ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-8
40
BOLALARDA TISH CHIQISH JARAYONIDAGI MUAMMOLAR
Yusubjonova Buxomidabonu Xabibullo qizi
Toshkent Kimyo Xalqaro Universiteti
E-mail:
buhomidabonuyusubjonova@gmail.com
Yoqubov Farruxjon G‘ofur o‘g‘li
Toshkent Kimyo Xalqaro Universiteti
E-mail:
Anotatsiya
: Ushbu maqola bolalarda tish chiqish jarayonidagi muammolarni, xususan,
og‘iz bo‘shlig‘i mikroflorasining o‘zgarishi va tish kasalliklariga moyillikni o‘rganadi.
Global ekologik muammolar, sanoat chiqindilari va oziq-ovqat mahsulotlari tarkibidagi
o‘zgarishlar tish kasalliklarining keng tarqalishiga olib kelmoqda. Tadqiqotda tish chiqish
jarayonidagi noqulayliklar, genetika va atrof-muhit omillarining ta’siri, shuningdek,
kalsiy va D vitamini yetishmovchiligining oqibatlari tahlil qilinadi. Bolalarda tish chiqishi
bilan bog‘liq og‘riq, shish va yallig‘lanish kabi holatlarni bartaraf etish uchun sovuq
kompresslar, tish massaji va maxsus gellar kabi usullar tavsiya etiladi. Shu bilan birga,
tishlarning noto‘g‘ri joylashuvi (maloklyuziya) va skelet rivojlanishidagi genetik omillar,
tish emalining zaiflashishi va raxit kabi muammolar ko‘rib chiqiladi. Xulosa sifatida,
bolalarning sog‘lom tish rivojlanishi uchun kalsiy va D vitamini iste’molini ta’minlash,
quyosh nuridan foydalanish va profilaktik choralar muhimligi ta’kidlanadi.
Kalit so‘zlar;
Tish chiqish, bolalar stomatologiyasi, og‘iz bo‘shlig‘i mikroflorasi, tish
kasalliklari, ekologik omillar, genetik omillar, kalsiy yetishmovchiligi.
Mavzuning dolzarbligi:
Global ekologik muammolarning kuchayishi, sanoat
chiqindilarining
ortishi
va
oziq-ovqat
mahsulotlari tarkibining o‘zgarishi
mikroorganizmlar uchun qulay sharoitlar yaratmoqda. Shu bilan birga, uglevodlarning
haddan ziyod iste'mol qilinishi og‘iz bo‘shlig‘ida pH darajasining o‘zgarishiga olib kelib,
uning mikroflorasiga zarar yetkazmoqda. Natijada tish kasalliklariga moyillik
kuchaymoqda, bu ayniqsa yosh bolalar orasida keng tarqalmoqda.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-8
41
Tadqiqot maqsadi:
Bolalarda og‘iz bo‘shlig‘i mikroflorasining o‘zgarish sabablarini
tahlil qilish.Tish kasalliklari rivojlanishini oldini olish bo‘yicha samarali usullarni ishlab
chiqish.Bolalarning tish sog‘lig‘iga ekologik omillar ta'sirini o‘rganish.Kasalliklarning
irsiy tus olish ehtimolini kamaytirish yo‘llarini aniqlash.
Tadqiqot materiallari va usullari:
Yosh bolalarda tish chiqish jarayoni odatda 6
oylikdan boshlab boshlanadi va 3 yoshga kelib sut tishlari to‘liq chiqib bo‘ladi. Har bir
bola bu jarayonni har xil kechiradi, deb aytish to’g’ri emas albatta chunki har bir yosh
organizm turli xil. Ba'zilar hech qanday noqulaylik sezmasa, boshqalari og‘riq va
bezovtalikdan aziyat chekadi, Yangi tug'ilgan chaqaloqning "og'iz bo'shlig'i infektsiyasi"
ning eng keng tarqalgan sababi ona yoki unga g'amxo'rlik qilayotgan boshqa odamlar
ekanligi isbotlangan. Qoidaga ko'ra, ona (yoki bolaga g'amxo'rlik qilayotgan odamlar)
so'rg'ichni yalaganda, qoshiqda ovqatdan namuna olishda va hokazolarda Str.mutans
bolaning og'iz bo'shlig'iga kiradi va ko’payish extimoli yuqori. Ba’zi yosh bolalarda
uchraydigan holat ya’ni og‘riq va noqulaylik holatlari bo’ladi.Tish chiqayotganda milklar
shishib, qizarib, sezgir bo’lib qoladi. Bu esa bolaning asabiylashishiga, yomon uxlashiga
va ovqatlanishdan bosh tortishiga sabab bo‘lishi mumkin.Bunda yosh bolalarning yonida
g’amhorlik qilayotgan insonlar quyidagicha yordam berish mumkin.
