ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
61
А
.
Ш
.
Умархонов
,
юридик
фанлар
номзоди
,
доцент
,
Тошкент
шаҳар
ИИББ
бошлиғининг
ўринбосари
ЖИНОЯТ
ПРОЦЕССИ
ИШТИРОКЧИЛАРИНИНГ
ХАВФСИЗЛИГИНИ
ТАЪМИНЛАШНИ
КАФОЛАТЛАШ
БИЛАН
БОҒЛИҚ
АЙРИМ
МАСАЛАЛАР
Аннотация
:
мазкур
мақолада
жиноят
процесси
иштирокчилари
ҳисобланган
жабрланувчи
ва
гувоҳларнинг
хавфсизлигини
таъминлаш
борасидаги
баъзи
муаммолар
таҳлил
қилинган
.
Бундан
ташқари
,
одил
судловга
кўмаклашувчи
шахслар
хавфсизлигини
таъминлашнинг
ҳозирги
ҳолати
ўрганилиши
натижасида
бир
қанча
фикр
ва
мулоҳазаларга
келинган
.
Таянч
сўзлар
:
гувоҳ
,
жабрланувчи
,
инсон
ҳуқуқлари
,
хавфсизликни
таъминлаш
,
жиноят
процесси
иштирокчилари
.
Аннотация
:
в
данной
статье
проанализированы
некоторые
проблемы
,
связанные
с
обеспечением
гарантии
безопасности
участников
уголовного
процесса
,
потерпевших
и
свидетелей
.
Кроме
того
,
предстовлен
ы
мнения
и
рассуждения
по
итогам
изуче
-
ния
нынешних
обстоятельств
по
обеспечению
без
-
опасности
лиц
,
содействующих
правосудию
.
Ключевые
слова
:
свидетель
,
потерпевший
,
права
человека
,
обеспечение
безопасности
,
участники
уголовного
процесса
.
Annotation.
This article analyzes some of the prob-
lems associated with ensuring the security of participants
in the criminal process, victims and witnesses. In addition,
opinions and arguments were voiced on the results of the
study of the current circumstances to ensure the safety of
persons promoting justice.
Keywords
:
witness, victim, human rights, security,
participants in criminal proceedings
Умуминсоний
манфаатларнинг
олий
қадрият
сифатида
эълон
қилиниши
ва
қонуний
тартибга
солиниши
жиноят
-
процессуал
муносабатлар
субъектларини
ҳимоя
қилишнинг
назарий
ва
ҳуқуқий
асосларини
тадқиқ
этишни
тақозо
этади
.
Ҳуқуқни
қўллаш
амалиёти
ва
катта
ҳажмдаги
эмпирик
материаллар
таҳлили
кейинги
йилларда
одил
судловга
кўмаклашувчи
шахслар
,
хусусан
,
гувоҳлар
ва
жабрланувчилар
ҳамда
уларнинг
яқин
қариндошларига
ноқонуний
таъсир
кўрсатиш
ҳоллари
кўпайиб
бораётганлиги
ва
келажакда
ҳуқуқий
жиҳатдан
муаммоли
вазиятни
юзага
келтириши
мумкинлиги
ҳақида
хулоса
чиқариш
имконини
беради
.
Жамият
ҳаётидаги
иқтисодий
ва
ижтимоий
-
сиёсий
шарт
-
шароитларнинг
кескин
ўзгарганлиги
,
жиноятчиликнинг
уюшган
тусга
ва
давлатлараро
миқёсга
эга
бўлаётганлиги
,
жиноий
тузилмаларнинг
қуролланиш
даражаси
ортиб
бораётганлиги
каби
бир
қатор
омиллар
жиноятларни
тергов
қилиш
ва
очишга
тўсқинлик
қилишнинг
янги
ва
ниҳоятда
хавфли
шакллари
пайдо
бўлишига
олиб
келмоқда
.
Бу
эса
,
ўз
навбатида
,
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
органларининг
далиллар
манбаи
бўлган
гувоҳлар
ва
жабрланувчиларни
ҳимоя
қилишга
ҳамда
хавфли
,
илгари
маълум
бўлмаган
ижтимоий
-
ҳуқуқий
ҳодисага
қарши
курашишга
,
унинг
олдини
олишга
маълум
даражада
тайёргарлик
кўрилиши
зарурати
келиб
чиқаётганини
англатади
.
