8
O'ZBEKISTONDAGI YANGI –INKULYUZIV TA’LIM HAMKORLIGI
Mamasharipova Dilnoza
Namangan Davlat unversteti pedagogika fakulteti defektologiya yo’nalishi
4-bosqich talabasi
Ilmiy rahbar
M.Nizamova
https://doi.org/10.5281/zenodo.15082176
Annotatsiya:
Ushbu maqola Oʻzbekistondagi yangi - inklyuziv taʼlim hamkorligi haqida
batafsil maʼlumot beradi. Maqolada inklyuziv taʼlimning asosiy tamoyillari, uning muhim
ahamiyati va Oʻzbekistonda inklyuziv taʼlimni amalga oshirish uchun zarur boʻlgan choralar
batafsil tahlil qilinadi. Maqolada shuningdek, inklyuziv taʼlimning barcha bolalar uchun teng
imkoniyatlar yaratishga qaratilganligi, oʻquvchilarga individual yondashuvni taʼminlash,
oʻqituvchilarning malakasini oshirish, ota-onalar bilan hamkorlik qilish, jamoatchilikni jalb qilish
va davlat organlari bilan hamkorlik qilish kabi muhim jihatlarga eʼtibor qaratiladi. Maqola
oʻquvchilar, oʻqituvchilar, ota-onalar, jamoatchilik va davlat organlari oʻrtasidagi oʻzaro
hamkorlikni mustahkamlash orqali inklyuziv taʼlimni muvaffaqiyatli amalga oshirish
mumkinligini taʼkidlaydi.
Annotatsiya:
В данной статье представлена подробная информация о новом
партнерстве по инклюзивному образованию в Узбекистане. В статье подробно
анализируются основные принципы инклюзивного образования, его значение и меры,
необходимые для реализации инклюзивного образования в Узбекистане. В статье также
акцентировано внимание на таких важных аспектах, как инклюзивное образование,
направленное на создание равных возможностей для всех детей, обеспечение
индивидуального подхода к учащимся, повышение квалификации педагогов,
сотрудничество с родителями, вовлечение общественности, сотрудничество с органами
государственной власти. Как отмечается в статье, инклюзивное образование может быть
успешно реализовано путем укрепления сотрудничества учащихся, педагогов, родителей,
общественности и органов государственной власти.
Annotatsiya:
This article provides detailed information about the new inclusive education
partnership in Uzbekistan. The article analyzes in detail the main principles of inclusive
education, its importance and measures necessary for the implementation of inclusive education
in Uzbekistan. The article also focuses on such important aspects as inclusive education aimed at
creating equal opportunities for all children, providing an individual approach to students,
improving the qualifications of teachers, cooperating with parents, involving the public, and
cooperating with state authorities. The article emphasizes that inclusive education can be
successfully implemented by strengthening the interaction between students, teachers, parents,
the public and state authorities.
Kalit so'zlar
: Inkulyuziv ta’lim, nuqsonli bolalar, individual yondashuvlar, monitoring,
statistika, trening, seminarlar, qonunlar, jamiyat.
Kirish
: Oʻzbekistondagi yangi - inklyuziv taʼlim hamkorligi - bu barcha bolalar uchun teng
imkoniyatlar yaratishga qaratilgan muhim jarayon. Bu hamkorlik oʻquvchilar, oʻqituvchilar, ota-
onalar, jamoatchilik va davlat organlari oʻrtasidagi oʻzaro hamkorlikni talab qiladi.
Oʻzbekistondagi inklyuziv taʼlim hamkorligining asosiy jihatlari:
9
* Barcha bolalar uchun teng imkoniyatlar: Inklyuziv taʼlim barcha bolalar, shu jumladan
nogiron bolalar, qobiliyatli bolalar, turli madaniyat va tillardan boʻlgan bolalar uchun teng
imkoniyatlar yaratishga qaratilgan.
* Oʻquvchilarga individual yondashuv: Har bir oʻquvchiga oʻziga xos ehtiyojlari va
qobiliyatlarini hisobga olgan holda individual yondashuv qoʻllaniladi.
* Oʻqituvchilarning malakasini oshirish: Oʻqituvchilar inklyuziv taʼlimni amalga oshirish
uchun zarur boʻlgan malakalarni egallashi kerak.
* Ota-onalar bilan hamkorlik: Ota-onalar oʻz farzandlarining taʼlimi va rivojlanishida faol
ishtirok etishlari kerak.
