ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
60
TIBBIYOT OLIY O‘QUV YURTLARIDA INGLIZ TILI O’QITISHDA
TALABALARNING KASBIY KOMPETENTSIYANI METODIK
TAKOMILLASHTIRISH TEXNOLOGIYALARI
Axmedova Dilnoza
Qo’qon davlat pedagogika instituti
tayanch doktaranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.13879626
Annotatsiya:
Ushbu maqolada tibbiyot oliy o‘quv yurtlarida, bo'lajak
shifokorlarni kasbiy kompetentsiyani rivojlantirish usullari tibbiy ta'lim,
metodik ta'minotning qiyosiy tahlili, pedagogik kategoriyalar, tibbiyot
xodimlarining kasbiy fazilatlari, tibbiy ta'limning semantik mazmuni, sog'liqni
saqlash jarayoniga ta'sir etuvchi omillar, tibbiyot ta'limida pedagogikaning
ahamiyati. Tibbiy ta'lim jarayonida ta'lim, masofaviy ta'limning vazifalari,
tadqiqot natijalarining eksperimental natijalarini tahlil qilish ko'rsatilgan
Ixtisoslashtirilgan tilni o'qitish/o'rganish jarayoni asosan madaniyatlararo
muloqotning doimiy global rivojlanishi natijasida kasbiy yo'nalishga ega bo'lgan
muloqot qobiliyatlariga qaratilgan; universitet o'quv dasturini modernizatsiya
qilish tendentsiyalari; tilni baholashni o'qitish/ta'limni optimallashtirish;
universitetlarda o'qitish/o'qitish metodologiyasini to'g'ri boshqarish. Ushbu
tadqiqot, asosan, rivojlanayotgan mamlakatlarda tibbiyotni o'rganayotgan
talabalarda kommunikativ ko'nikmalarni rivojlantirish orqali ingliz tilini
o'zlashtirishning muhimligini, shuningdek, ESP o'qituvchilarining roli va ular
olib boradigan o'quv kurslarini tavsiflaydi.
Kalit so‘zlar:
pedagogika,
kasbiy kompetentsiya, tibbiyot, bo'lajak
shifokorlar, metodik.
So‘nggi yillarda mamlakatimizda tibbiy ta’lim sohasini isloh qilish, tibbiy
ta’lim sifatini yangi bosqichga ko‘tarish, bo‘lajak shifokorlarning malakasini
oshirishning zamonaviy mexanizmlarini joriy etish, tibbiy ta’limni yangilash
bo‘yicha huquqiy-me’yoriy baza yaratildi.xalqaro tajriba asosida zamonaviy
tibbiy adabiyotlar resurslari. “Uzluksiz ta’lim tizimini yanada takomillashtirish,
sifatli ta’lim xizmatlari salohiyatini oshirish, mehnat bozorining zamonaviy
ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda yuqori malakali kadrlar tayyorlash siyosatini
davom ettirish” tibbiyot ta’limi sohasidagi ustuvor yo‘nalishlar etib belgilandi.
O'zbekistonda qabul qilingan me'yoriy-huquqiy hujjatlar so'nggi yillarda oliy
ta'limni, ayniqsa, tibbiyotni isloh qilishga qaratilgan ta’lim sohasida jiddiy
o‘zgarishlar amalga oshirildi. O‘zbekistonning Boloniya jarayoniga bosqichma-
bosqich qo‘shilishi yo‘lida mamlakatimiz oliy ta’lim tizimida mobillikni tashkil
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
61
etish, texnik salohiyatni oshirish, shuningdek, xalqaro standartlar va talablar
doirasida o‘quv-uslubiy ta’minotni yaratishga qaratilgan qator vazifalar
qo‘yilmoqda. 2017–2018-yillardan boshlab O‘zbekistonda tibbiyot oliy ta’limini
isloh qilish jarayonida o'quv yilida 7 yillik bakalavr darajasi qisqartirildi va a
sifatida Natijada kasb-hunar ta’limi uchun 6 yillik ta’lim yo‘lga qo‘yildi. Natijada,
ijtimoiy-iqtisodiy fanlar bloki edi sezilarli darajada kamaydi, chunki kasbiy
fanlar bloki kengaytirildi. Albatta, bu chora-tadbirlar mutaxassislik bo‘yicha
fanlar sifatini oshirishga, fanlar sifatini oshirishga qaratilgan edi. Tibbiyot
yo'nalishi bo'yicha bitiruvchilar. Gumanitar fanlarni o'qitish, shu jumladan Ingliz
tili sezilarli darajada kamaydi. Shu munosabat bilan ingliz tilini o'rgatishda
tibbiyot universitetida faoliyatga yangi yondashuvlarni talab qila boshladi bu esa
samaraliroq va qisqa vaqt ichida. “O‘zbekistonda ta’lim va fan rivojlanishining
hozirgi bosqichi tanlangan mutaxassislik doirasida ingliz tilini o‘qitishning
yanada samarali usullarini talab qiladi.
