ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
90
3. Westeringh W. Transporting goods into Canada by
road // Fasken Martineau DuMoulin LLP Vancouver.
4.
Белых
В
.
С
.
Транспортное
законодательство
России
и
зарубежных
государств
,
ЕС
,
ШОС
,
ЕврАзЭС
:
сравнительно
-
правовой
анализ
:
Монография
/
отв
.
ред
.
В
.
А
.
Бублик
. –
М
.:
Проспект
, 2013. – 152
с
.
5.
Гречуха
В
.
Н
.
Международное
транспортное
право
. –
М
.:
ЮРАЙТ
, 2011. – 280
с
.
6.
Егиазаров
В
.
Транспортное
законодательство
государств
-
членов
ЕврАзЭС
(
Окончание
) //
Право
и
экономика
. –
М
.:
Юстицинформ
, 2003. –
№
4. – 120
с
.
7.
Егиазаров
В
.
Транспортное
законодательство
государств
-
членов
ЕврАзЭС
.
Проблемы
и
перспекти
-
вы
развития
(
Начало
) //
Право
и
экономика
. –
М
.:
Юс
-
тицинформ
, 2003. –
№
3. – 180
с
.
Э
.
Ахунджанов
,
ТДЮУ
катта
илмий
ходим
-
изланувчиси
ХАЛҚАРО
КЎЛАМДА
ТЕМИР
ЙЎЛ
ТРАНСПОРТИДА
ТЕЗ
БУЗИЛАДИГАН
ЮКЛАРНИ
ТАШИШ
МУНОСАБАТЛАРИНИ
ТАШКИЛИЙ
-
ҲУҚУҚИЙ
ТАРТИБГА
СОЛИШ
Аннотация
:
Мақолада
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотларини
темир
йўлларда
ташиш
муносабатларини
таҳлил
қилишга
ҳаракат
қилинган
.
Муаллиф
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотларини
тез
бузиладиган
юкларнинг
бир
тури
сифатида
кўриб
чиқиб
,
бу
турдаги
юкларни
темир
йўлларда
ташишнинг
ўзига
хос
хусусиятларини
ҳамда
тез
бузиладиган
юкларни
ташишларни
ташкил
қилиш
бўйича
бир
қатор
масалаларни
кўриб
чиқади
.
Муаллиф
мақолада
олиб
борилган
тадқиқот
натижасида
Ўзбекистон
Республикасида
тез
бузиладиган
юкларни
темир
йўлларда
ташиш
бўйича
махсус
қоидаларни
ишлаб
чиқишни
таклиф
қилади
.
Калит
сўзлар
:
фермер
хўжаликлари
,
деҳқон
хўжаликлари
,
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотлари
,
тез
бузиладиган
юклар
,
тез
бузиладиган
юкларни
темир
йўлларда
ташиш
,
тез
бузиладиган
юкларни
темир
йўлларда
ташиш
қоидалари
,
чуқурмузлатиладиган
,
музлатилган
,
совутилган
ва
совутилмайдиган
маҳсулотлар
.
Аннотация
:
В
статье
автор
проанализировал
от
-
ношения
по
перевозке
сельскохозяйственной
продук
-
ции
посредством
железных
дорог
.
Автор
рассматрива
-
ет
перевозку
сельскохозяйственной
продукции
как
один
из
видов
скоропортящейся
грузов
,
особенности
железнодорожных
перевоз
таких
грузов
,
а
также
ряд
вопросов
,
связанных
с
осуществлением
перевозки
скоропортящихся
грузов
.
Автор
на
основании
резуль
-
татов
исследовании
предлагает
принять
в
Республике
Узбекистан
Правила
«
О
железнодорожной
перевозки
скоропортящихся
грузов
».
Ключеые
слова
:
фермерские
хозяйства
,
дехкан
-
ские
хозяйства
,
сельскохозяйственные
продукты
,
ско
-
ропортящийся
груз
,
перевозка
железнодорожная
пе
-
ревозка
скоропортящийся
грузов
,
правила
железнодо
-
рожной
перевозки
скоропортящихся
грузов
,
глубоко
-
замороженные
,
замороженные
,
охлажденные
и
не
-
охлажденные
продукты
.
Annotation:
The author analyzed the relationship on
the transport of agricultural products through the railways.