* Jamoatchilikni jalb qilish: Inklyuziv taʼlimni amalga oshirish uchun jamoatchilikni jalb
qilish muhimdir.
* Davlat organlari bilan hamkorlik: Davlat organlari inklyuziv taʼlimni amalga oshirish
uchun zarur boʻlgan qonunlar va siyosatlarni ishlab chiqishi kerak. Oʻzbekistondagi inklyuziv
taʼlim hamkorligining muhim ahamiyati: Barcha bolalar uchun sifatli taʼlimni taʼminlash:
Inklyuziv taʼlim barcha bolalar uchun sifatli taʼlim olish imkoniyatini yaratadi. Ijtimoiy adolatni
taʼminlash: Inklyuziv taʼlim barcha bolalar uchun teng imkoniyatlar yaratish orqali ijtimoiy
adolatni taʼminlaydi. Jamiyatni rivojlantirish: Inklyuziv taʼlim jamiyatni rivojlantirishga, barcha
aʼzolarining salohiyatini toʻliq ochishga yordam beradi. Bolalarning oʻziga boʻlgan ishonchini
oshirish: Inklyuziv taʼlim bolalarning oʻziga boʻlgan ishonchini oshiradi, ularning ijtimoiy
moslashuvini yaxshilaydi. Hozirgi kunda O'zbekiston ta'lim tizimi tub islohotlarni boshdan
kechirmoqda. Ushbu jarayonda barcha ijtimoiy qatlamlar, jumladan, imkoniyati cheklangan
bolalar uchun teng imkoniyatlar yaratish masalasi dolzarb bo'lib qolmoqda. Inklyuziv ta'lim – bu
jismoniy yoki ruhiy cheklovlarga ega bo'lgan shaxslarni ta'lim jarayoniga to'liq jalb qilishni
ta'minlaydigan zamonaviy pedagogik yondashuvdir. So'nggi yillarda O'zbekistonda mazkur
yo'nalishda bir qator huquqiy va tashkiliy choralar ko'rilmoqda. Davlat tomonidan qabul
qilingan qonunchilik hujjatlari va milliy strategiyalar inklyuziv ta'limni rivojlantirish uchun
mustahkam zamin yaratmoqda. Bunda nafaqat ta'lim muassasalari, balki mahalliy jamoalar,
nodavlat tashkilotlar va xalqaro hamkorlarning ishtiroki ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Xususan, Birlashgan Millatlar Tashkiloti, YuNESKO, va boshqa xalqaro tashkilotlar bilan
hamkorlikda amalga oshirilayotgan loyihalar inklyuziv ta'limni qo'llab-quvvatlashga xizmat
qilmoqda. Ushbu hamkorliklar doirasida o'qituvchilarni tayyorlash, maxsus texnologiyalarni
joriy qilish va metodologiyalarni ishlab chiqish bo'yicha dasturlar amalga oshirilmoqda.
Maqolada O'zbekistonda inklyuziv ta'limning amaldagi holati, mavjud muammolar va ularni hal
etish yo'llari, shuningdek, bu sohada xalqaro hamkorlikning o'rni va ahamiyati tahlil qilinadi.
O'zbekistonda inklyuziv ta'limni rivojlantirish bo'yicha quyidagi muhim ma'lumotlarni taqdim
etish mumkin:
1. Inklyuziv ta'limning huquqiy-me'yoriy asoslari: O'zbekistonda inklyuziv ta'limni
rivojlantirish uchun qator huquqiy hujjatlar qabul qilingan. Jumladan, 2020-yil 13-oktabrda
qabul qilingan "Alohida ta'lim ehtiyojlari bo'lgan bolalarga ta'lim-tarbiya berish tizimini yanada
takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi qaror (PQ-4860-son) muhim ahamiyatga ega.
2. Davlat siyosati va strategiyalari: O'zbekiston hukumati inklyuziv ta'limni rivojlantirishni
davlat siyosatining muhim yo'nalishlaridan biri sifatida belgilagan. Bu borada 2020-2025
yillarda xalq ta'limi tizimida inklyuziv ta'limni rivojlantirish konsepsiyasi ishlab chiqilgan.