Бундан
ташқари
,
жиноят
-
процессуал
ҳуқуқ
ва
бошқа
фанлар
қоидаларининг
илгари
маълум
бўлмаган
муаммоларни
ҳал
қилишга
қодир
эмаслиги
ҳамда
ушбу
муаммоларнинг
аввалги
назарий
тасаввурлар
доирасига
асло
сиғмаслиги
нафақат
одил
судловнинг
самарали
ишлашини
таъминловчи
чораларнинг
секинлик
билан
баъзан
эса
ҳатто
бир
-
бирини
инкор
этадиган
тарзда
амалга
оширилишига
олиб
келмоқда
,
балки
фуқароларда
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
органларининг
фаолиятидан
қониқмаслик
ҳиссини
юзага
келтирмоқда
.
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
-
процессуал
кодексидаги
процесс
иштирокчиларининг
хавфсизлигини
таъминлашга
бағишланган
бобда
жиноят
-
процессуал
муносабатларнинг
субъектлари
давлат
муҳофазасида
эканлиги
белгиланган
,
бироқ
буни
амалга
оширишнинг
ҳуқуқий
механизми
кўрсатилмаган
.
Шу
боис
сўнгги
йилларда
ёлғон
гувоҳлик
беришнинг
тарқалиши
тергов
қилишнинг
қийинлашувига
сабаб
бўлмоқда
.
Бунинг
оқибатида
одил
судловни
амалга
ошириш
жараёни
мураккаблашиб
,
унинг
тартиби
бузилмоқда
,
бу
эса
унинг
самарасизлигига
олиб
келмоқда
.
Айни
пайтда
амалиётда
жиноят
ишлари
бўйича
далилларни
тўплашда
қийинчиликлар
туғиляпти
.
Юқорида
келтирилган
ва
бошқа
шу
каби
муаммолар
жиноят
процесси
иштирокчилари
,
энг
аввало
,
гувоҳ
ва
жабрланувчилар
хавфсизлигини
таъминлашнинг
назарий
ва
ҳуқуқий
асосларини
тадқиқ
этиш
,
амалдаги
қонун
ҳужжатларини
такомиллаштириш
ҳамда
жиноят
-
процессуал
муносабатлар
субъектларини
ҳимоя
қилишга
қаратилган
чоралар
комплексини
ишлаб
чиқиш
заруратини
юзага
келтирди
.
Шундан
келиб
чиқиб
айтиш
мумкинки
,
мамлакатимизда
ҳам
амалга
оширилаётган
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотларининг
асосий
мақсади
жиноят
ишларини
юритиш
жараёнида
шахс
ҳуқуқ
ва
эркинликларини
,
қонуний
манфаатларини
таъминлашдан
иборатдир
.
“
Инсон
,
унинг
ҳаёти
,
озодлиги
,
шаъни
,
қадр
-
қиммати
ва
бошқа
ажралмас
ҳуқуқ
ҳамда
эркинликлари
муқаддас
саналиб
,
улар
давлат
томонидан
кафолатланади
” [1,
5-
бет
]
бу
қоида
давлатимиз
Конституциясида
ҳам
акс
эттирилган
[2].
Жиноий
жазоларни
либераллаштириш
сиёсати
эълон
қилинганидан
кейин
қонунларда
гувоҳ
ва
жабрланувчилар
ҳуқуқларини
кенгайтириш
тамойиллари
кучайиб
бормоқда
,
жумладан
,
қонунчиликда
айбланувчи
жабрланувчи
билан
ўзаро
ярашган
ва
зарарни
қоплаган
ҳолларда
жиноят
ишларини
тугатиш
мумкинлиги
тартибга
солинди
.
Маълумки
,
жабрланувчида
процесснинг
натижасига
таъсир
кўрсатишига
йўналтирилган
қонуний
имкониятлар
қанчалик
кўп
бўлса
,
жабрланувчига
нисбатан
ушбу
ҳуқуқларни
амалга
оширишга
тўсқинлик
қилиш
,
муайян
манфаатлар
йўлида
ишлатишга
(
ишлатмасликка
)
мажбур
қилиш
мақсадида
шунчалик
кўп
таъсир
кўрсатилади
.
Гувоҳлар
ҳам
кўпинча
ҳаққоний
кўрсатувлар
берганликлари
оқибатида
жисмоний
,
руҳий
ва
ахлоқий
тазйиқларни
бошидан
кечиришга
мажбур
бўлади
.
