22
JINOYAT PROTSESSI ISHTIROKCHILARI XAVFSIZIGINI SUD PRPTSESSIDA
TA’MINLASHNING O‘ZIGA XOS JIHATLARI
Sh.X.Mamataliyeva
Toshkent davlat yuridik universiteti Jinoyat-protsessual
huquqi kafedrasi o‘qituvchisi Toshkent, O‘zbekiston Respublikasi
Telefon raqam: +99 890 985 89 80
https://doi.org/10.5281/zenodo.15131845
Annotatsiya:
Ushbu tezisda xavfsizlik tushunchasi, xususan, jinoyat protsessining sud
bosqichida xavfsizlik tushunchasi haqida gap boradi. Shuningdek, “xavfsizlik” tushunchasi
to‘g‘risida olimlar fikri o‘rganilib, ilmiy munozaraga kirishiladi.
Kalit so‘zlar
: xavfsizlik, jinoyat protsessida xavfsizlik, jinoyat protsessi ishtirokchilari
xavfsizligi, himoya qilish, davlat himoyasi, himoya shakllari.
SPECİFİC ASPECTS OF ENSURİNG THE SAFETY OF PARTİCİPANTS İN
CRİMİNAL PROCEEDİNGS DURİNG THE COURT PROCESS
Sh.Kh.Mamatalieva
Lecturer of the Department of Criminal Procedural Law of
Tashkent State University of Law, Tashkent, Republic of Uzbekistan
Phone number: +99 890 985 89 80
Annotation
: In this thesis, will focus on the concept of security, in particular the concept
of security at the judicial stage of criminal proceedings. The opinion of scientists on the
concept of “security” is also being studied and a scientific discussion is being held.
Key words
: security, security in criminal proceedings, security of participants in
criminal proceedings, protection, state protection, forms of protection.
ОСОБЕННОСТИ ОБЕСПЕЧЕНИЯ БЕЗОПАСНОСТИ УЧАСТНИКОВ
УГОЛОВНОГО ПРОЦЕССА В ХОДЕ СУДЕБНОГО РАЗБИРАТЕЛЬСТВА
Ш.Х. Маматалиева
Преподаватель кафедры уголовного и процессуального права
Ташкентского государственного юридического университета
Ташкент, Республика Узбекистан
Тел.номер: +99 890 985 89 80
Аннотация
: В данном тезисе речь пойдет о понятии безопасности, в частности о
понятии безопасности на судебной стадии уголовного судопроизводства. Также
изучается мнение ученых о понятии “безопасность” и проводится научная дискуссия.
Ключевые слова
: безопасность, безопасность в уголовном процессе,
безопасность участников уголовного процесса, защита, государственная защита,
формы защиты.
Jinoyat protsessi ishtirokchilari xavfsizligi barcha bosqichda, jumladan sud bosqichida
ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Sudning sud muhokamasini tayyorlash va sud majlisini o‘tkazishdagi roli asosiy bo‘lib,
barcha jinoyat-protsessual kodeksidagi ko‘rsatmalarini bajarish uchun tegishli shart-
sharoitlarni yaratish, jinoyat protsessining tamoyillarini amalga oshirish va sud taraflarini
jinoyat ishi bo‘yicha dalillarga asoslangan faoliyatda teng huquqlilik bilan ta’minlashda
23
bevosita bog‘liqdir. Bundan tashqari, xavfsizlikni ta’minlash, agar buning uchun asoslar va
shartlar mavjud bo‘lsa, nafaqat ish bo‘yicha adolatli yakuniy qaror chiqarish uchun dalillarni
o‘rganishga ta’sir qiladi, balki jarayon ishtirokchilarining hayot, sog‘liq va boshqa imtiyozlarni
himoya qilish huquqini amalga oshirishning jiddiy kafolati hisoblanadi
1
.
