67
INTERNET TEXNOLOGIYALARI YORDAMIDA AQLLI UY LOYIHASINI ISHLAB
CHIQISH
Qodirov Farrux Ergash o’g’li
Shahrisabz davlat pedagogika institute
“Informatika va uni o’qitish metodikasi” mudiri, ilmiy rahbar
Jabborova O`g`iloy Husan qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
"Matematika va informatika" yoʻnalishi 2-bosqich talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14500854
Annotatsiya:
Hozirgi davrda raqamli texnologiyalarning jadal rivojlanishi kundalik
hayotimizni avtomatlashtirishga zamin yaratmoqda. Ushbu loyiha Internet texnologiyalari
yordamida aqlli uy tizimini ishlab chiqishga qaratilgan bo‘lib, asosiy maqsad zamonaviy uy-
joylarni samarali boshqarish, xavfsizlikni ta’minlash va energiya sarfini optimallashtirishdan
iborat. Ushbu loyiha asosiy vazifalarini diniy intelikt yordamida bajaradi.
Kalit so‘zlar:
Aqlli uy, Internet texnologiyalari, IoT, sun’iy intellekt, avtomatlashtirish,
xavfsizlik tizimi, bulutli xizmatlar, energiya samaradorligi, masofadan boshqarish, mobil ilova.
Abstract.
In the current era, the rapid development of digital technologies is creating the
basis for the automation of our daily lives. This project is aimed at developing a smart home
system using Internet technologies, the main goal of which is to effectively manage modern
housing, ensure security and optimize energy consumption. This project performs its main
tasks using religious intelligence.
Keywords:
Smart home, Internet technologies, IoT, artificial intelligence, automation,
security system, cloud services, energy efficiency, remote control, mobile application.
Абстрактный.
В современную эпоху стремительное развитие цифровых
технологий открывает путь к автоматизации нашей повседневной жизни. Этот проект
направлен на разработку системы «умный дом» с использованием интернет-
технологий, основная цель которого — эффективное управление современными
домами, обеспечение безопасности и оптимизация энергопотребления. Этот проект
выполняет свои основные задачи с помощью религиозной разведки.
Ключевые слова:
Умный дом, Интернет-технологии, IoT, искусственный
интеллект,
автоматизация,
система
безопасности,
облачные
сервисы,
энергоэффективность, удаленное управление, мобильное приложение.
Kirish.
Hozirgi kunda internet texnologiyalari hayotning turli sohalarida keng
qo‘llanilmoqda. Ushbu texnologiyalarni ta’lim, biznes, sog‘liqni saqlash, qurilish, va boshqa
ko‘plab sohalarda qo‘llash inson faoliyatini yanada samaraliroq qilishga yordam bermoqda. Uy-
joylar va binolarni boshqarishda innovatsion yondashuvni taqdim etuvchi "aqlli uy" (Smart
Home) tizimlari ham ushbu texnologiyalarning yorqin namunasidir.
Aqlli uy" — bu turli qurilmalar va tizimlarni yagona boshqaruv platformasi orqali
boshqarishni ta'minlovchi zamonaviy texnologik yechimdir. Bunday tizimlar orqali uy egasi
yorug‘likni, isitish va sovutishni, xavfsizlik tizimlarini hamda boshqa maishiy qurilmalarni
masofadan boshqarishi mumkin. Bu esa nafaqat qulaylik va xavfsizlikni oshiradi, balki energiya
va resurslarni tejashga yordam beradi.
Mazkur loyiha doirasida internet texnologiyalaridan foydalangan holda aqlli uy tizimini
ishlab chiqish masalalari ko‘rib chiqiladi. Loyihada turli sensorlar, ma’lumotlarni qayta ishlash
tizimlari va ularga ulanadigan ilovalar yordamida uyning turli jihatlarini boshqarish
68
mexanizmlari o‘rganiladi. Shu bilan birga, texnologiyaning afzalliklari, cheklovlari va xavfsizlik
masalalariga ham alohida e’tibor qaratiladi.
