35
DAVLAT FUQAROLIK XIZMATCHILARIDA TOLERANTLIKNI
SHAKLLANTIRISHNING PSIXOLOGIK USULLARI
Bozarboyeva Na’muna
Andijon davlat pedagogika instituti
Mustaqil tadqiqotchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15140965
Annotatsiya:
Ushbu maqola davlat fukorolik xizmatchilari o‘rtasida tolerantlikni
shakllantirishning ahamiyati va psixologik usullari haqida so‘z yuritadi. Tolerantlik, ya'ni
boshqalarga nisbatan sabr-toqat, hurmat va tushunish, davlat xizmatida fuqarolar bilan
samarali va adolatli muloqot o‘rnatish uchun zaruriy sifatdir. Maqolada, davlat xodimlari
uchun tolereantlikni shakllantirishning asosiy psixologik metodlari va usullari, shu jumladan,
kognitiv yondashuvlar, empatiya rivojlantirish, jamoaviy ish va muloqot ko‘nikmalarini
yaxshilash kabilar ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, mazkur jarayon davlat xizmatining sifatini
oshirishga, fuqarolar bilan yaxshi aloqalar o‘rnatishga va ijtimoiy barqarorlikni ta’minlashga
hissa qo‘shadi. Ushbu maqola davlat fukorolik xizmatining samaradorligini oshirish uchun
aniq psixologik tavsiyalarni taqdim etilgan.
Kalit so‘zlar:
Tolerenstlik, davlat fukorolik xizmatchilari, psixologik usullar, empatiya,
muloqot ko‘nikmalari, kognitiv yondashuv, jamoaviy ish, davlat xizmatining sifati, ijtimoiy
barqarorlik.
Davlat fuqarolik xizmati – bu davlatning ijro etuvchi organlari tomonidan amalga
oshiriladigan murakkab jarayonlardan iborat faoliyat turi bo’lib, unda davlat fuqarolariga
xizmat ko’rsatish, ularning huquq va manfaatlarini himoya qilish muhim ahamiyatga ega.
Davlat fuqarolik xizmatchilarining ishida mijozlar, ya’ni davlat xizmatlaridan foydalanuvchilar
bilan munosabatlar olib boriladi, shunga ko’ra, ularning tolerantligi – ya’ni boshqalarga
nisbatan hurmat, tushunish va mas’uliyat hissi – juda muhimdir.
Davlat fukorolik xizmatining eng asosiy vazifalaridan biri – fuqarolarga xizmat
ko‘rsatishda tenglik va adolatni ta’minlashdir. Bu jarayonda turli sohalarda ishlayotgan davlat
xodimlari fuqarolar bilan turli ijtimoiy, etnik, diniy va madaniy xususiyatlarga ega bo‘lgan
shaxslar bilan aloqalar o‘rnatadilar. Shu bois, davlat xizmatchilarining tolerantligi, ya’ni har
bir fuqaro yoki tashkilotga nisbatan sabr-toqat, hurmat va tushunish ko‘rsatishi ularning
muvaffaqiyatli faoliyat yuritishining asosiy omillaridan biridir [1].
Tolerantlik – bu boshqa insonlarning fikrlari, ish-harakatlari, qadriyatlari, turmush
tarziga nisbatan sabrli va hurmatli bo’lish, turli xillikni qabul qilish va undan foydalanishga
tayyorlikni anglatadi. Davlat fuqarolik xizmatchilarining tolerantligi ularning ishida turli
holatlarda fuqarolar bilan konstruktiv va samarali aloqa o’rnatishga yordam beradi.
Tolerantlik davlat xizmatining sifatini oshirish, fuqarolarga ko’rsatilayotgan xizmatning
samaradorligini ta’minlash va davlat organlariga bo’lgan ishonchni mustahkamlashda muhim
ahamiyatga ega. SHuning uchun fuqarolik xizmatchilarida tolerantlikni shakllantirish muhim
jarayondir. Davlat fuqarolik xizmatchilarida tolerantlikni shakllantirishning psixologik
usullari. Davlat fuqarolik xizmatchilarining tolerantligini shakllantirish uchun turli psixologik
usullar, treninglar va texnikalarni qo’llash mumkin. Bu usullar ularning professional
xusiyatlarini rivojlantirish, fuqarolar bilan moslashuvchan va konstruktiv munosabatlarni
o’rnatishga yordam beradi [3].
Kognitiv psixologik usullar davlat xizmatchilarida tolerantlikni shakllantirishda muhim
36
rol o’ynaydi. Bu usullar odamning o’ylash tarzi va munosabatlariga ta’sir qilib, ularning
ishlash va insonlarga munosabatiga ijobiy o’zgarishlar olib kelishi mumkin [2].
-Qadriyatlar va ishonchlarni qayta qarash: Davlat xizmatchilarini turli millatlar, dinlar,
irqlar va mafkuralarga nisbatan ishonchlari va qadriyatlarini qayta ko’rib chiqishga da’vat
qilish. Bu, shuningdek, ularga boshqa odamlarning nuqtai nazarini tushunishga yordam
beradi.
