146
SMART SHAHARLAR: RAQAMLI INFRATUZILMANI RIVOJLANTIRISH VA
IQTISODIY O'SISH
Raxmatullayeva Aziza
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
Matematika informatika yoʻnalishi 2 - bosqich talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14498922
Annotatsiya:
Shaharlarni raqamli texnologiyalar orqali rivojlantirishning ahamiyatini
tahlil qiladi. Unda, "aqlli shahar" kontseptsiyasi, raqamli infratuzilmaning o'rni va uning
iqtisodiyotga ta'siri haqida so'z boradi. Maqolada, aqlli shaharlar yaratish uchun zarur bo'lgan
raqamli infratuzilma (internet, sun'iy intellekt, katta ma'lumotlar) va uning iqtisodiy
samaradorligini oshirishdagi roli ko'rib chiqiladi. Shuningdek, iqtisodiy o'sishning yangi
imkoniyatlari, biznes va ijtimoiy sektorlar uchun samarali xizmatlarni yaratish uchun raqamli
texnologiyalarni qo'llash muhokama qilinadi. Yozuvchi, aqlli shaharlarni rivojlantirishning
shaharlar uchun yangi imkoniyatlar yaratishini va butun mamlakatlar uchun iqtisodiy o'sish
va barqarorlikka erishish yo'li sifatida ahamiyatini ta'kidlaydi. Maqola raqamli
texnologiyalarning shahar infratuzilmasidagi rolini o'rganishga yo'naltirilgan va bu sohadagi
kelajakdagi tendentsiyalarni prognoz qiladi.
Abstract:
Analyzes the importance of developing cities through digital technologies. It
talks about the concept of "smart city", the role of digital infrastructure and its impact on the
economy. The article examines the digital infrastructure (internet, artificial intelligence, big
data) needed to create smart cities and its role in increasing economic efficiency. New
opportunities for economic growth and the use of digital technologies to create effective
services for business and social sectors will also be discussed. The writer emphasizes the
importance of smart city development as a way to achieve economic growth and stability for
entire countries, creating new opportunities for cities. The article focuses on the study of the
role of digital technologies in urban infrastructure and predicts future trends in this field.
Kalit So'zlar:
Smart shaharlar,Raqamli infratuzilma,Iqtisodiy o'sish,IoT (Internet of
Things),Sun'iy intellekt, Aqlli transport tizimlari, Aqlli energetika tizimlari,Raqamli
iqtisodiyot, Barqaror rivojlanish.
Keywords:
Smart cities, Digital infrastructure, Economic growth, IoT (Internet of
Things), Artificial intelligence, Smart transport systems, Smart energy systems, Digital
economy, Sustainable development.
Kirish:
Bugungi kunda global urbanizatsiya jarayoni ortib bormoqda, ya'ni dunyo
aholisining katta qismi shaharlarda istiqomat qiladi. Bu jarayon bilan birga shaharlarda
yashashning Barqaror rivojlanish samaradorligini va sifatini yaxshilash maqsadida yangi
texnologiyalarning joriy etilishi muhim ahamiyatga ega. Smart shaharlar (aqlli shaharlar)
konsepti, asosan, shaharlarda raqamli infratuzilmaning rivojlanishi, innovatsiyalarni tatbiq
etish va iqtisodiy o'sishning yangi yo'nalishlarini yaratishga qaratilgan.
Smart Shaharlar va Raqamli Infratuzilma:
Aqlli shaharlar - bu texnologik
innovatsiyalar yordamida yashash uchun qulay, xavfsiz va samarali muhit yaratishdir.
Raqamli infratuzilma bu jarayonning asosiy elementlaridan biri hisoblanadi. Raqamli
infratuzilma - bu shaharda yashovchilarga raqamli xizmatlar va resurslardan samarali
foydalanishga imkon beradigan texnologiyalar to'plamidir. Bunga yuqori tezlikdagi internet
147
tarmoqlari, IoT (Internet of Things), sun'iy intellekt (AI), ma'lumotlarni tahlil qilish tizimlari
va boshqalar kiradi.