10
3. Xalqaro hamkorlik: O'zbekiston inklyuziv ta'lim sohasida xalqaro tashkilotlar bilan
hamkorlikni yo'lga qo'ygan. Masalan, YuNESKO va BMT kabi tashkilotlar bilan birgalikda
loyihalar amalga oshirilmoqda.
4. O'qituvchilarni tayyorlash: Inklyuziv ta'limni muvaffaqiyatli joriy etish uchun
o'qituvchilarning kasbiy mahoratini oshirish muhimdir. Bu borada maxsus dasturlar va
treninglar tashkil etilmoqda.
5. Maxsus texnologiyalarni joriy etish: Alohida ta'lim ehtiyojlari bo'lgan bolalar uchun
maxsus texnologiyalar va uskunalar bilan ta'minlash ishlari olib borilmoqda. Bu ularning ta'lim
olish imkoniyatlarini kengaytirishga xizmat qiladi.
6. Jamiyatda inklyuziv ta'limni targ'ib qilish: Inklyuziv ta'limning ahamiyatini jamiyatda
keng targ'ib qilish va ota-onalar o'rtasida tushuntirish ishlarini olib borish muhim vazifalardan
biridir.
7. Ta'lim muassasalarining moddiy-texnik bazasini yaxshilash: Inklyuziv ta'limni joriy etish
uchun ta'lim muassasalarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash ishlari amalga
oshirilmoqda. Bu o'quvchilar uchun qulay sharoitlar yaratishga qaratilgan.
8. Maxsus darslik va o'quv materiallari: Alohida ta'lim ehtiyojlari bo'lgan bolalar uchun
maxsus darsliklar va o'quv materiallarini yaratish va ularni elektron shaklda taqdim etish ishlari
olib borilmoqda.
9. Ota-onalar bilan hamkorlik: Inklyuziv ta'limni muvaffaqiyatli amalga oshirishda ota-
onalar bilan hamkorlik qilish, ularning farzandlari ta'lim jarayonida faol ishtirokini ta'minlash
muhimdir.
10. Monitoring va baholash tizimi: Inklyuziv ta'lim sifatini nazorat qilish va baholash
tizimini yaratish orqali ta'lim jarayonining samaradorligini oshirishga erishish mumkin.
O'zbekistonda inklyuziv ta'limni rivojlantirish bo'yicha so'nggi yillarda bir qator muhim
chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Quyida ushbu yo'nalishdagi asosiy yangiliklar va
o'zgarishlar bilan tanishishingiz mumkin: Davlat siyosati va strategiyalari: O'zbekiston hukumati
2025-yilgacha mamlakat maktablarining kamida 51 foizida inklyuziv ta'limni joriy etishni
maqsad qilgan. Bu borada yangi dasturlar ishlab chiqilib, o'qituvchilar va maktab rahbarlarining
kasbiy mahoratini oshirishga qaratilgan tadbirlar o'tkazilmoqda. Maktabgacha ta'limda inklyuziv
amaliyot: 2024-yil 24-aprel kuni Ijtimoiy himoya milliy agentligida "O'zbekistonda maktabgacha
ta'lim tizimida inklyuziv ta'lim amaliyotini mustahkamlash" mavzusida tadbir o'tkazildi. Bu
orqali maktabgacha ta'lim muassasalarida inklyuziv ta'limni rivojlantirishga alohida e'tibor
qaratilmoqda. Xalqaro hamkorlik: Qatar davlati bilan hamkorlikda O'zbekistonda "yashil" ta'lim,
iqlim o'zgarishi va inklyuziv ta'lim kabi ijtimoiy loyihalarni amalga oshirish bo'yicha kelishuvlar
imzolandi. Bu esa xalqaro tajribalarni o'rganish va joriy etishda muhim ahamiyat kasb etadi. Oliy
ta'limda inklyuzivlik: O'zbekistonda oliy ta'limda ham inklyuziv ta'limni rivojlantirishga ehtiyoj
ortib bormoqda. Bu borada qator tashabbuslar ilgari surilmoqda, ammo hali ko'plab muammolar
mavjud. Qonunchilikdagi o'zgarishlar: Yangi tahrirdagi Konstitutsiyaning 50-moddasida "Ta'lim
tashkilotlarida alohida ta'lim ehtiyojlariga ega bo'lgan bolalar uchun inklyuziv ta'lim tashkil
etilishi" belgilandi. Bu esa inklyuziv ta'limning huquqiy asoslarini mustahkamlashga xizmat
