YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
80
XORIJIY TILLARNI O‘RGANISH JARAYONIDA SHAXSDA KUZATILADIGAN BIR
QATOR PSIXOLOGIK MUAMMOLAR
Tursunova Dilnoza
Namangan davlat unversiteti
Amaliy psixologiya yo`nalishi 4-bosqich talabasi
Ilmiy raxbar:
Ergasheva Diloromxon
https://doi.org/10.5281/zenodo.15015969
Annotatsiya:
Ushbu maqolada xorijiy tillarni o‘rganish jarayonida shaxsda
kuzatiladigan bir qator psixologik muammolar haqidagi masalalar chuqur taxlil qilingan.
Maqolada xorijiy tillarni o`rganish jarayonida vaqtning taqsimlanishi, diqqatning chalg`ishi,
tashqi chalg`tuvchi omillar, stress va depressiyaga tushganda undan chiqish yo`llari ko`rsatib
o`tilgan.
Аннотация:
В данной статье глубоко анализируется ряд психологических
проблем, наблюдаемых у человека в процессе изучения иностранных языков. Изучение
иностранных языков в статье.
Abstract
: This article provides an in-depth analysis of a number of psychological
problems that occur in individuals during the process of learning foreign languages. The
article discusses the study of foreign languages.
Kalit so’z:
Diqqat, stress, depressiya, perfektsionizm, charchoq, vaqt, motivatsiya,
immersiya.
Muammoni yoritilganligi
Bilamiz xozirgi kunda xorijiy tillarni o`rganish keng qamrovli masalaga aylandi.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev bir nechta yig‘ilishlarda xorijiy tillarni o‘rganishning
ahamiyatini ta’kidlagan. U, masalan, maktablar, litseylar va oliy ta’lim muassasalarining
bitiruvchilari kamida ikki chet tilini mukammal bilishlari zarurligini aytgan. Bu talabning
ahamiyatini, ayniqsa, mamlakatning xalqaro maydonda raqobatbardoshligini ta’minlash va
global hamkorlikni rivojlantirish uchun zarurligini ko‘rsatgan.
Shu munosabat bilan, tilni o‘rganishda dastlab ingliz tilining o‘zi faqat u yoki bu
ma’lumotni qabul qilish va uzatish vositasi sifatida ishlaydi, degan munosabat bo‘lishi kerak.
Agar odam o‘zi ishlayotgan ma’lumotlarga (ya’ni, ingliz tilidagi materiallar) qiziqsa, u ingliz
tilini o‘rganish jarayoniga ham qiziqadi. Bu erda psixologik komponent eng muhim uslubiy
komponent, ya’ni ingliz tilini o‘qitish mazmuni bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, u yuqori
motivatsiya darajasini saqlab turish uchun talabalarning qiziqishlari va yosh xususiyatlariga
mos ravishda tanlanishi kerak. Yuqoridagi dalillarning ravshanligiga qaramay, ko‘pchilik
ingliz tilini yaxshi o‘rganishni boshlagan bo‘lsa-da, hali ham bunga amal qilmaydi. Nega ular
motivatsiyani yo‘qotadilar? Gap shundaki, ingliz tili, masalan, kompyuter tizimini o‘zlashtirish
yoki mashina haydashni o‘rganishdan farqli o‘laroq, doimiy va tizimli ravishda mashq qilish
kerak va ko‘pchilik bunga tayyor emas. Ko‘pincha, ba’zi holatlar buni qilishga xalaqit beradi va
o‘zi uchun qulay sabab, bahona bo‘ladi. Bu e’tiborga olinmagan ma’lum ixtiyoriy harakatlarni
talab qiladi. Ingliz tilining mahorat sifatidagi yana bir xususiyati shundaki, kundalik hayotda
bu kerak emasdek tuyuladi.
Xorijiy tillarni o‘rganish jarayonida shaxsda bir qator psixologik muammolar kuzatilishi
mumkin. Quyida ulardan ba'zilariga batafsil to‘xtalamiz:
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
81
Ko‘pchilik o‘z nutqi noto‘g‘ri yoki grammatik xatolar bilan boyitilgan deb o‘ylab,
gapirishdan cho‘chiydi. O‘zini yomon tinglovchi deb his qiladi. Boshqa tillarda gapiruvchilarni
to‘liq tushunmaslik, o‘zini yetarli darajada bilimsiz deb his qilishga olib keladi. Uzoq muddatli
o‘rganish jarayonida sekin progress tufayli qiziqish so‘nishi mumkin. Har kuni bandlik yoki
vaqtni to‘g‘ri tashkil qila olmaslik, motivatsiyani yo‘qotishga olib keladi.