Yuqori tezlikdagi internet va 5G tarmoqlari shahar aholisi uchun oson va tezkor
ma'lumot almashish imkoniyatini yaratadi. IoT (Internet of Things) texnologiyasi yordamida
shaharlardagi turli infratuzilma tizimlari, masalan, transport tizimi, yoritish, chiqindilarni
boshqarish va energetika tizimlari o'zaro bog'lanadi va avtomatik ravishda boshqariladi.
Sun'iy intellekt yordamida esa shaharlar tomonidan to'plangan katta hajmdagi ma'lumotlar
tahlil qilinadi va shahar boshqaruvi samarali amalga oshiriladi.
Iqtisodiy O'sish va Smart Shaharlar:
Smart shaharlarning iqtisodiy o'sishga ta'siri
katta. Ular texnologik innovatsiyalarni rag'batlantiradi va yangi ish o'rinlarini yaratadi.
Raqamli transformatsiya yangi sanoat tarmoqlarining rivojlanishiga, startaplar va innovatsion
kompaniyalarning shakllanishiga yordam beradi. Bu o'z navbatida shahar iqtisodiyoti uchun
yangi imkoniyatlar yaratadi va raqobatbardoshlikni oshiradi.
Startap ekotizimi:
Smart shaharlar texnologiya va innovatsiyalarni qo'llab-quvvatlash
uchun mo'ljallangan startap ekotizimlarini rivojlantiradi. Bu yangi kompaniyalar va
texnologik inshootlarning yaratilishiga yordam beradi.
Raqamli iqtisodiyot:
Aqlli shaharlar raqamli iqtisodiyotning asosiy markazlaridan
biriga aylanishi mumkin. Raqamli xizmatlar, onlayn savdo va masofaviy ish joylari iqtisodiy
o'sishni rag'batlantiradi.
Turizm va xizmatlar sektori: Aqlli texnologiyalar orqali shaharlarda turizm va xizmatlar
sektori ham rivojlanadi. Aqlli transport tizimlari va raqamli xizmatlar turistlarga qulaylik
yaratadi, shuningdek, shaharlarga tashrif buyuradigan odamlarning sonini oshiradi.
Aqlli Shaharlarning Sifatli Hayotga Ta'siri:
Smart shaharlar faqat iqtisodiy o'sish
uchun emas, balki aholi sifatini yaxshilash uchun ham muhimdir. Masalan, aqlli transport
tizimlari orqali yo'l harakati va transport tarmog'ining samarali boshqarilishi shaharda
tirbandliklarni kamaytiradi va vaqtni tejaydi. Aqlli sog'liqni saqlash tizimlari orqali aholi
sog'lig'ini yaxshilash uchun masofaviy tibbiy xizmatlar ko'rsatiladi. Aqlli energetika tizimlari
energiya sarfini optimallashtirishga yordam beradi va ekologik barqarorlikni ta'minlaydi.
Xulosa:
Smart shaharlar, raqamli infratuzilma va innovatsiyalarni rivojlantirish orqali
shaharlarda yashash sifatini yaxshilash, iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish va resurslarni
samarali boshqarish imkonini beradi. Shaharlarning raqamli transformatsiyasi yangi ish
o'rinlarini yaratadi, innovatsiyalarni rag'batlantiradi va barqaror rivojlanishni ta'minlaydi.
Shu bilan birga, smart shaharlar ekologik barqarorlikni ta'minlash va aholi salomatligini
yaxshilashga xizmat qiladi.
References:
1.
Sh, Mavlonov Sh, and F. B. Jurayeva. "ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR YORDAMIDA
MINTAQALAR IQTISODIYOTINI RIVOJLANTIRISH." Экономика и социум 10 (125) (2024):
234-238.
2.
Aliqulov, Sh. "M. Yaxiyaxonova. Taʻlim samaradorligini oshirishda kreativ va zamonaviy
metodlarning ahamiyati. Raqamli ta’lim muhitida fanlararo integratsiyani Qoʻllashning ta’lim
samaradorligiga ta’siri: xalqaro Tajribalar va rivojlanish istiqbollari." (2024).
