101
INTERNET TEXNALOGIYALARINING ZAMONAVIY RIVOJLANISHI
Qodirov Farrux Ergash o’g’li
Shahrisabz davlat pedagogika instituti “Matematika va ta’limda axborot texnologiyasi
kafedrasi mudiri, Ilmiy rahbar
Boytemirova Dilso’z Tolib qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instituti matematika va Informatika yo'nalishi
1-23 guruh talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15117473
Annotatsiya.
Ushbu maqola internet texnologiyalarining zamonaviy rivojlanishini
ko'rib chiqadi va turli sohalardagi ta'siri haqida ma'lumot beradi. Maqolada 5G
texnologiyasining yuqori tezlikdagi internet rivojlanishini boshlashda o'ynayotgan roli, bulutli
yuk, Internet of Things (IoT), sun'iy intellekt (AI) va mashina o'rnatish texnologiyalarining
rivojlanish, kibershaxsiyatsizlik va internetga oid muammolarga yordam berishi mumkin.
Ijtimoiy tarmoqlar va onlayn platformalarning keng tarqalishi, virtual (VR) vailgan haqiqat
haqiqat (AR) texnologiyasining internetda o'z o'rnini topishi haqida ham so'z yuritiladi.
Maqola internetning rivojlanishining rivojlanishi va uning ijtimoiy, iqtisodiy va texnologik
o'zgarishlar haqida fikr bildiradi. Yangi texnologiya innovatsion yechimlarni katta muammoga
ega bo'lsa-da, muammo va ma'lumotlarni himoya qilish masalalari.
Kalit so’zlar:
Internet texnologiyalari, 5G, bulutli haqiqat, Internet of Things (IoT),
sun'iy intellekt, mashina o'qitish, kibershaxsiyatsizlik, internet sog'liqni saqlash, ijtimoiy
tarmoqlar, virtual (VR), ishga tushirilgan haqiqat (AR), raqamli transformatsiya, onlayn
platformalar, internetning kelajagi, tarmoq innovatsiyalari.
Kirish.
Zamonaviy internet texnologiyalari hayotimizning barcha jabhalariga ta'sir
ko'rsatib, global aloqa va axborot almashinuvi jarayonlarini tubdan o'zgartirdi. Internetning
ijtimoiy tarmoqning yuklanishiga, balki yangilanishiga ham olib keldi. Bugungi kunda 5G,
bulutli qo'shimcha, Internet of Things (IoT), sun'iy intellekt (AI) kabi texnologiyalar kundalik
hayotda faol'llanilmoqda. Shu bilan birga, muammolarni himoya qilish masalalari,
ma'lumotlarni himoya qilish va internetda xavflarga qarshi kurashish kabi muammolar ham
bo'lib qolmoqda. Ushbu internet texnologiyalarining zamonaviy rivojlanishi, maqola jamiyat
va iqtisodiyotga ta'siri, yuqori darajadagi tendentsiyalari haqida.Internet texnologiyalarining
zamonaviy rivojlanishi juda tez va dinamik tarzda davom etmoqda. Yangi texnologiyalar,
masalan, 5G tarmoqlari, bulutli yuk, Internet of Things (IoT) va sun'iy intellekt (AI) bizning
kundalik hayotimizni o'zgartirmoqda, balki iqtisodiy va ijtimoiy jarayonlarga ham ta'sir
ko'rsatmoqda. Bu texnologiyalar global miqyosda yangi topib, samaradorlikni yaratish va turli
sohalarda yangi narsalarni yaratishga yordam beradi. Shu bilan birga, internet resurslari va
ma'lumotlarni himoya qilish masalalari muhim biznes ega bo’ladi.