Mazmuni:
Aqlli uy tizimining asosiy tushunchalari va maqsadlari;
Internet texnologiyalarining roli va qo‘llanishi;
Loyihaning amaliy ahamiyati va istiqbollari.
Mazkur kirish qismi orqali loyihaning dolzarbligi va internet texnologiyalarining aqlli uy
tizimlarida qo‘llanilishi muhimligi asoslanadi.
Zamonaviy dunyoda internet texnologiyalari kundalik hayotning ajralmas qismiga
aylanib, turli sohalarda innovatsion yechimlarni taqdim etmoqda. Ayniqsa, Internet of Things
(IoT) texnologiyasi rivojlanishi bilan uy-joylarni avtomatlashtirish, boshqarish va nazorat
qilish imkoniyatlari sezilarli darajada kengaydi. Ushbu texnologiyalar yordamida yaratiladigan
"aqlli uy" loyihalari insonlarning hayotini qulayroq, xavfsizroq va samaraliroq qilishga xizmat
qilmoqda. Aqlli uy — bu turli maishiy qurilmalar, xavfsizlik tizimlari, energiya boshqaruvi va
boshqa elementlarni yagona tarmoq orqali birlashtiradigan tizimdir. Ushbu tizim
foydalanuvchiga qurilmalarni masofadan boshqarish, avtonom rejimda ishlash imkoniyatini
taqdim etib, energiya sarfini optimallashtiradi va xavfsizlikni ta'minlaydi. Mazkur loyiha
internet texnologiyalaridan foydalanib aqlli uy tizimini yaratishga qaratilgan. Loyihada
quyidagilar o‘rganiladi:
Uyni avtomatlashtirishda IoT texnologiyalarining qo‘llanilishi;
Maishiy qurilmalar va sensorlarning o‘zaro integratsiyasi;
Xavfsizlik tizimlarini rivojlantirish va masofadan boshqarish imkoniyatlari;
Energiya samaradorligini oshirish uchun sun’iy intellekt algoritmlaridan foydalanish.
Loyihaning dolzarbligi shundan iboratki, u uy-joy boshqaruvida zamonaviy texnologiyalardan
samarali foydalanish orqali insonlarga qulaylik yaratish, resurslarni tejash va xavfsizlikni
ta’minlashga xizmat qiladi. Shu bois, aqlli uy tizimini ishlab chiqish nafaqat texnologik, balki
ijtimoiy va iqtisodiy jihatdan ham muhim masala hisoblanadi.
Mavzuga doir adabiyotlar tahlili: Aqlli uy tizimlarini ishlab chiqish bo‘yicha tadqiqotlar
so‘nggi yillarda internet texnologiyalarining jadal rivojlanishi sababli dolzarb mavzulardan
biriga aylandi. Ushbu mavzuga oid adabiyotlarni tahlil qilish bu texnologiyalarning ilmiy, texnik
va amaliy jihatlarini chuqurroq anglashga yordam beradi. Quyida mavzuga tegishli eng muhim
yo‘nalishlar va adabiyotlar tahlil qilinadi:
1. IoT texnologiyalari va ularning qo‘llanilishiIoT (Internet of Things) aqlli uy
tizimlarining asosiy komponentlaridan biridir. Adabiyotlarda IoT qurilmalarining qanday
ishlashi, ularning tarmoqqa ulanish mexanizmlari va platformalar haqida keng ma'lumotlar
keltirilgan. Mohammad A. et al. (2020) o‘z tadqiqotida IoT texnologiyalarining aqlli uy
tizimlaridagi ahamiyatini tahlil qilib, energiya samaradorligini oshirishga yordam beruvchi
algoritmlarni ishlab chiqqan.Lee S., Park J. (2018) IoT qurilmalarining xavfsizlikka ta’sirini
o‘rgangan va ularni himoyalash uchun kriptografik yondashuvlarni taklif qilgan.
2. Avtomatlashtirish va boshqaruv tizimlariAdabiyotlarda aqlli uy qurilmalarini
masofadan boshqarish va avtomatlashtirishda dasturiy ta'minot va algoritmlarning roli keng
yoritiladi. Zigbee Alliance (2019) o‘z hisobotida Zigbee texnologiyasidan foydalanish orqali
aqlli uy tarmoqlarini barqaror boshqarish imkoniyatlarini yoritgan.Rasheed A., Rahman K.