Ҳуқуқни
қўллаш
амалиётида
жиноят
процессининг
ушбу
иштирокчилари
иш
бўйича
ҳақиқатни
аниқлашга
кўмаклашганлиги
туфайли
уларни
ўғирлаб
кетиш
,
уриш
,
уларга
нисбатан
шафқатсиз
муносабатда
бўлиш
ҳоллари
учраб
туради
[3].
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
62
Процесс
иштирокчиларининг
айбланувчилар
ёки
ишдан
манфаатдор
бўлган
бошқа
шахслар
кўрсатадиган
жиноятдан
кейинги
ғайриқонуний
таъсирдан
етарли
даражада
ҳимояланмаганлиги
натижасида
гувоҳлик
қилишнинг
ижтимоий
обрўсини
янада
тушириб
юборишига
олиб
келмоқда
.
Шахсга
нисбатан
жиноят
содир
этилиши
жабрланувчида
ўзининг
бузилган
ҳуқуқларини
тиклаш
ва
айбдорни
адолатли
жазога
торттиришга
табиий
интилиш
уйғотади
.
Таъкидлаш
жоизки
,
иш
бўйича
суриштирув
,
дастлабки
тергов
ва
суд
муҳокамаси
жараёнлари
одатда
узоқ
вақт
давом
этиб
,
ҳамиша
ҳам
ижобий
натижаларга
олиб
келмайди
.
Шунга
қарамай
жабрланувчилар
содир
этилган
жиноят
тафсилотларини
турли
инстанциялар
(
босқичлар
)
қайта
-
қайта
такрорлашга
мажбур
этилади
.
Шунингдек
,
жабрланувчилар
узоқ
муддат
давомида
жиноят
процесси
доирасида
ҳам
,
ундан
ташқари
ҳам
жиноий
жавобгарликка
тортилаётган
шахслар
,
уларнинг
яқинлари
билан
мулоқотда
бўлишга
мажбур
бўлади
.
Бундан
ташқари
,
ҳеч
ким
гувоҳ
ёки
жабрланувчиларни
айбланувчилар
(
судланувчилар
)
қариндош
-
уруғлари
ёхуд
шерикларидан
,
уларнинг
таъсиридан
ажратилиб
турилишига
кафолат
бермайди
.
Лекин
суд
ва
тергов
органлари
томонидан
жиноят
процессининг
вазифаларини
самарали
ҳал
этиш
,
айниқса
,
кейинги
йилларда
мазкур
тоифадаги
шахсларнинг
ўз
фуқаролик
бурчларини
виждонан
бажаришларига
ҳам
чамбарчас
боғлиқ
бўлиб
қолди
.
Фуқароларнинг
жиноят
-
процессуал
муносабатлар
субъектлари
сифатида
гувоҳлик
кўрсатувларини
бериши
,
жиноят
процессида
фаол
иштирок
этиши
жиноят
ишлари
бўйича
адолатни
қарор
топтиришга
жиддий
таъсир
кўрсатишини
тан
олиш
лозим
.
Гувоҳлар
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
органларига
жиноят
ҳолатларини
,
жиноят
содир
этган
шахсларни
,
уларнинг
айблилик
даражасини
,
жиноят
мотивларини
аниқлашда
фаол
кўмаклашган
ҳолларда
жиноят
процессидан
кўзланган
асосий
мақсадга
,
яъни
фуқароларни
жиноий
тажовуздан
ҳимоя
қилинишини
таъминлашга
эришилади
.
Жиноят
процесси
давомида
жиноятдан
кейинги
ғайриқонуний
таъсир
ўтказиш
амалиётда
шундай
таъсирга
дучор
бўлган
шахсларнинг
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
ва
суд
органларига
чақирув
бўйича
келмаслигида
ҳамда
ёлғон
гувоҳлик
беришида
намоён
бўлади
.
Жабрланувчилар
ва
гувоҳларнинг
ўзлари
илгари
берган
кўрсатувларини
инкор
этишлари
ёхуд
мажбуран
амалга
оширган
бошқа
ҳаракатлари
дастлабки
тергов
ва
суд
муҳокамаси
жараёнларининг
чўзилиб
кетишига
ва
оқибатда
жиноий
таъқибнинг
асоссиз
равишда
тугашига
сабаб
бўлади
.