5G vaqtni ishga tushirish orqali internet aloqalarining tezligini oshirish, bu esa yuqori
tezlikda ma'lumotlarni uzatish va ulardan real rejimda tezlikni oshirish. Bulutli vaqt, esa
foydalanuvchilarga ma'lumotlarni saqlash va ularga yordam beradi. Internet of Things (IoT)
uskuna va jihozni o'zaro bog'lash orqali yangi interaktiv tizimlarni o’z ichiga oladi. Sun'iy
intellekt (AI) va mashina o'qitish esa ma'lumotlardan yanada samarali va samarali qarorlar
qabul qilishda muhim rol o'ynaydi. Bu texnologiyaning rivojlanishi ijtimoiy, iqtisodiy va
sohalarda katta o'zgarishlarni keltirib chiqaradi. Internet tarmogʻi orqali internet va shaxsiy
maʼlumotlarni himoya qilish ishlari olib bormoqda. Ushbu kompaniya biz zamonaviy internet
102
texnologiyalarining rivojlanishi, jamiyat va iqtisodiyotga ta'siri, buning uchun zarur bo'lgan
vaziyat-xatarlar haqida tahlil qilamiz.
1.
5G va Yuqori Tezlikdagi Internet
5G (beshinchi avlod) mobil tarmog'i internetning
yangi davrini boshladi. Ush texnologiya yuqori tezlik, past kechikish (latency) va ulanishning
yuqori darajasini ta'minlash. 5G internet ishlab chiqarish 4Gga nisbatan ancha yuqori bo'lib,
videolarni yuqori sifatda ko'rish, onlayn o'yinlar o'ynash va boshqa yuqori hajmdagi
ma'lumotlarni yetkazib berishni taqdim etayapti.5G (fifth avlod) mobil aloqa keyingi avlod
bo'lib, u 4G texnologiyasiga nisbatan tezlik, kechikish va tarmoqni boshqarishni yuqori
darajada, yaxshilaydi. 5G texnologiyasining internet aloqalari va tarmoqlariga bo'lgan talabni
oziqlantirish bilan birga, yangi mahsulot va ko'plab sohalarda inqilobiy o'zgarishlarni ishlab
chiqaradi. 5G, aslida, yuqori tezlikdagi internet, balki katta hajmdagi qurilmalarni bir dastur
o'zida qo'llab-quvvatlashni taqdim etadi. Bu texnologiyalar Internet of Things (IoT), sun'iy
intellekt (AI), va boshqa ilg'or texnologiyalarning rivojlanishiga ham turtki beradi. 5G
texnologiyasining asosiy xususiyatlari: 1. “Yuqori Tezlik” 5G tarmog'i 4G tarmog'iga ancha
yuqori tezlikda internet aloqasini taqdim etadi. 5G tizimi 1 Gbps (Gigabit per second) tezlikka
erishishi mumkin. 5G tarmog'idan o'rnatilgan yoki hatto4K video oqimlarini hatto 8K video
sifatini ta'minlashga ega bo'ladi. Bu, ayniqsa, videokonferensiyalar va o'yinlar kabi yuqori
sifatli xizmatlar uchun juda sog'lom.
Yuqori Tezlikdagi Internet (High-Speed Internet) Yuqori tezlikdagi internet, moslama,
ma'lumotlarni uzatish va olishda yuqori tezlikni ta'minlaydigan tarmoq texnologiyasini
ifodalaydi. Ushbu texnologiya internetga ulanishni tezlashtirib, foydalanuvchilarga ko'plab
yuqori talabli foydalanishdan samarali yordam beradi. Yuqori tezlikdagi internet, yuqori
tezlikdagi foydalanuvchining ma'lumot yuk tashish, balki interaktiv va ko'plab yuk tashish va
sifatli mahsulotni ta'minlash. “Yuqori tezlikdagi internet texnologiyalari”, “Fiber-optik
internet”. Fiber-optik internet yuqori tezlikdagi internetning eng samarali va keng
texnologiyalaridan biridir. Bu tarmoq ma'lumotlar optik tolalar orqali uzatadi va 1 Gb yoki
undan yuqori tezliklarda ishlashni yetkazib beradi. Fiber-optik internet juda tez va xavfsiz
bo'lib, katta hajmdagi ma'lumotlarni uzatish uchun juda mos keladi. Bu texnologiya videolari,
onlayn o'yinlar, virtual haqiqat (VR), va boshqa yuqori talabli foydalanish uchun ideal.
2.