Jinoyat ishi bo‘yicha sud majlisidagi xavfsizlik o‘ziga xos xususiyatlarga ega, bu
sudlanuvchining aybdorligi (aybsizligi) va jinoiy jazo tayinlash (undan ozod qilish) masalasini
hal qilishda sudning alohida roli bilan bog‘liq. Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Adliya
vazirligida 2018-yil 15-martda 2981-son bilan ro‘txatga olingan O‘zbekiston Respublikasi Oliy
sudi va Ichki ishlar vazirligining 2018-yil 23-fevraldagi 11-87-20-son qaroriga ilova tarzida
“Sud binolari, sud protsesslari va ularning xavfsizligini ta’minlash tartibi to‘g‘risidagi
yo‘riqnomaning 5.1-bandida sud protsessi ishtirokchilari, ularning oila a’zolari va yaqin
qarindoshlarining hayoti, salomatligi, sha’ni qadr-qimmati va mol-mulki muhofaza qilinishini
ta’minlovchi barcha zarur choralarni ko‘rish to‘g‘risidagi sudning yozma topshirig‘i asosida
ichki ishlar organlari tomonidan ularning xavfsizligi ta’minlanishi belgilangan.
Sud jarayonida quyidagi jinoyat-protsessual xavfsizlik choralarini qo‘llash imkoniyatini
beradi:
- yopiq sud majlisi (JPK 19-modda);
- jinoyat protsessi ishtirokchilarining iltimosnomasiga ko‘ra audio-va videoyozuvdan
hamda videokonferensaloqa rejimida o‘tkazilishi mumkin (JPK 19-modda);
- sud majlisiga chaqirilishi lozim bo‘lgan shaxslar ro‘yxatida ularning taxalluslari
ko‘rsatilishi (JPK 380-modda);
- jinoyat ishi jinoyat sodir etilgan joydan, boshqa joyda sud muhokamasini ko‘rish
xavfsizlik choralarining bir turi sifatida ko‘rish mumkin (JPK 48-bob);
- gumonlanuvchi, ayblanuvchi, sudlanuvchi, jabrlanuvchiga, guvohga, xuddi shuningdek
ularning qarindoshlari va yaqinlari telefonlar va boshqa telekommunikatsiya qurilmalari
orqali olib boriladigan so‘zlashuvlarni eshitib turish (JPK 170-modda);
- sud ularning shaxsiga oid maʼlumotlarni oshkor qilmasdan, tanib olinuvchining tanib
oluvchini koʻrib turishi istisno etiladigan sharoitda so‘roq qilish (JPK 127-modda).
Biroq, yuqorida keltirilgan xavfsizlik choralari, himoya choralarini bir debocha
hisoblanadi, agar ular kompleks tarzda qo‘llanilmasa, barcha amalga oshirilgan protsessual
harakatlar behudaga ketishi mumkin.
O‘zbekiston Respublikasining jinoyat-protsessual kodeksining 19-moddasi, sud
bosqichlarida to‘g‘ridan-to‘g‘ri qo‘llanilishi mumkin:
1) jinoyat ishini yopiq sud majlisida ko‘rib chiqish;
2) sud majlisida videokonferensaloqa vositasini qo‘llsh.
Bizning jinoyat protsessi ishtirokchilarining xavfsizligini ta’minlash zarurligini ko‘plab
huquqiy hujjatlarda aniqlash mumkin. Ular orasida, yuqorida aytib o‘tganimizdek, O‘zbekiston
Respublikasining 14.01.2019-yildagi “Jabrlanuvchilarni, guvohlarni va jinoyat protsessining
boshqa ishtirokchilarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonuni alohida o‘rin tutadi. Sud
1
См.: Писаревский И.И. Обоснованность и мотивированность приговора -необходимые составляющие права на
судебную защиту в истолковании Конституционного Суда РФ и ЕСПЧ // Российский судья. 2020. N 9. С. 36–40;
Писаревский И.И. Внешнее выражение обоснованности приговора (сравнительно-исторический аспект) / И.И.
Писаревский // Вестник Томского государственного университета. Право. 2017. N 24. С. 59–66; Банников Г.Н.