qiladi. O'qituvchilarni tayyorlash: 2023-2024-o'quv yilida inklyuziv ta'lim joriy etilgan
maktablarda ishlaydigan boshlang'ich sinf o'qituvchilari, maxsus o'qituvchilar va psixologlar
uchun maxsus malaka oshirish kurslari tashkil etildi. Bu orqali pedagoglarning malakasi
oshirilmoqda. Maktablar sonining oshishi: 2022-2023-o'quv yilida inklyuziv ta'lim joriy etilgan
11
umumta'lim maktablari soni 195 taga yetib, ularda 504 nafar imkoniyati cheklangan bolalar
ta'lim olmoqda. Yangi o'quv yilida esa bu ko'rsatkich yanada oshishi rejalashtirilgan. Treninglar
va seminarlar: Toshkent shahrida inklyuziv ta'lim bo'yicha maxsus treninglar tashkil etilib,
ularda pedagoglar va mutaxassislar ishtirok etmoqda. Bu esa ularning malakasini oshirishga
xizmat qilmoqda. Jamiyatda inklyuziv ta'limni targ'ib qilish: O'zbekistonda inklyuziv ta'limning
ahamiyatini jamiyatda keng targ'ib qilish va ota-onalar o'rtasida tushuntirish ishlarini olib
borish muhim vazifalardan biri sifatida belgilangan. Monitoring va baholash tizimi: Inklyuziv
ta'lim sifatini nazorat qilish va baholash tizimini yaratish orqali ta'lim jarayonining
samaradorligini oshirishga erishish mumkin. O'zbekistonda inklyuziv ta'limni rivojlantirish
bo'yicha so'nggi yillarda bir qator muhim chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Quyida ushbu
yo'nalishdagi asosiy yangiliklar va o'zgarishlar bilan tanishishingiz mumkin: Davlat tomonidan
qo'llab-quvvatlash: 2024-yil 13-dekabr kuni e'lon qilingan qarorga ko'ra, harakati cheklangan
bolalarning maktabga kelib-ketish xarajatlarining 75 foizini davlat qoplab beradi. Shuningdek,
har bir tumandagi bog'chalarda bittadan inklyuziv ta’lim guruhi ochish va 954 maktabda
inklyuziv sinflar tashkil etish bo'yicha topshiriqlar berildi. 2024-yil 24-aprel kuni Ijtimoiy
himoya milliy agentligida "O'zbekistonda maktabgacha ta'lim tizimida inklyuziv ta'lim
amaliyotini mustahkamlash" mavzusida tadbir o'tkazildi. Bu orqali maktabgacha ta'lim
muassasalarida inklyuziv ta'limni rivojlantirishga alohida e'tibor qaratilmoqda. 2024-yil 20-
fevral kuni Toshkentda USAIDning besh yillik "Barcha bolalar muvaffaqiyatli" loyihasi ishga
tushirildi. Bu loyiha sifatli inklyuziv ta'limni tashkil etish bo'yicha hamkorlikni kuchaytirishga
qaratilgan. Yangi tahrirdagi "Ta'lim to'g'risida"gi qonunga ilk bor inklyuziv (uyg'unlashgan)
ta'lim tushunchasi kiritildi. Shuningdek, 2025-yilgacha alohida ta'limga ehtiyoji bor bolalarning
40 foizini odatiy maktablarga jalb qilish rejalashtirilgan. O'zbekistonda inklyuziv ta'limning
rivojlanishi va istiqbollari bo'yicha ilmiy maqolalar chop etilmoqda. Masalan, "O'zbekistonda
inklyuziv ta'limning rivojlanishi va istiqbollari" nomli maqolada inklyuziv ta'limning huquqiy-
me'yoriy asoslari va amaliyotga joriy etish masalalari yoritilgan. 2023-2024-o'quv yilida
inklyuziv ta'lim joriy etilgan maktablarda ishlaydigan boshlang'ich sinf o'qituvchilari, maxsus
o'qituvchilar va psixologlar uchun maxsus malaka oshirish kurslari tashkil etildi. Bu orqali
pedagoglarning malakasi oshirilmoqda. 2022-2023-o'quv yilida inklyuziv ta'lim joriy etilgan
umumta'lim maktablari soni 195 taga yetib, ularda 504 nafar imkoniyati cheklangan bolalar
ta'lim olmoqda. Yangi o'quv yilida esa bu ko'rsatkich yanada oshishi rejalashtirilgan.
