148
O'ZBEKISTONDA DAVLAT BOSHQARUVINI MODERNIZATSIYALASH
JARAYONLARI(2022-2026)
Safarov Bekzod Mirzo Ulugbek nomidagi OZbekiston
Milliy universiteti Ijtimoiy fanlar fakulteti 3-kurs talabasi
Annotatsiya:
Maqolada OZbekistonda davlat boshqaruv jarayonlari
va korporativ boshqaruv tizimi haqida soZ boradi. 2022-2026-yillarda davlat
boshqaruvini modernizatsiya qilishga asosan ishlarga to’xtalib o’tilgan.
Kalit
so’zlar:
mas’uliyati
cheklangan jamiyat, tamoyillar,
diversifikatsiya, korporativ kodeks, strategik boshqarish.
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlardan
ko‘zlanayotgan asosiy maqsad mulkiy xilma-xillik asosida iqtisodiy faoliyatni
yanada jadallashtirish, mulklarni davlat tasarrufidan chiqarib, nodavlat
sektorga o’tkazish va shu orqali turli o’z-o’zini boshqaruvchi xususiy iqtisodiy
xo’jalik birliklarini vujudga keltirish ekanligi bugungi kunda hech kimga sir
emas. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan bunday iqtisodiy islohotlarning
muvaffaqiyati ko’p jihatdan davlat tasarrufidan chiqarilgan mulklarni samarali
tarzda qayta harakatga keltirish, qo‘shma korxonalar tuzish, korxonalarni
aksiyadorlik jamiyatlariga aylantirish, ayniqsa, kichik hamda xususiy
tadbirkorlikni rivojlantirishga bog’liqdir. Shu asosda davlat tasarrufidagi
aksariyat korxona va tashkilotlarni aksionerlik jamiyatlariga aylantirish orqali
iqtisodiyotning korporativ boshqariluvchi bo’g’inlarini tashkil etishga alohida
ahamiyat qaratilmoqda.
Darhaqiqat, keyingi yillarda iqtisodiyotning mutlaqo yangi tarmoqlariga
asos solish, ayniqsa, ularni boshqarish uslublarini zamonaviylashtirishga
ustuvor ahamiyat berilmoqda. Aktsiyadorlik jamiyatlarini rivojlantirish
strategiyasi va samarali boshqarish borasida O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti Sh.Mirziyoevning 2022-2026 yillarga mo‘ljallangan Yangi
O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi muhimdir[1]. Davlatimiz rahbari
149
majlisda ana shu haqda to‘xtalib, korporativ boshqaruv tizimidagi prinsip va
yondashuvlarni tubdan o‘zgartirishimiz uning haqiqiy bozor munosabatlariga
mos kelishini ta’minlash hamda konservativ qarashlardan voz kechishda
katta hissa bo‘lganligini, lekin butun dunyoda aktsiyadorlik jamiyatlarini tashkil
etish va ishni korporativ tarzda boshqarish asosiy usul, deb topilgan bir
paytda bizda bu borada amalga oshirilayotgan ishlar qoniqarli emasligiga,
hali oldinda bajarilishi lozim bo‘lgan vazifalar ham talaygina ekanligiga
alohida urg‘u berdi. Korporativ usul bozor iqtisodiyotiga o‘tishning muhim
sharti ekanligi, bu borada rivojlangan davlatlar tajribasini o‘rganish hayotiy
zaruratligi, ayniqsa, sohaga puxta bilimga ega bo‘lgan zamonaviy menejment
hamda marketing usullarini amalda qo‘llay oladigan yosh mutaxassislarni jalb
etish masalalari dolzarb ekanligi aytib o‘tildi.
Bugungi kunda mustaqil Markaziy Osiyo davlatlaridan biri bo‘lgan
O‘zbekiston korporativ boshqaruv tizimini isloh qilish va takomillashtirishga
rahbarlik qildi va islohotlar dasturini amalga oshirish natijasida mamlakat
korporativ boshqaruv tizimiga sezilarli o‘zgarishlar kiritildi. Ta’kidlash lozimki,
O‘zbekistonda korporativ boshqaruv islohotlari jadal sur’atlar bilan amalga
oshirilayotgan bo‘lsa ham, korporativ boshqaruv tizimida bir qator hal
etilmagan muammolar yuzaga keldi. Eng asosiy muammo - davlat asosiy
aktsiyador bo‘lgan aktsiyadorlik jamiyatlari. Korporativ boshqaruvni yanada
rivojlantirish zarurati, uning yordamida ijobiy natijalarga erishish mumkinligi
bilan bog'liq:
•
kompaniyaning investitsiya jozibadorligini oshirish;
•
moliyaviy resurslarni uzoq muddatli sarmoyalashga tayyor
investorlarni jalb qilish;
•
faoliyat samaradorligini oshirish;
•
bank kreditlarini olish xarajatlarini kamaytirish;
•
korxonaning bozor qiymatini oshirish;
•
kapital bozorlariga kirishni osonlashtirish;
150
•
kompaniyaning obro'si va obro'sini yaxshilash.
Bundan tashqari, tashkilot amaliyotida korporativ boshqaruvning
asosiy tamoyillarini joriy etish va faol ravishda qo'llash bevosita iqtisodiy
samara berishi mumkin. Mavjud korporativ boshqaruv tizimini
takomillashtirish orqali mahalliy biznes tuzilmalari o'z aktsiyalari narxiga
qo'shimcha mukofot puli olishni kutishlari mumkin, ularning miqdori 20 dan
50% gacha o'zgarib turadi [14].
Respublikamizda
bugungi
kunda
qo‘llanilayotgan
asosiy
tamoyillarning negizida xalqaro tan olingan andozaviy tamoyillar yotadi.
