi
universitetlar, endaument-
fondlar asosida moliyalashtiriladigan oliy ta’lim muassasalari,
avtonom notijorat tashkilotlari kabi yangi shakllar paydo bo‘lmoqda.
Bu esa ta’lim
xizmatlari bozorida raqobat muhitini shakllantirish va ta’lim sifatini oshirishga xizmat
qilmoqda.
Uchinchidan, xalqaro tajriba ko‘rsatishicha, oliy ta’lim muassasasining
muvaffaqiyati uning tashkiliy-huquqiy shakliga emas, balki samarali boshqaruv tizimi,
moliyaviy barqarorlik, ilmiy salohiyat va xalqaro hamkorlik darajasiga bog‘liq. Buni
dunyoning yetakchi universitetlari reytingida ham davlat, ham xususiy universitetlarning
yuqori o‘rinlarni egallab kelayotgani tasdiqlaydi.
O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni va O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining “Oliy ta’lim tizimini 2030
-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini
tasdiqlash to‘g‘risida”gi 2019
-yil 8-oktyabrdagi PF
–
5847-sonli Farmoniga muvofiq, oliy
ta’lim to‘g‘risidagi nizomga quyidagi o‘zgartirish va qo‘shimchalarni kiritish lozim:
1.
Oliy ta’lim muassasalarining moliyaviy mustaqilligini oshirish maqsadida, ularga
o‘z mablag‘larini mustaqil boshqarish, xususiy va xorijiy investitsiyalarni jalb qilish
huquqini beris
h. Bu ta’lim sifatini va moddiy
-texnik bazasini yaxshilashga xizmat qiladi.
2.
Oliy ta’lim muassasalariga o‘quv dasturlarini mustaqil shakllantirish va
zamonaviy bilimlarni joriy etish imkonini berish. Bu mehnat bozori talablariga mos
kadrlar tayyorlash imkonini beradi.
3. Professor-
o‘qituvchilarning ilmiy salohiyatini, pedagogik mahoratini oshirish,
xorijiy olimlar va mutaxassislarni jalb qilishni rag‘batlantiruvchi normalarni kiritish.
Xorijiy tajribani o‘rganish, zamonaviy o‘qitish metodlarini joriy qili
sh uchun alohida
grantlar ajratilishini belgilash.
4.
Talabalarning o‘z ustida mustaqil ishlashi, ilmiy tadqiqot olib borishi, startap
loyihalarda qatnashishini rag‘batlantirish mexanizmlarini yaratish. Kreativ va
innovatsion faoliyat
ko‘nikmalarini rivojlantirish uchun sharoit yaratish.
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
11 (2024) / ISSN 2181-1415
519
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
RO‘YXATI:
1.
O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonuni. //Qonun hujjatlari
ma’lumotlari milliy bazasi, 24.09.2020 y., 03/20/637/1313
-son
2.
O‘zbekiston Respublikasining “Pedagogning maqomi to‘g‘risida”gi qonun.
//Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 01.02.2024 y., 03/24/901/0082
-son
3.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Ta’lim sohasidagi islohotlarni
jadallashtirish bo‘yicha qo‘shimcha chora
-
tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ–
54-son qarori.
//Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 05.02.2024 y., 07/24/54/0092
-son.
4.
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. //Qonunchilik ma’lumotlari milliy
bazasi, 01.05.2023 y., 03/23/837/0241-son.
5.
Oliy
ta’lim
to‘g‘risidagi
Nizom.
2003
-yil
22-
fevral.
№1222.
https://lex.uz/docs/838630
6.
https://edu.uz/uz/pages/xalqaro_reyting_va_indekslar#gsc.tab=0
7.
https://www.topuniversities.com/sustainability-rankings?countries=uz
8.
Xomidov E.O. Davlat oliy ta’lim muassasalarining
tadbirkorlik faoliyatini
fuqarolik-huquqiy tartibga solish. Yu.f.f.d. diss. 2020. -
T.: O‘zbekiston respublikasi milliy
gvardiyasi harbiy-texnik instituti. 20-40-b.
9.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020
-yil 29-
apreldagi “O‘zbekiston
Respublikasida yu
ridik ta’lim va fanni tubdan takomillashtirish bo‘yicha qo‘shimcha
chora-
tadbirlar to‘g‘risida” PF–
5987-
son Farmoni // Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy
bazasi, 30.04.2020 y., 06/20/5987/0521-son.
10.
Belyakov, S. A. (2003). O statuse v
ы
sshego uchebnogo zavedeniya.
Universitetskoye upravleniye: praktika i analiz, (5-6), 52-57.
11.
V.R.Topildiyev., Fuqarolik huquqi. O‘quv qo‘llanma
-
T.:Cho‘Ipon nomidagi
nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2011.
–
624 b.
12.
Topildiyev V.R. Zamonaviy texnologiyalarni fuqarolik-huquqiy fanlarning
rivojlanishi va fuqarolik huquqiy munosabatlarga ta’siri // “Fuqarolik huquqiy fanlarini
rivojlantirish tendensiyalari va fuqarolik qonunchiligini takomillashtirish istiqbollari”
mavzusidagi Respublika ilmiy-amaliy konferensiya materiallari.
–
T., 2022. 47-62 betlar.
13.
Topildiyev V.R. Fuqarolik huquqi. Darslik.
–T., «Yridik adabiyotlar publish»
2022.
14.
Topildiyev V.R. Oliy ta’limning normativ
-huquqiy asoslari.
–
Toshkent., 2018.
356. B.
15.
Topildiyev, V.R., Oliy ta’lim tizimini isloh qilishning me’
yoriy-
huquqiy ta’minoti
xususida ayrim mulohazalar //
Sovremennoye obrazovaniye
, 2017. (6), 8-14.