The author considers the transportation of agricultural
products as one of the types of perishable goods, particu-
larly rail transportation of such goods, as well as a number
of issues related to the implementation of the transport of
perishable goods. On the basis of the results of research
the author put forward the proposes to adopt in Regula-
tions “On railway transport of perishable goods”.
Key words:
farms, dekhkan farms, agricultural prod-
ucts, perishable cargo, rail transportation of perishable
goods, the rules of the railway transport of perishable
goods, deep-frozen, refrigerated and non-refrigerated
foods.
Ўзбекистон
географик
жиҳатдан
қулай
,
иқлими
мўтадил
ва
унумдор
ерларда
жойлашган
мамлакат
ҳисобланади
.
Заминимизда
қадимги
даврлардан
бошлаб
деҳқончилик
,
боғдорчилик
,
узумчилик
ва
полизчилик
маданияти
шаклланиб
келган
ва
ҳозирги
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
91
кунда
ҳам
бу
анъаналар
давом
этиб
келмоқда
.
Мустақиллик
йилларида
қишлоқ
хўжалиги
соҳасида
улкан
ислоҳотлар
амалга
оширилиб
,
ерлар
ернинг
ҳақиқий
эгаси
–
деҳқонларга
топширилди
ва
фермерлик
ҳаракатига
асос
солинди
.
Фермер
ва
деҳқон
хўжаликлари
нафақат
Ўзбекистоннинг
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотларига
бўлган
эҳтиёжини
таъминлади
,
балки
олинган
ҳосилнинг
катта
миқдорини
чет
мамлакатларга
экспорт
қилиш
имкониятини
яратиб
берди
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Ш
.
Мирзиёевнинг
2016
йилдаги
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожлантириш
якунларини
ҳар
томонлама
таҳлил
қилиш
ҳамда
республика
ҳукуматининг
2017
йил
учун
иқтисодий
ва
ижтимоий
дастурининг
энг
муҳим
йўналишлари
ва
устувор
вазифаларини
белгилашга
бағишланган
кенгайтирилган
мажлисидаги
нутқида
қишлоқ
хўжалигига
оид
бир
қатор
маълумотлар
кўрсатиб
ўтилган
,
хусусан
қишлоқ
хўжалигини
модернизация
ва
диверсификақциялаш
бўйича
амалга
оширилаётган
дастурий
чора
-
тадбирлар
қишлоқ
хўжалиги
ишлаб
чиқариш
ҳажмларини
6,6
фоизга
,
жумладан
,
мева
-
сабзавот
– 11,2
фоизга
,
картошка
–
9,7
фоизга
,
сабзавот
маҳсулотлари
етиштириш
10,4
фоизга
ўсишини
таъминлаб
берганлиги
таъкидланган
[1].
Германия
пойтахти
Берлин
шаҳрида
бўлиб
ўтган
“
Яшил
ҳафталик
2017”
халқаро
қишлоқ
хўжалиги
кўргазмасида
Ўзбекистоннинг
ташқи
савдо
компаниялари
,
қайта
ишлаш
корхоналари
,
вилоятлар
ва
туманлар
ҳокимликлари
вакиллари
Европа
ва
бошқа
мамлакатларга
ҳўл
ҳамда
қайта
ишланган
мева
-
сабзавот
маҳсулотларини
етказиб
бериш
бўйича
151,2
млн
.
долларлик
экспорт
шартномалари
туздилар
[2].
Юқорида
келтириб
ўтилган
маълумотлар
Ўзбекистонда
фермер
ва
деҳқон
хўжаликлари
тобора
ривожланиб
бораётганидан
,
улар
томонидан
етиштирилаётган
маҳсулотларга
жаҳон
бозорида
катта
қизиқиш
билан
қаралаётганидан
далолат
беради
.
Бу
турдаги
маҳсулотларни
четга
экспорт
қилиш
ўз
навбатида
транспорт
хизматлари
кўрсатадиган
ташкилотлардан
юкларни
ўз
вақтида
ва
сифатли
етказиб
беришни
талаб
қилади
.
Қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотларини
чет
мамлакатларга
экспорт
қилиш
ҳозирги
кунда
асосан
темир
йўл
ва
автомобил
транспортида
амалга
оширилиб
келинмоқда
.
