“Arab tili globallashuv davrida: innova
tsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
69
ARAB TILI DARSLARIDA INFOGRAFIKADAN FOYDALANISHNING
TALABALAR GAPIRISH K
O‘
NIKMASINI RIVOJLANTIRISHDAGI
AHAMIYATI
Sirojiddin Sotvoldiyev
Oriental universiteti Filologiya fakulteti Sharq tillari kafedrasi
o‘
qituvchisi
sirojiddinsotvoldiyev454@gmail.com
Annotatsiya.
Ushbu maqolada til egasi b
o‘
lmaganlarga chet tillarini
o‘
qitishda bilim-axborotni vizual k
o‘
rinishda taqdim etishning ahamiyati
xususida s
o‘
z boradi. Muallif arab tili darslari misolida axborotni vizual taqdim
etishning samarali shakli b
o‘
lgan infografikalardan foydalanish orqali
o‘
quvchi-
talabalarda gapirish kompetensiyasini jadal rivojlantirish mumkinligiga e
’
tibor
qaratadi. Maqolada, shuningdek, infografikalar tayyorlash, darsda ulardan
foydalanish b
o‘
yicha ham muhim y
o‘
l-y
o‘
riq va tavsiyalar keltirib
o‘
tilgan.
Kalit s
o‘
zlar:
arab tili, til egasi b
o‘
lmaganlar, vizual axborot, vizualizatsiya,
infografika, gapirish k
o‘
nikmasi, til kompetensiyalari.
Аннотация.
В данной статье рассматривается важность наглядного
представления знаний при обучении иностранным языкам неносителей
языка. На примере занятий арабским языком автор обращает внимание на
возможность быстрого развития речевой компетенции учащихся с
помощью инфографики, которая является эффективной формой
визуального представления информации. Также в статье приведены
важные рекомендации и рекомендации по подготовке инфографики и ее
использованию на уроках.
Ключевые слова:
a
рабский язык, неносители языка, визуальная
информация, визуализация, инфографика, разговорные навыки, языковые
компетенции.
Absract.
This article discusses the importance of visual representation of
knowledge when teaching foreign languages to non-native speakers. Using the
example of Arabic language classes, the author draws attention to the possibility
of quickly developing students
’
speech competence with the help of infographics,
which is an effective form of visual presentation of information. The article also
provides important tips and advice for preparing infographics and using them in
the classroom.
Keywords:
arabic language, non-native speakers, visual information,
visualization, infographics, speaking skills, language competencies.
“Arab tili globallashuv
davrida: innovatsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
70
Axborot almashishning tezlashuvi va texnika taraqqiyoti hayotimizning har
bir jabhasini, shu jumladan xorijiy tilni
o‘
zlashtirish uchun sarflanadigan vaqt
mezonlarini ham
o‘
zgartirmoqda. Avvallari til egasi b
o‘
lmaganlarga chet tilini
o‘
rganish uchun kerak b
o‘
lgan ta
’
lim soatlari miqdori bugun zamonaviy texnik
vositalar va pedagogik texnologiyalarni q
o‘
llash orqali deyarli ikki baravarga
qisqartirilmoqda. Bu jarayonda chet tili darslarida bilim-axborotlarni vizual
k
o‘
rinishda taqdim etish, olingan bilimlarni takrorlash va mustahkamlashda
vizual vositalardan foydalanish yaxshi natija bermoqda.
Ma
’
lumki, vizualizatsiya yangi tilni
o‘
zlashtirish va gapirish k
o‘
nikmasini
shakllantirishning
asosi
sanaladi.
Chizmalar,
fotosuratlar,
rasmlar,
assosiogramma va infografika kabi vizual vositalar yordamida
o‘
quvchilarning
nutq faolligini ra
g‘
batlantiradigan va chet tilida gapirishga b
o‘
lgan ehtiyojini
keltirib chiqaradigan
o‘
quv vaziyatlarini yaratish mumkin. Xususan, axborotni
taqdim etishning grafik usuli sanalgan infografika (
ينﺎيﺑ ﻢﺳر
) rasm koʻrinishidagi
maʻlumotlar bo‘lib, u matn, koʻrsatkichlar, diagrammalar, bloklar va ikonlarni oʻz
ichiga olishi mumkin (
1-rasm
).
Infografika
katta hajmdagi maʻlumotlarni
kichik hajmda koʻrsatishga imkon beradi.
Qolaversa, qiziqarli rasm
o‘
quvchi-talabalarning
e
’
tiborini jalb qilishga yordam beradi, shuning
uchun bu format ommaviy ravishda qoʻllaniladi.
Bugungi zamonaviy ta
’
lim tizimida ham
info
grafik materiallardan koʻproq foydalanish
tavsiya etilayotgani ham bejiz emas.
Arab tili darslarida esa
o‘
tilgan mavzuni
takrorlash yoki
o‘
quvchilarning til bilish
darajasidan kelib chiqib, o
g‘
zaki nutq mahoratini
rivojlantirishga qaratilgan turli murakkablikdagi
infografikalarni q
o‘
llash mumkin. Masalan,
boshlan
g‘
ich darajada (A1-A2) ilk asosiy bilimlar
(
kishilik olmoshlari, birikma olmoshlari, hozirgi-
kelasi zamon fe
’
li va b.
) egallangach, «
؟ﺎَنَﺃ ْنَﻣ
»
(«
Men kimman?
») deb nomlangan infografika
(
2-rasm
) yordamida
o‘
quvchi-talabalar
o‘
zlari
haqida ma
’
lumot berishlari mumkin. Bu
infografikada taqdim etilajak nutqning asosiy
elementlari berilgani bois har bir
o‘
quvchida
gapirishga qiziqish kuchayadi va fikrlarini
tortinmay izhor qila oladi, chunki endi uning q
o‘
lida tayyor q
o‘
llanma mavjud.