Жиноят
процессининг
барча
соҳаларига
кириб
бораётган
ёлғон
гувоҳлик
бериш
фактлари
тергов
қилишни
жиддий
равишда
қийинлаштирмоқда
.
Гувоҳларнинг
ўз
кўрсатувларини
айбдорнинг
айбини
енгиллаштириш
мақсадида
ўзгартиришлари
эмас
,
балки
айбловнинг
юридик
ифодасини
жиддий
равишда
ўзгартириб
юборадиган
ёки
умуман
жиноий
таъқибни
истисно
қиладиган
маълумотлар
ва
далилларнинг
бутун
бошли
тизими
тақдим
этилиши
жиноят
процессига
қаршилик
кўрсатишнинг
ўзига
хос
белгиларидир
.
Бундан
ташқари
,
кейинги
йилларда
жиноят
содир
этишда
айбдор
бўлган
,
кейинчалик
жиноий
таъқибни
амалга
оширадиган
органлар
билан
ҳамкорлик
қилиш
йўлига
кирган
ёки
кириши
мумкин
бўлган
шахсларнинг
ғайриқонуний
таъсир
қурбонлари
бўлиш
ҳоллари
кўпайиб
бормоқда
.
Афсуски
,
амалдаги
қонунчиликда
уюшган
жиноятчилик
билан
боғлиқ
ишлар
бўйича
кўрсатувлари
жиноий
таъқибни
амалга
оширишда
ниҳоятда
муҳим
далилий
манба
бўлиши
мумкин
бўлган
айбланувчиларни
ҳимоя
қилишнинг
ишончли
кафолатлари
ўз
ифодасини
топмаган
.
Улар
берадиган
маълумотлардан
фойдаланиш
эса
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
органларига
жиноий
ташкилотларнинг
чуқур
махфийлаштирилган
тузилмаларига
кириш
,
улардаги
алоқаларини
топиш
,
содир
этилаётган
ғайриқонуний
қилмишларнинг
бутун
механизмини
фош
этиш
имконини
берган
бўлур
эди
.
Ўз
-
ўзидан
маълумки
,
бундай
айбланувчи
жиноятларни
режалаштириш
ва
амалга
оширишга
шахсан
яқин
бўлганлиги
сабабли
жиноят
процессида
кўрсатув
беришга
тайёр
бўлган
алоқачилари
ҳамда
раҳбарлари
тўғрисида
муҳим
маълумотлар
бера
оладиган
ягона
шахс
ҳисобланади
.
Аммо
ҳозирги
пайтда
ушбу
тоифадаги
шахсларнинг
ҳаётлари
ва
келажакдаги
тинч
турмушлари
кафолати
қонунчиликда
етарли
даражада
ўз
аксини
топмаган
.
Ғарб
мамлакатларида
ва
АҚШда
бундай
шахсларнинг
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
органлари
билан
ҳамкорлиги
кучайиб
бормоқда
.
Италия
,
Франция
,
Австрия
,
Германия
ва
бошқа
бир
қатор
давлатларда
эса
бу
концепция
қонунчиликда
ўз
ифодасини
топган
ҳамда
уюшган
жиноятчиликка
қарши
курашда
сезиларли
натижалар
бермоқда
[4, 185-189-
бетлар
].
Хорижий
мамлакатларнинг
ушбу
тажрибаси
уюшган
жиноятчиликка
қарши
курашда
бизга
ҳам
жуда
асқатиши
мумкин
.
Зеро
,
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодексининг
Махсус
қисм
моддаларида
бир
қанча
рағбатлантирувчи
нормалар
назарда
тутилган
.
Лекин
ушбу
нормаларга
кўра
,
шахс
тегишли
шартларга
риоя
қилган
тақдирдагина
жавобгарлик
ёки
жазодан
озод
этиш
масаласи
кўриб
чиқилади
.
Ушбу
шартлар
ҳар
бир
қилмишнинг
хусусиятларидан
келиб
чиққан
ҳолда
қўлланилади
.
Шартларнинг
энг
асосийларидан
бири
шундаки
,
мазкур
шахснинг
ҳаракатларида
бошқа
жиноятнинг
таркиби
бўлмаслиги
,
ўша
қилмишлари
натижасида
келиб
чиқиши
мумкин
бўлган
оғир
оқибатларнинг
олди
олинган
бўлиши
керак
ва
ҳ
.
к
.