Айрим
ҳолатларда
маҳсулотларни
ташиш
ҳаво
кемалари
орқали
ҳам
амалга
оширилмоқда
.
Ушбу
турдаги
маҳсулотларни
экспорт
қилишда
транспорт
турларининг
хусусиятларидан
келиб
чиққан
ҳолда
ташиш
соҳасидаги
тарафларнинг
ҳуқуқ
ва
манфаатларини
ифода
қилиш
,
уларнинг
ҳуқуқ
ва
мажбуриятларини
белгилаб
олиш
ҳамда
мажбуриятлар
ўз
вақтида
ва
тўлиқ
бажарилмаганда
тарафларнинг
жавобгарлик
масалаларини
ҳуқуқий
жиҳатдан
аниқ
белгилаб
қўйиш
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотларини
чет
мамлакатларга
тез
,
ўз
вақтида
ва
сифатли
етиб
боришини
таъминлаб
беради
.
Ушбу
турдаги
маҳсулотларни
ташиш
темир
йўл
транспортида
ташишнинг
қайси
турига
киришини
аниқлаб
олиш
ҳам
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Хорижий
мамлакатлар
қонунчилиги
ва
халқаро
хужжатларни
,
шунингдек
юридик
адабиётларни
ўрганиб
чиқиб
таҳлил
қилинганда
,
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотлари
юкларнинг
алоҳида
тури
бўлган
–
тез
бузиладиган
юклар
сифатида
таснифланишига
гувоҳи
бўлишимиз
мумкин
.
Темир
йўл
траснпортида
бундай
юкларни
ташишларнинг
ўзига
хос
хусусиятларини
кўриб
чиқишдан
аввал
тез
бузиладиган
юкларга
хос
бўлган
айрим
жиҳатларни
кўриб
чиқиш
мақсадга
мувофиқ
ҳисобланади
.
Турли
хил
шароитларнинг
таъсири
остида
нобуд
бўлиши
,
бузилиши
ёки
қадрсизланиши
мумкин
бўлган
хусусиятларга
эга
бўлган
моддий
объектлар
–
тез
бузиладиган
юклар
деб
аталади
.
Ташишларнинг
чўзилиб
кетганлиги
натижасида
ашёнинг
истеъмол
қилиб
бўлмаслиги
,
ҳаво
температурасининг
тушиши
,
ошиб
кетиши
ёки
тез
-
тез
ўзгариб
туриши
,
намлик
даражасининг
турли
ҳолатини
ўзгаришини
юқоридаги
таъкидланган
шароитлар
сифатида
баҳолаш
мумкин
[3, 167-
бет
].
Темир
йўллар
ҳамкорлиги
ташкилоти
томонидан
ишлаб
чиқилган
“
Халқаро
темир
йўл
юк
қатновлари
тўғрисида
”
ги
Битимнинг
4-
иловаси
тез
бузиладиган
юкларни
ташиш
қоидалари
деб
номланган
бўлиб
,
унинг
биринчи
бандида
тез
бузиладиган
юкларга
таъриф
берилган
.
Унга
мувофиқ
,
ташиш
жараёнида
юқори
ва
паст
ҳароратнинг
таъсиридан
ҳимоя
қилишнинг
алоҳида
чоралари
(
совутиш
,
иситиш
,
вентилация
қилиш
),
шунингдек
махсус
парвариш
ва
хизмат
кўрсатиш
талаб
қилинадиган
юкларга
тез
бузиладиган
юклар
сифатида
қаралади
.
Юклашдан
олдин
технологик
ва
термик
қайта
ишлаш
ҳамда
термик
ҳолатдан
келиб
чиққан
ҳолда
тез
бузиладиган
юклар
чуқурмузлатиладиган
(18 °C
дан
кам
бўлган
даражада
),
музлатилган
(18 °C
гача
даражада
бўлган
),
совутилган
ва
совутилмайдиган
турларга
бўлинади
[4].
Айрим
хорижий
адабиётларда
тез
бузиладиган
юклар
ҳарорат
билан
ишлов
беришдан
келиб
чиққан
ҳолда
қуйидаги
гуруҳларга
ажратилади
:
−
Янги
.
Бундай
юклар
уларнинг
ҳолатини
ўзгартириши
мумкин
бўлган
юқори
ва
паст
ҳарорат
таъсиридан
сақланиши
керак
.
