THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
77
BOSHLANG‘ICH SINF DARSLARIDA INTEGRATSIYALASHGAN
YONDASHUV ORQALI FANLARARO BOG‘LIQLIKNI O‘RGATISH
TAJRIBASI
Xudoynazarova Muxlisa Bakhadirovna
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
Ta’lim va tarbiya nazaryasi va metodikasi
(boshlang’ich ta’lim) yo’nalishi 1-kurs magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.15647715
Annotatsiya:
Mazkur
tezisda
boshlang‘ich
sinf
darslarida
integratsiyalashgan yondashuv asosida fanlararo bog‘liqlikni shakllantirish
masalasi ko‘rib chiqilgan. Tadqiqotda turli fan elementlarini yagona dars
tuzilmasiga uyg‘unlashtirish orqali o‘quvchilarda tizimli fikrlash, mantiqiy
bog‘lanishlarni anglash va o‘zaro aloqador bilimlarni qo‘llay olish ko‘nikmalarini
rivojlantirish usullari tahlil etiladi. Amaliy tajriba jarayonida darslar
matematika, ona tili, tabiatshunoslik, texnologiya kabi fanlar bilan bog‘liq holda
olib borildi. Integratsiyalashgan darslar o‘quvchilarning darsga qiziqishini
oshirgani, bilimlarni real hayot bilan bog‘lashga yordam bergani kuzatildi.
Ushbu yondashuv ta’lim jarayonining samaradorligini oshiradi va o‘quvchini har
tomonlama rivojlantirishga xizmat qiladi.
Kalit so’zlar:
boshlang‘ich sinf, integratsiyalashgan yondashuv, fanlararo
bog‘liqlik, tizimli fikrlash, amaliy tajriba, dars samaradorligi, innovatsion
metodika
Hozirgi zamon ta’limi insonni faqatgina alohida fanlar doirasida emas, balki
kompleks fikrlaydigan, turli sohalar o‘rtasidagi bog‘liqlikni tushunadigan va o‘z
bilimlarini real hayotda qo‘llay oladigan shaxs sifatida shakllantirishni ko‘zda
tutadi. Xususan, boshlang‘ich ta’lim bosqichida bu maqsadga erishish o‘quv
dasturlarining
mazmunini
o‘zgartirish,
darslarda
integratsiyalashgan
yondashuvdan foydalanish zaruratini tug‘diradi.
Integratsiya bu — fanlararo bog‘liqlik asosida o‘quvchilar ongida yaxlit
tasavvur shakllantirish demakdir. Boshlang‘ich sinfda bu jarayon ayniqsa
muhim, chunki aynan shu bosqichda bola dunyoni bir butunlikda qabul qilishni
boshlaydi. Fanlararo aloqadorlik orqali bilimlar o‘zaro mustahkamlanadi,
mavzular chuqurroq tushuniladi, va eng muhimi — o‘quvchilar bilimni turli
kontekstlarda
qo‘llay
olishni
o‘rganadilar.
Zamonaviy
ta’limda
integratsiyalashgan yondashuv – bu shunchaki fanlar bo‘yicha umumiy mavzuni
yoritish emas, balki darslarni o‘zaro mantiqiy bog‘liq, maqsadli va tizimli tashkil
etish demakdir. Masalan, “Tabiatdagi fasllar” mavzusi matematika darsida grafik
tuzish, ona tilida fasllar haqida matn tuzish, rasm darsida esa faslga oid manzara
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
78
chizish orqali uyg‘unlashtiriladi. Bu esa o‘quvchining bilim olish jarayonini
jonlantiradi, fanlarga qiziqishni oshiradi va mustahkam o‘zlashtirishni
ta’minlaydi. Mazkur tezis ishida aynan boshlang‘ich sinf o‘quvchilari bilan olib
borilgan darslar misolida integratsiyalashgan yondashuvni joriy etish tajribasi
o‘rganildi. Shuningdek, integratsiyalashgan darslarning mazmuni, metodik
qurilishi, hamda fanlararo bog‘liqlikni qanday tashkil qilish mumkinligi amaliy
misollar bilan tahlil qilinadi. Ushbu yondashuv nafaqat bilim berish, balki
tarbiyaviy va rivojlantiruvchi vazifalarni ham samarali bajarishi mumkinligi
asoslab beriladi. Bugungi globallashuv davrida ta’limga qo‘yilayotgan asosiy
talab — bu o‘quvchini mustaqil fikrlovchi, kompleks yondashuvga ega,
muammoni turli burchaklardan tahlil qila oladigan shaxs sifatida
shakllantirishdir. Bunday natijaga erishish uchun esa ta’lim mazmunini
yangilash, uni faqat alohida fanlar doirasida emas, balki o‘zaro uzviy bog‘liqlikda
berishga ehtiyoj mavjud. Aynan shu nuqtada integratsiyalashgan yondashuv
o‘zining dolzarbligi bilan ajralib turadi.