Bulutli Hisoblash (Cloud Computing)
Bulutli Hisoblash (Cloud Computing) — bu
internet orqali serverlar, saqlash jihozi, bazalar, ilovalar va boshqa vositalarni taqdim etish,
samaralilar bu resurslarga internet orqali kirishadi va ularni onlayn tarzda ishlab
chiqarishadi. Bulutli 21-asrning eng muhim innovatsiyalaridan biri bo'lib, u
foydalanuvchilarga muhim innovatsiyalar ma'lumotlarini va ilovalarini serverlarda saqlash va
ularni himoya qilish vositalari. Bu, o'z kuchi, ko'plab sohalarda biznesni yanada samarali va
iqtisodiy yordam beradi. Bulutli Hisoblashning asosiy Tushunchalari:”Bulutli hisoblash (Cloud
Computing)”/ Bulutli hisobning asosiy maqsad resurslarini foydalanuvchiga onlayn tarzda
taqdim etishdir. Bunda serverlar, serverlar, tarmoq infrastruktura va ilovalar bulutli
provayderlar tomonidan taqdim etilgan va foydalanuvchi bularni o'zining kompyuteri yoki
mobil qurilmasidan tezkor, tezkor joydan va vaqtda yuborishi mumkin
Bulutli haqida (Cloud Computing) texnologiya ilmiy va texnologik jarayon bir qancha
yutuqlardan o'tgan. Uning asosiy prinsiplari va kontseptsiyalari kasalliklari 1960-yillarda
bo'lgan bo'lsa-da, u haqiqatan ham keng tarqalgan va jahon bo'ylab haqiqiy xizmatga erishish
uchun 2000-yillar o'rtalariga kelib rivojlandi. Bulutli Hisoblash Tarixi 1919-yillar - asosiy
103
kontseptsiya Bulutli hisoblash 60-yillarning asosiylari 1960-yillarda, kompyuter olimi va
tadqiqotyillarida “John McCarthy” ilgari surilgan. U kompyuter resurslarining umumiy tarmoq
orqali yetkazib berishning foydali bo'lishi uchun ta'kidlagan. McCarthy, o'zining "kompyuter
resurslari bo'yicha onlayn foydalanish" g'oyasini oldindan surgan va uni "kompyuter
xizmatlarini so'rovga ko'ra taqdim etish" deb atagan.
“Bulutli Hisoblash Texnologiyasi va Uning Biznesga Ta'siri” “Google Drive”, “Dropbox”,
yoki “Amazon Web Services (AWS)” kabi bulutli platformalar, hozirda dunyoning turli
burchaklarida keng qo'llanilayotgan texnologiyalar bo'lib, foydalanuvchilarga ma'lumotlarni
masofadan turib saqlash, odamlarga kirish va boshqalar. Bu platformalar bulutlining foydali
xizmatlari bo'lib, o'z ish jarayonlarini samarali boshqarish va IT infratuzilmasini yaxshilash
imkonini beradi. Bulutli Hisoblashning Afzalliklari Bulutliz yuk (cloud computing)
kompaniyalarga o ma'lumotlarini va ta'minotlarini himoya qilish uchun serverlar bilan
bog'lanish o'rniga, internet orqali masofaviy bulutli xizmatlarini yo'naltirish. Bu
texnologiyaning bir nechta mavjud mavjud: - “Tezkor kirish”: samaralilar o'z ma'lumotlariga
tez vaqt ichida kirishga ega bo'ladi. Bu esa ish joyini, chunki u tugmalar yoki yangilanishlar tez
amalga oshirish mumkin.
3.
Internet of Things (IoT): Qurilmalar o'rtasida Yangi Aloqa
“Internet of Things (IoT)”— bu turli xil jihozlar va tizimlarning internet orqali o'zaro
bog'lanishiga imkon beruvchi texnologiya. IoT vositalar yordamida ma'lumotlar yig'ish, ishlab
chiqarish va tahlil qilish jarayonida mavjud bo'lib, bu hayotdan tortib, murakkab sanoat
tizimlarigacha bo'lgan barcha sohalarda inqilobiy o'zgarishlar ishlab chiqarish. marta IoT
texnologiyaning turli sohalarda qanday ishlab chiqarish va undan qanday
foydalanilayotganini ko'rib chiqamiz. ### 1. “Aqlli Uy Tizimlari (Smart Home Systems)”,
“Aqlli uy tizimlari”— bu IoT hayotidan turib ishlovchi, uyda yashovchilarni osonlashtirish
uchun mo'ljallangan qurilmalar va tizimlar yig'indisidir. Ushbu tizimlar yordamida masofali
jihozlar uylaridagi jihozlarga oddiy nazorat qilish va boshqarishga ega bo'shadi. Masalan: -
“Aqlli boshqaruv tizimlari”: Uy foydalanishni masofadan boshqarish va energiyani taqdim
etadi. o'zgartirishni telefon orqali yoki o'chirishni tozalashga ega bo'ladi.