−
Совутилган
маҳсулотлар
.
Ҳаво
ҳарорати
-6
дан
+4
О
С
гача
бўлган
ҳолатда
сақланиши
лозим
.
−
Музлатилган
маҳсулотлар
.
Ҳаво
ҳарорати
-7
дан
-17
О
С
гача
бўлиши
зарур
;
−
Чуқурмузлатилган
маҳсулотлар
.
Ҳаво
ҳарорати
-18
О
С
дан
кам
бўлмаслиги
лозим
.
−
Илиқ
ҳаво
талаб
қилинадиган
маҳсулотлар
.
Бундай
маҳсулотларга
атрофдаги
ҳаво
ҳароратидан
юқори
бўлган
ҳароратни
таъминлаш
талаб
қилинади
[5, 448-
бет
].
“
Халқаро
темир
йўл
юк
қатновлари
тўғрисида
”
ги
Битимнинг
4.1.-
иловаси
Асосий
тез
бузиладиган
юклар
рўйхати
деб
номланиб
,
унда
тез
бузиладиган
юклар
сифатида
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотларининг
қуйидаги
турлари
кўрсатиб
ўтилган
:
1.
Янги
ва
консерваланган
сабзавотлар
ва
қўзиқоринлар
(
қуритилган
ва
қоқилангандан
ташқари
):
бақлажонлар
,
янги
қалампирлар
,
бодринглар
,
помидорлар
,
карамлар
,
картофель
,
нўшпиёз
,
ошхона
лавлагиси
,
шолғом
,
редиска
,
янги
қўзиқоринлар
,
тузланган
ва
мариновка
қилинган
ҳар
қандай
савзавот
ва
қўзиқоринлар
,
сабзавотлардан
тайёрланган
қиём
ва
пюре
,
ҳар
қандай
кўкатлар
.
2.
Янги
ва
консерваланган
мевалар
ва
реза
мевалар
(
қуритилган
ва
қоқилангандан
ташқари
):
тарвузлар
,
бананлар
,
қовунлар
,
янги
мева
ва
реза
мевалар
,
цитрус
мевалар
,
субтропик
мевалар
,
мариновка
қилинган
мева
ва
реза
мевалар
,
мева
ва
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
92
реза
мева
қиёми
,
пюреси
ва
бошқа
қоришмалари
,
турли
хил
шинни
(
жем
)
ва
конфитюралар
,
мева
ва
реза
мева
мурабболари
[6].
Бундан
ташқари
ушбу
рўйхатда
фермерларимиз
томонидан
етиштириладиган
яна
бир
қатор
маҳсулотлар
(
гўшт
ва
гўшт
маҳсулотлари
,
сут
ва
сут
маҳсулотлари
,
тухум
,
балиқ
ва
балиқ
маҳсулотлари
)
ҳам
келтириб
ўтилган
.
Бундай
турдаги
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотларини
ташиш
–
юкларнинг
бутлигини
таъминлашга
қаратилган
кўплаб
омилларни
ўз
ичига
олувчи
муҳим
жараён
ҳисобланади
.
Тез
бузиладиган
юкларни
ташиш
ҳар
доим
хавф
-
хатар
билан
боғлиқ
бўлиб
,
ташиш
жараёнининг
барча
босқичларида
уларнинг
бутлигини
сақлашга
доир
алоҳида
шароитни
яратишни
талаб
қилади
.
Масалан
,
айнан
шу
турдаги
юкка
мос
бўлган
ҳароратни
таъминлаш
ва
ҳаво
намлигининг
даражасини
назорат
қилиш
.
Бутун
йўл
давомида
бундай
шароитларга
амал
қилиш
одатий
омборхона
иншоотлари
ичида
уларга
амал
қилишга
қараганда
анча
мураккаб
ва
қийин
ҳисобланади
.
Шунинг
учун
ҳам
ташишларни
амалга
оширувчи
темир
йўл
ташкилотларидан
олдиндан
кўриб
бўлмайдиган
ҳолатларни
инобатга
оладиган
ва
уларнинг
салбий
таъсиридан
юкларни
сақлаб
қолишни
таъминлаб
берадиган
шароитларни
яратиш
ва
амалга
ошириш
учун
бутун
ташиш
жараёнини
синчковлик
билан
ташкиллаштириш
талаб
қилинади
.