O'zbekistonda inklyuziv ta'limning ahamiyatini jamiyatda keng targ'ib qilish va ota-onalar
o'rtasida tushuntirish ishlarini olib borish muhim vazifalardan biri sifatida belgilangan.Inklyuziv
ta'lim sifatini nazorat qilish va baholash tizimini yaratish orqali ta'lim jarayonining
samaradorligini oshirishga erishish mumkin. 2021-yilda imkoniyati cheklangan bolalar ta'lim
muassasalari uchun 101,2 milliard so'm ajratilgan. Bu mablag'lar ta'lim sifatini oshirishga
yo'naltirilgan. O‘zbekistonda inklyuziv ta’limni rivojlantirish davlat siyosatining muhim
yo‘nalishlaridan biri bo‘lib, so‘nggi yillarda bu borada bir qator muhim chora-tadbirlar amalga
oshirilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "Alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan
bolalarga ta’lim-tarbiya berish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi
PQ-4860-sonli qarori inklyuziv ta’limni rivojlantirish uchun muhim huquqiy asos bo‘lib xizmat
qilmoqda. 2022-2023-o‘quv yilida inklyuziv ta’lim joriy etilgan umumta’lim maktablari soni 195
taga yetib, ularda 504 nafar imkoniyati cheklangan bolalar ta’lim olmoqda. Bu o‘quvchilarga 248
nafar pedagog biriktirilgan. AQSh Xalqaro taraqqiyot agentligi (USAID) O‘zbekistonda inklyuziv
12
ta’limni qo‘llab-quvvatlash dasturini ishga tushirdi. Maqsad 2025-yilgacha mamlakat
maktablarining kamida 51 foizida inklyuziv ta’lim tizimini joriy etishdir. Maktabgacha ta’lim
tizimida ham inklyuziv ta’lim amaliyotini mustahkamlash bo‘yicha ishlar olib borilmoqda.
Ijtimoiy himoya milliy agentligida bu borada maxsus tadbirlar tashkil etilmoqda. Yangi
tahrirdagi "Ta’lim to‘g‘risida"gi qonunga ilk bor inklyuziv ta’lim tushunchasi kiritildi.
Shuningdek, 2025-yilgacha alohida ta’limga ehtiyoji bor bolalarning 40 foizini odatiy
maktablarga jalb qilish rejalashtirilgan.O‘zbekistonda inklyuziv oliy ta’limni rivojlantirish
bo‘yicha ham sa’y-harakatlar olib borilmoqda. Biroq, bu borada hali ko‘plab muammolar mavjud.
O‘zbekistonda inklyuziv ta’lim samaradorligini oshirish va bu borada ilg‘or xorij tajribasini
o‘rganishning xususiyatlari bo‘yicha ilmiy maqolalar chop etilmoqda. O‘zbekistonda inklyuziv
ta’limni rivojlantirishda muammolar va uni rivojlantirish istiqbollari bo‘yicha ilmiy maqolalar
mavjud. Inklyuziv ta’lim bo‘yicha o‘quv qo‘llanmalari va darsliklar ishlab chiqilmoqda.
Oʻzbekistondagi inklyuziv taʼlim hamkorligini mustahkamlash uchun:
* Inklyuziv taʼlimni amalga oshirish boʻyicha strategiyani ishlab chiqish: Inklyuziv taʼlimni
amalga oshirish boʻyicha aniq strategiya ishlab chiqish muhimdir.
* Oʻqituvchilarni inklyuziv taʼlim boʻyicha oʻqitish: Oʻqituvchilarni inklyuziv taʼlimni amalga
oshirish boʻyicha oʻqitish va malakasini oshirish kerak.
* Ota-onalarni inklyuziv taʼlimga jalb qilish: Ota-onalarni inklyuziv taʼlimga jalb qilish va
ularga maslahat berish kerak.
* Jamoatchilikni inklyuziv taʼlim haqida xabardor qilish: Jamoatchilikni inklyuziv taʼlim
haqida xabardor qilish va ularni jalb qilish kerak.
