62
Alfraganus University
Аннотация
Соғлом диний таълим-тарбия олган, иймон-эътиқод ва ибодат муҳаббати билан ўсиб улғайганёшлар ҳеч
қачон адашмайди. Ўсмирлик - инсон қони қайнайдиган фаол ёшлик вақти ҳисобланади. Бу йиллар давомида
ёшлар аниқ ўйламасдан шошилинч қарорлар қабул қилади, чунки унинг ҳис-туйғулари ва ҳис-туйғулари
устунлик қилади. Бундай ҳолда, ёшларнинг хатога йўл қўйиш эҳтимоли кўпроқ. Биз ёшларимизни ватанга
муҳаббат руҳида тарбиялашимиз керак. Чунки иймон-эътиқод муҳаббати билан улғайган ёшлар ёшлик
йилларини муаммосиз ўтказади. Демак, ёшларни муаммосиз ўтказиш учун болаликдан зарур диний билим
-
ларни бериш, ёшларга ибодатнинг аҳамиятини етказиш зарур.
Ўзбекистонда ёшлар маънавий-ахлоқий дунёқарашини юксалтиришда ислом маданиятининг ўзига
хослиги анъаналарининг қайта туғилиши сифатида «ҳақиқий» миллий ва диний қадриятларга қайтиш
тенденцияси ва унинг замонавий контекстда қабул қилиниши ёшлар маънавий-ахлоқий дунёқарашини
юксалтиришда ислом маданиятига алоҳида эътибор қаратилган.
FEATURES OF ISLAMIC CULTURE IN THE UPBRINGING
OF THE SPIRITUAL AND MORAL WORLDVIEW OF YOUTH
ОСОБЕННОСТИ ИСЛАМСКОЙ КУЛЬТУРЫ В ВОСПИТАНИИ
ДУХОВНО-НРАВСТВЕННОГО МИРОВОЗЗРЕНИЯ МОЛОДЕЖИ
МИРЗАЧАЕВ Адµамжон Асіаржанович
¹
ЁШЛАР МАЪНАВИЙ-
ЁШЛАР МАЪНАВИЙ-
АХЛОЈИЙ ДУНЁЈАРАШИНИ
АХЛОЈИЙ ДУНЁЈАРАШИНИ
ЮКСАЛТИРИШДА ИСЛОМ
ЮКСАЛТИРИШДА ИСЛОМ
МАДАНИЯТИНИНГ ¤ЗИГА ХОСЛИГИ
МАДАНИЯТИНИНГ ¤ЗИГА ХОСЛИГИ
¹ Мирзачаев Адҳамжон Асқаржанович - Миср Араб республикаси Ал-Азҳар халқаро ислом академияси талабаси, Тошкент, Ўзбекистон.
Почта: mirzachaev@inbox.ruORCID: - 0009-0007-5501-9621
УДК: 2:371.035
63
Alfraganus University
Аннотация
Молодые люди, получившие хорошее религиозное образование и выросшие с любовью к вере и поклонению,
никогда не собьются с пути истинного. Подростковый возраст - это время активной молодости, когда
человеческая кровь бурлит. В эти годы молодые люди принимают поспешные решения, не обдумывая их
трезво, потому что их эмоции и чувства преобладают. В этом случае молодые люди с большей вероят
-
ностью совершат ошибки. Мы должны воспитывать нашу молодежь в духе любви к Родине. Потому что
молодые люди, которые растут с любовью к вере, проводят свои юношеские годы без проблем. Поэтому
необходимо с детства давать необходимые религиозные знания, доносить важность поклонения молодым
людям, чтобы без проблем руководить ими.
В Узбекистане наблюдается тенденция к возвращению к “истинным” национальным и религиозным
ценностям как возрождению традиции уникальности исламской культуры в воспитании духовно-нрав
-
ственного мировоззрения молодежи и ее принятию в современных условиях, особое внимание уделяется
исламской культуре в воспитании духовно-нравственного мировоззрения молодежи.