Ушбу
вазифаларни
бажаришда
темир
йўл
ташкилоти
ва
унинг
ходимларидан
техник
воситалардан
тўғри
ва
унумли
фойдаланиш
,
улар
ишлашининг
ўзига
хос
хусусиятларини
билиш
,
шунингдек
ташиш
жараёнида
юзага
келадиган
муаммоларни
ўз
вақтида
ва
самарали
ҳал
қилиш
талаб
этилади
.
Тез
бузиладиган
юкларни
ташишнинг
ўзига
хос
хусусияти
улар
қанчалик
тезкор
ҳал
қилинмасин
темир
йўл
ташкилоти
томонидан
ташилаётган
маҳсулотларни
хавфсизлигини
таъминлашга
қаратилган
минимал
чора
-
тадбирларга
амал
қилиш
талаб
қилинади
.
Бутун
йўл
давомида
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотлари
учун
зарур
бўлган
ҳароратни
таъминлаб
бериш
имкониятига
эга
бўлган
музлатгичларнинг
мавжудлиги
минимал
зарурат
сифатида
қаралади
.
Хавф
-
хатар
фақат
музлатгичнинг
мавжудлиги
билан
чекланиб
қолмасдан
,
маҳсулотларга
таъсир
қилиши
мумкин
бўлган
кимёвий
ва
бактериологик
хусусиятга
эга
бўлган
таъсирларда
ҳам
кўринади
.
Лекин
музлатгичнинг
мавжуд
эмаслиги
бундай
таъсирларга
нисбатан
чоралар
кўрилиши
бефойда
эканлигидан
далолат
беради
.
Тез
бузиладиган
юкларни
ташишда
қуйидаги
ҳолатларга
эътибор
қаратиш
мақсадга
мувофиқ
:
−
маҳсулотлар
жойлашган
қадоқларнинг
ҳолати
,
уларнинг
хавфсизлик
стандартлари
ва
ташиш
шартларига
мос
эканлигига
;
−
тез
бузиладиган
юкларни
ташишга
мўлжалланган
камераларнинг
ички
шарт
-
шароити
,
яъни
ҳарорат
даражаси
,
ҳаво
оқимлари
айланишининг
мавжудлиги
,
тозалиги
,
намликнинг
мавжуд
ҳолати
ва
ташиш
жараёнидаги
бўлиши
мумкин
бўлган
ўзгаришларнинг
ҳисобга
олинганлиги
;
−
ушбу
камераларда
юкларни
жойлаштириш
вариантлари
;
−
етказиб
берилиши
лозим
бўлган
муддат
.
Тез
бузиладиган
юкларни
ташишнинг
аниқ
ва
мақбул
шартлари
сифатли
ташишларни
амалга
оширишга
мўлжалланган
турли
хил
босқичларни
ўз
вақтида
ишлаб
чиқишга
боғлиқ
ҳисобланади
:
−
бир
ёки
турли
хил
товар
гуруҳларидан
юкларни
танлаб
олиш
;
−
ушбу
юкнинг
ташишга
яроқлилигини
,
мавжуд
таваккалчилик
хавфини
ва
юкнинг
бутлигини
таъминлашга
қаратилган
зарур
шарт
-
шароитларни
баҳолаш
,
шунингдек
ўрамларнинг
ҳолатини
кўриб
чиқиш
ва
турли
хил
кутилмаган
ҳолатларни
вужудга
келиш
имкониятини
баҳолаш
;
−
хавфсизлик
ва
ўринлилик
жиҳатидан
мос
бўлган
контейнерларни
танлаш
;
−
товарни
юклаш
.
Бунда
юзага
келиши
мумкин
бўлган
хавф
-
хатарни
инобатга
олган
ҳолда
тез
бузиладиган
юкларни
жойлаштиришга
алоҳида
эътибор
қаратилиши
лозим
;
−
аниқ
бир
ҳолатдан
келиб
чиққан
ҳолда
қўшимча
хавфсизлик
чораларини
қўллаш
;
−
белгиланган
жойга
тезкор
суръатларда
етказиб
бериш
ва
ташиш
жараёнида
юкнинг
хавфсизлигини
таъминлаш
.
Тез
бузиладиган
товарларни
ташишлар
йил
даврлари
ва
унга
хос
бўлган
ҳарорат
билан
,
шунингдек
бошқа
об
-
ҳаво
шароитлари
билан
мураккаблашган
бўлади
.