3.
ShukurulloFayzullo o‘g‘li, Aliqulov. "TA ‘LIMDA MULTIMEDIYA TEXNOLOGIYALARINI
148
QO ‘LLASH."
PEDAGOGS
50.2 (2024): 51-55.
4.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Barchin Ro‘ziqulova, and Laziza Inatillayeva. "BOSHLANG ‘ICH
TA’LIMDA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARIDAN
FOYDALANISH
USULLARI
VA
AFZALLIKLARI."
Педагогика и психология в современном мире: теоретические и
практические исследования
3.10 (2024): 39-41.
5.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Jasmina Murodulloyeva, and Umida Nurmaxmatova. "YASHIL
IQTISODIYOT VA YO ‘NALISHLARI BO ‘YICHA TA’LIM DASTURLARINI RIVOJLANTIRISH
MEXANIZMLARI."
Models and methods in modern science
3.5 (2024): 44-49.
6.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Temurbek Zarifov. "GLOBAL TARMOQ QURISHDA
TARMOQ QURILMALARIDAN FOYDALANISH VA TARMOQ TOPOLOGIYALARINING
O’RNI."
Science and innovation in the education system
3.5 (2024): 50-60.
7.
Raxmatov Sherqo'zi Akbar Kodirov. “Ta'lim jarayonida bulutli texnalogiyalardan
foydalanishning samaradorligi” Pedagogis Internatsianal researcg ISSN:281-4027_SJIF:4.995.
2023/5/15
8.
F Qodirov. Aholiga tibbiy xizmatlar ko'rsatishning rivojlanishini iqtisodiy-matematik
modellashtirish. Scienceweb academic papers collection . 2023/1/1.
9.
F Qodirov. Zamonaviy to'lov tizimlari tahlili va elektron pul birliklari. Scienceweb
academic papers collection. 2023/1/1.
10.
Ergash o'g'li, Qodirov Farrux. "Аҳолига тиббий хизмат кўрсатиш соҳасининг келгуси
ҳолатини башоратлаш."
Сервис” илмий-амалий журнал
(2022): 56-59.
11.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "ECONOMETRIC MODELING OF THE DEVELOPMENT OF
MEDICAL SERVICES TO THE POPULATION OF THE REGION."
Berlin Studies Transnational
Journal of Science and Humanities
2.1.1 Economical sciences (2022).
12.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "CREATION OF ELECTRONIC MEDICAL BASE WITH THE
HELP
OF
SOFTWARE
PACKAGES
FOR
MEDICAL
SERVICES
IN
THE
REGIONS."
Conferencea
(2022): 128-130.
13.
Қодиров, Фаррух. "ПРОЦЕСС РАЗРАБОТКИ ИГРОВОГО ДВИЖКА UNITY." АХБОРОТ-
КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
ШАРОИТИДА
ИННОВАЦИЯЛАР мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман МАЪРУЗАЛАР
ТУПЛАМИ (2019).
14.
Qodirov, Farrux. "" AQLLI UY" TIZIMINING IMKONIYATLARI." Scienceweb academic
papers collection (2019).
15.
Qodirov, Farrux. "DESCRIPTION AND PERFORMANCE OF THE PROGRAM 3D MAX
STUDIO." АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
ШАРОИТИДА ИННОВАЦИЯЛАР мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман
МАЪРУЗАЛАР ТУПЛАМИ (2019).
16.
Qodirov, Farrux. "GPON TEXNOLOGIYASI-OPTIK KIRISH TARMOG'I." АХБОРОТ-
КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ
РИВОЖЛАНИШ
ИСТИҚБОЛЛАРИ
мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман МАЪРУЗАЛАР ТЎПЛАМИ (2018).
17.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Gulandom Raxmatova. "O ‘ZBEKISTONDA AXBOROT
HAVFSIZLIGINI MA’NAVIY VA HUQUQIY ASOSLARI." Solution of social problems in
management and economy 3.4 (2024): 45-57.