69
(2021) mobil ilovalar orqali uyni masofadan boshqarish usullarini o‘rgangan va ularning
qulaylik darajasini baholagan.
3. Energiya samaradorligi va resurslarni tejashAqlli uy tizimlari resurslarni tejash va
energiya samaradorligini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Ushbu mavzuda olib borilgan
tadqiqotlar quyidagicha tahlil qilinadi: Smith T., Johnson R. (2019) aqlli termostatlar va yoritish
tizimlarining energiya sarfini optimallashtirishdagi samaradorligini tahlil qilgan. Chen Y. et al.
(2020) sun’iy intellekt algoritmlaridan foydalanib energiyani boshqarish bo‘yicha yangi
yondashuvlarni taklif etgan.
4. Xavfsizlik va maxfiylik masalalariAqlli uy tizimlarining rivojlanishi bilan xavfsizlik va
maxfiylik muammolari dolzarb masalaga aylangan. Kumar P. et al. (2022) IoT qurilmalariga
nisbatan kiberhujumlar tahlilini o‘tkazib, ularni oldini olish bo‘yicha chora-tadbirlarni taklif
qilgan.Almeida J., Costa M. (2021) aqlli uy tizimlarida foydalanuvchilar ma'lumotlarini himoya
qilish uchun blockchain texnologiyalarini qo‘llashni o‘rgangan.
5. Texnologik platformalar va ularning roliAqlli uy tizimlarini yaratishda foydalaniladigan
texnologik platformalar haqida keng ko‘lamli ma’lumotlar mavjud:Google Home va Amazon
Alexa platformalari aqlli qurilmalarni boshqarish va ularni tarmoqqa integratsiya qilishda
innovatsion yondashuvlarni taqdim etmoqda. Bu platformalar foydalanuvchilar uchun
interfeysni soddalashtirgan. Arduino va Raspberry Pi platformalari asosida ishlab chiqilgan
tizimlar kichik loyihalar uchun moslashuvchan yechimlarni taqdim etadi.
Natijalar va munosabatlar:
Internet texnologiyalari yordamida aqlli uy tizimlarini
yaratish bugungi kunning dolzarb masalalaridan biri hisoblanadi. Ushbu texnologiyalar
kundalik hayotga qulaylik kiritish, resurslardan oqilona foydalanish va xavfsizlikni oshirishda
muhim rol o‘ynaydi. Muhokama jarayonida aqlli uy loyihasini ishlab chiqishning ijobiy va salbiy
jihatlari, mavjud texnologik yutuqlar va kelajakdagi imkoniyatlar ko‘rib chiqiladi.
1. Aqlli uy tizimlarining afzalliklari: Qulaylik va avtomatlashtirish
Aqlli uy tizimlari orqali foydalanuvchilar maishiy qurilmalarni masofadan boshqarish,
avtomatlashtirish va monitoring qilish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu nafaqat vaqtni tejaydi, balki
inson hayotini qulayroq qiladi.
Misol: Yoritish tizimini smartfon orqali boshqarish yoki ovozli buyruqlar yordamida
qurilmalarni ishga tushirish.
Energiyani tejash va samaradorlik: Aqlli uy tizimlari foydalanuvchilarga energiya
resurslarini optimallashtirish imkonini beradi. Misol uchun, aqlli termostatlar uy ichidagi
haroratni monitoring qilish va kerakli vaqtda isitish yoki sovutishni avtomatik ravishda
boshqaradi.
Natija:
Elektr energiyasi va boshqa resurslarning sezilarli darajada tejashga erishiladi.
Xavfsizlik va nazorat: Aqlli uy tizimlari xavfsizlikni ta'minlash uchun kameralar, harakat
sensorlari va signalizatsiya tizimlari bilan integratsiyalangan. Foydalanuvchi masofadan turib
uyni kuzatishi yoki istalgan favqulodda vaziyatda ogohlantirish signallari olishi mumkin.