O
g‘
zaki nutqni rivojlantirish darslarida infografikaning
analitik yoki
raqamli infografika
(uning yordami bilan statistik maʻlumotlar taqdim etiladi,
unda juda koʻp raqamlar, diagrammalar, grafiklar mavjud boʻlishi mumkin),
yangiliklar infografikasi (
yangi mavzu haqida aniq hikoya qiladi, mavzuning
“Arab tili globallashuv davrida: innova
tsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
71
asosiy nuqtalari xronologiyasini va tadrijiy
tarzda boʻlayotgan voqealarning muhim
bosqichlarini
aks
ettiradi),
qurilish
infografikasi
(muayyan
mavzu
yoki
obyektning tuzilishini yoki uning mexanizmini,
baʻzan tarixiy voqeaning xronologiyasini va
sabablarini koʻrsatadi),
qiyosiy infografika
(
turli mavzu yoki obyektlarning xususiyatlarini
solishtirish imkonini beradi) kabi turlaridan
foydalanish mumkin.
Masalan,
3-rasm
dagi infografikada 12-
avgust xalqaro yoshlar kuniga oid qurilish
infografika berilgan b
o‘
lib,
o‘
qituvchi uning
asosida
o‘
quvchi-talabadan kun tarixiga oid
ma
’
lumotlar bilan birga mamlakatimizda
yoshlarni q
o‘
llab-quvvatalash b
o‘
yicha amalga
oshirilayotgan islohotlar haqida hikoya qilib berishni ham s
o‘
raydi. Bu esa
o‘
quvchini chet tilida fikrlashga va fikrlarini erkin bayon qila olish mahoratini
shakllantirishiga turtki beradi. Qolaversa, bunday infografikalar yozish
mahoratini ham rivojlantirishga q
o‘
l keladi.
Shuningdek,
4-rasm
dagi kabi analitik
infografika
orqali
nafaqat
talabalarni
o‘
zlashtirilgan nisbatan murakkab grammatik
mavzularni
(sanoq sonlar, foizni ifodalash va b.)
amaliyotda q
o‘
llashga undashga erishish
mumkin, balki uning real hayoti bilan bo
g‘
liq
muammoli mavzu yuzasidan shaxsiy fikr-
mulohazalarini
o‘
rganish imkoniyati paydo
b
o‘
ladi.
Infografika tayyorlashda qaysi jihatlarga
e
’
tibor qaratish kerak? Avvalo, infografikani
matn bilan toʻldirib yubormaslik lozim. Mavzu
yuzasidan asosiy maʻlumotlar tasvir orqali
amalga oshirilishi tavsiya etiladi. Infografika
oʻz rolini bajarishi uchun unda qoʻllanma
sifatida koʻp matn berilma
sligi kerak, bu
materialni idrok etishni sezilarli darajada
murakkablashtirib yuboradi.
Masalan
5-rasm
dagi infografikada faqat hafta kunlarining nomlari
k
o‘
rsatilgan, har bir kunda bajarish mumkin b
o‘
lgan harakatlar suratlar
yordamida ifodalangan.
O‘
quvchi bu infografika vositasida haftalik faoliyatini
bayob qilib bera oladi.
“Arab tili globallashuv
davrida: innovatsion yondoshuvlar
va
o‘qitish metodikasi”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
72
Bundan
tashqari,
infografikada
ayrim
tafsilotlarni tushuntirish uchun iboralarni qoʻshish
mumkin.
Leksik-semantik
yuk
tashimaydigan
elementlarni olib tashlash kerak. Infografika taqdim
etilgan maʻlumotlarning kontsentratsiyasida kuchli
boʻladi. Har bir chiziq, koʻrsatkich yoki belgi maʻnoga
ega boʻlishi kerak.Talaba taqdim etilgan maʻlumotni
osongina idrok eta olsin va haddan tashqari koʻp
bloklar, rasmlar va oʻqlarda chalkashib ketmas
in.
Hozirgi kunda internet tarmo
g‘
ida infografika
yaratish uchun
Canva, Easel.ly, Piktochart
,
Venngage
,
Creately
kabi saytlardan foydalanish
mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar r
o‘
yxati:
1.
.ﺔﺸﻤع ﻮﺑﺃ نيسح ﺪلﺎخ
100
.ينﺎيﺑ ﻢﺳر
-
:ﻥدرلأﺍ
2022
2.
Sotvoldiev, S. (2023). PRINCIPLES OF COMPOSITION OF SCIENTIFIC-
CRITICAL TEXT OF IBN SAYYID
’
S DICTIONARY" AL-MUSALLAS". THE THEORY OF
RECENT SCIENTIFIC RESEARCH IN THE FIELD OF PEDAGOGY, 1(7), 62-66.
3.
Sotvoldiev, S. (2022). PRINCIPLES OF COMPOSITION OF SCIENTIFIC-
CRITICAL TEXT OF IBN SAYYID
’
S DICTIONARY" AL-MUSALLAS". Thematics
Journal of History, 8(1).
4.
Maxammaddin
o‘g‘
li, S. S. (2023). IBN MOLIK HAYOTI VA UNING ARAB
TILSHUNOSLIGIDA TUTGAN
O‘
RNI. Vol. 2 No. 11 (2023): Innovative Development
in Educational Activities (IDEA)
5.
Sirojiddin, S. (2023). «МУСАЛЛАС» ТУРИДАГИ ЛУҒАТЛАРНИНГ АРАБ
ЛЕКСИКОГРАФИЯСИДАГИ ЎРНИ. Innovative Development in Educational
Activities, 2(11), 356-365.