4.
Sun'iy Intellekt (AI) va Mashina O'qitish: Qarorlar Qabul Qilishdagi Inqilob
Qarorlar Qabul Qilishdagi Inqilob” Sun'iy intellekt (AI) va mashina o'qitish (Machine
Learning - ML) texnologiyalari hozirgi kunda har xil sohalarda inqilobiy o'zgarishlarni keltirib
chiqaradi. Uch texnologiya qarorlarini qabul qilishni avtomatlashtirish, samaradorlikni
boshqarish va bizning hayotimizni yanada osonlashtirishda katta rol o'ynaydi. Sun'iy intellekt
va mashina o'qitish tizimlari, inson intellekti va analitik omillarini taqlid qilish orqali
ma'lumotlarni tez va samarali tahlil qilishga imkon beradi. AI va ML texnologiyaining
qarorlari qabul qilish jarayonidagi o'rni va ta'sirini ko'rib chiqamiz. Sun'iy Intellekt va
Mashina O'qitish: asosiy Tamoyillar - Sun'iy Intellekt (AI) — bu kompyuter tizimlarining
insonning aqliy mehnatlarini taqlid qilishdir. AI tizimlari o'z-o'zini o'rganish, qarorlar qabul
qilish, rivojlantirish hal qilish va tashkilot muhitga moslashish kabi inson aqliy faoliyatini
amalga oshiradi.
5.
Internet Resurslarini Himoya Qilish
Zamonaviy dunyoda internet texnologiyalarining
tez rivojlanishi bilan birga, internet resurslarini himoya qilish ham muhim ahamiyat kasb
etadi. Har kuni millionlab orqali internetdan ish, banki paydo bo'lmoqda, ta'minot va shaxsiy
aloqa kabi savdo vositalari uchun foydalanilmoqda. Shu bilan birga, internetda kun-xatarlar
104
ham ko'paymoqda. Kiberxavfsizlikni ta'minlash, ma'lumotlarni himoya qilish va nazoratni
himoyalash bugungi kunda har bir tashkilot va shaxsiy uchun zarur vazifalarga Bugungi
kunda internet orqali amalga oshirishgan turli ishlab chiqarish, masalan, bank ishlab
chiqarish, onlayn xaridlar, Internet resurslarini ta'minlash, davlatdan yuk tashish kabi
jarayonlar internet resurslarini ta'minlashni ta'minlashni talab qiladi. Internetning shaxsiy
foydalanuvchilariga, balki global miqyosda faoliyat yuritayotgan kompaniyalarga ham.
Kompaniyalar uchun ma'lumotlarni himoya qilish, ma'lumotlar va xizmatlarning shaxsiy
ma'lumotlarini saqlash, xavfsiz ish muhitini yor. Kiberxavfsizlikni ta'minlash uchun yordam
ko'rsatish kerak:
Statuslik Siyosatini Amalga Oshirish
Zarur Dasturlarni Yangilash
Ma'lumotlarni Shifrlash
Avtorizatsiya va autentifikatsiya
Samaralilarni Ta'limlash
Tarmoqni Himoyalash
Tizimni Doimiy Monitoring qilish
Zarur Dasturlarni Yangilash
Zaxira Nusxalarini Yaratish
Xulosa
Zamonaviy internet texnologiyalarining tezlanmoqda va global tarmoqlarning
kengayishi hayotining barcha sohalariga ta'sir ko'rsatadi. Bu texnologiyani qo'llash, iqtisodiy
va ijtimoiy jarayonlarni samarali boshqarish imkonini beradi. Yangi texnologiyalar, masalan,
5G, bulutli texnologiyalar, IoT (Internet of Things) va sun'iy intellekt kabi sohalarda inqilobiy
o'zgarishlar yaratmoqda. IUsh texnologiya iqtisodiyotda, iqtisodiyotda, ta'limda, sanoatda va
boshqa ko'plab sohalarda yangi yaratmoqda. hosil, bu av bilan birga, kiberxfsizlik va internet
resurslarini himoya qilish mumkin.