2. Aqlli uy tizimlarining cheklovlari va muammolari
Xavfsizlik va maxfiylik tahdidlari: Aqlli uy tizimlari internetga ulanganligi sababli, ular
kiberhujumlarga nisbatan zaif bo‘lishi mumkin.
Muammo: Foydalanuvchining shaxsiy ma'lumotlari yoki tizim boshqaruvi yomon niyatli
shaxslarga o'tishi mumkin.
70
Yechim: Ma'lumotlarni himoya qilish uchun kuchli kriptografik algoritmlar va xavfsizlik
protokollaridan foydalanish lozim.
Narx va iqtisodiy muammolar: Aqlli uy tizimlarini joriy qilish boshlang‘ich bosqichda
yuqori xarajatlarni talab qilishi mumkin. Bu texnologiyalarni keng ommaga tatbiq etishni
qiyinlashtiradi.
Misol: IoT qurilmalari va ularning o‘rnatilishi narxi yuqori.
Texnologiyaga bog‘liqlik
Ushbu tizimlarning ishlashi to‘liq internetga bog‘liq bo‘lib, tarmoqdagi uzilishlar yoki
internet sifati bilan bog‘liq muammolar foydalanuvchilar uchun noqulayliklar keltirib
chiqarishi mumkin.
3. Aqlli uy loyihalari bo‘yicha texnologik yechimlarIoT platformalarining integratsiyasi
Aqlli uy tizimlarini ishlab chiqishda Arduino, Raspberry Pi kabi platformalar va Zigbee, Z-
Wave kabi simsiz texnologiyalar keng qo‘llaniladi.
Afzalligi: Bunday yechimlar tizimni moslashuvchan va kengaytiriladigan qiladi.Sun’iy
intellekt va ma’lumotlarni qayta ishlash
AI yordamida uyning maishiy qurilmalari foydalanuvchi xatti-harakatlariga moslashishi
mumkin. Masalan, smart yoritish tizimlari avtomatik ravishda insonlarning harakatiga qarab
ishga tushadi.
Energiyani optimallashtirish tizimlari
Quyosh energiyasi yoki boshqa qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish,
aqlli uy tizimlarini ekologik jihatdan barqaror qilishda yordam beradi.
4. Ijtimoiy va iqtisodiy ta’siri: Aqlli uy tizimlarining joriy etilishi jamiyatda yashash
darajasini oshiradi va resurslardan samarali foydalanishga yordam beradi.Kichik tadbirkorlar
uchun bu texnologiyalar yangi biznes yo‘nalishlarini ochadi. Misol uchun, aqlli uy tizimlarini
o‘rnatish va texnik xizmat ko‘rsatish sohasida talab ortadi.
Xulosa:
Adabiyotlarni tahlil qilish shuni ko‘rsatadiki, internet texnologiyalaridan
foydalanib aqlli uy tizimlarini yaratish bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar va amaliy tajribalar ancha
rivojlangan. IoT texnologiyalari, xavfsizlikni ta'minlash usullari, energiya samaradorligi va
platformalarning o‘zaro integratsiyasi ushbu sohaga oid tadqiqotlarning asosiy yo‘nalishlari
hisoblanadi. Bu esa loyiha doirasida texnologik yondashuvlarni chuqurroq tahlil qilish va
innovatsion yechimlar ishlab chiqish uchun asos yaratadi. Internet texnologiyalari asosida aqlli
uy tizimlarini ishlab chiqish texnologik rivojlanishning muhim bosqichi hisoblanadi. Ushbu
tizimlarning qulaylik, xavfsizlik va samaradorlik kabi afzalliklari ularni joriy etish uchun asosiy
dalil bo‘lsa-da, xavfsizlik va iqtisodiy xarajatlar kabi cheklovlarni bartaraf etish muhim
ahamiyatga ega. Kelajakda texnologiyalar rivojlanishi bilan ushbu tizimlarning yanada
takomillashishi va ko‘proq ommalashishi kutiladi.
References:
1.
Sh, Mavlonov Sh, and F. B. Jurayeva. "ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR YORDAMIDA
MINTAQALAR IQTISODIYOTINI RIVOJLANTIRISH." Экономика и социум 10 (125) (2024):
234-238.