Проблемы реализации права граждан на судебную защиту в Российской Федерации: Диссертация кандидата
юридических наук / Г.Н. Банников. Саратов, 2006. 230 с. идр.
24
jarayonida qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan xavfsizlik choralari tizimi faqat yuqorida keltirilgan
qonunning 6-moddasida ko‘rsatilgan narsalar bilan cheklanmaydi. O‘zbekiston
Respublikasining amaldagi jinoyat-protsessual kodeksining normalari sud tomonidan sud
bosqichlarida xavfsizlik choralarini qo‘llash, o‘zgartirish, uzaytirish yoki bekor qilish, shu
jumladan hukm mazmunini hal qilish zarurligini tartibga soladi. Protsess ishtirokchisining
xavfsizlik holati to‘g‘risidagi qaror sud tomonidan jinoyat ishi bo‘yicha ish yuritish tugatilgan
taqdirda ham muhokama qilinadi. Shunday qilib, xavfsizlikni ta’minlash bilan bog‘liq sud
faoliyati faqat yopiq sud majlisini yoki sud majlisida sud majlisida videokonferens aloqa
vositasini qo‘llsh, protsess ishtirokchilarini boshqa xavfsizligini choralari bilan ta’minlash
bilan cheklanmaydi.
Sud majlisida biz ko‘rib chiqayotgan xavfsizlik chorasi ikki bosqichni o‘z ichiga oladi:
1) himoyalangan shaxsning haqiqiy ma’lumotlarini oshkor qilmaslik
2) uni jarayonning boshqa ishtirokchilari tomonidan vizual kuzatuvni istisno qiladigan
sharoitlarda so‘roq qilish.
Bundan tashqari, sud majlisida sud videokonferensiya tizimlaridan foydalangan holda
himoyalangan guvohni so‘roq qilish shartlaridan foydalanish huquqiga ega. Biroq, uning
mazmuniga ko‘ra, biz ishonamizki, u xavfsizlik va imkonsizlikni ta’minlash zarur bo‘lganda
qo‘llanilishi mumkin, shuning uchun himoyalangan shaxsning sudda shaxsan ishtirok etishi.
Ko‘rinib turibdiki, shaxsiy ishtirok etishning mumkin emasligi uchun bunday shart sud
tomonidan haqiqiy moddiy-texnik, tashkiliy va hokazolar bo‘lmagan taqdirda, sud majlisida
protsess ishtirokchisining xavfsizligini ta’minlash imkoniyati bo‘lmagan taqdirda qo‘llanilishi
mumkin.
Sud tomonidan jinoyat ishini tugatish to‘g‘risida qaror qabul qilish ishning keyingi
harakatiga to‘sqinlik qiladigan holatlarni aniqlash bilan bog‘liq. Shu bilan birga, jinoyat ishi
ishtirokchilariga nisbatan allaqachon qo‘llanilgan, amalga oshirilgan xavfsizlik choralari
aniqlanishi kerak. Shu munosabat bilan qonun chiqaruvchi sudning protsessual qaror
chiqarish majburiyatini haqli ravishda belgilab qo‘ydi. Sud majlisida jinoyat ishi tugatilgan
taqdirda, himoyalangan shaxs jinoiy ishda ishtirok etishi, jinoiy odil sudlovga mumkin bo‘lgan
yoki istiqbolli yordam ko‘rsatishi bilan bog‘liq holda xavf ostida qolishi mumkin. Sud
tomonidan jinoyat ishini tugatish to‘g‘risida qaror qabul qilingan taqdirda, shu jumladan
davlat ayblovchisi ayblovni saqlab qolishdan bosh tortgan taqdirda, bunday protsessual qaror
uchun asoslar mavjud bo‘lsa, biz suddan keyingi jinoiy ta’sir o‘tkazish imkoniyatini istisno
qilmaymiz.
Jinoyat protsessida xavfsizlik chorasi sifatida yopiq sud majlisi
.
