Reklama matnlari translatologik tamoyillari

CC BY f
62-63
65
23
Поделиться
Хамидов, А. (2022). Reklama matnlari translatologik tamoyillari. Переводоведение: проблемы, решения и перспективы, (1), 62–63. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/translation_studies/article/view/5992
Алишер Хамидов, O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti

o‘qituvchi, Ingliz tili tarjima nazariyasi kafedrasi

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Reklama matnlarini boshqa tillarga tarjima qilish o‘ziga xos bir qator muammolarga ega. Chunki har doim ham tarjima jarayonida kutilgan muqobillikka erishib bo‘lmaydi. Shuning uchun reklama matni tushunchasini translatologik nuqtai nazardan o‘rganib chiqish lozim.


background image

61

REKLAMA MATNLARI TRANSLATOLOGIK TAMOYILLARI

Hamidov Alisher Axmatovich

o‘qituvchi, Ingliz tili tarjima nazariyasi kafedrasi,

O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti


Reklama matnlarini boshqa tillarga tarjima qilish

o‘ziga xos bir qator

muammolarga ega. Chunki har doim ham tarjima jarayonida kutilgan muqobillikka
erishib b

o‘lmaydi. Shuning uchun reklama matni tushunchasini translatologik nuqtai

nazardan

o‘rganib chiqish lozim.

I.S. Alekseeva tomonidan keltirilgan tasnifga k

o‘ra matnlar quyidagi to‘rtta

guruhga b

o‘linadi:

1. Primar-kognitiv (ilmiy matn, e'lon, hujjatlar);
2. Primar-amaliy (huquqiy, diniy matnlar, resept va y

o‘riqnomalar);

3. Primar-emosional (nekrologlar, notiqlik, memuarlar);
4. Primar-estetik (badiiy adabiyot, nazm, badiiy publisistika).
Reklama matnida yuqorida keltirilgan barcha tur m

a’lumotlar mavjud bo‘lib, ular

matnning kommunikativ funksiyasini bajarishga yordam beradi: yangi kognitiv
m

a’lumotni yetkazish (kognitiv ma’lumot), turli emosional ta’sirlar orqali ma’lumotni

tinglovchi yodida qolishini t

a’minlash (emosional ma’lumot), ma’lumotni tinglovchi

olgan zavq bilan mustahkamlash (estetik m

a’lumot).

Bugungi kunda reklama matniga shunchaki oddiy fenomen sifatida

yondashilmaydi. Chunki reklama matnini bir tildan boshqa tilga tarjima qilish paytida
uning

o‘ziga xos xususiyatlari, hissiy ta’sirlari yohud psixologik ta’sir elementlari

y

o‘qotilishi mumkin. Reklama matni o‘zining kommunikativ funksiyasini amalga

oshirishi uchun uni tarjima qilishning

o‘zi kifoya qilmaydi. Bunga qo‘shimcha ravishda

tarjima tilining m

a’naviy va madaniy jihatlarini ham hisobga olish talab etiladi.

Reklama tilining maxsus qirralarini aniqlash, ularning tinglovchi ongi va sezgisiga
k

o‘rsatadigan ta’sirlarini o‘rganish va milliy madaniy cheklovlarni bartarfa etish orqali

muqobil tarjimani amalga oshirish mumkin. Buning uchun tarjimon millatning ruhiy-
madaniy qadriyatlari bilan tanish b

o‘lishi, realiya va uning tarixiy asoslari to‘g‘risida

m

a’lumotga ega bo‘lishi zarur. Aks holda bajarilgan tarjima kulgili yoki ba’zi hollarda

haqoratli b

o‘lishi mumkin. Masalan, Ford kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan

arzon Fierra markasida yuk avtomobili Lotin Amerikasida juda kam miqdorda sotiladi.
Bunga sabab

“fierra” so‘zi ispan tilida “kampir” degan ma’noni bildirar ekan.

Reklama matnlarining tarjimasida s

o‘zma-so‘z tarjima juda past natija keltiradi.