* Davlat organlarini inklyuziv taʼlimni qoʻllab-quvvatlashga ragʻbatlantirish: Davlat
organlarini inklyuziv taʼlimni qoʻllab-quvvatlashga ragʻbatlantirish kerak. Oʻzbekistondagi
inklyuziv taʼlim hamkorligi - bu barcha bolalar uchun teng imkoniyatlar yaratishga qaratilgan
muhim jarayon. Bu hamkorlik barcha aʼzolarining saʼy-harakatlarini birlashtirishni talab qiladi
va bu jarayonni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun hamma birgalikda harakat qilishlari
keraUshbu maqolada O'zbekiston ta'lim tizimida inklyuziv ta'limning rivojlanishi, uning joriy
etilishidagi hamkorlikning ahamiyati, hamda mazkur yo'nalishning mamlakatdagi ta'lim sifatini
oshirishdagi roli yoritiladi. Xalqaro tajriba va mahalliy amaliyot asosida inklyuziv ta'lim
modelining o'ziga xos jihatlari, jismoniy va aqliy rivojlanishida cheklovlarga ega bo'lgan bolalar
uchun ta'lim olish imkoniyatlarini kengaytirish bo'yicha qabul qilingan strategiyalar muhokama
qilinadi. Maqola, shuningdek, davlat, nodavlat tashkilotlar va xalqaro institutlar o'rtasidagi
hamkorlikning ta'lim sohasidagi muvaffaqiyatga erishishdagi muhim omillardan biri ekanligini
ko'rsatadi.
Xulosa:
O‘zbekiston Respublikasida inklyuziv ta'limni rivojlantirish bugungi kunda ta'lim
tizimining eng dolzarb yo‘nalishlaridan biriga aylangan. Davlat tomonidan bu jarayonni qo‘llab-
quvvatlash uchun qator normativ-huquqiy hujjatlar qabul qilindi va amalga oshirilmoqda. 2024-
yilda amalga oshirilgan o‘zgarishlar, jumladan, maktabgacha ta’lim muassasalarida inklyuziv
guruhlar tashkil etish, imkoniyati cheklangan bolalar uchun ta’lim sharoitlarini yaxshilash va
ularning ta’lim olish imkoniyatlarini kengaytirish choralari bu sohada muhim yutuqlarni
ta’minlamoqda. Inklyuziv ta’limni joriy etish bo‘yicha olib borilayotgan ishlar, ayniqsa, 2025-
yilgacha barcha umumta'lim maktablarida inklyuziv sinflarni tashkil etish, imkoniyati
cheklangan bolalarning ta’limga erkin kirish huquqini ta’minlashga qaratilgan. Bu bilan birga,
davlatning qo‘llab-quvvatlash choralari, jumladan, maktabgacha ta'lim muassasalarida inklyuziv
13
amaliyotni kengaytirish va inklyuziv ta'lim bo‘yicha o‘qituvchilarni tayyorlash kurslarining
tashkil etilishi hamda inklyuziv ta'limning zamonaviy metodlarini joriy etish bo‘yicha sa'y-
harakatlar samarali natijalar bermoqda. Xalqaro tashkilotlar, jumladan, USAID tomonidan
amalga oshirilayotgan loyihalar ham O‘zbekistonning inklyuziv ta'lim tizimini rivojlantirishga
qo‘shilgan muhim hissa hisoblanadi. Ushbu loyihalar orqali innovatsion yondashuvlar va ilg‘or
xorijiy tajribalar o‘rganilmoqda, shuningdek, inklyuziv ta'limni rivojlantirish uchun zarur bo‘lgan
moliyaviy, tashkiliy va metodik resurslar taqdim etilmoqda. Biroq, inklyuziv ta'limni joriy etish
jarayonida ba'zi muammolar ham mavjud. Ulardan biri, alohida ta'lim ehtiyojlariga ega bolalar
uchun pedagogik va psixologik yordamni ko‘rsatishda malakali kadrlarning yetishmasligi. Shu
bilan birga, inklyuziv ta'limning samaradorligini oshirish uchun nazorat va monitoring
tizimlarini yanada takomillashtirish zarurati mavjud. Garchi hozirda O‘zbekiston inklyuziv
ta'limni rivojlantirishda sezilarli yutuqlarga erishgan bo‘lsa-da, bu jarayonni yanada samarali
amalga oshirish uchun jamiyatda inklyuziv ta'limni keng targ‘ib qilish, ota-onalar va
jamoatchilikni bu tizimga qo‘llab-quvvatlashga chaqirish, shuningdek, inklyuziv ta'lim
metodlarini rivojlantirish bo‘yicha ilmiy tadqiqotlarni davom ettirish zarur. Bundan tashqari,
imkoniyati cheklangan bolalar uchun ta'lim imkoniyatlarini yanada kengaytirish, ularning
jamiyatga moslashishini ta’minlash, maktablarda va oliy ta'lim muassasalarida inklyuziv
yondashuvni tatbiq etish orqali jamiyatning barcha qatlamlariga ta’lim olish imkoniyatlarini
yaratish O‘zbekistonning ta'lim tizimi rivojida muhim o‘rin tutadi. Shunday qilib, inklyuziv ta'lim
O‘zbekistonning ta'lim siyosatida katta ahamiyatga ega bo‘lib, bu yo‘nalishda amalga oshirilgan
va amalga oshirilishi rejalashtirilgan islohotlar ta'lim tizimining samaradorligini oshirishga,
jamiyatda tenglikni ta’minlashga va imkoniyati cheklangan bolalar uchun yanada kengroq
imkoniyatlar yaratishga xizmat qilmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
UNESCO: "Inclusive Education: The Way of the Future", Paris, 2009
2.