Internet orqali amalga oshirilayotgan har bir operatsiya — banki, onlaynlar,
ma'lumotlar xaridi — xaridni ta'minlashni talab qiladi. Kiberhumlar, zararli dasturlar,
phishing va boshqa xavf-xatarlar tizimlar va ma'lumotlarning xavfsizligini ta'minlashda
davom etmoqda. Buning uchun, zamonaviy texnologiyalardan foydalaniladigan holda internet
resurslarini himoya qilish har bir tashkilot va shaxs uchun.
1.
Shifrlash, autentifikatsiya va avtorizatsiyakab
2.
Zarur dasturlarni yangilash v
3.
samaralilarni ta'limlash va ularga
4.
Zaxira nusxalarini olish vatarmoqni himoyalash texnolog
Shu bilan birga, sun'iy intellekt, mashina o'qitish, va IoT kabi texnologiya qarorlar qabul
qilishda inqilobiy o'zgarishlarni chiqarmoqda. AI tizimlari katta ma'lumotlarni tahlil qilishda
va samarali qarorlar qabul qilishda inson intellektini taqlid qilish imkonini beradi. Bu esa
biznes va ijtimoiy jarayonlarni yanada samarali boshqargan.Kiberxavfsizlik va internet
resurslarini himoya qilish, ayniqsa, iqtisodiy va ijtimoiy jarayonlar, shaxsiy ma'lumotlar
xavfsizligini ta'minlashda rol o'ynaydi. Internet texnologiyalarining rivojlanishi bilan, biz
xavfsiz, samarali va ishonchli dunyoni ko'proq ko'proq mas'uliyatni o'z ichiga oladi.
105
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Кодиров, Ф. Э., and О. Д. Дониёров. "ЭФФЕКТИВНЫЕ МОДЕЛИ РАЗВИТИЯ
МЕДИЦИНСКОГО ОБСЛУЖИВАНИЯ НАСЕЛЕНИЯ КАШАКАДЬИНСКОЙ ОБЛАСТИ."
Символ науки 7-2 (2022): 15-17.
2.
Zoxidov, J. B., F. E. Qodirov, and I. J. Bozorova. "QUARTUS II PROJECT CONCEPT AND ITS
OPPORTUNITIES AND PROBLEMS." АКТУАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ ТЕХНИЧЕСКОГО И
ТЕХНОЛОГИЧЕСКОГО ОБЕСПЕЧЕНИЯ ИННОВАЦИОННОГО РАЗВИТИЯ. 2019.
3.
Uzakov, Gulom, et al. "Simulation of a tubular pyrolysis reactor using comsol
multiphysics software." International Scientific and Practical Conference Digital and
Information Technologies in Economics and Management. Cham: Springer Nature
Switzerland, 2023.
2.
Қодиров, Ф. "ҲУДУДЛАРДА ТИББИЙ ХИЗМАТЛАРНИ ДАСТУРИЙ ПАКЕТЛАР
ЁРДАМИДА ЭЛЕКТРОН ТИББИЙ БАЗАСИНИ ЯРАТИШ." O’zbekiston Respublikasi Oliy Va
o’rta Maxsus ta’lim Vazirligi Namangan Muhandislik-Qurilish Instituti (2022).
3.
Qodirov, F. E., O. D. Doniyorov, and H. Shokirov Sh. "Basic concepts of information
security in information systems. Wide threats and their consequences." концепции
устойчивого развития науки в современных условиях (2021): 153-155.
4.
Bozorova, Irina Jumanazarovna, and Dilfuzaxon Mamasharipovna Karayeva. "Modern
programming technologies and their role." интеллектуальный капитал xxi века. 2020.
5.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "Hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishda har bir
hududning о ‘ziga xos xususiyatlari." Scientific Journal of Actuarial Finance and Accounting
4.09 (2024): 178-183.
