
JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS
Volume–18_Issue-1_December_2022
60
УДК 006.015
ШИНАЛАРНИНГ ҚОЛДИҚ РЕСУРСИНИ БАШОРАТ
(ПРОГНОЗ) ҚИЛИШ
Акбаров Сайдуллохон
НамМҚИ “Метрология ва стандартлаштириш”
кафедраси 25-МСМСМ-21 гурух талабаси
Қудратов Жавохир
НамМҚИ “Метрология ва стандартлаштириш”
кафедраси 25-МСМСМ-21 гурух талабаси
Мелибаев Махмуджон
НамМҚИ “метрология стандартлаштириш”
кафкдраси , профкссори т.ф.н.
Аннотация:
Ушбу мақолада пневматик шиналарнинг колдик метрологик
ўлчаш кийматлари колдик ресурсини бошорат килиш усуллари ёрдами аниклаш
хакидаги маълумотлар батафсил ёрилган.
Таянч сўзлар
: бошорат, метрологик, усул, ўлчаш, назорат, сифат, объект,
восита, диагнорстика, ГОСТ, шина, таъмирлаш.
Аннотация:
в этой статье приводится подробная разбивка информации в
диагностика с помощью методов инициирования ресурса остаток
метрологического измерения пневматических шин.
Ключевые слова:
головка, метрологический, метод, измерение, контроль,
качество, объект, двигатель, диагностика, ГОСТ, шина, ремонт.
Abstract:
this article provides a detailed breakdown of the information in
diagnostics using methods of resource initiation and metrological measurement of
pneumatic tires.
Keywords:
head, metrological, method, measurement, control, quality, object,
engine, diagnostics, GOST, tire, repair.
Машина-трактор агрегатлари шина қисмларидан самарали фойдаланишда
техник диагностикаси ва иш фаолиятини башоратлаш, ишлаш ресурсини
аниқлашда асосий омиллардан бири бўлиб ҳисобланади [1].
ГОСНИТИ назорат воситаларини қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришида
фойдаланиш принципига кўра таснифлашни таклиф қилинган: мобил, кўчма ва
стационар. Мавжуд таснифларга қўшимча равишда профессор И.П. Терских
ишлаб чиқариш корхонаси назорати турларини ҳам ажратишни таклиф қилди:
технологик, таъмирлаш, операцион ва махсус.

JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS
Volume–18_Issue-1_December_2022
61
Диагностика воситаларидан оқилона фойдаланиш техник носозликлар
туфайли тракторнинг юриш қисмини ишламай қолиш вақтини қисқартириш,
капитал таъмирлаш орасидаги вақтни сезиларли даражада ошириш, шунингдек,
тезник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш харажатларини камайтириш имконини
беради [2]
Қолдиқ ресурсларини баҳолаш
9,5-42 Я-183 ва 13,6 R38 ЯР-318 ; 15,5-38
Я-166 ва 18,4/15-30 R-319
шиналар билан жиҳозланган тракторлардаги қолдиқ
муддати тўғрисидаги маълумотлар алмашинув ва таъмирлаш фондларини
олдиндан тайёрлашга имкон беради, тўсатдан носозликлар ва бахтсиз ҳодисалар
эҳтимолини камайтиради.
Шиналарниг қолдиқ ресурс ҳақида керакли маълумотларни олишда
диагностика постларида ўтказилган барча олдинги диагностикалашнинг
натижаларини билиш муҳим аҳамиятга эга. Ҳар бир трактор шинасини
диагностика қилиш натижалари назорат-диагностика жадвалида қайд этилади.
Қолдиқ ресурсни башорат қилишда шиналар ҳолатининг максимал рухсат
этилган қийматларига эга бўлиш аниқланади. Қолдиқ ресурснинг статик ва
динамик прогнози мавжудлиги асосида, тахлиллар ўтказилади.
Статик башорат
-
параметрнинг топилган қийматининг вақтга боғлиқ ҳолда
кейинги ўзгариши шартли равишда чизиқли деб қабул қилиниши билан
тавсифланади (1-расм).
1-расм. Вақт (t) функцияси сифатида параметрнинг чизиқли ўзгариши
билан статик башорат қилиш

JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS
Volume–18_Issue-1_December_2022
62
2-расм. D параметрларни рухсат этилганидан четга чиққанда C
харажатлари:
1-шиналарни алмаштиришдаги харажатлар; 2- носозликлар туфайли
тракторнинг тухтаб туришдан келиб чиқадиган харажатлар (йўқотишлар); 3 –
умумий харажатлар.
Д
н
параметрининг бошланғич қийматини ўлчанган
Д
cф
билан боғлаб, бу
чизиқни давом эттирсак, биз унинг
Д
пр
параметрининг чегара позицияси билан
кесишишини топамиз.
Т
пр
- t
c
вақт оралиғи ишнинг тахминий давомийлигини
кўрсатади, шундан сўнг шинани алмаштириш тасия этилади.
Динамик башоратда - шинани жойида аниқ алмаштириш масаласи
параметрлар рухсат этилганидан четга чиққан тақдирда умумий ва компонентлар
харажатларини ҳисобга олган ҳолда ҳал қилинади (2-расм).
А
зонаси мажбурий
муддатидан олдин алмаштириш харажатларнинг ошишига олиб келадиган
чегараларни кўрсатади.
Г
зонаси, шунингдек, ўз вақтида алмаштирилмаган
шиналарнинг ишдан чиқиши туфайли тракторнинг ишламай қолиши билан
боғлиқ йўқотишларни кўрсатади.
Б
ва В зоналари харажатлар бўйича
эквивалентдир. Шу сабабли, ушбу зоналар чегараларида алмаштириш моменти
тегишли шинанинг захирада мавжудлиги ёки йўқлигига қараб, эксплуатация
шароитидан келиб чиқиб белгиланади
[3]
.
Динамик прогнозлаш баҳоланаётган параметр бўйича шиналарнинг
ҳолатини оралиқ текшириш маълумотларидан фойдаланишни ўз ичига олади, бу
эса иш вақтининг функцияси сифатида бир нечта нуқталардан (камида учта)
фойдаланишга эгри чизиқни яратишга имкон беради. Маълум иш шароитида

JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS
Volume–18_Issue-1_December_2022
63
параметр (3-расм) ва қолдиқ хизмат муддати прогнозини аниқроқ олиш
(кейинчалик эскириш хизмат кўрсатиш эгри чизиғининг давом этишини ҳисобга
олган ҳолда)
3- расм. Динамик башоратлаш (амалга ошириш бўйича):
П – параметр; t – иш вақти,
Хулоса:
Машина-трактор агрегатларининг узел ва деталларга ажратмасдан
нуксонларни аниклашнинг энг макбул усули статик ва динамик башорат килиш
оркали урганиш маъкул булади.
АДАБИЁТЛАР
1.
Карташевич А.Н, Сапьяник Г.Н, Скадорва А.Ф. Техническое
диагностирование машин. Лекция для студентов специальностей 1-74 06 01-
Техническое обеспечение процессов сельскохозяйственного производства, 1-74
06 06 – материально-техническое обеспечение АПК, 1-74 06 04-Техническое
обеспечение мелиоративных и водохозяйственных работ. Горки 2009. – с. 30].
2.
Фортуна В.И. Эксплуатация машинно-тракторного парка. –М.:
“Колос” 1979.-с 371.