BMT hisobotlari: "O‘zbekistonda inklyuziv ta’limni rivojlantirish dasturlari".
3.
"O‘zbekiston Respublikasida ta’lim to‘g‘risida"gi qonun, O‘zbekiston Respublikasi
qonunchiligi ma’lumotlar bazasi
4.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "Alohida ta’lim ehtiyojlariga ega bolalar uchun
ta’lim-tarbiya tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi PQ-4860-son qarori
5.
"O‘zbekiston maktablarida inklyuziv ta’limni rivojlantirish konsepsiyasi (2020-2025)
6.
Muyassarxon, N. (2024). BOLALARDA AUTIZM BELGILARI VA TASNIFI. TA'LIM VA
RIVOJLANISH TAHLILI ONLAYN ILMIY JURNALI, 4(2), 128-132.
7.
Nizamova, M., & Xolboyeva, H. (2024). O’QUVCHILARGA XORIJIY TILLARNI O’QITISHDA
ZAMONAVIY TA’LIM MUHITINI TASHKIL ETISH METODIKASI. Академические исследования в
современной науке, 3(10), 49-53..
8.
Nizamova, M., & Xolboyeva, H. (2024). OZBEKISTON TALIM TIZIMIDA XORIIY TILLAR
DARAJASINI OSHIRISHNING INNOVATSION TEXNOLOGIYALARI. Theoretical aspects in the
formation of pedagogical sciences, 3(5), 141-144.
9.
Ibroximovna, M. S. (2024). FACTORS OF DEVELOPING OF INTERCULTURAL
COMMUNICATION COMPETENCE IN TEACHING ENGLISH TO CADETS OF MILITARY
14
UNIVERSITY. Лучшие интеллектуальные исследования, 15(1), 159-163.
10.
Musayeva, S. I. (2024, May). DEVELOPMENT OF INTERCULTURAL COMMUNICATION
COMPETENCE OF CADETS USING INTERACTIVE METHODS. In Proceedings of International
Conference on Scientific Research in Natural and Social Sciences (Vol. 3, No. 5, pp. 276-284).
11.
Ibrohimovna, M. S. (2019). TECHNIQUES OF IMPROVING SPEAKING IN ESP CLASSES FOR
MILITARY. CONDUCT OF MODERN SCIENCE-2019, 139.
12.
Musayeva, S. I. (2024). DEVELOPMENT OF INTERCULTURAL COMMUNICATION
COMPETENCE OF CADETS USING INTERACTIVE METHODS. In Proceedings of International
Conference on Scientific Research in Natural and Social Sciences (Vol. 3, No. 5, pp. 276-284).
13.
Ibroximovna, M. S. (2024). FACTORS OF DEVELOPING OF INTERCULTURAL
COMMUNICATION COMPETENCE IN TEACHING ENGLISH TO CADETS OF MILITARY
UNIVERSITY. Лучшие интеллектуальные исследования, 15(1), 159-163.
14.
Mansurova, S. (2024, March). NUTQIDA KAMCHILIGI BOR BOLALAR BILAN ISHLASH
USULLARI LOGOPED VA OTA-ONALARNI QIZIQTIRGAN SAVOLLARIGA MUTAXASIS JAVOBI. In
Международная конференция академических наук (Vol. 3, No. 3, pp. 35-38).