O‘zbekiston Respublikasi jinoyat protsessida sud muhokamasining oshkoraligi bir necha
o‘n yillar davomida muhim qoidalardan biri bo‘lib, fuqarolarning jinoyat ishini mohiyatan
ko‘rib chiqish va hal qilishda sudda ishtirok etish huquqini amalga oshirishda namoyon
bo‘ladi. Amaldagi jinoyat-protsessual qonunchiligida yopiq sud majlisi sud muhokamasining
umumiy shartlaridan biri hisoblanadi. Xususan, O‘zbekiston Respublikasining jinoyat-
protsessual kodeksida oshkoralik e’lon qilingan: 19-modda (jinoyat ishini sud tomonidan
ommaviy ko‘rib chiqish)
2
.
Sud tomonidan jinoyat ishi bo‘yicha sud muhokamasini yopiq formatda o‘tkazish
2
O`zbekiston Respublikasining jinoyat-protsessual kodeksi 19-modda
25
to‘g‘risida asoslar mavjud bo‘lgan taqdirda qaror qabul qilish xalqaro talablarga to‘liq mos
keladi. Shunday qilib, “adolatli sud jarayoni huquqi” degan qoida, “Inson huquqlari va asosiy
erkinliklarini himoya qilish to‘g‘risida”gi konvensiyada “Matbuot va jamoatchilik demokratik
jamiyatda axloq, jamoat tartibi yoki milliy xavfsizlik nuqtai nazaridan, shuningdek, voyaga
etmaganlarning manfaatlari talab qilganda, butun jarayon davomida yoki uning bir qismi
davomida sud majlislarida qatnashmasligi mumkin” degan qoidani o‘rnatdi.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 137-moddasida “Hamma sudlarda ishlar
ochiq ko‘riladi. Ishlarni yopiq majlisda tinglashga qonunda belgilangan hollardagina yo‘l
qo‘yiladi”
3
deb belgilangan.
Jinoyat protsessi ishtirokchilarining xavfsizligini ta’minlash sud organining odil sudlovni
ta’minlashdagi yakuniy qarorini chiqarish uchun zarur shartdir.
Xavfsizlik chorasi sifatida jinoyat protsessida videokonferensiya qo‘ng‘irog‘ni
qo‘llash
. O‘zbekiston Respublikasi jinoyat-protsessual kodeksida aniq belgilangan sud
tomonidan
amalga
oshirilishi
mumkin
bo‘lgan,
xavfsizlik
choralaridan
biri
videokonferensaloqa(VKS) dasturidan foydalanish tahlil etamiz. Ishonganimizdek,
fuqarolarning sud majlisida xavfsiz ishtirok etishini ta’minlash uchun ushbu vositalardan
tashqari, xavfsizlik choralari sifatida aniq ko‘rsatilmagan boshqa vositalarni ham ko‘rib
chiqish kerak. Ular orasida biz videokonferensaloqa (VKS) dasturidan foydalanish mumkin
deb hisoblaymiz.
Jinoyat protsessi ishtirokchilarining sud majlisida xavfsiz ishtirok etish jarayoni ushbu
jarayonga ta’sir qiluvchi ko‘plab omillardan biridir. Sud ishlarini huquqiy tartibga solish
ijtimoiy munosabatlarning rivojlanishi, xalqaro huquqning ta’siri, inson huquqlari bo‘yicha
Yevropa sudining qarorlari va boshqa shartlar tufayli doimiy ravishda takomillashtirilmoqda
4
.
VKS tizimi xavfsizlik chorasi sifatida qabul qilinmagan. Shu bilan birga, ushbu chora-tadbirlar
orasida VKS aloqasi to‘g‘ridan-to‘g‘ri xavfsizlik choralari tizimiga kiritilmagan, ammo bizning
fikrimizcha, bu jinoyat ishining ayrim ishtirokchilarining xavfsizligini ta’minlashga imkon
beradigan mustaqil xavfsiz chora sifatida ishlatilishi mumkin.