2.
Aliqulov, Sh. "M. Yaxiyaxonova. Taʻlim samaradorligini oshirishda kreativ va zamonaviy
metodlarning ahamiyati. Raqamli ta’lim muhitida fanlararo integratsiyani Qoʻllashning ta’lim
71
samaradorligiga ta’siri: xalqaro Tajribalar va rivojlanish istiqbollari." (2024).
3.
ShukurulloFayzullo o‘g‘li, Aliqulov. "TA ‘LIMDA MULTIMEDIYA TEXNOLOGIYALARINI QO
‘LLASH."
PEDAGOGS
50.2 (2024): 51-55.
4.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Barchin Ro‘ziqulova, and Laziza Inatillayeva. "BOSHLANG ‘ICH
TA’LIMDA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARIDAN
FOYDALANISH
USULLARI
VA
AFZALLIKLARI."
Педагогика и психология в современном мире: теоретические и
практические исследования
3.10 (2024): 39-41.
5.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Jasmina Murodulloyeva, and Umida Nurmaxmatova. "YASHIL
IQTISODIYOT VA YO ‘NALISHLARI BO ‘YICHA TA’LIM DASTURLARINI RIVOJLANTIRISH
MEXANIZMLARI."
Models and methods in modern science
3.5 (2024): 44-49.
6.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Temurbek Zarifov. "GLOBAL TARMOQ QURISHDA TARMOQ
QURILMALARIDAN FOYDALANISH VA TARMOQ TOPOLOGIYALARINING O’RNI."
Science and
innovation in the education system
3.5 (2024): 50-60.
7.
Raxmatov Sherqo'zi Akbar Kodirov. “Ta'lim jarayonida bulutli texnalogiyalardan
foydalanishning samaradorligi” Pedagogis Internatsianal researcg ISSN:281-4027_SJIF:4.995.
2023/5/15
8.
F Qodirov. Aholiga tibbiy xizmatlar ko'rsatishning rivojlanishini iqtisodiy-matematik
modellashtirish. Scienceweb academic papers collection . 2023/1/1.
9.
F Qodirov. Zamonaviy to'lov tizimlari tahlili va elektron pul birliklari. Scienceweb
academic papers collection. 2023/1/1.
10.
Ergash o'g'li, Qodirov Farrux. "Аҳолига тиббий хизмат кўрсатиш соҳасининг келгуси
ҳолатини башоратлаш."
Сервис” илмий-амалий журнал
(2022): 56-59.
11.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "ECONOMETRIC MODELING OF THE DEVELOPMENT OF
MEDICAL SERVICES TO THE POPULATION OF THE REGION."
Berlin Studies Transnational
Journal of Science and Humanities
2.1.1 Economical sciences (2022).
12.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "CREATION OF ELECTRONIC MEDICAL BASE WITH THE
HELP
OF
SOFTWARE
PACKAGES
FOR
MEDICAL
SERVICES
IN
THE
REGIONS."
Conferencea
(2022): 128-130.
13.
Қодиров, Фаррух. "ПРОЦЕСС РАЗРАБОТКИ ИГРОВОГО ДВИЖКА UNITY." АХБОРОТ-
КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
ШАРОИТИДА
ИННОВАЦИЯЛАР мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман МАЪРУЗАЛАР
ТУПЛАМИ (2019).
14.
Qodirov, Farrux. "" AQLLI UY" TIZIMINING IMKONIYATLARI." Scienceweb academic
papers collection (2019).
15.
Qodirov, Farrux. "DESCRIPTION AND PERFORMANCE OF THE PROGRAM 3D MAX
STUDIO." АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
ШАРОИТИДА ИННОВАЦИЯЛАР мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман
МАЪРУЗАЛАР ТУПЛАМИ (2019).
16.
Qodirov, Farrux. "GPON TEXNOLOGIYASI-OPTIK KIRISH TARMOG'I." АХБОРОТ-
КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ
РИВОЖЛАНИШ
ИСТИҚБОЛЛАРИ
мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман МАЪРУЗАЛАР ТЎПЛАМИ (2018).