Бундай
турдаги
юкларни
ташишда
нафақат
юклаш
жойидаги
ҳолатлар
,
балки
оралиқ
тўхташ
жойларининг
,
шунингдек
юкни
етказиб
бериш
жойининг
хусусиятлари
инобатга
олиниши
лозим
.
Қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотларини
ташиш
ва
жўнатиш
соҳасидаги
муҳим
вазифалардан
яна
бири
темир
йўл
узелларига
яқин
бўлган
жойларда
музлатгичли
логистика
терминалларини
барпо
қилишдан
иборатдир
.
Музлатгичли
логистика
терминалларининг
вазифалари
сифатида
қуйидагиларни
санаб
ўтиш
мумкин
:
−
фермер
хўжаликларидан
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотларини
ушбу
терминалларга
ўз
вақтида
етказиш
;
−
фермер
хўжаликларини
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотлари
учун
мос
ва
бўш
бўлган
идишлар
билан
таъминлаш
;
−
2
−
7
кун
давомида
тез
бузиладиган
юкларни
музлатгичларнинг
тегишли
камераларида
ҳар
бир
маҳсулотнинг
хусусиятидан
келиб
чиққан
ҳолда
белгиланган
ҳарорат
ва
намлик
режимларига
мувофиқ
сақлаш
,
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотларини
кейинги
ташишларга
тайёрлаш
мақсадида
дастлабки
совутишни
амалга
ошириш
;
−
мавжуд
бўлган
етказиб
бериш
шартномаларига
мувофиқ
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотларини
чет
эл
мамлакатларга
етказиб
бериш
бўйича
транспорт
юк
гуруҳларини
ташкил
қилиш
;
−
рефрижераторли
вагон
ва
контейнерларга
юкларни
юклаш
ва
экспортга
жўнатиш
;
−
транспорт
ва
ташкилий
ҳужжатларни
расмийлаштириш
ва
уларни
олиб
бориш
[7, 64-
бет
].
Хозирги
кунда
Ўзбекистон
Республикасида
тез
бузиладиган
юкларни
ташиш
1999
йилги
Ўзбекистон
Республикасининг
“
Темир
йўл
транспорти
тўғрисида
”
ги
Қонуни
,
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2008
йил
23
октябрда
қабул
қилинган
қарори
асосида
тасдиқланган
“
Ўзбекистон
Республикаси
темир
йўли
”
Устави
ва
бир
қатор
қонун
ости
ҳужжатлари
асосида
тартибга
солиниб
келинмоқда
.
Бугунги
кунда
тез
бузиладиган
юкларни
ташишга
оид
махсус
ҳужжатнинг
мавжуд
эмаслиги
бу
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2017
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
93
турдаги
юкларни
ташишда
темир
йўл
ташкилоти
ва
юк
жўнатувчилар
ўртасида
вужудга
келадиган
ҳуқуқ
ва
мажбуриятлар
доирасини
,
мажбуриятлар
бажарилмаганда
ёки
лозим
даражада
бажарилмаганда
улар
ўртасидаги
жавобгарлик
масалаларини
,
шунингдек
тез
бузиладиган
юкларни
қабул
қилиб
олиш
,
сақлаш
ва
ташиш
билан
боғлиқ
аниқ
норматив
қоидаларни
белгилашда
бир
қатор
муаммоларга
сабаб
бўлиши
мумкин
.
Ушбу
ҳолатлардан
келиб
чиққан
ҳолда
тез
бузиладиган
товарларни
ташишга
оид
махсус
қоидалар
ёки
йўриқномани
қабул
қилиш
мақсадга
мувофиқ
ҳисобланади
.