Jinoyat protsessida, xususan, sud majlisida videokonferensaloqa qo‘llanilishi amaldagi
jinoyat protsessual qonunchiligiga 2018-yil 18-apreldagi PQ qonun asosida kiritilgan. Bunday
tashqari 24.06.2017-yildagi Oliy sud plenumining “Fuqarolik, jinoyat va ma’muriy ishlarni
ko‘rishda sud majlislarini videokonferensaloqa rejimiga o‘tkazishning ayrim masalalari
to‘g‘risida” gi qarori qabul qilindi.
L.V.Brusnitsinning ta’kidlashicha, sud jarayonida videokonfrensaloqa vositalaridan
xavfsizlik chorasi sifatida foydalanish Avstriya, AQSh, Buyuk Britaniya, Fransiya, Belgiya,
Italiya va boshqa mamlakatlarda qo‘llaniladi
5
.
O‘zbekiston Respublikasi jinoyat-protsessual kodeksiga kiritilgan jinoyat ishida VKS
3
O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 137-moddasi.
https://lex.uz/uz/docs/-6445145#-6446095
4
Подробнее см., например: Переплеснина Е.М. Механизм реализации конституционных предписаний о
включении в правовую систему России общепризнанных принципов и норм международного права,
международных договоров Российской Федерации // Международное публичное и частное право. 2019. N 3. С.
38–42; Напалкова И.Г. Особенности имплементации решений Европейского суда в законодательство
Российской Федерации // Российский судья. 2019. N 8. С. 44–47; Морозов А.Н. Конституционное отражение
общепризнанных принципов и норм международного права // Журнал российского права. 2018. N 7. С. 33–45 и
др.
5
См.: Брусницын Л.В. Комментарий законодательства об обеспечении безопасности участников уголовного
судопроизводства (постатейный). М.: Юстицинформ, 2009. 304 с. // СПС Консультант Плюс.
26
qo‘llanilishini tartibga soluvchi o‘zgartish va qo‘shimchalarni tahlil qilish vaqt bo‘yicha
belgilangan.
1) Bir vaqtlar jinoyat protsessida video texnologiyalaridan foydalanish sud tomonidan
protsessual masalalarni tezkor hal qilish zarurati va jarayon ishtirokchisi, qoida tariqasida,
mahkum joylashgan joy va sud iltimosnoma yoki shikoyatni ko‘rib chiqadigan joy o‘rtasidagi
uzoq masofalar bilan bog‘liq edi. Shunday qilib, videokonferensiya aloqadan foydalanish
protsessual masalalarni hal qilish vaqtini sezilarli darajada qisqartirdi va mahkumni sud
o‘tkazish joyiga olib borish bilan bog‘liq sud xarajatlarini kamaytirdi.
Umuman olganda, sanab o‘tilganlar shuni ko‘rsatadiki, qonun chiqaruvchi O‘zbekiston
Respublikasi jinoyat protsessiga video texnologiyalari va sud faoliyatini texnologik qo‘llab-
quvvatlashning boshqa vositalarini joriy etib, sudlanuvchining sud majlisida ishtirok etish
huquqini bir tomondan amalga oshirishni ta’minlaydi, boshqa tomondan, guvohning sudda
ishtirok etish huquqini amalga oshiradi. Bundan tashqari, sudning protsess ishtirokchilari
bilan muloqotining bunday protsessual shakli jinoyat ishi bo‘yicha sud qarorini qabul
qilishning xavfsizligi va mustaqilligini ta’minlaydi.
Xalqaro huquqiy hujjatlar, xususan, jinoyat va hokimiyatni suiiste’mol qilish qurbonlari
uchun Odil sudlovning asosiy prinsiplari deklaratsiyasini amalga oshirishda jinoiy Adliya
tizimi xodimlari uchun qo‘llanma bunday aloqa orqali so‘roqlarni xavfsizlik chorasi sifatida
qo‘llashga qaratilgan (1990 yilda BMTning EcoSOS qarori bilan qabul qilingan)
6
. Ushbu
hujjatda politsiya xavfsizligi, himoyalangan shaxslarning (jinoyat qurbonlari, jabrlanuvchilar
yoki guvohlar) yashash joyini yoki ishini o‘zgartirish, shu jumladan ushbu shaxslarning so‘roq
qilingan videotasvirlaridan foydalanish kabi xavfsizlik choralarini qo‘llash tavsiya etiladi.
