14
DAVLAT XIZMATCHISINING HAYOTI VA SOG‘IG‘INI SUG‘URTA QILISHNING
GERMANIYA TAJRIBASI O‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARI
Avezova Eleonora Paraxatovna
Toshkent davlat yuridik universiteti o‘qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14849746
Nafaqat nemis davlat xizmatchilari va sudyalari, ularning farzandlari va turmush
o‘rtoqlari ma’lum daromad chegaralaridan oshmasa, kasallik, tug‘ilish, parvarish va o‘lim
holatlarida moddiy yordamdir
1
. Germaniyadagi davlat xizmatchisi (federal, shtat, mahalliy
davlat xizmatchisi) o‘z ish beruvchisi bilan davlat-huquq xizmati soxasida faoliyat olib
boradigan professional faoliyat hisoblanadi. Davlat xizmatchilari mehnat munosabatlari
mehnat qonunchiligi va jamoa shartnomalari bilan tartibga solinadigan davlat sektori
xodimlari (jamoaviy muzokaralar bo‘yicha xodimlar) hisoblanmaydi
2
.
Ba’zi olimlar davlat xizmatchilarini xuddi fuqarolar sug‘urtasi tizimida bo‘lgani kabi
qonuniy tibbiy sug‘urta tizimiga kiritishni taklif qilishmoqda. Bugungi kunga kelib hali bu
tizim joriy etilmagan. Buning uchun ish beruvchilarga xarajat yuki, qonuniy tibbiy sug‘urta
hisobidan xavf tanlash yoki xizmatlar ko‘lami bo‘yicha teng munosabatda bo‘lish talab
qilinadi. Federal shtatlarning davlat yordami to‘g‘risidagi qonuniga kiritilgan o‘zgartirishlar
ham shu nuqtai nazardan muhokama qilinmoqda
3
. Federatsiya ijtimoiy taʼminot qonunchiligi
boʻyicha oʻz vakolati orqali davlat xizmatchilarini qonuniy tibbiy sugʻurta tizimiga ular nafaqa
oladigan darajada kiritishi mumkinmi yoki faqat tegishli davlat davlat xizmati toʻgʻrisidagi
qonun hujjatlarida nazarda tutilgan imtiyozlar boʻyicha oʻz vakolatiga koʻra buni amalga
oshirishi mumkinmi degan masalada hali hanuz aniq bir fikrga kelmayapti
4
.
Davlat xizmatchilari uchun maqbul xarajatlarning kamida yarmi, turmush o‘rtoqlar
uchun asosan nafaqaga chiqqan davlat xizmatchilari uchun 70 foizi qoplanadi. To‘lov stavkasi,
shuningdek, bolalar soniga qarab, benefitsiarning o‘zi tomonidan qilingan xarajatlar uchun 90
foizga yetishi mumkin. To‘langan summa, agar mavjud bo‘lsa, xarajatlarni cheklash uchun
chegirma bilan kamaytiriladi. Tegishli ish beruvchining qonuni har doim hal qiluvchi
hisoblanadi va o‘zgarishi mumkin.
Davlat xizmatchilarining turmush o‘rtoqlar faqat ularning umumiy daromadi ma’lum
chegaradan oshmasa (masalan, oldingi kalendar yilida 20 000 yevro) huquqiga ega.
Imtiyozlarga ega bo‘lganlar, odatda, tibbiy xarajatlarning qolgan qismini shaxsiy sog‘liqni
saqlash va hamshiralik parvarishi sug‘urtasi orqali qoplaydi.
Agar davlat xizmatchisi Ijtimoiy sug‘urta kodeksining (SGB V) 9-bo‘limiga muvofiq
alohida hollarda sug‘urta qilish huquqini talab qiladigan ixtiyoriy tibbiy sug‘urtani olgan
bo‘lsa, yordam odatda faqat qonuniy tibbiy sug‘urta bo‘yicha nafaqalar talab etilmagan
taqdirda beriladi, lekin xarajatlarni qoplash SGB V ning 13-moddasiga muvofiq tanlanadi
5
.
Agar ish beruvchi davlat xizmatchisining qaytarib boʻlmaydigan arizasiga binoan badalning
1
Olaf Baale: Die Verwaltungsarmee. Wie Beamte den Staat ruinieren. Deutscher Taschenbuch Verlag, München 2004,
ISBN 3-423-24412-7.
2
Sabine Mecking: „Immer treu“. Kommunalbeamte zwischen Kaiserreich und Bundesrepublik (= Villa ten Hompel
Schriften, Band 4). Klartext Verlag, Essen 2003, ISBN 3-89861-161-2.
3
↑Fachserie 14, Reihe 6, Personal des öffentlichen Dienstes 2021. (PDF) In: destatis.de. 23. November 2022,
abgerufen am 7. November 2023 (S. 46).
4
Moritz: Was du über Altersgeld für Beamte wissen solltest. In: montagsfieber.de. Abgerufen am 30. August 2019.