6.
Qodirov, Farrux, and Muxlisa Mavlonova. "O’ZBEKISTONDA ZIYORATGOH VA
QADAMJOLAR, TURIZM XIZMATLARINI JADAL RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI." YANGI O
‘ZBEKISTONDA MILLIY TURIZM ISTIQBOLLARI 1.01 (2024).
7.
Qodirov, F., N. Sirojev, and S. Negmatova. "FEATURES OF THE ANDROID STUDIO
SOFTWARE PACKAGE." Академические исследования в современной науке 2.17 (2023):
130-146.
8.
Қодиров, Ф. Э., et al. "ДЛЯ ПРОВЕРКИ МОДЕЛЕЙ АДЕКВАТНОСТИ,
ЧУВСТВИТЕЛЬНОСТЬ И СОПРОТИВЛЕНИЯ." ИНТЕГРАЦИЯ НАУКИ, ОБЩЕСТВА,
ПРОИЗВОДСТВА И ПРОМЫШЛЕННОСТИ. 2019.11. Qodirov, F. E., D. A. Akbarova, and S. H.
Shokirov. "SOFTWARE FOR WORKING WITH COMPUTER GRAPHICS AND THEIR TASKS.
APPLICATION OF DIGITAL IMAGE PROCESSING FIELDS." (2021): 57-58.
9.
Jumanazarovna, Bozorova Irina, and Кodirov Farruh Ergash O'G'Li. "Principle of
electrocardiographic work and its role in modern medicine." Вопросы науки и образования
15 (99) (2020): 31-36.
10.
Kodirov, F. E., and J. E. Nematov. "BASIC TECHNOLOGY AND SERVICE
MANAGEMENTMULTISERVICE NETWORKS." Инновации в технологиях и образовании: сб.
ст. участников XII Между (2019): 214.
11.
Қодиров, Ф. Э., and Ж. Э. Нематов. "РАЗВИТИЕ ЛОКАЛЬНОЙ СЕТИ НА ОСНОВЕ
ТЕХНОЛОГИИ GPON." Инновации в технологиях и образовании: сб. ст. участников XII
Между (2019): 288.
106
12.
Кодиров, Ф. Э., and М. У. Маматмурадова. "РАЗРАБОТКА ЦИФРОВОЙ ПРОГРАММЫ
ШИФРОВАНИЯ И ВНЕДРЕНИЕ В ПРАКТИКУ." Инновации в технологиях и образовании:
сб. ст. участников XII Между (2019): 275.
13.
Абдирасулов, Ж. У., and Ф. Э. Кодиров. "ЭФФЕКТИВНОСТЬ ANGULAR JS ДЛЯ
СОЗДАНИЯ
ДИНАМИЧЕСКИХ
ВЕБ-САЙТОВ
И
ОПТИМИЗАЦИИ
ИХ
ПРОИЗВОДИТЕЛЬНОСТИ." Инновации в технологиях и образовании: сб. ст. участников
XII Между (2019): 228.
14.
Qodirov, F. E., J. B. Zohidov, and H. I. Karamatova. "ADVANTAGES OF PROGRAMMING
LANGUAGES JAVASCRIPT, JAVA AND PYTHON." МОДЕЛИРОВАНИЕ И АНАЛИЗ СЛОЖНЫХ
ТЕХНИЧЕСКИХ И ТЕХНОЛОГИЧЕСКИХ СИСТЕМ. 2019.
15.
Qodirov, F. E., J. U. Abdirasulov, and J. E. Nematov. "FORMING GOVERNMENT AGENCY
WEBSITES WITH WORDPRESS CONTENT MANAGEMENT SYSTEM." Инновации в
технологиях и образовании: сб. ст. участников XII Между (2019): 219.
16.
Турдиев, У. К., and Ф. Э. Кодиров. "Задача Коши Для Одномерной Системы
Уравнений Типа Бюргерса Возникающей В Двухскоростной Гидродинамике."
Инновации в технологиях и образовании: сб. ст. участников XI Между (2018): 349.
17.
Qodirov, F. E. "Methodological aspects and importance of development of medical
services through econometric modeling and forecasting options." academy. uz/index. php/yo.