Jinoyat ishini ko‘rib chiqayotgan sud yurisdiksiyasi hududida yashovchi jabrlanuvchilar va
guvohlarga jinoyatchilikdan keyingi ta’sirni oldini olish uchun videokonferensaloqa
qo‘llanilishining maqbulligi boshqa olimlar tomonidan ham qo‘llab-quvvatlanadi
7
.
VKS yordamida so‘roq qilish, shuningdek, sudga ham, himoya va prokuratura
ishtirokchilariga ham sud majlisidagi dalillarni tekshirishni ta’minlaydi. Bunday holda, VKS
yordamida olingan himoyalangan shaxsning ko‘rsatmalari tomonlarning munozaralarida ham,
sud tomonidan ham maslahat xonasida hukm chiqarishda baholanishi mumkin.
“Inson huquqlari va asosiy erkinliklarini himoya qilish to‘g‘risida”gi konvensiyaning 6-
moddasi sudlanuvchiga uning ishini sud tomonidan ko‘rib chiqishda tortishuv asosida
ishtirok etish shartlarini taqdim etishni majbur qiladi
8
. VKS yordamida so‘roq qilish jinoyat-
protsessual qonunchiligining asosiy qoidalarini buzmaydi, chunki u daliliy faoliyatda davlat va
xususiy manfaatlarni himoya qilishning muvozanatini ta’minlaydi. Ommaviy manfaatlar
jinoyat ishi bo‘yicha barcha holatlarni aniqlash, jinoyat ishida mavjud bo‘lgan dalillarni
o‘rganish va taqqoslash zarurati bilan bog‘liq. Xususiy-ayblov va himoya balansini saqlab,
6
Декларация основных принципов правосудия для жертв преступлений и злоупотреблений властью (Принята
29.11.1985 Резолюцией 40/34 Генеральной Ассамблеи ООН) // Документ опубликован не был. СПС
Консультант Плюс.
7
См.: Курс уголовного процесса / А.А. Арутюнян, Л.В. Брусницын, О.Л.Васильев и др.; под ред. Л.В. Головко.
М.: Статут, 2016. 1278 с. // СПС Консультант Плюс.
8
Конвенция о защите прав человека и основных свобод (Заключена в г. Риме 04.11.1950) (с изм. от 24.06.2013)
(вместе с "Протоколом [N 1]" (Подписан в г. Париже 20.03.1952), "Протоколом N 4 об обеспечении некоторых
прав и свобод помимо тех, которые уже включены в Конвенцию и первый Протокол к ней" (Подписан в г.
Страсбурге 16.09.1963), "Протоколом N 7" (Подписан в г. Страсбурге 22.11.1984)) // Собрание законодательства
РФ. 08.01.2001. N 2. Ст. 163.
27
himoyalangan shaxsning xavfsizligini ta’minlashdan iborat.
Tahlil natijasi bo‘yicha quyidagi xulosalarni chiqarish mumkin.
1. Yopiq sud majlisi sud muhokamasining umumiy sharti sifatida oshkoralikni istisno
qilish holatlaridan biridir. Shu bilan birga, majlisni ushbu formatda o‘tkazish sud zalida
boshqa fuqarolarning, shu jumladan ommaviy axborot vositalari vakillarining ishtirok etish
imkoniyatini cheklaydi, shuning uchun u asosli va asosli bo‘lishi kerak.
2.Yopiq sud muhokamasida protsess ishtirokchilarining niqoblanish masalasi
qonunchilik bilan belgilab o‘tilishi kerak.
3. VKS dan foydalanish jinoyat ishi bo‘yicha sud protsessi ishtirokchilari uchun mustaqil
xavfsizlik chorasi sifatida aniq ko‘zda tutilmagan. Biroq, bizning fikrimizcha, bunday so‘roq va
himoyalangan shaxsning sud majlisidagi masofaviy ishtiroki jinoiy protsessual o‘xshashlik
asosida ishlatilishi mumkin.