Stress va charchoq: ya`ni ko‘p miqdordagi yangi materialni o‘zlashtirish zaruriyatida
xorijiy tilni o‘rganishda grammatika, lug‘at va talaffuz kabi bir necha jihatlar bilan
shug‘ullanish zaruriyati insonni ruhiy charchatishi mumkin. Bosim ostida o‘qishda imtihon
yoki ma'lum muddatga erishish maqsadi o‘rganish jarayonini stressli qiladi.
Madaniy to‘siqlar va tushunmovchiliklar yani tillararo farqlarda ba’zi so‘zlar va iboralar
ona tilda bo‘lmaganligi sababli, ularga mos muqobilni topish qiyin bo‘lishi mumkin. Xorijiy
madaniyatni bilmaslik, gaplashishda yoki yozishda o‘ziga nisbatan ishonchsizlikni oshirishi
mumkin.
Perfektsionizm va o‘z-o‘zini tanqid qilish: Hammasini mukammal qilishga intilishda har
bir so‘z yoki jumlani mukammal aytishga bo‘lgan istak, o‘qish jarayonini sekinlashtiradi. O‘zini
boshqalar bilan solishtirish, boshqalar tezroq o‘rganayotgan bo‘lsa, o‘zini yomon his qilish
kuzatilishi mumkin. Xorijiy tilda gaplashish imkoniyati cheklanganligi sababli, tajriba to‘plash
qiyinlashadi. Jamiyat tomonidan qo‘llab-quvvatlanmaslik atrofdagilarning masxara qilishi
yoki tanqid qilishidan cho‘chishga olib keladi.
Diqqat va konsentratsiya muammolari: Bir vaqtning o‘zida bir nechta tilni o‘rganish,
e'tiborning bo‘linishi, materialni yaxshi o‘zlashtira olmaslikka olib keladi. Har kuni ortib
borayotgan bilim yukini boshqarish qiyin bo‘lishi mumkin. O‘z tillariga xos bo‘lmagan
tovushlarni o‘zlashtirish ko‘pincha o‘ziga nisbatan ishonchsizlikni oshiradi va tajribasizlik
hissini uyg‘otadi.
Yechimlar
Bu muammolarni yengish uchun quyidagi tavsiyalar beriladi:
O‘z oldingizga kichik va real maqsadlar qo‘ying. Amaliyotga e’tibor qarating:
suhbatdoshlikni oshiring. Xatolar qilishdan qo‘rqmang va ulardan o‘rganing. O‘rganish
jarayonidan zavq olishga harakat qiling. Ruhiy salomatlikni saqlash uchun dam olish va dam
olish usullarini qo‘llang. Xorijiy tilni o‘rganishda sabr-toqat va izchillik muhim ahamiyatga
ega.
Xulosa
Chet tilini o‘rganish jarayonida didaktik va pedagogik jihatlar bir-biri bilan chambarchas
bog‘liq bo‘ladi, chunki bu jarayonda biz nutq, muloqotni o‘rgatamiz yoki o‘rganamiz va uni
amalga oshirish tizimini o‘zlashtiramiz. Aloqa mashg‘ulotlari "quruq" metodologiya doirasida
ko‘rib chiqilsa, samarali bo‘lishi mumkin emas. Til o‘rgatishning psixologik jihatlari nafaqat
o‘qitishning maqsad va vazifalari, motivatsiyasi, o‘quvchilar qiziqishi va boshqalarni, balki,
aftidan, o‘rganishning o‘ziga xos uslublari va yondashuvlarini ham belgilaydi, shuning uchun
tilni o‘qitishning ahamiyatini e’tiborsiz qoldirib bo‘lmaydi. Ushbu ta’lim jarayonidagi
psixologik komponent. Chet tili akademik fan sifatida juda o‘ziga xosdir. O‘z-o‘zidan bu fan
emas, balki barcha fanlar va inson bilimining barcha sohalari u bilan bog‘liq, chunki tilsiz bilim
bo‘lmaydi. Shuning uchun ham til o‘rganishning shaxsning shaxsiy, umumiy intellektual va
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
82
umumiy madaniy rivojlanishiga ta’siri katta bo‘lib, bu jarayonda psixologiyaning muhim rolini
yana bir bor ta’kidlaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Alyamkina E.A. Qobiliyat, mayl va iste’dodning o‘zaro bog‘liqligi va ularning universitet
o‘quv jarayonida rivojlanishi / Alyamkina E.A.// Psixolog. – 2015.
2.
Galskova N.D. Chet tillarni o‘qitish nazariyasi. Lingvodidaktika va metodologiya /
N.D.Galskova. – М.: Академия, 2008.
3.
"Theories in Second Language Acquisition: An Introduction" by Bill VanPatten and
Jessica Williams.
4.
"Language Learning and the Brain" by Lourdes Ortega