Ушбу
Қоидалар
ёки
Йўриқномада
қуйидаги
ҳолатларга
эътибор
бериш
алоҳида
муҳим
аҳамиятга
эга
деб
ҳисоблаймиз
:
−
тез
бузиладиган
товарлар
тушунчаси
,
унинг
турлари
ва
уларни
ташишга
оид
умумий
қоидалар
;
−
тез
бузиладиган
товарнинг
хусусиятларидан
келиб
чиққан
ҳолда
қандай
вагон
ва
контейнерларда
ташишларга
оид
қоидалар
;
−
тез
бузиладиган
юкларни
йилнинг
даврлари
ва
об
-
ҳавонинг
ҳолатидан
келиб
чиққан
ҳолда
ташишларнинг
ўзига
хос
хусусиятлари
;
−
тез
бузиладиган
юкларни
ташишга
қабул
қилиб
олиш
шартлари
,
юкнинг
ўзига
ва
ўрамига
нисбатан
норматив
қоидаларнинг
белгиланиши
;
−
юкнинг
сифатига
ва
ташиш
мумкинлиги
тўғрисидаги
ҳужжатларни
тақдим
қилишга
оид
қоидалар
;
−
тез
бузиладиган
юкларни
қабул
қилишни
рад
қилиш
асослари
;
−
юкнинг
тури
,
хусусияти
ва
бошқа
ҳолатларни
инобатга
олган
ҳолда
етказиб
бериш
муддатлари
ва
тезлигининг
аниқ
белгиланиши
;
−
тез
бузиладиган
юкларни
ташишга
мўлжалланган
вагон
ва
контейнерлардан
фойдаланиш
шартлари
;
−
тез
бузиладиган
юкларни
ташиш
муносабатлари
бўйича
тарафларнинг
ҳуқуқ
ва
мажбуриятлари
;
−
юкларни
ўз
вақтида
ва
сифатли
етказиб
бермаганлик
учун
темир
йўл
ташкилотининг
жавобгарлиги
масалалари
;
−
жавобгарликдан
озод
қилувчи
ҳолатлар
.
Юқорида
таъкидлаб
ўтилган
Қоидаларнинг
қабул
қилиниши
давлатимиз
томонидан
қишлоқ
хўжалиги
ва
транспорт
соҳасида
олиб
борилаётган
сиёсатнинг
устувор
йўналишларини
амалга
оширишни
таъминлаш
билан
бир
вақтда
фермер
хўжаликлари
томонидан
етиштирилган
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотларини
темир
йўл
транспортида
чет
эл
мамлакатларига
ва
республикамизнинг
бошқа
ҳудудларига
ўз
вақтида
ва
сифатли
етказиб
беришни
таъминлаш
,
уларнинг
экспорт
потенциялини
ошириб
,
уларга
катта
миқдорда
даромад
олиб
келишга
хизмат
қилади
.
Адабиётлар
рўйхати
1.
Мирзиёев
Ш
.
М
.
2016
йилдаги
ижтимоий
-
иқтисодий
ривожлантириш
якунларини
ҳар
томонлама
таҳлил
қилиш
ҳамда
республика
ҳукуматининг
2017
йил
учун
иқтисодий
ва
ижтимоий
дастурининг
энг
муҳим
йўналишлари
ва
устувор
вазифаларини
белгилашга
бағишланган
кенгайтирилган
мажлисидаги
нутқи
.
2017
йил
14
январь
.
http://press-
service.uz/uz/news/5450/
2. “
Яшил
ҳафталик
-2017”:
кўргазма
давомида
Ўзбекистон
151,2
млн
.
Ақш
долларлик
шартномалар
имзолади
. 27
январь
2017
йил
.
.
3.
Тертеров
М
.
Н
.
Доставка
скоропортящихся
гру
-
зов
. –
М
.:
Транспорт
, 1992.
−
С
.167.
4.
Соглашение
о
международном
железнодорож
-
ном
грузовом
сообщении
(
СМГС
) (
с
изменениями
и
дополнениями
по
состоянию
на
1
июля
2016
года
)
.
http://www.osjd.org/doco/public/ru
5.
Лукинский
В
.
С
.
Модели
и
методы
теории
логистики
:
Учебное
пособие
. 2-
е
изд
. /
Под
.
ред
.
В
.
С
.
Лукинского
. –
СПб
.:
Питер
, 2008. -
С
.448.
6.
Соглашение
о
международном
железнодорож
-
ном
грузовом
сообщении
(
СМГС
) (
с
изменениями
и
дополнениями
по
состоянию
на
1
июля
2016
года
)
.
http://www.osjd.org/doco/public/ru
7.
Журабоев
К
.
А
.
Совершенствование
доставки
скоропортящихся
грузов
. //
Современные
проблемы
транспортного
комплекса
России
. 2012.
№
2.
−
С
. 64.