Эҳтимол
,
қонун
чиқарувчи
органимиз
нафақат
чет
эл
тажрибасини
,
балки
2000
йилда
қабул
қилинган
БМТнинг
“
Давлатлараро
уюшган
жиноятчиликка
қарши
кураш
конвенцияси
”
ни
ҳам
инобатга
олиб
,
ушбу
йўналишда
зарур
чораларни
амалга
оширса
мақсадга
мувофиқ
бўлар
эди
.
Чунончи
,
конвенциянинг
26-
моддасида
: “
Ҳар
бир
иштирокчи
давлат
уюшган
жиноий
гуруҳларда
иштирок
этган
ҳамда
иштирок
этаётган
шахсларнинг
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
органлари
билан
ҳамкорлик
қилишини
рағбатлантириш
учун
тегишли
чораларни
кўради
” (1-
қисм
); “
ҳар
бир
иштирокчи
давлатнинг
ҳуқуқни
муҳофаза
қилиш
органлари
билан
ҳамкорлик
қилиш
йўлига
ўтган
айбланувчиларга
бериладиган
жазони
енгиллаштириш
ёки
уларни
жиноий
таъқибдан
озод
қилиш
масаласини
кўриб
чиқади
” (2-
қисм
); “
ҳар
бир
иштирокчи
давлат
ўз
ички
қонунчилигининг
асосий
принципларига
мос
равишда
бундай
шахсларни
жиноий
таъқибдан
асраш
(
иммунитет
)
масаласини
назарда
тутади
” (3-
қисм
)
дейилган
.
Одил
судловга
кўрсатув
бериш
орқали
кўмаклашаётган
шахсларга
алоҳида
эътибор
қарата
туриб
,
жиноятни
очишга
кўмаклашаётган
ҳар
бир
процесс
иштирокчисига
унинг
қариндошлари
орқали
ғайриқонуний
таъсир
кўрсатилиши
мумкинлигини
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2018
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
63
ёддан
чиқармаслик
керак
.
Шу
сабабли
қариндошлари
жиноят
процессида
иштирок
этаётганлиги
боис
эҳтимол
тутилган
ғайриқонуний
тажовузлардан
ҳимоя
чоралари
кўрилишига
муҳтож
бўлган
шахслар
тўғрисидаги
масала
ҳам
алоҳида
аҳамият
касб
этади
.
А
.
Н
.
Ахпановнинг
фикрича
, ”
яқин
қариндошлар
”
тушунчаси
туркий
халқларнинг
тарихий
менталитетига
мос
келмайди
, “
қариндошлик
бурчи
”
туйғуларини
акс
эттира
олмайди
.
Шу
боис
ушбу
ҳуқуқни
амалда
суиистеъмол
қилишнинг
олдини
олиш
мақсадида
қариндошлик
муносабатларини
тақдим
этиладиган
ҳужжатлар
асосида
терговчи
ёки
суд
белгилаши
даркор
[5, 19-20-
бетлар
].
Назаримизда
,
жиноят
процесси
иштирокчиларининг
қонуний
фаолиятига
қаршилик
кўрсатиш
ёки
унинг
хусусиятини
ўзгартиришга
мажбур
қилиш
ёхуд
амалга
оширилган
фаолият
учун
ўч
олиш
мақсадида
ҳаёти
,
соғлиғи
ва
мулкига
тажовуз
қилиниши
мумкин
бўлган
шахсларни
процесс
иштирокчисининг
яқин
қариндошлари
деб
ҳисоблаш
керак
.
Дарҳақиқат
,
процессуал
фаолият
субъекти
ўзига
яқин
кишилар
тақдирига
бефарқ
қарамаслиги
жуда
муҳим
.
Агар
бундай
қизиқиш
мавжуд
бўлса
,
яқин
кишиларига
жиноятдан
кейин
ўтказилган
ҳар
қандай
ғайриқонуний
таъсирдан
самарали
химоя
мавжуд
бўлса
,
у
жиноят
процессининг
иштирокчиси
учун
алоҳида
аҳамият
касб
этади
ва
уни
процесс
охиригача
иштирок
этиб
,
ҳаққоний
кўрсатувлар
бериб
,
айбдорларни
жазога
тортиш
ҳамда
адолатни
қарор
топтириш
ишига
ҳисса
қўшишга
илҳомлантиради
.
Демак
,
жазонинг
муқаррарлигини
таъминлаш
учун
кўрсатувларнинг
аҳамиятини
ҳисобга
олган
ҳолда
,
қонунда
гувоҳлардан
ҳаққоний
кўрсатувлар
олиш
учун
барча
имкониятлар
яратилиши
лозим
.
