50
XORIJIY DAVLATLARDA SETAM YONDASHUV ASOSIDA O‘TKAZILGAN
TADQIQOTLARNI O’RGANISHNING AHAMIYATI
Toshpulatova Niyoxon Shavkatjon qizi
pedagogika fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD),
Termiz iqtisodiyot va servis universiteti
E-mail: egamnazarovaniehon@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.15100805
Annotatsiya:
Mazkur maqolada STEAM texnalogiyalarining bugungi kundagi
ahamiyati,uning imkoniyatlari va yutuqlari, ta’lim tizimidagi afzalliklari ta’lim jarayonida
rivojlantiruvchi markazlar faoliyati haqida fikr-muloxazalar yuritilgan bo‘lib, ushbu maqoladan
talabalar, erkin va mustaqil izlanuvchilar, pedagoglar foydalanishi mumkin.
Kalit so‘zlari:
STEAM texnalogiyalari, ta’lim sifati, qobiliyat, xorijiy tarbiya, intergratsiya,
fan, texnalogiya, muhandislik, san’at, matematika, rivojlantiruchi markaz, integratsiya.
SETAM yondashuvi (Sosial, Emotsional, Tahlil, va Motivatsiya) – bu o‘quvchilarning
o‘qishdagi muvaffaqiyatlarini oshirish va o‘quv jarayonining samaradorligini yaxshilashga
qaratilgan integratsiyalashgan yondashuvdir. Xorijiy davlatlarda SETAM yondashuvi asosida
o‘tkazilgan tadqiqotlarni o‘rganish, o‘quvchilarning ta’lim sohasidagi muvaffaqiyatlarini tahlil
qilish va yangi pedagogik strategiyalarni ishlab chiqish uchun katta ahamiyatga ega.
Ta’lim tizimini takomillashtirishda yondashuvlarning samaradorligini o‘rganish. Xorijiy
tadqiqotlarni o‘rganish orqali SETAM yondashuvining qanday natijalarga erishganini va qaysi
metodlarni samarali deb topilganini bilish mumkin. Misol uchun, ba’zi mamlakatlarda SETAM
yondashuvi o‘quvchilarning emotsional va ijtimoiy rivojlanishini o‘stirish, ularning o‘quv
motivatsiyasini oshirishga katta yordam bergan. Tadqiqotlar orqali, qaysi metodlar
o‘quvchilarning ijtimoiy-psixologik salohiyatini yaxshilashda muvaffaqiyatli bo‘lganini bilish,
ushbu metodlarni o‘z ta’lim tizimimizga joriy etish uchun yordam beradi.
O‘quvchilarning motivatsiyasini oshirishning samarali usullarini aniqlashda xorijiy
tadqiqotlar, SETAM yondashuvi asosida, o‘quvchilarning ichki va tashqi motivatsiyasini oshirishga
qaratilgan turli metodlarni sinab ko‘rgan. Masalan, ijtimoiy va emotsional rivojlanishga qaratilgan
mashg‘ulotlar, o‘quvchilarning o‘zlariga bo‘lgan ishonchini oshirish, o‘qishga bo‘lgan qiziqishni
kuchaytirish kabi yondashuvlar samarali natijalar ko‘rsatgan. Bu usullarni o‘rganish va ular
asosida yangi pedagogik strategiyalarni ishlab chiqish, o‘z ta’lim tizimimizni rivojlantirishga
yordam beradi. Innovatsion pedagogik yondashuvlar va metodlarni joriy etishda xorijda
o‘tkazilgan tadqiqotlar SETAM yondashuvining o‘quvchilarning umumiy rivojlanishiga ta’sirini
tahlil qiladi. Bu tadqiqotlar orqali o‘qituvchilarga yangi pedagogik metodlar va strategiyalarni
joriy etish uchun yo‘l-yo‘riqlar topiladi. Masalan, o‘quvchilarni emotsional va ijtimoiy
rivojlantirishga qaratilgan interaktiv mashg‘ulotlar, guruhlarda ishlash va muammoli vaziyatlarni
hal qilish metodlari samarali bo‘lgan. Ushbu metodlarni o‘rganish va o‘z ta’lim tizimimizga tatbiq
etish, o‘quvchilarning umumiy rivojlanishiga yordam beradi.
Pedagogik va psixologik tadqiqotlar natijalarini ta’lim jarayoniga tatbiq etishda SETAM
yondashuvi asosida o‘tkazilgan tadqiqotlar, pedagogik va psixologik jihatlarni o‘z ichiga olgan
amaliy metodlarni ishlab chiqishga yordam beradi. Tadqiqotlar orqali ta’lim jarayonida
o‘qituvchilarning roli, o‘quvchilarning psixologik holati va ta’lim usullarining o‘zgarishi haqida
chuqurroq tasavvur hosil qilish mumkin. Xorijda o‘tkazilgan tadqiqotlar, bu yondashuvni o‘z ta’lim
51
tizimimizda amalga oshirishni osonlashtiradi. Ta’limdagi global tendensiyalarni o‘rganishda
xorijiy tadqiqotlarni o‘rganish, ta’lim tizimidagi global tendensiyalar va yangiliklar haqida
ma’lumot olish imkonini beradi. SETAM yondashuvi orqali o‘quvchilarni emotsional va ijtimoiy
rivojlantirish, motivatsiyalarini oshirishga qaratilgan yondashuvlar, dunyo miqyosida keng
tarqalgan. Xorijiy davlatlarda o‘tkazilgan tadqiqotlar, bu yondashuvning samaradorligini
ko‘rsatadi va ta’lim sohasida qanday o‘zgarishlarni amalga oshirish kerakligini tushunishga
yordam beradi.