Boshlang‘ich sinf — bu o‘quvchining tafakkuri, nutqi, tasavvuri,
kuzatuvchanligi va mantiqiy fikrlash asoslari shakllanadigan eng muhim
bosqichdir. Bu davrda bilimlar nafaqat yodda saqlanishi, balki hayotiy
kontekstda tushunilishi va qo‘llanilishi zarur. Shu bois, boshlang‘ich sinfda
darslarni integratsiyalashgan holda tashkil etish — bolaning fikrlashini bir
yo‘nalishda emas, balki ko‘p qirrali va tahliliy tarzda shakllantirishga xizmat
qiladi. Integratsiyalashgan darslar nafaqat bilimlarni chuqurlashtiradi, balki
o‘quvchilarda tizimli yondashuv, umumlashtirish, taqqoslash, tahlil qilish va
natija chiqarish kabi muhim ko‘nikmalarni ham rivojlantiradi. Fanlararo
bog‘liqlik orqali o‘quvchi matematika darsida o‘rgangan o‘lchov birliklarini
tabiatshunoslikda qo‘llaydi, ona tilida yozgan matn asosida texnologiya darsida
amaliy ish bajaradi, san’at orqali esa hissiy-estetik idrokini ifoda etadi. Bu esa
ta’limni hayot bilan bog‘laydi, sun’iy bo‘linishni yo‘q qiladi. Ushbu tadqiqotda
aynan boshlang‘ich ta’limda integratsiyalashgan yondashuvni qo‘llash orqali
o‘quvchilarda fanlararo tafakkurni shakllantirish tajribasi yoritiladi. Dars
namunalarida
mavzular
qanday
uyg‘unlashtirilgani,
bu
yondashuv
o‘quvchilarning o‘zlashtirishiga, faolligiga, va darsga bo‘lgan munosabatiga
qanday ta’sir qilgani tahlil etiladi. Tajriba asosida shuni aytish mumkinki,
integratsiyalashgan yondashuv zamonaviy boshlang‘ich ta’limning ajralmas
elementi sifatida o‘z o‘rnini topmoqda.
Xulosa
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
79
Mazkur tadqiqot davomida boshlang‘ich sinf darslarida integratsiyalashgan
yondashuv orqali fanlararo bog‘liqlikni shakllantirish tajribasi tahlil qilindi.
Olingan natijalar shuni ko‘rsatdiki, fanlarni o‘zaro bog‘lash orqali tashkil etilgan
darslar o‘quvchilarning bilimlarni yaxlit qabul qilishlari, mustaqil fikrlash
ko‘nikmalarini rivojlantirishlari hamda darslarga qiziqishlarini oshirishlari
uchun samarali vosita hisoblanadi. Integratsiyalashgan yondashuv nafaqat o‘quv
jarayonining mazmunini boyitadi, balki o‘quvchilarni turli fanlarning o‘zaro
aloqasini anglashga, amaliy ko‘nikmalarni shakllantirishga undaydi. Shu tariqa,
o‘quvchilar yangi bilimlarni faqat nazariy emas, balki kundalik hayotga tatbiq
etish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Tajriba
ko‘rsatdiki,
boshlang‘ich
sinfda
fanlararo
bog‘liqlikni
uyg‘unlashtirish ta’lim jarayonining sifatini oshirishga, o‘quvchilarning
bilimlarni tez va samarali o‘zlashtirishiga, shuningdek, ularning ijodkorligi va
kognitiv faolligini rag‘batlantirishga xizmat qiladi. Shuning uchun boshlang‘ich
sinf o‘qituvchilari uchun integratsiyalashgan yondashuvni qo‘llash metodikasi va
innovatsion texnologiyalarni o‘zlashtirish muhim ahamiyat kasb etadi. Kelgusida
mazkur yondashuvni yanada takomillashtirish, o‘quv dasturlarini shu asosda
rivojlantirish hamda ta’lim sifatini oshirish bo‘yicha ilmiy-amaliy tadqiqotlar
olib borilishi zarur
.
Adabiyot ro’yxati:
1.Xudoynazarova Muxlisa Baxadirovna “LOYIHALARGA INNOVATSIYALARNI
JALB
ETISH
JARAYONLARI.”WOSJournals,Vol.6.No2.2025
https://wosjournals.com/index.php/medical/article/view/331
2. Xudoynazarova Muxlisa Baxadirovna BOSHLANG’ICH SINFLARDA
ZAMONAVIY METODLAR VA KREATIVLIGNI SHAKILLANTIRISH Journal of
Effective Learning and Sustainable Innovation
15.11.2024
“Article Title.” JELSİ, Vol.2. No.11.2024
quvchilarning ta’lim jarayonidagi muvaffaqiyatini sezilarli darajada oshiradi.
3. Obidova, Muqaddas Ro‘ziqulovna. "Boshlang‘ich sinflarda ona tili va o‘qish
fanlarini o‘qitishda zamonaviy axborot texnologiyalardan foydalanishning o‘ziga
xos jihatlari." International Journal of Scientific Researchers, vol. 9, no. 1, Dec.
2024, pp. 14-16.Obidova, Muqaddas Ro‘ziqulovna. "Boshlang‘ich sinflarda ona
tili va o‘qish fanlarini o‘qitishda zamonaviy axborot texnologiyalardan
foydalanishning o‘ziga xos jihatlari." International Journal of Scientific
Researchers, vol. 9, no. 1, Dec. 2024, pp. 14-16.
4. Xudoynazarova, M. (2025). BOSHLANG'ICH SINFLARDA MATEMATIKANI
HAMKORLIKDA
O'QITISH.
В
YANGI
OʻZBEKISTON
PEDAGOGLARI
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
80
AXBOROTNOMASI
(Т.
3,
Выпуск
3,
сс.
26–30).
Zenodo.
https://doi.org/10.5281/zenodo.15030514
5. Xudoynazarova Muxlisa Baxadirovna “LOYIHALARGA INNOVATSIYALARNI
JALB
ETISH
JARAYONLARI.”WOSJournals,Vol.6.No2.2025
https://wosjournals.com/index.php/medical/article/view/331