Abstract
Young people who have received sound religious education and grow up with love of faith and worship will never
go astray. Adolescence is a time of active youth when human blood boils. During these years, young people make
hasty decisions without thinking clearly, because their emotions and feelings prevail. In this case, young people are
more likely to make mistakes. We must educate our youth in the spirit of love for the country. Because young people
who grow up with the love of faith spend their youth years without problems. Therefore, it is necessary to give the
necessary religious knowledge from childhood, to convey the importance of worship to young people, in order to lead
them without problems.
In Uzbekistan, a tendency to return to “true” national and religious values as a rebirth of the tradition of the
uniqueness of Islamic culture in raising the spiritual and moral worldview of youth and its adoption in the modern
context, special attention is paid to Islamic culture in raising the spiritual and moral worldview of youth.
Калит сўзлар:
қадрият, ёшлар, маънавият, ахлоқ, дунёқараш, барқарор, анъана, маданият, тенденция.
Key words:
value, youth, spirituality, morality, worldliness, stability, tradition, culture, trend.
Ключевые слова:
ценность, молодежь, духовность, нравственность, мирскость, стабильность,
традиция, культура, тренд.
Кириш.
Президентимиз Шавкат Миромонович Мир-
зиёев мамлакатимизда “Ижтимоий барқарор-
ликни таъминлаш, муқаддас динимизнинг
софлигини асраш – давр талаби” мавзусидаги
анжуманда қилган маърузасида “Худо йўлида
холис хизмат қилишни ўз зиммаларига ол-
ганлар. Бу ҳам масъулият, ҳам улкан шараф.
Шунинг учун соғлом эътиқод йўлини тарғиб
қилишни аввало кимдан сўраймиз? Сиз, азиз-
лардан сўраймиз. Шу борада барчамиз ким-
дан ибрат оламиз? Сиз, азизлардан” [1] − дея
диний ташкилот ва мутахассисларга жамият
барқарорлигини таъминлашда дин омили ва
ислом дини қадриятларининг долзарблигини
таъкидлаган эди.
Ўзбекистон жамиятининг олимлари онгсиз
равишда Ғарб қадриятларини Ўзбекистон ом-
мавий ижтимоий даражада йўқотган юксак
анъаналарга эмас, балки ўзбек миллий маъ-
навиятини ислом қадриятларини шу асосда
«менталитет» га ҳам боғлайдилар. Яъни, бу
анъаналарни сақлаш ҳақида гапирганда, улар,
аслида, бу ҳолат, бир томондан, “кексалар”
“менталитет” ҳақида гапирса, иккинчи то-
мондан, ёш авлоднинг кўпчилиги (бу “мен-
талитет”нинг ранжигани билан) тубдан “мо-
дернлаштириш”га ҳаракат қилади. З.Исломов
“фуқаролик жамиятининг мулкдорлар ва улар-
нинг уюшмаларининг манфаатларини ифода
этувчи давлатдан ва сиёсатдан ташқари бўлган
иқтисодий ижтимоий, маданий, аҳлоқий, ои-
лавий, диний муносабатларнинг йиғиндиси”,
− деб баҳолайди[2].
Усул-метод.
Оммавий маданият ва шоу-бизнес оммавий
ахборот воситалари орқали оммавий онгга
фаол таъсир кўрсатади. Аслида ОАВдаги турли
эфирлар миллатнинг маданий-маънавий сави-
ясининг кўрсаткичидир. Албатта, эркин бозор
талаблари ва глобаллашувнинг тажовузкор
тижоратлашувга таъсири интеллектуал дара-
жанинг кескин пасайишига, эстетик диднинг
бузилишига ва миллий характернинг янада
нейтрал, жаҳаннам хусусиятларини ғалаба қо-
64
Alfraganus University
зонишига олиб келди.Бу ҳозирда кўпчиликка
ажабланарли бўлмай қолди. Чунки, эксперт
баҳоси аниқ мезонлар ва танқидий нутқ (ҳам-
ма нарсани либераллаштириш натижаси ҳам)
бўлмаса, “халқ”қа танлов таклиф қилинса,
иккинчиси енгилроқ, юзаки, жанжалли, қўпол
ва жирканчроқ нарсани танлайди.
