XUSUSIYATLARINI ANIQLASH
Nabiyev Jasurbek Qosimjon o g li
(a)
Akbarov Shoxjahon Akmaljon o g li
(a)
(b)
(a)
Andijon davlat universiteti talabasi
(a)
Andijon davlat universiteti Genetika va biotexnologiya kafedrasi dotsenti
Qabul qilingan: 25.04.2024
Qayta qabul : 29.04.2024
Saytda mavjud : 1.05.2024
Muallif (lar)
*N.Q.Nabiyev
**Sh.A.Akbarov
I.I.Mukhammedov
*Muallif bilan aloqa
*https://orcid.org/0009-0002-0641-2623
**https://orcid.org/0009-0000-7192-6626
jasurbeknabiyev865@gmail.com
Muallif. N.Q.Nabiyev va boshqalar
UNIVERSAL xalqaro ilmiy jurnal
https://universaljurnal.uz/index.php/jurnal
Maxfiylik bayonoti
Materialni istalgan vosita yoki formatda nusxalash va
qayta tarqatish hamda maqoladan
foydalanish mumkin.
ABSTRACT
Nowadays, new types of
inflammation are emerging. Each of
them is related to the activity of
individual organs and organ systems. In
general, all diseases are actually
"Inflammation". Their development is
different depending on acute and chronic
conditions.
This
article
presents
information
about
their
molecular
mechanisms and some of the plants used
in folk medicine to combat it.
KEY WORDS
Inflammation,
molecular
mechanism,
chemical
composition,
cyclooxygenase (SOG),
Prostaglandins,
Rosa L, Sinapis arvensys, Amygdalus
communis L.
Universal International Scientific Journal
2024, 1(1)
Universal Xalqaro Ilmiy Jurnal
Jurnalning bosh sahifasi:
https://universaljurnal.uz
Universal International Scientific Journal
2024, 1(1)
L,
Sinapis
arvensys, Amygdalus communis L.
Annotatsiya.
Hozirgi
kunda
-yangi turlari
kelib chiqmoqda. Ularning har biri alohida
organlar va organlar sistemasining faoliyati
hamma kasallik aslid
Bu
maqolada
ularning
molekular
mexanizmlari
hamda
unga
qarshi
kurashishda
xalq
tabobatida
ar
keltirilgan.
mexanizm,
kimyoviy
tarkib,
siklooksigenaza
(SOG),
Prostaglandinlar, Rosa L, Sinapis
arvensys, Amygdalus communis L.
KIRISH.
Yallig'lanish ko'pincha og'riq bilan
bog'liq bo'lgan murakkab jarayon
bo'lib,
qon
tomirlari
o'tkazuvchanligini
oshirish,
oqsil
membrana o'zgarishi kabi hodisalarni
o'z ichiga oladi. Tanadagi hujayralar
mikroblar, jismoniy omillar yoki
kimyoviy
vositalar
tomonidan
zararlanganda, zarar stress shaklida
bo'ladi.
To'qimalarning yallig'lanishi stressga
javob berish natijasida yuzaga keladi.
Bu shikastlangan hududda qizarish,
og'riq,
issiqlik,
shishish
va
funktsiyalarni
yo'qotish
bilan
tavsiflangan
himoya
reaktsiyasi.
Funktsiyani
yo'qotish
zararning
Universal International Scientific Journal
2024, 1(1)
joylashuvi va darajasiga qarab sodir
bo'ladi. Yallig'lanish tananing o'ziga xos
bo'lmagan ichki mudofaa tizimlaridan biri
bo'lganligi sababli, tasodifiy kesilgan
to'qimalarning
reaktsiyasi
issiqlik,
radiatsiya, bakterial yoqi virusli invaziya
natijasida kuyish natijasida kelib chiqqan
boshqa
turdagi
to'qimalarning
shikastlanishiga o'xshaydi [4].
ADABIYOTLAR TAHLILI.
Prostoglandinlar - tananing deyarli
barcha to'qimalarida, shu jumladan qon
tomirlari
devorlarida
sintezlanadigan
gormonga o'xshash moddalar. Ular qon
bosimini, bachadon qisqarishini va boshqa
bir qator fiziologik jarayonlarni tartibga
solishda ishtiroq etadilar.
Prostaglandinlar yog'ga o'xshash moddalar
(lipidlar)
guruhiga
kiruvchi
eikosanoidlarga
mansub
kichik
molekulalardir.