5
https://www.gesetze-im-internet.de/sgb_5/
15
yarmini bir martalik nafaqa sifatida qaytarish imkoniyatini taklif qilmasa qonuniy tibbiy
sugʻurta tizimiga badal faqat davlat xizmatchisi tomonidan toʻlanishi kerak. Tibbiy sug‘urta
subsidiyasini tanlash to‘g‘risidagi qaror davlat xizmatchisi uchun moliyaviy jihatdan foydali
bo‘ladimi-yo‘qmi, turli omillarga, xususan, ish haqi darajasiga, qonuniy tibbiy sug‘urta
tizimida bepul sug‘urtalanganlar soniga va shaxsiy tibbiy sug‘urta bo‘yicha badallar darajasiga
bog‘liq bo‘lib, bu shaxsning yoshi va oldingi kasalliklariga bog‘liq.
Ba’zi federal shtatlarda davlat xizmatchilarining ayrim guruhlari (masalan, politsiya
xodimlari, o‘t o‘chirish xizmati xodimlari) BBesG 80-bo‘limiga muvofiq Federal politsiyaning
politsiya xodimlari kabi nafaqa o‘rniga bepul tibbiy yordam ko‘rsatiladi
6
.
Davlat xizmatchilarining bolalar uchun nafaqa olish huquqi. Davlat xizmatchilarining
bolalari uchun maqbul xarajatlarning 80 foizi muntazam ravishda qoplanadi. Bolalar uchun
nafaqa olish huquqi ular uchun nafaqa olish huquqiga bog‘liq bo‘lgan oilaviy nafaqa olish
huquqiga ega bo‘lishini talab qiladi. Asosan, bu 18 yoshga to‘lganda yoki maktabda yoki kasb-
hunar ta’limida o‘qiyotgan bolalar uchun eng kechi 25 yoshga to‘lganda tugaydi.
Sug‘urtaga ega bo‘lishi kerak bo‘lgan talabalar, ota-onalarning imtiyozlar olish huquqini
hisobga olgan holda qonuniy tibbiy sug‘urta tizimiga majburiy a’zolikdan ozod qilinishi
mumkin. Agar moliyaviy yordam olish huquqi keyinchalik to‘xtatilsa ya’ni o‘qish
to‘xtatilganligi sababli, o‘qish 25 yoshdan keyin davom ettirganligi sababli stipendiya bilan
moliyalashtiriladi hamda qonuniy tibbiy sug‘urta tizimida hech qanday majburiyatsiz yoki
sug‘urta huquqi faqat umumiy tibbiy sug‘urta qoidalariga muvofiq xususiy sug‘urta qilish
imkoniyati paydo bo‘ladi. Umumiy xulosa sifatida Germaniyada davlat xizmatchilari qonuniy
tibbiy sug‘urtaga ega bo‘lishlari shart emas, lekin agar xarajatlar ish beruvchining, ya’ni
tegishli shtat yoki federal hukumatning amaldagi yordam to‘g‘risidagi qonuniga muvofiq
yordam olish huquqiga ega bo‘lsa, kasallik holatida proporsional nafaqa olihsi mumkin.
O‘rnatilgan sud amaliyotiga ko‘ra, bu professional davlat xizmatining an’anaviy tamoyillaridan
biri emas, shuning uchun ham bu borada konstitutsiyaviy majburiyat yo‘q. Xizmat faqat tibbiy
xarajatlarni qoplash uchun yetarli bo‘lishi kerak.
References:
1.
Авезова, Элеонора. "ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА ДАВЛАТ ФУҚАРОЛИК
ХИЗМАТИГА ҚАБУЛ ҚИЛИШНИ ҲУҚУҚИЙ ТАРТИБГА СОЛИШ." Scienceproblems. uz 3.1
(2023): 78-86
2.
Barrientos A. Social protection and poverty //International Journal of Social Welfare. –
2011. – Т.20. – №. 3.
3.
Давлат хизмати. Ўқув қўлланма / Х.Азизов, А.Йўлдошев, Ш.Асадов, Х.Хайитов,
Д.Каримов, Д.Бекчанов, Д.Атажанова, Ф.Юлдашева. – Тошкент, 2019 й. – 71б.
4.
Давлат хизмати. Ўқув қўлланма / Э.Хожиев. – Тошкент, 2004 й. – 67б.
5.
Avezova, Eleonora. "LEGAL REGULATION OF THE PROCEDURE FO ADMISSION TO THE
STATE PUBLIC SERVICE IN REPUBLIC UZBEKISTAN. Евразийский журнал академических
исследований 2.12 (2022): 1363-1370.
6.
vgl. § 80 Absatz 7 Sächsisches Beamtengesetz i. d. F. von Artikel 5 des Vierten Gesetzes
zur Änderung dienstrechtlicher Vorschriften. Drucksache 7/13737 mit Inkrafttreten zum 1.
6
https://www.gesetze-im-internet.de/bbesg/
16
Januar 2024
7.
Frank Engellandt: Gesetzliche Krankenversicherung für Richter und Beamte?In: Legal
Tribune Online vom 9. Juli 2019, abgerufen am 22. April 2022
8.
Beihilfe und gesetzliche Krankenversicherung Antwort der Bundesregierung auf eine
Kleine Anfrage, BT-Drs. 18/11738 vom 29. März 2017
9.
Moritz: Was du über Altersgeld für Beamte wissen solltest. In: montagsfieber.de.
Abgerufen am 30. August 2019.
10.
Sabine Mecking: „Immer treu“. Kommunalbeamte zwischen Kaiserreich und
Bundesrepublik (= Villa ten Hompel Schriften, Band 4). Klartext Verlag, Essen 2003, ISBN 3-
89861-161-2.