Sovuq kompresslar – G‘ilofli tish cho‘tkasi yoki rezina tish kompressorlari
chaqaloqning milklarini tinchlantirishga yordam beradi.
Tish yoki milk massaji – Qo‘llarni yuvgan holda , toza barmoq yoki maxsus silikon
cho‘tkasi yordamida milklarni yoki tishlarni sekin uqalash.
Maxsus gellar – Chaqaloqlar uchun maxsus tish chiqishga ko’maklashuvchi gellaridan
foydalanish .
Tish chiqish bola uchun stress bo‘lishi mumkin, bu esa uyqusizlik va kechasi tez-tez
uyg‘onishga olib keladi.Bola tinchlanishi uchun uni ko‘proq g’amhorlik qilishdir.
Bolalar stomatologiyasida tishlarning noto‘g‘ri chiqishi (maloklyuziya) genetik va
atrof-muhit omillarining o‘zaro ta’siridan kelib chiqadi. Genetik omillarga quyidagilar
misol bo‘lishi mumkin:
Skelet maloklyuziyasi: Bu holat jag‘ suyaklarining noto‘g‘ri rivojlanishi bilan bog‘liq
bo‘lib, ko‘pincha genetik meros orqali o‘tadi. Masalan, yuqori yoki pastki jag‘ning
haddan tashqari rivojlangan yoki rivojlanmagan bo‘lishi.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-8
42
Tishlarning genetik joylashuvi: Ba’zi hollarda tishlarning noto‘g‘ri joylashuvi yoki
siqilib chiqishi genetik omillar bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Masalan, tishlarning
o‘lchami va jag‘ning hajmi o‘rtasidagi nomutanosiblik.
Tishlarning yo‘qligi yoki ortiqcha bo‘lishi: Ba’zi bolalarda genetik sabablar tufayli
tishlarning yo‘qligi (gipodontiya) yoki ortiqcha tishlar (giperdontiya) kuzatiladi [1].
Kalsiy va D vitamini yetishmovchiligi.
Tishlarning kech chiqishi: D vitamini va kalsiy yetishmovchiligi tufayli bolalarda
tishlarning chiqish jarayoni sekinlashishi yoki kechikishi mumkin.
Tish emalining zaiflashishi: Kalsiy yetishmovchiligi tish emalining mustahkamligini
pasaytiradi, bu esa tishlarning tez-tez chirishiga (kasries)ga olib keladi.
Raxit va suyaklarning zaiflashishi: D vitamini yetishmovchiligi raxit kasalligiga olib
kelishi mumkin, bu esa jag‘ suyaklarining noto‘g‘ri rivojlanishiga sabab bo‘ladi.
Tishlarning noto‘g‘ri joylashuvi: Suyaklarning zaifligi va jag‘ning noto‘g‘ri
rivojlanishi tishlarning noto‘g‘ri joylashuviga olib kelishi mumkin.
Og‘iz bo‘shlig‘idagi yallig‘lanishlar: Immunitetning pasayishi tufayli og‘iz
bo‘shlig‘ida yallig‘lanish jarayonlari ko‘payishi mumkin [2].
Xulosa
Yosh bolalarning sog‘lom rivojlanishi uchun kalsiy va D vitamini yetarli darajada
qabul qilinishini ta’minlash muhimdir. Onalarimiz tomonida yetarli miqdorda kalsiy va D
vitaminlarni iste’molini nazorat qilish nazardsa tutladi. Bola ratsioniga kalsiyga boy
mahsulotlarni qo’shish (sut, pishloq.kunjutga boy bo’lgan maxsulotlar,yogurtlar). Quyosh
nuri ta’sirida D vitamini hosil bo‘lishi uchun chaqaloqni har kuni tashqariga olib chiqish.
Bolalarni ko'chaga olib chiqish uchun eng yaxshi vaqt erta tongda yoki kechki paytdir,
chunki bu vaqtlarda quyosh nurlari uncha kuchli bo'lmaydi, teri kuyish xavfi pastroq
bo'ladi. Odatda, quyosh chiqishidan bir soatdan keyin yoki quyosh botishidan bir soat
oldin xavfsizroq hisoblanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. [Skeletal Malocclusion and Genetic Expression: An Evidence-Based
Review](https://aadsm.org/docs/JDSM.3.2.57.pdf) -'
2.
[Genetic
factors
contributing
to
skeletal
class
III
malocclusion](https://link.springer.com/article/10.1007/s00784-020-03731-5) -
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-8
43
3. “Pediatric Dentistry" JOHN R. CHRISTENSEN. TAD R.MABRY.JANICE A.
TOWNSEND MARTHA H. WELLS.
4. "Nutrition and Dental Health" GERRY McKENNA Editor.