Aksiyadorlik
jamiyatining
boshqaruv
tizimi
korporativ
boshqaruv
tamoyillarining amalga oshishini ta’minlashi zarur. Afsuski, bugungi kunda
mavjud muammolardan biri, ko‘pchilik aksiyadorlik jamiyatlarining rahbariyati
va mеnеjеrlari tomonidan biznesni korporativ boshqarish bo‘yicha ilg‘or xorijiy
tajribani yetarli darajada o‘rganilmaganligi, shuningdek mazkur muammo
nazorati hamda korxona faoliyatini boshqarish organlari tomonidan kompleks
yondashuvning yo‘qligi kooperatsiya jarayonlariga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda.
Mazkur nazorat va boshqaruv organlari aksiyadorlik jamiyatlarini boshqarish
jarayonlarini realizatsiya qilishning o‘ziga xos tomonlarini yetarlicha hisobga
olmayaptilar. Yuqorida bayon etilganlardan shu xulosa kelib chiqadiki,
bugungi kunda korporativ boshqaruvning barcha mamlakat kompaniyalari
uchun qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan yagona modeli mavjud emas. Ko‘plab
rivojlangan va o‘tish davri iqtisodiyotiga asoslangan mamlakatlar turli
modellarning alohida qismlarini kombinatsiyalash variantidan foydalanadi.
Xulosa qilib aytganda, biznes yuritish sharoitlarini yaxshilash, qulay
ishbilarmonlik muhitini shakllantirishga qaratilgan davlat siyosati va
mamlakatdagi mavjud to‘laqonli raqobat muhitidagi kurash milliy firmalarni
sifat va narx jihatdan ustunlikka erishish uchun ishlab chiqarishni
modernizatsiya qilish va texnik qayta qurollantirishga undaydi. Bu orqali
innovatsion texnologiyalar va zamonaviy ilmiy yutuqlarni ishlab chiqarishga
jadal joriy etilishi, ishlab chiqarish tarkibini diversifikatsiya qilinishiga
151
erishiladi. Ichki bozordagi raqobat kurashida toblangan firma o‘z tajribasini
raqobat yanada kuchliroq bo‘lgan xalqaro bozorda qo‘llaydi. Ichki kurash
qanchalik og’ir kechgan bo‘lsa, bu firma xalqaro bozorda muvaffaqiyatga
erishish imkoniyati shunchalik katta bo‘ladi. Yuqoridagilardan kelib chiqib,
respublikamizda to‘laqonli raqobat muhitini shakllantirish va ishlab chiqarishni
modernizatsiya
qilish,
shuningdek,
milliy
mahsulotlarimizni
raqobatbardoshligini yanada oshirish bo‘yicha ushbu chora-tadbirlarni
amalga oshirish maqsadga muvofiq, deb hisoblaymiz.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi
PF 60-sonli farmoni “2022-2026 yillarga mo’ljallangan Yangi O‘zbekistonning
taraqqiyot strategiyasi”.
2. Mirziyoev Sh. “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy
javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak”.
Mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiyiqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari
va 2017 yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor
yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan
majlisidagi ma’ruza, 2017 yil 14 yanvar.
3.
Yuldashev, S. H., & Xakimov, S. (2022). ABOUT VIBRATION
ARISING FROM RAILWAY TRANSPORT.
Science and Innovation, 1(5},
376-379.
4.
Хакимов, С., Абдуназаров, А., & Шаропов, Б. (2022). БИНО
ВА
ИНШООТЛАР
ЗИЛЗИЛАБАРДОШЛИГИНИНГ
НАЗАРИЙ
АСОСЛАРИ.
Journal of Advanced Research and Stability, 2
(9), 215-218.
5.
Хакимов, С. (2022). ТОННЕЛЛАР ҚАЗИШНИНГ САМАРАЛИ
УСУЛЛАРИ ВА УЛАРНИ КАМЧИЛИКЛАРИ.
Journal of Advanced Research
and Stability, 2
(9), 219-222.
6.
Rasuljon o’g’li, K. S.,
& Muhammadjanovna, K. F. (2023).
Advantages and disadvantages of using steel reinforcements and composite
152
reinforcements in building structures.
Amaliy va fundamental tadqiqotlar
jurnali\ journal of applied and fundamental research, 2
(6), 1-5.
7.
O‘g‘Li, S. B. X., & O‘g‘Li, M. F. R. (2022). Quyosh energiyasidan
foydalanib turar joy binolari qurishning istiqboli tomonlari.
Механика и
технология,
(Спецвыпуск 1), 145-149.
8.
Мухамедов, Д.,
& Махмудов, Ф. (2023). Обоснование
параметров катков агрегата для посева озимой пшеницы в междурядия
хлопчатника.
International Bulletin of Applied Science and Technology, 3
(5),
478-483.
9.
Шаропов, Б. Х. Ў., Ўғли, M. Ф. Р., & Акбаралиев, Х. Х. Ў. (2022).
Қуёш энергиясидан фойдаланиб биноларни энергия самарадорлигини
ошириш тадбирлари.
Механика и технология, 2(7),
186-191.
10.
Шухратджон Б. и Факсриддин М. (2023). Показатели
эффективности в сельском хозяйстве.
11.
Фахриддин М. и Сайфуллаевич К.К. (2023). Влияние длины
привода параллелограммного механизма устройства измерения
рабочей глубины почвобрабатывающих машин на точность измерения
рабочей глубины.
12.
Исраилова, Зарина. "Понятие «эффективность» и его
критерии в деятельности депутатов представительного органа
государственной власти на местах." in Library 19.4 (2019): 59-63.