Бу оммавий маданият ва шоу-бизнеснинг
бўшлиги жиддий ижтимоий муаммолар, аҳоли
турмуш даражасининг салбийлашуви “фон”ида
рўй бераётгани вазиятни янада кескинлашади.
Бундай ҳолат, аввало, мамлакатнинг сиёсий ва
иқтисодий тузуми учун ижобийдир.Бу эса, аҳо-
лининорозилик энергиясини ўзига сингдиради
ва уни ўз ҳуқуқлари учун курашдан чалғитади.
Учинчи минг йилликнинг бошида эркин бозор
фалсафасининг неолиберал ғоялари, бузғунчи
ва маънавиятга қарши табиати бутун дунё
бўйлаб кўпчилик зиёлилар учун аён бўлиб, ма-
даниятдаги янада ғалабали кўринишларни йўқ
қилишга ёрдам бермоқда ва аксинча, қобили-
ятсизликка йўл қўймоқда.
Натижа.
Шундай қилиб, баъзи мулоҳазалар жараёнида
биз нафақат Ғарб қадриятларининг мадания-
тимизга таъсири (“Ғарб қадриятлари” ноаниқ
ва анъанавий тушунча), балки бозорнинг таъ-
сири ҳақида ҳам қайғуришимиз кераклиги аён
бўлади. Ғарб маданиятида иқтисодиёт ва либе-
рализация, бу эркин бозорга муқобил бўлмаган
ва минтақаларнинг миллий хусусиятларидан
қатъи назар, капиталнинг ҳукмронлиги ғоясини
бутун сайёрага тарқатадиган глобаллашувнинг
таъсири ҳисобланади. Бироқ, бозор ва капита-
листик тажовуз шароитида Ўзбекистон мадани-
ятининг бундай таслим бўлиши, биринчидан,
зиёлиларнинг ижтимоий муҳитдан узоқлаши-
ши ва уларнинг пассивлиги, иккинчидан, Ғарб
неолиберал ғояларини муқобил бўлмаган ғоялар
сифатида қабул қилган давлат тузилмалари-
нинг бепарволигидан олдин бўлган. Профессор
Анвар Абдусамедов таъкидлаганидек, «муқад-
дас ислом динимизни пок сақлаш, уни турли
хил ғаразли хуруж ва ҳамлалардан, туҳмат ва
бўҳтонлардан ҳимоя қилиш, унинг асл моҳи-
ятини униб-ўсиб келаётган ёш авлодимизга
тўғри тушунтириш, ислом маданиятининг эзгу
ғояларини кенг тарғиб этиш вазифаси ҳамон
долзарб бўлиб қолмоқда» [3].
Мунозара.
Вазиятни нима қутқариши мумкин? Мавжуд
ижтимоий-маданий вазиятни тўғрилаш учун,
65
Alfraganus University
энг аввало, жаҳонда маданий қарашларнинг
баъзилари қандай инқирозга юз тутаётганини
аниқ англаш, мавжуд вазиятни ҳисобга олма-
ганда, инқироз ва регрессияни тан олиш зарур.
Шундан кейингина ҳар қандай қадамлар қўйи-
лиши мумкин. Бу қуйидагича намоён бўлади:
1. Замонавий маданиятнинг турли сегмент-
лари инфратузилмасини яратиш ва замонавий
дунё билан алоқа воситаси сифатида “замона-
вийлик тил”ини ўзлаштириш;
2. Шарқ демократияларининг интеллектуал
тажрибасини ўрганиш, чунки бу амалиёт бошқа
кўплаб муқобил стратегияларни, жумладан,
“чап қанот” радикал ва глобаллашувга қарши
стратегияларни ҳам ўзида мужассам этиши
мумкин;
3. Маданият, жумладан, оммавий ахборот
воситалари соҳасида экспертлар гуруҳи ту-
зилиши ва бу гуруҳ доирасида оммавий ах-
борот воситаларига “сифатсиз” маҳсулотлар
чиқарилишининг олдини олиш мақсадида
маданий маҳсулотнинг профессионал дара-
жасини баҳолашнинг аниқ мезонлари ишлаб
чиқилиши миллатларнинг маданий саломат-
лиги миллий хавфсизлик масаласини ечими
бўлиши мумкин.