Rivojlantiruvchi markazlar bolalar faoliyati mazmunini samarali tashkil etish uchun xizmat
qiladi. Rivojlantiruvchi markazlar STEAM integratsiyalagan sohalarni o‘zida aks ettiradi. Misol
uchun ilm-fan va tabiat markazi-S- Science (Fan) bilan, san’at va sujetli-rolli o‘yinlar va
sahnalashtirish makazi- A-Art (San’at) bilan, qurish-yasash, konstruksiyalash va matematika
markazi-E- Engineering (Muhandislik) va M –Mathematics (Matematika) bilan hamohang. STEAM
–ta’limining juda ko'p afzallik tomoni bor. Ta’lim berishni o‘quv fanlari bo‘yicha emas, balki “
mavzu” lar bo‘yicha integratsiyalab olib borish.STEAM –ta’limida fanlararo aloqa va loyihalash
metodi birlashtirilgan bo‘lib, uning asosida tabiiy fanlarni texnologiyaga, muhandislik ijodiyotga
va matematikaga integratsiya qilish yotadi. Bunda muhandislik bilan bog‘liq kasblarga bo‘lgan
tayyorgarlik amalga oshiriladi. Ilmiy-texnik bilimlarni real hayotda qo‘llash.STEAM – ta’limida
amaliy mashg‘ulotlar yordamida, bolalarga ilmiy-texnik bilimlaridan real hayotda foydalanish
namoyish qilinadi. Har bir darsda o‘quvchilar zamonaviy industriya modellarini ishlab chiqadi,
quradi va modelni rivojlantiradi. Tanqidiy tafakkur ko‘nikmalarini rivojlantirish va muammolarni
yechish. STEAM–dasturi, bolalar kundalik hayotlarida duch keladigan qiyinchiliklarni yengishda
zarur bo‘ladigan tanqidiy tafakkur va muammolarni yechish ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
Masalan, bolalar tez yuradigan mashina modelini yig‘adilar, so‘ngra uni sinovdan o‘tkazadilar.
Birinchi sinovdan so‘ng, kutilgan natijaga erishilmasa uning sabablari haqida o‘ylaydilar va
topadilar. Balkim, g‘ildiraklarining kattaligi yoki aerodinamikasi to‘g‘ri kelmagandir. Har bir
sinovdan so‘ng ular kamchiliklarni bartaraf etib boradilar. O‘z kuchiga ishonish hissining
ortishi.Bolalar ko‘prik qurish, mashina va samolyot modelini ishga tushirishda har safar
maqsadiga yaqinlasha boradilar. Har bir sinovdan so‘ng modelni takomillashtiradilar. Oxirida
barcha muammolarni o‘z kuchlari bilan engib maqsadiga erishadilar.Bu bolalar uchun ruhlanish,
g‘alaba va quvonch demakdir. Har bir g‘alabadan so‘ng ular o‘z kuchlariga yanada ishonadilar.
Xulosa.
Xorijiy davlatlarda SETAM yondashuvi asosida o‘tkazilgan tadqiqotlarni o‘rganish,
ta’lim tizimini takomillashtirish, o‘quvchilarni ijtimoiy, emotsional va intellektual jihatdan
rivojlantirish, ularning motivatsiyasini oshirish va yangi pedagogik yondashuvlarni ishlab
chiqishda katta ahamiyatga ega. Bu tadqiqotlar, o‘qituvchilarga o‘quvchilarning ehtiyojlarini
yaxshiroq tushunish, ta’lim jarayonini samarali tashkil etish va umumiy rivojlanishga yo‘l ochish
uchun muhim ma'lumotlarni taqdim etadi.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Sh.M.Mirziyoyev 2018-yil 5-sentabrdagi «2018- 2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasi
Xalq ta’limi tizimini yanada takomillashtirish bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi to‘g’risidagi» gi PQ
– 3931 – son Qarori.
2.
R.A.Mavlonova , N.H.Raxmonqulova , K.O.Matanazarova , M.K.Shirinov , S.Hafizov «Umumiy
pedagogika» . «Fan va texnalogiya» nashriyoti T:2018.
52
3.
O‘tkir Tolipov , Dilnoz Ro‘zieva «Pedagogik texnalogiyalar va pedagogik mahorat » »
Toshkent innavatsiya – Ziyo » T: 2019.
4.
Z. Ashurova » Maktabgacha ta’limda STEAM texnalogiyasidan foydalanish » Metodik
qo‘llanma . Buxoro:2020.
5.
Z. M. Ashurova » Maktabgacha ta’limda STEM texnalogiyasining ahamiyati «. T:1:1 (2022).
6.
Toshpulatova N.SH. “Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida ilmiy dunyoqarashni fanlararo
shakllantirish metodikasini takomillashtirish (tabiiy va aniq fanlar misolida)”. Termiz 2023.