Bu guruhga shuningdek, kimyoviy
tuzilishga
o'xshash
birikmalar
-
yallig'lanish va allergik reaktsiyalarda rol
o'ynaydigan leykotrienlar va qon ivishida
ishtiroq etadigan tromboqsanlar kiradi.
Barcha eykosanoidlar umumiy tarkib -
araxidon kislotadan hosil bo'lib,
to'yinmagan yog'li kislotalar sinfiga
kiradi va boshqa yog' kislotasi -
linolenikdan sintezlanadi, u oziq-ovqat
bilan inson tanasiga kiradi[1.5].
METODOLOGIYA.
mexanizmlari.
Siklooqsigenazalar,
SOG (ing. Cyclooxygenase, COX) -
prostaglandinlar, prostatsiklinlar va
tromboqsanlar kabi prostanoidlarni
sintez qilishda
ishtiroq
etadigan
fermentlar
guruhi.
Sikloqsigenazalarning farmakologik
ingibirlanishi yallig'lanish va og'riq
belgilarini
kamaytiradi,
bunday
ingibitorlarga aspirin va ibuprofen
misol bo'ladi. Ba'zan "prostaglandin
sintaza", "prostaglandin sintetaza"
atamalari sikloqsigenazalarga nisbatan
qo'llaniladi.
SOG ni batafsil o'rganishda ushbu
fermentlar
turli
to'qimalarda
joylashganligi,
aspiringa
o'xshash
dorilarga turli xil sezgirlik spektrini
ko'rsatishi aniqlandi, bu esa ferment
izoformalarining mavjudligini taxmin
Universal International Scientific Journal
2024, 1(1)
qilishga imkon berdi. Odamlarda SOG ni
kodlaydigan ikkita gen tasvirlangan: COX-
1 va COX-2. Birinchi gen mahsulotining
alternativ qo'shilishi fermentning ikkita
shaklini hosil qiladi. Siklooqsigenazalar
araxidon kislotasini prostaglandin H2 ga
aylanishini katalizlaydi (PGH 2, boshqa
prostaglandinlar,
prostatsiklin
va
tromboqsan A2 ning o'tmishdoshi) [2.65].
NATIJALAR.
1. Qonni (5 ml) oling va 1: 1 nisbatda oddiy
tuz eritmasi bilan 3 marta yuving. Yakuniy
sho'r suv yordamida tayyorlangan.
2. Turli konsentratsiyalarda (1000, 800,
ekstraktdan 1 ml tayyorlang va
distillangan suvda (DMSOda ham
eritilishi kerak) eritiladi.
Aspirin ijobiy nazorat sifatida qabul
qilinadi.
3. Probirkaga 1 ml tekshiriluvchi
probirka quyiladi, unga 1 ml hajm
ushlab turiladi. Keyin xona haroratiga
qadar sovutiladi.
Aralash 2500 rpm tezlikda 5 minut
davomida sentrifugalanadi va yuqori
qismdagi
suspenziyaning
optik
zichligi spektrofotokolometrda 560
nm to'lqin
uzunligida
kuzatiladi
(erituvchining o'zi nazorat sifatida
ishlatiladi) [3.].
natijalari:
Mahalliy nomi
Ilmiy nomi
Ekstrakt olingan
a'zozi
Olingan
biomassa
(gr)
Ajratib
olingan
ekstrakt
miqdori (mg)
Yallig'lanishga
qarshi
faolligi (%)
Oddiy qo'g'a
Typha orientalis
bargi
5.15
50
87
Oddiy sho'ra
Chenopodium
vulgaris
bargi, urug'i,
poyasi
13.8
320
80
Qoqio't
Dandelion
officinalis
bargi, urug'i, guli
13.13
60
96
Qalampiryalpiz
Mentha piperita
guli
20.86
840
0
Amerika
suvo'ti
Lycopus
virginicus
bargi, poyasi
20.87
840
7.03
Oddiy pechak
Convolvulus L.
bargi, poyasi
5.3
250
86
Parmachak
Caesius L.
bargi, poyasi
5.09
370
86
Universal International Scientific Journal
2024, 1(1)
MUHOKAMA.
Rosa L(oddiy namatak). Mevasi
tarkibida 4-6% gacha bazan 15% C
vitamini, B2, P, E va K tarkibi, 12-27 mg%
karotin, 29% gacha organik (limon, olma
va boshqa kislotalar) 18% gacha qandlar,
3,7% gacha pektin, 4,5% gacha osh lovchi
moddalar mavjud. Namatak urugida va
boshka qismlarida faol birikmalar bor.
Namatak turlarining mevasi turli vitamin
saklovchi multivitaminlarga boy, yani
tabiy
oziq-ovqat
konsentrati
deb
yetishtiriladi. Yuqori vitaminli turlari
(Begger
na'matagi
va
Fedchenko
na'matagi) vitamin tanqisligi kasalliklarini
davolash va qabul qilish qabul qilish uchun
foydalaniladi. Urugidan olingan moyi va
mevasining
yumshoq
qismidan
tayorlangan moyli ekstrakti - karatolin
kuiganni, trofik yaralarni, ekzema, teri
kasalliklarini,
ultrabinafsha
nuridan
kuygan joylarni, yarali kolit va boshqalarni
davolashda
ishlatiladi.
Na'matak
turlarining asosan vitaminli konsentratlar,
sharbat tayorlanadi, vitamin C (askorbin
kislotasi) mahsulot, quruq mevasidan
tabletka
va
xabdori
mahsulot
tayorlanadi[6.5].
Sinapis
arvensys(xantal).
Xantal
fermenti
allilizotiotsianatga
(xantal
efir
moyiga) parchalanadi. Fermentatsiya
xaydab
olish
mumkun.
Xantal
-2,89% efir moyi bor.
Xantal
efiri
40%
allilgorchitsa
moyidan,
50%
krotonilgorchitsa
moyidan va sianannil hamda juda oz
miqdorda dimetilsulfid, uglerodsulfid
va boshqa birikmalardan tashkil
-
Xantal
preporatlari
yalli
xarakteriga ega kasalliklarda miozid,
bronxit,
bod
kasalliklarida
Amygdalus
communis
L(oddiy
bodom). Ikki tur mindal urug'i ham 20-
60%
moy
saqlaydi.
Emulsin
(glikozidaza) fermenti va 3% sianogen
glikozid - amigdalin bor. Ishlatilishi.
Moyi dorilarni erituvchisi sifatida
ishlatiladi. Moy siqib olingan goldiq
Universal International Scientific Journal
2024, 1(1)
kunjaradan achchiq - bodom suvi olinadi.
Shirin
bodom
kunjarasidan
esa
kosmetikada
ishlatilish
uchun
foydalaniladi. Achchiq bodom urug'i
zaharli, agar bola 5-10 dona urug' esa,
zaharlanishi mumkin. Achchiq bodom
suvini olish uchun, achchiq bodom
kunjarasini ustiga iliq suv quyib bir necha
soat iliq joyda gidroliz ketishi uchun
saqlanadi.
Madaniy
shirin
bodom
yadrolarida yog'li yog' (40-60% gacha),
oqsil moddalari (taxminan 30%), shilliq,
vitaminlar, bo'yoq moddalari -karotin,
karotinoidlar,
likopen
va
boshqalar,
shuningdek efir moyi (0,5-) mavjud.
0 .8%), bu ularning hidini va amigdalin
glikozidining izlarini aniqlaydi. Yog'
yog'ida oleyk (80%) va linoleik (15%)
kislotalarning glitseridlari mavjud.
XULOSA.
Shirin bodomning qobig'i bo'lmagan
urug'laridan
olingan
yog'da
oz
miqdorda
linolenik
va
miristik
kislotalar mavjud bo'lib, ular qobiqli
urug'lardan olingan yog'da yo'q.
Yovvoyi achchiq bodom urug'lari
zaharli bo'lib, amigdalin glikozidining
mavjudligi
sababli
parchalanib,
gidrosiyan kislotasi, benzaldegid va
glyukoza chiqaradi. Butun achchiq
bodom yadrolari hech qanday hidga
ega
emas.
Dilimlanganda,
ular
benzaldegid tufayli o'ziga xos bodom
hidiga ega bo'ladilar. [7.5].
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Safin M.G., Ruziyev R.S., Aliqulov B.S. -Biologik faol va dorivor moddalar
-
o`quv qo`llanma. Toshkent-2013.
2. S.S Azizova Farmokologiya. Toshkent-
3.
medicinal plants on the stabilization of RBC membrane system. Fitoterapia 1989;
ire MN. In vitro antioxidant and anti-
Universal International Scientific Journal
2024, 1(1)
inflammatory activity of methanol extract of Oxalis corniculata Linn. Int J Pharm
PharmSci 2010;2:146-155.
4. http://wikipedia.org/
5.
-
-
2018 -
6.
Namangan-
7.
- Mexnat nashriyoti 2-
nashr Toshkent -1987-yil.