Ислом маърифатида ёшлар камолотига кат-
та аҳамият берилиш, ёшлар миллат келажаги
гарови эканлигидир. Бугунги ёшлар келажак
авлодни англатади. Ёшларга сифатли таъ-
лим-тарбия берган халқларнинг келажаги
ҳамиша равнақ топган. Ёшларни иймон-эъ-
тиқодли қилиб тарбиялаш ватан келажаги учун
ҳам жуда муҳим. Маълумки, инсон тана ва
руҳдан ташкил топган мавжудотдир. Агар тана
яшаши учун еб-ичиши, дам олиши керак бўлса,
инсон руҳи ҳам озиқ-овқатга муҳтож. У овқат
-маърифатдир. Инсон қалби маърифат билан
таъминланмаса бўшлиқ пайдо бўлади ва инсон
бу бўшлиқни турли томонлардан тўлдирили-
шига ҳаракат қилади.
Соғлом диний таълим-тарбия олган, ий-
мон-эътиқод ва ибодат муҳаббати билан ўсиб
улғайган, Агар биз болаларни эрта ёшда гўзал
тарбия бериб ахлоққа ўргатиш ва уларнинг
ёшлигидан ахлоқни ўргатишимиз лозим. Акс
ҳолда, милиий ва диний қадриятлардан йироқда
улғайган ёшлар маънавий инқирозга юз тутиб,
бугунги кундаги баъзи ёшлар каби ёт ғоя билан
туйинган гуруҳларга кириб, қалбидаги бўшлиқ-
ни тўлдиришга ҳаракат қилади.
Хулоса.
Ёшларнинг диний маърифати ва билимлари
етарли бўлмаса, диннинг асл моҳиятини ту-
шунмаса, ахлоқий масалаларда ҳам муаммолар
юзага келади. Зино, ўғирлик, анархия, террор
каби салбий тушунчалар жамият тинчлигига
путур етади.
Бугунги кунда баъзи кинофилмлар, газе-
та-журналлар, телевидение ва айрим омма-
вий ахборот воситаларида ёшларнинг маъна-
вий-ахлоқий қадриятларига путур етказадиган
тарзда ишланмоқда. Масалан, оддий никоҳ
ўрнига бир жойда бир нечта одам билан яшаш,
тунги клублар, ёшларнинг уйдан узоқда бўлган
эркинлиги, кийим услублари, шаҳвоний ва
беҳаё филмлар кўпинча ахлоқий ва маънавий
қадриятларга таъсир қилади. Ана шундай таъ-
сир ва йўналишлар билан оиласидан қочиб,
фарзандларини ташлаб, ахлоқсизлик ва ги-
ёҳвандлик ботқоғига тушиб қолган ёш қизларга
дуч келамиз. Натижада шуни айтиш мумкинки,
ёшлик инсон ҳаётидаги жуда қимматли давр-
дир. Бу вақтга эътибор бермаслик ва уни яхши
баҳоламаслик келгусида бутун дунёни қийин
аҳволга олиб келиши мумкин.
Adabiyotlar
1. Ўзбекистон Президенти Ш.Мирзиёевнинг «Ижтимоий барқарорликни таъминлаш,
муқаддас динимизнинг софлигини асраш – давр талаби» мавзусидаги анжуманда сўзлаган
нутқи./ – Халқ сўзи. 2017 йил 16 июнь № 119 (6813) Б.2.
2. Шодмонқулова М. Фуқаролик жамияти қуришда либерал-демократик ғояларнинг
қарор топиши. Демократлаштириш ва инсон ҳуқуқлари. 2015. № 4.(68) – Б.23.
3. Абдусаметов А. Ислом дини ва маънавияти. – Тошкент: Университет, 2007. − Б.
16-25.