Бунда
қонун
,
биринчидан
,
соф
виждонли
гувоҳлар
ва
жабрланувчиларни
тегишлича
ҳимоя
этиши
;
иккинчидан
,
гувоҳлар
ёлғон
гувоҳлик
бериб
қўйган
,
аммо
қилмишидан
афсусланиб
,
айбига
иқрор
бўлганларида
жиноий
жавобгарликдан
халос
бўлишлари
учун
имкон
бериши
ҳам
керак
.
Шундай
қилиб
,
одил
судловга
кўмаклашувчи
шахслар
хавфсизлигини
таъминлашнинг
ҳозирги
аҳволини
таҳлил
қилиш
натижасида
қуйидаги
аниқ
хулосаларга
келиш
мумкин
:
биринчидан
,
амалдаги
қонун
ҳужжатлари
одил
судловга
кўмаклашувчи
шахсларни
жиноят
содир
этилганидан
кейин
уларга
ўтказилиши
мумкин
бўлган
турли
ғайриқонуний
таъсирлардан
муҳофаза
қилишнинг
мақсадга
йўналтирилган
тизимини
ташкил
этмайди
;
иккинчидан
,
қонун
чиқарувчи
жамиятнинг
жиноийлашуви
ўсиб
бораётганлигини
ва
бу
хавфнинг
қанчалик
жиддий
эканлигини
ҳали
тўлиқ
англаб
етмаганлиги
сабабли
шахс
манфаатларини
муҳофаза
этиш
устувор
вазифа
эканлигини
ҳисобга
олган
ҳолда
,
унга
қаршилик
кўрсатишнинг
замонга
мос
самарали
жиноий
-
ҳуқуқий
чоралари
мажмуини
ҳатто
концептуал
даражада
ҳам
ишлаб
чиққан
эмас
;
учинчидан
,
шу
кунга
қадар
тадқиқ
этилаётган
муаммога
оид
ҳуқуқий
институтларнинг
бир
-
бирини
истисно
этувчи
эмас
,
балки
тўлдирувчи
тузилмаси
яратилмаган
.
Бу
институтлар
жазолаш
ва
тақиқлашнинг
устунлигига
эмас
,
балки
одил
судловга
кўмаклашувчи
шахсларнинг
ҳуқуқий
ва
процессуал
фаолликларини
рағбатлантиришга
асосланиши
лозим
.
Адабиётлар
рўйхати
:
1.
Мирзиёев
Ш
.
М
.
Қонун
устуворлиги
ва
инсон
манфаатларини
таъминлаш
–
юрт
тараққиёти
ва
халқ
фаровонлигининг
гарови
.
Ўзбекистон
Республикасининг
сайланган
Президенти
Шавкат
Мирзиёевнинг
Ўзбекистон
Республикаси
Конституцияси
қабул
қилинганининг
24
йиллигига
бағишланган
тантанали
маросимдаги
маъруза
. 2016
йил
7
декабрь
. –
Т
.: «
Ўзбекистон
»
НМИУ
, 2017. –
Б
.5.
2.
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституцияси
[
Электрон
ресурс
]: www.lex.uz
3.
Гулямов
,
З
.
Х
.
Общая
характеристика
преступ
-
лений
против
правосудия
в
республике
Узбекистан
/
З
.
Х
.
Гулямов
//
Журнал
Российского
права
. 2002. –
№
6.
4.
Маса
Сокол
Е
.
В
.
Особенности
борьбы
с
органи
-
зованной
преступностью
в
США
//
Вестник
Краснодар
-
ского
университета
МВД
России
. –2015.
№
1(27). –
С
.
38–41.;
Митц
К
.
Австрийская
программа
защиты
свиде
-
телей
//
Зарубежный
опыт
правового
регулирования
по
вопросам
защиты
участников
уголовного
судопроиз
-
водства
и
практика
его
применения
. –
М
., 2000. –
С
. 249–250.;
Лобанов
С
.
В
.
Борьба
с
организованной
преступностью
:
зарубежный
опыт
. – 2010. –
№
1(14). –
С
. 185-189.
5.
Ахпанов
А
.
Н
.
Пределы
правоограничений
лич
-
ности
в
уголовном
судопроизводстве
. –
Караганда
,
1998. –
С
. 19–20.