- Empatiya va nazariy tashabbuslar: Davlat xizmatchilarini empatiyani, ya’ni
boshqalarning his-tuyg’ularini tushunish va ularning muhtojliklarini qadrlashni uygatish.
SHuningdek, yoqimli munosabatlar, boshqalarning qiyinchiliklariga sodiq bo’lish,
majburiyatni tushunish va empatiyaga ko’maklashish kerak.
Tolerantlikni shakllantirish uchun treninglar juda samarali usullardan biri hisoblanadi.
Bunday treninglar davlat fuqarolik xizmatchilarini turli insoniy manfaatlar, qiyinchiliklar, va
yangiliklarga nisbatan ko’p va tartibli ta’lim berishga yordam beradi. Treninglar orqali
fuqarolarga yordam berishga mas’ul bo’lgan davlat xizmatchilarining kommunikativ
qobiliyatlari yaxshilanadi [4].
- Rolli o’ynashlar va simulyatsiyalar: Davlat xizmatchilarini turli holatlardan o’tkazish va
ularni o’z navbatida hal qilishga, insonlarning dushmanligini, tushunmovchilikni hal qilishga
o’rgatish. Rol o’ynashlarda mijozlar bilan yangiliklarga qaramasdan, ularning ehtiyojlariga
to’g’ri munosabatda bo’lish kerakligini anglatadi.
- Psixologik treninglar: Tolerantlikka va boshqalarga nisbatan yoqimli munosabatda
bo’lishga qiziqishni oshirish uchun davlat xizmatchilarini psixologik treninglar orqali
tayyorlash.
Gruppaviy ish davlat fuqarolik xizmatchilarining o’zaro aloqalarini yaxshilash va ularni
bir jamoa sifatida ishlashga o’rgatish uchun samarali usuldir. Bunday ishlash orqali ular
tolerantlik va bir-birini tushunishni mustahkamlashadi.
- Gruppaviy diskussiyalar: Davlat xizmatchilarini turli mavzularda fikr almashishga va
bir-birini tushunishga tayyorlash. Bu holat, shuningdek, ularning mijozlarga munosabatda
bo’lishlari uchun muhimdir.
Negativ stsenariylar (masalan, xatarli, beqaror mijozlar bilan ishlash) davlat
xizmatchilarining stressni boshqarish qobiliyatlarini yaxshilash va tolerantlikni shakllantirish
uchun samarali usul bo’lishi mumkin.
- Konfliktlarni hal qilish: Davlat xizmatchilarini konfliktlarni sabr va muddatda hal
qilishga o’rgatish, ishida stressga tayanmasdan, samarali va konstruktiv aloqa o’rnatishni
uqtirish.
- Pozitiv fikrlash: Davlat xizmatchilarini qaysi yo’l bilan mijozlar bilan muammolarni hal
qilishda to’g’ri fikrlashga va muloqotni natijali tarzda yo’naltirishga o’rgatish [5].
Tolerantlikni shakllantirishning yana bir usuli— davlat xizmatchilarining ijobiy
o’zgarishlarini, ya’ni fuqarolar bilan muhokamalarda qanday ishlashini va ularning
munosabatlaridagi yaxshi o’zgarishlarni baholash. Bu, ularning ishini kuchaytirish va yangi
maqsadlarga erishishga yordam beradi. Davlat fuqarolik xizmatchilarining tolerantligini
shakllantirish uchun psixologik usullarning qo’llanilishi ularning ish samaradorligini oshirish,
fuqarolar bilan yaxshi munosabatda bo’lish va davlat xizmatlarining sifatini yaxshilashga
yordam beradi. Har bir davlat xizmatchisi tolerantlik, empatiya va konstruktiv
munosabatlarni rivojlantirish orqali fuqarolarga professional xizmat ko’rsatishga intilishi
37
kerak.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Нариманова, М. В. (2015). "Психология толерантности в профессиональной
деятельности". — Тошкент: Фан ва технологиялар.
2.
Насимова, Г. А., & Юсупов, Б. У. (2017)."Социальная психология и толерантность:
Проблемы и перспективы". — Тошкент: Ўзбекистон Республикаси Президенти
ҳузуридаги Давлат ва жамоатчилик бошқаруви академияси.
3.
Петрова, И. И. (2019)."Развитие толерантности в образовательной среде:
психологические и педагогические аспекты". — Москва: Высшая школа экономики.
4.
Гаврилова, И. Н. (2018)."Толерантность как основа социальной гармонии в
обществе". — Санкт-Петербург: Научное обозрение.
5.
Жураева, Д. М., & Алимова, Ш. Р. (2020)."Формирование толерантности у
государственных служащих". — Тошкент: Научное издательство "Маънавият".
6.
Кирилова, Н. М., & Волкова, И. А. (2017)."Психология общения в государственном
управлении". — Москва: Юристъ.