Chunki bunda matndan k

o‘zlangan ma’no yo‘qotilib, uning hissiy-amaliy ta’siri

kamayadi. Misol uchun American Airlines kompaniyasi tabiiy teridan qilingan
o‘rindiqlarni o‘rnatgandan so‘ng keng ko‘lamli reklama uchun Fly in Leather! (Terida
uching) sloganidan foydalana boshlaydi. Bu slogan t

a’sirida ba’zi ispan tilida gapiruvchi

mamlakatlarda aviakompaniya xizmatlaridan foydalanuvchilar soni keskin kamayib
ketadi. Chunki mazkur slogan ispan tiliga s

o‘zma-so‘z tarjima qilinib, natijada

“yalang‘och holatda uching” degan ma’no kelib chiqqan edi. Biroq tarjimaga muqobillik
nuqtai nazaridan yondashilgan taqdirda ham reklama matnidagi birlamchi m

a’lumotni


background image

62

mohirona yetkazish uchun tarjimondan katta ijodiy mahorat talab etiladi. Shuning
uchun

G‘arb tilshunoslari reklama matnini bir tildan boshqa tilga tarjima qilish uchun

qtarjima tamoyillardan foydalanishni tavsiya etadilar.

Reklama matnini

o‘girish vaqtida uning kommunikativ yo‘nalishini chuqur

anglash hamda ijtimoiy-lisoniy muammolarni bartaraf etish zarur. Tarjima jarayonida
shakl va mazmun munosabatlarini saqlagan tarzda antonomik usul, iboralar, aniq va
mavhum nisbatdagi s

o‘zlarni o‘zaro almashtirish, muqobilga ega bo‘lmagan

frazeologik birikmalarni semantik ekvivalentlar orqali ifodalash mumkin. K

o‘plab

reklama matnlarida fe

’lli birikmalar juda ko‘p ishlatiladi. Masalan, “Drive your way”,

“Never hide”, “Stimulate your senses” va h.k.z.

Shuningdek, mahsulot yoki xizmat, umuman reklama ob'ektining sifatini keltirish

maqsadida reklama matnida aniqlovchilardan ham samarali foydalaniladi. Chunki ular
ob'ekt t

a’rifida katta ahamiyat kasb etib, salmoqli funksional vazifani amalga oshiradi.

“Innovative. Reliable. Smart. That’s Philips”. (Ishonchli. Yangi. Aqlli. Bu Filips.)

Kommunikatsiya, shu jumladan, reklama ham marketing kompleksining

yuqorida qayd qilingan elementlari bilan yaqin aloqada b

o‘ladi. Pepsi-Co1a Sotrapu

firmasi

o‘zi va auditoriyasi orasida o‘zaro xayrixohlik va ishonch munosabatlarini

o‘rnatish hamda yoshlar qalbida quvonch va shodlik hissini uyg‘otuvchi ramziy
qiyofada muhrlanib qolish uchun barcha vositalarni jalb etishga harakat qilmoqda.

Bu y

o‘lda kompaniyaga allaqachon xalq iborasiga aylanib bo‘lgan “Yangi avlod

танлови!” (“The Choice of New Generation!”) shiori ostida butun dunyo bo‘ylab
o‘tkazilgan olamshumul reklama kompaniyasi juda qo‘l keldi. Slogandagi mavzuning
davomi sifatida

“Kelgusi avlod” (“Generation Next”) iborasi paydo bo‘ldi.

Kompaniyaning hozirgi, s

o‘zma so‘z “Ko‘proq talab qil!” tarzida tarjima qilinadigan

(

“Ask for more!”) va ruscha muqobili “Voz’mi ot jizni vse!” bo‘lgan slogani ham

yoshlarga xos j

o‘shqinlikni aks ettiradi. Ta’rif berish orqali yuqorida bildirilgan fikrlarga

xulosa yasashga harakat qilib k

o‘ramiz. Demak MKTni eng umumiy ko‘rinishda

tashkilot kompaniyasi qatnashchilari, y

o‘llari va usullarini birlashtiruvchi hamda o‘z

marketing maqsadlarini amalga oshirish doirasida tashkilot rejalashtirgan kompaniya
adresatlari bilan

o‘zaro aloqalarini o‘rnatish va mustahkamlashga qaratilgan yagona

majmua/kompleks sifatida t

a’riflash mumkin.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR R

O‘YXATI:

1.

Маркушевич А., Дорменко К. На экране товар. – М.: Наука, 1970. – С. 20.

2.

Умнов Б. Проблема читательского интереса в социально –

психологической теории. – // Журналист, пресса, читатель. – Л.: ЛГУ, 1969.

3. www.advesti.ru/publish/psiholog/recsoob/

Библиографические ссылки

Маркушевич А., Дорменко К. На экране товар. - М.: Наука, 1970. - С. 20.

Умнов Б. Проблема читательского интереса в социально • психологической теории. - //Журналист, пресса, читатель. - Л.: ЛГУ, 1969.

www.advesti.ru/publish/psiholog/recsoob/

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов