№ 3 (2025) Прикладные науки в современном мире: проблемы и решения

По оценкам ВОЗ в 2016 году более 1,9 миллиарда взрослых старше 18 лет имели избыточный вес. Из них свыше 650 миллионов страдали ожирением (ВОЗ 2021). Поэтому ожирение можно считать новой неинфекционной «эпидемией» нашего времени.

Algoritmlar va ma'lumotlar tuzilmalarini tahlil qilish" mavzusi kompyuter fanlari va dasturlashda asosiy tushunchalar va metodlarni o‘z ichiga oladi. Ushbu tezisda algoritmlar va ma'lumotlar tuzilmalarining samarali ishlashini ta'minlash uchun zarur bo‘lgan asosiy prinsiplar, turli algoritmik usullar va ularning amaliy qo‘llanilishi ko‘rib chiqiladi.

Matematika va fizika fanlari o‘rtasidagi munosabatlar ilmiy tafakkur va mantiqiy fikrlashni rivojlantiradi. Fizik hodisalarni matematik formulalar yordamida tushuntirish va muammolarni yechish matematika va fizikaning o‘zaro bog‘liqligini ko‘rsatadi. Ushbu integratsiya o‘quvchilarga ilmiy yondashuvni o‘rganish, tizimli tahlil qilish va murakkab muammolarni samarali hal qilish imkonini beradi.

Diskret matematika kompyuter fanining nazariy asoslaridan biri bo‘lib, algoritmlar, ma’lumot tuzilmalari, mantiqiy dasturlash, kriptografiya va sun’iy intellekt kabi yo‘nalishlarda muhim rol o‘ynaydi. Ushbu tezisda diskret matematik tushunchalar – mantiqiy ifodalar, graflar nazariyasi, kombinatorika va algoritmik murakkablik nazariyasining kompyuter fanida qo‘llanilishi tahlil qilinadi. Zamonaviy dasturlash va axborot xavfsizligidagi muammolarni hal etishda diskret matematik usullarning ahamiyati ko‘rsatib beriladi. Shuningdek, ushbu fan algoritmik fikrlashni shakllantirish va optimallashtirish masalalarida qanday yordam berishi yoritiladi.

Ushbu tezisda matematik analizning zamonaviy muammolari ko'rib chiqiladi. Matematik analiz, ayniqsa, uning zamonaviy rivojlanishida, sezilarli darajada kengayib, yangi sohalarga kirib bormoqda. Muammoning asosiy qismlari sifatida funktsiyalarni tadqiq qilish, limit, differensial va integral hisoblarining amaliy qo'llanilishi, shuningdek, matematik analizning operatsion va fazoviy yondashuvlari o'rganiladi.

Bioinformatika — biologik ma'lumotlarni tahlil qilish va qayta ishlash uchun kompyuter texnologiyalari va matematik usullarni qo'llaydigan ilmiy soha. U genetik, proteomik va boshqa biologik ma'lumotlarni tahlil qilib, kasalliklarni aniqlash va dori-darmonlarni rivojlantirishda yordam beradi. Ma'lumotlarni qayta ishlash — ma'lumotlarni yig'ish, saqlash, tahlil qilish va foydali xulosalar chiqarish jarayoni. Bioinformatikada bu jarayon biologik ma'lumotlarni to'g'ri shaklda tahlil qilib, yangi ilmiy natijalarga erishishda muhim rol o'ynaydi.

Matematik statistika sohasida so'nggi yillarda katta o'zgarishlar va rivojlanishlar sodir bo'lmoqda. Tezisda statistik tahlilning zamonaviy metodlari, ularning matematik asoslari va amaliy qo'llanilishlari ko'rib chiqiladi. Ayniqsa, yuqori o'lchovli ma'lumotlar, tasodifiy jarayonlar, va kompleks tizimlar uchun mo'ljallangan yangi statistik yondashuvlar va modellarga e'tibor qaratilgan. Tezishda bayon etilgan zamonaviy statistik metodlar, mashina o'rganish, sun'iy intellekt va katta ma'lumotlar (big data) tahlili bilan integratsiya qilish imkoniyatlarini ko'rib chiqadi. Bularning barchasi statistik tahlilni yanada aniqroq, samaraliroq va kengroq qo'llash imkoniyatlarini yaratadi.

Loyiha boshqaruvida soliq tizimining o‘rni va ahamiyati muhim masalalardan biri hisoblanadi. Soliq qonunchiligi loyihaning moliyaviy natijalariga, investitsion jozibadorligiga va umumiy rentabelligiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Ushbu maqolada loyihalarni boshqarishda soliqlarning ta’siri tahlil qilinib, soliq yuki va imtiyozlarining loyihalarga ta’siri baholanadi. Shuningdek, soliqlarning samarali boshqaruvi orqali loyihalarning moliyaviy barqarorligini ta’minlash yo‘llari muhokama qilinadi.

ushbu maqolada muzeyshunoslikdagi eng muhim qismi bo‘lgan ekspozitsiya va uni yaratish ishlarini tashkil etish bo‘yicha so‘z yuritilgan bo‘lib, mazkur maqola o‘zining dolzarbligini yoqotmaydi deyish mumkin.

Iqtisodiyotni modernizatsiyalash va strategik rivojlantirish uchun zaruriy shart – moliyaviy resurslar va ularning faol jalb etilishi hamda to‘g‘ri taqsimlanishi hisoblanadi. Iqtisodiyot tarmoqlariga moliyaviy resurslar ta’minoti borasida qimmatli qog‘ozlar bozori (fond bozori)ning o‘rni nihoyatda muhim. Bu borada qimmatli qog‘ozlar bozori, fond birjalari va ularning tashkil etilishi, xususiyatlari borasida xorijlik va mahalliy iqtisodchi olimlar va mutaxassislarning nazariy qarashlari, fikr-mulohazalarining turlicha ekanligini ko‘ramiz.

В современном обществе проблема девиантного поведения среди студенческой молодежи является актуальной и требует эффективных методов профилактики. Одним из ключевых инструментов в данном направлении выступает физическая культура, которая способствует формированию здорового образа жизни, укреплению дисциплины, социализации и повышению стрессоустойчивости студентов. В статье рассматривается влияние физической культуры на профилактику девиантного поведения среди молодежи Узбекистана, анализируются основные факторы риска и предлагаются практические рекомендации по внедрению программ физического воспитания в образовательных учреждениях.

Статья посвящена исследованию роли национальных видов спорта и игр в высших учебных заведениях Узбекистана как фактора сохранения культурной идентичности. Анализируется исторический контекст развития национальных видов спорта и игр в Узбекистане, рассматривается их роль в формировании культурной идентичности студентов. Предлагаются конкретные меры по возрождению и популяризации национальных видов спорта и игр, которые окажут положительное влияние на формирование чувства гордости за страну, укрепление связей между поколениями, развитие творческого потенциала и формирование здорового образа жизни у студентов.

Ko‘pincha investitsion muhit va investitsion jozibadorlik iqtisodiy adabiyotlarda sinonim sifatida ko’rib chiqiladi. Lekin birinchi kontseptsiya yanada kengroq va ko’proq imkoniyatlarga ega. Bu mamlakat, mintaqadagi investitsion muhitning asosiy xarakteristikasi iqtisodiy tarmoq va hududiy sanoatdir.  Investitsiya jozibadorligi esa biror bir ob’yekt yoki investitsiya loyihasi hisoblanadi.

Ushbu tezis biologiya darslarida didaktik materiallarni ishlab chiqish va ulardan foydalanishning ilmiy-metodik asoslarini takomillashtirishga bag'ishlangan. Tezisda didaktik materiallarning o'quv jarayonidagi o'rni va ahamiyati, ularni ishlab chiqish tamoyillari va bosqichlari, shuningdek, biologiya darslarida didaktik materiallardan samarali foydalanish usullari tahlil qilingan. Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari asosida didaktik materiallarni yaratish va ulardan foydalanish imkoniyatlari ko'rib chiqilgan.

Ushbu tezisda jamoatchilik fikriga asoslangan moliyalashtirish (jamoatchilik moliyalashtirishi) tajribasi rivojlangan davlatlar misolida tahlil qilinadi. Jamoatchilik moliyalashtirishi startaplar, kichik biznes va ijtimoiy loyihalar uchun muhim moliyaviy mexanizm bo‘lib, turli shakllari va amaliyotlari mavjud. Tezisda AQSh, Buyuk Britaniya, Germaniya va Yevropa Ittifoqidagi jamoatchilik moliyalashtirishi amaliyoti o‘rganilib, uning iqtisodiy va ijtimoiy ahamiyati yoritiladi. Shu bilan birga, ushbu moliyaviy modelning afzalliklari, duch kelinayotgan muammolar va kelajakda uni yanada rivojlantirish bo‘yicha tavsiyalar taqdim etiladi. Tadqiqot natijalari jamoatchilik moliyalashtirishining iqtisodiy taraqqiyotga qo‘shayotgan hissasini aniqlashga yordam beradi.

Zamonaviy ta’lim jarayonida smart texnologiyalardan foydalanish o‘quv jarayonining samaradorligini oshirish va interaktivlikni ta’minlashda muhim rol o‘ynamoqda. Smart ta’lim tizimlari elektron ta’lim platformalari, aqlli doskalar, virtual va kengaytirilgan reallik, sun’iy intellekt asosida ishlovchi ta’lim dasturlari kabi texnologiyalarni o‘z ichiga oladi. Ushbu texnologiyalar o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini oshirish, masofaviy ta’limni rivojlantirish va individual yondashuvni qo‘llash imkonini beradi. Smart texnologiyalar ta’lim jarayonini yanada qiziqarli va samarali qilish bilan birga, o‘qituvchilarga ham metodik jihatdan qulay vositalarni taqdim etadi.

SMART texnologiyalari – bu insonlarning kundalik hayotini soddalashtirish, samaradorlikni oshirish va vaqtni tejashga qaratilgan aqlli texnologiyalar tizimi. SMART tizimlar, asosan, turli qurilmalar va ilovalarni bir-biriga ulab, avtomatlashtirish va real vaqtda boshqaruv imkonini yaratadi. Masalan, SMART uylar, SMART transport tizimlari va SMART shaharlar. Bu texnologiyalar internet, sun'iy intellekt va IoT (Internet of Things) kabi sohalarni o'z ichiga oladi. SMART texnologiyalari kelajakda odamlarning hayotini sezilarli darajada o'zgartirishi kutilmoqda.

Ushbu maqolada bulutli va taqsimlangan hisoblash tizimlari o‘rtasidagi asosiy farqlarni tahlil qilinadi. Bulutli hisoblash internet orqali resurslarni markazlashgan holda taqdim etish tizimiga asoslangan bo‘lsa, taqsimlangan hisoblash bir nechta mustaqil kompyuter yoki tugunlarning birgalikda ishlashiga asoslanadi. Maqolada ushbu texnologiyalarning ishlash tamoyillari, afzallik va kamchiliklari, xavfsizlik darajasi, ma’lumotlarni saqlash va qayta ishlash usullari ko‘rib chiqiladi. Bundan tashqari, ularning real hayotdagi qo‘llanilishi, samaradorlik darajasi va o‘zaro aloqasi haqida ham ma’lumotlar beriladi. Mazkur tadqiqot bulutli va taqsimlangan hisoblash texnologiyalarining zamonaviy IT sohasidagi ahamiyatini yoritib, ularni tushunishda yordam beradi.

Ushbu maqolada jismoniy tarbiya bilan shug’ullanuvchilar jismoniy harakatlari orqali bilim va ko’nikmalarga ega bo’lish bilan bir qatorda, bilim va ilm egalashga va o’zlashtirishga xizmat qiladi.

Mazkur maqolada "Qattiq jismlarning solishtirma issiqlik sig‘imini aniqlash" laboratoriya ishini bajarish jarayonida o‘quvchilarning tasavvurlarini kengaytirish va to‘la fikrlash (deep thinking) ko‘nikmalarini rivojlantirish imkoniyatlari o‘rganilgan. Tadqiqotda zamonaviy o‘qitish metodlari, jumladan, raqamli laboratoriya asboblari, kompyuter modellashtirish, interaktiv simulyatsiyalar va muammoli ta’lim usullari qo‘llanildi. Eksperimental natijalar shuni ko‘rsatdiki, zamonaviy texnologiyalar va yondashuvlar yordamida o‘quvchilar aniq natijalarga erishishi, eksperimentlarni tahlil qilish ko‘nikmalarini rivojlantirishi va o‘z bilimlarini mustahkamlashi mumkin. Shuningdek, maqolada laboratoriya ishlarining samaradorligini oshirish yo‘llari ham tahlil qilingan.

Mazkur tezisda xalqaro audit standartlari (XAS) asosida bank faoliyatini audit qilishning nazariy va amaliy jihatlari keng yoritilgan. Hozirgi globallashuv sharoitida banklarning moliyaviy hisobotlari bo‘yicha auditorlik xulosasining ishonchliligi va xalqaro talablarga muvofiqligi moliyaviy barqarorlikni ta’minlashda muhim omil hisoblanadi. Shu nuqtai nazardan, tezisda XASning asosiy tamoyillari — auditorning mustaqilligi va xolisligi, kasbiy shubha bilan yondashish, oqilona ishonch darajasini shakllantirish, auditni to‘g‘ri rejalashtirish va risklarni baholash, hujjatli dalillarga asoslangan audit xulosasini tayyorlash kabi muhim jihatlar atroflicha tahlil qilinadi. Bank faoliyatini XAS asosida audit qilishda uchraydigan dolzarb muammolar, ularni bartaraf etish yo‘llari, hamda xalqaro standartlarning milliy amaliyotga moslashuvi bilan bog‘liq tavsiyalar berilgan. Shuningdek, tezisda bank auditi jarayonining bosqichlari bosqichma-bosqich yoritilib, har bir bosqichda XAS talablari qanday qo‘llanishi lozimligi izohlanadi. Tadqiqot natijalari banklar faoliyatining shaffofligi, ishonchliligi va samaradorligini oshirishda xalqaro standartlarga asoslangan audit jarayonining o‘rni va ahamiyatini ochib beradi.

Ushbu maqolada korxonalar faoliyatida ichki moliyaviy nazorat usullari va nazorat qilish mexanizmlarini takomillashtirish masalalari tahlil qilinadi. Ichki moliyaviy nazorat tizimi korxonaning moliyaviy barqarorligi va samaradorligini oshirishda muhim ahamiyatga ega bo‘lib, uning to‘g‘ri tashkil etilishi korrupsion xavflarni kamaytirish va moliyaviy intizomni mustahkamlashga xizmat qiladi.

Barqaror rivojlanish va loyiha boshqaruvining integratsiyasi. Barqaror rivojlanish maqsadlariga erishishda loyiha boshqaruvining integratsiyasi juda muhimdir. Loyiha boshqaruvchilari, ekologik, iqtisodiy va ijtimoiy jihatlarni birgalikda boshqarish orqali loyiha natijalarining barqarorligini ta'minlashlari kerak. Bu jarayonlarni samarali boshqarish uchun, loyiha boshqaruvchilari ko'plab ilg'or yondashuvlar va texnologiyalardan foydalanishlari mumkin. Masalan, barqaror loyiha boshqaruvi uchun yangi texnologiyalar va raqamli vositalar yordamida ekologik va iqtisodiy natijalarni aniq o'lchash mumkin. Bu texnologiyalar orqali loyiha boshqaruvchilari yanada samarali qarorlar qabul qilishlari mumkin. Loyiha boshqaruvchilari uchun barqaror rivojlanish maqsadlariga erishishdagi chaqiriqlar. Barqaror rivojlanish maqsadlariga erishishda loyiha boshqaruvchilari turli chaqiriqlarga duch kelishadi. Eng katta chaqiriqlardan biri — resurslarning cheklanganligi va global o'zgarishlarga tezkor javob berishdir.

В условиях модернизации общего образования особое внимание уделяется процессу развития личности, востребованной современным обществом. Роль школьного образования в этом процессе заключается в социализации подрастающего поколения, направленной на «формирование активной личности, которая, овладев нормами культуры и социальными ролями способна влиять на социокультурную среду». Важными задачами современного образования становятся не только формирование системных знаний, учебных умений и навыков, но и развитие коммуникативных умений и умений осуществлять самоуправление учебно-познавательной деятельностью.

MICE turizmi so’nggi yillarda butun dunyo bo'ylab sezilarli o'zgarishlarga uchradi. Ushbu turizm turi, avvalambor, biznes va professional tadbirlarni tashkil etish uchun muhim platforma bo'lib, jahon iqtisodiyoti va texnologik rivojlanishning ta'siri ostida rivojlanmoqda. Ushbu maqolada MICE turizmining so'nggi yillarda o'zgarishlari va yangi trendlar tahlil qilinadi. Pandemiya davridan keyingi tiklanish jarayoni, raqamli va gibrid tadbirlar formatsiz, ekologik barqarorlik, shuningdek, mintaqaviy farqlar va preferensiyalarni inobatga olgan holda MICE bozorining evolyutsiyasi haqida so'z yuritiladi. Shuningdek, bu turizm sohasi uchun yangi imkoniyatlar va tajribalar, shu jumladan, innovatsion texnologiyalar, masofaviy ish va xususiy tadbirlar, mijozlarga yo'naltirilgan xizmatlar va yangi biznes strategiyalari tahlil qilinadi.