4. Tezkor-qidiruv faoliyatining barcha shakllari va usullaridan nafaqat sudyalarga qarshi
jinoyatlarni ochish uchun, balki eng muhimi, bunday xatti-harakatlarning oldini olishda
yanada samarali foydalanish kerak. Ishonamizki, bu sud faoliyati xavfsizligi kafolatlarini va
sud binolaridan tashqarida bo‘lgan sudyalarni, shu jumladan ularga nisbatan xavfsizlik
choralari ko‘rilganligini sezilarli darajada oshiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Шинкеич Н.Е. О праве потерпевшего на доступ к правосудию. //Администратор
суда. 2009. № 1. С. 38–41.
2.
Новикова М.В. Институт безопасности в уголовном судопроизводстве и пути его
совершенствования // Российский судья. 2007. № 7.
3.
Бородкина Т.Н. Проблемы и перспективы развития института государственной
защиты потерпевших, свидетелей и иных участников уголовного судопроизводства //
Мировой судья. 2010. № 4. С. 18–22.
4.
Матвиенко И.В. Классификация субъектов государственной защиты и
обеспечения безопасности участников уголовного судопроизводства и их полномочия
// Актуальные проблемы государства и общества в области обеспечения прав и свобод
человека и гражданина : материалы Всероссийской научно-практической
конференции, посвященной 64-й годовщине со дня принятия Всеобщей декларации
прав человека. Уфа : УЮИ МВД России, 2012. С. 84–87.
5.
Звечаровский И.Э. Оптимизация уголовно-правовой охраны личности в аспекте
общих начал современного уголовного законодательства России // Уголовно-правовая
охрана личности и ее оптимизация : сборник научных статей. Саратов, 2003. С. 30–34.
6.
6. Николаев Е. М. Потерпевший как объект государственной защиты в уголовном
процессе // Актуальные проблемы государства и общества в области обеспечения прав
и свобод человека и гражданина : материалы Всероссийской научно-практической
конференции, посвященной 64-й годовщине со дня принятия Всеобщей декларации
прав человека. Уфа : УЮИ МВД России, 2012. С. 74–78.
7.
Kudratillaev K. SPECIFIC FEATURES OF THE USE OF PRECAUTIONARY MEASURES
//СОВРЕМЕННЫЕ НАУЧНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ: АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ, ДОСТИЖЕНИЯ
И ИННОВАЦИИ. – 2022. – С. 215-218.
8.
МАХМУДОВ С. АЙБЛИЛИК ТЎҒРИСИДАГИ МАСАЛАНИ ҲАЛ ҚИЛМАЙ ТУРИБ
28
ЖИНОЯТ ИШИНИ ТУГАТИШНИНГ АЙРИМ ЖИҲАТЛАРИ //ЮРИСТ АХБОРОТНОМАСИ. –
2020. – Т. 1. – №. 6. – С. 110-115.
9.
Махмудов С. А. TERMINATION OF CRIMINAL PROCEEDINGS IN CRIMINAL PROCEDURE
//Conferences. – 2021. – Т. 1. – №. 1.
10.
Алишаев С. Т. СУДЕБНОЕ РЕШЕНИЕ: ЗАКОННОСТЬ, СПРАВЕДЛИВОСТЬ И
БЕСПРИСТРАСТНОСТЬ //Herald pedagogiki. Nauka i Praktyka. – 2022. – Т. 2. – №. 2.
11.
Mamatalieva S. K. SOME PROBLEMS OF THE PROSECUTOR'S PARTICIPATION IN CIVIL
COURTS //Herald pedagogiki. Nauka i Praktyka. – 2022. – Т. 2. – №. 1.
12.
Mamatalieva S. K. SOME PROBLEMS IN THE APPLICATION OF THE PROSECUTOR'S
OPINION ON CIVIL PROCEDURE //Herald pedagogiki. Nauka i Praktyka. – 2021. – Т. 1. – №. 2.