Bugungi kunda ijtimoiy, madaniy, iqtisodiy, siyosiy hayotimizning deyarli barcha
sohalarida mavjud bo‘lgan xalqaro til sifatida ingliz tili madaniyatlararo
muloqotning jadal o‘sishi va rivojlanishi tufayli dunyo notiqlikni o‘rgatish
maqsadini takomillashtirishni talab qilmoqda. talabalarning kommunikativ
qobiliyatlari, talabalar o'z fikrlarini o'z-o'zidan ifoda eta olishlari va hayot
tajribasida tildan qanday foydalanishni o'rganishlari uchun.. Hozirgi kunda
ko'plab o'qituvchilar shunday fikrga qo'shiladilar. Boshqasini o'zlashtirmasdan
kommunikativ kompetentsiyani o'zlashtirish deyarli mumkin emas to'g'ri
talaffuz, grammatika qoidalari, so'z boyligi, tushunish va ravonlik kabi ikkinchi
til ko'nikmalari. Ammo, afsuski, bugungi kunda talabalar bu ko'nikmalarga
kamroq e'tibor berishadi, chunki ular o'zlarini bu harakat qanday amalga
oshirilganligidan oldin aniq ko'rsatish qobiliyatini hisobga olishadi. Va shunga
qaramay, achinarlisi shundaki, talabalar yakuniy natijaga e'tibor berishadi (bu
holda aloqa kompetentsiyasini egallash) va bu o'rganish jarayonining to'g'ri
rivojlanishidan
ko'ra
muhimroqdir.
Talabalar
yozishlari,
o'qishlari,
grammatikani o'rganishlari yoki alohida tinglashlari mumkin, lekin ular o'zlari
gapira olmaydilar, shuning uchun nutqni o'rgatish ko'proq e'tiborga olinishi
kerak. Muloqot qilishni bilishning aynan shu talabi ko'pincha talabalarning o'z
bilimlarini ish yoki ijtimoiy hayotda qo'llash istagi bilan belgilanadi.
Tadqiqot maqsadi
Bugungi kunda inson faoliyatining asosiy yo‘nalishlari shu faoliyatdan ko‘zda
tutilgan maqsadlarni to‘liq amalga oshirish imkoniyatini beruvchi yaxlit tizimga,
ta’limning yangi turini tadbiq etishga qaratilmoqda. Shu nuqtai nazardan tibbiy
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
62
ta’lim sohasida ham so‘nggi yillarda besh yilda tibbiy ta’limga pedagogikaning
yangi sohalari, ya’ni ixtisosliklarga xos bo‘lgan sohalari kirib kelmoqda. Bugungi
kunda tibbiy ta’lim jarayonini yosh avlodga berishda keksa avlod tomonidan
yangi bilimlarni o‘rgatish hamda o‘z bilim va tajribalarini o‘sib kelayotgan
avlodga o‘rgatishdan iborat ekanligini anglagan holda, bu jarayonda, asosan,
inson hayoti uchun zarur axborotlarni avloddan avlodga yetkazish orqali amalga
oshiriladi. Tibbiy ta’limda “Shaxs” muammosini umumiy ilmiy muammo sifatida
ilgari surish tibbiy ta’lim sohasidagi munosabatlarni tubdan o‘zgartiradi, ular
orasida bugun tibbiyotga kirib kelayotgan tibbiyot pedagogikasini alohida
ta’kidlash zarur. Tibbiy ta’lim tizimida “Tibbiyot pedagogikasi” mazmunini
M.Kadirova tadqiq etgan bo‘lib, u tadqiqotlari davomida Tibbiyot
pedagogikasiga quydagicha ta’rif beradi: Tibbiyot pedagogikasi - bo‘lajak
shifokorlarni o‘qitish jarayonida mutaxassislik fanlarining integratsiyasi orqali
noan’anaviy usullarini faol ravishda ishlab chiqayotgan ilmiy bilim va amaliyot
sohasidir deb tadqiq etgan.
Tibbiy ta'lim jarayonida kasbiy kompetensiyani rivojlantirish jarayonining
nazariy va uslubiy asoslarini yoritish; tibbiyot jarayonida bo'lajak
shifokorlarning
kasbiy
kompetentsiyasini
rivojlantirishning
uslubiy
ta'minotining qiyosiy tahlilini aniqlash.
ta'lim; tibbiy ta'lim jarayonida bo'lajak shifokorlarni kasbiy faoliyatga
tayyorlashning pedagogik modelini ishlab chiqish; bo'lajak shifokorlarning
kasbiy malakasini metodik ta'minlashni rivojlantirishga xizmat qiladigan
pedagogik shart-sharoitlarni asoslash va amaliy sinovdan o'tkazish.
tibbiy ta'lim; tibbiy ta'lim ta'lim jarayonida kasbiy kompetentsiyani
rivojlantirish komponentlari faoliyatini takomillashtirishga qaratilgan uslubiy
tavsiyalarni ishlab chiqish sifatida belgilandi.
K.D.Ushinskiy o‘zining tadqiqotlarida mahoratli shifokor va tajribali o‘qituvchi
faoliyatida pedagogika va tibbiyot o‘rtasidagi o‘xshashlikni tahlil qiladi.
“Bemorni davolashda shifokor tabiatga yordam beradi, xuddi shu tarzda ustoz
talabaga ta’lim olishda uchraydigan qiyinchiliklarni anglashga yordam berishi
kerak, o‘rgatish uchun emas balki o‘rganishi uchun yordam berishi kerak” deya
ta’kidlaydi. K.D.Ushinskiy “agar pedagogika insonni har tomonlama
tarbiyalamoqchi bo‘lsa, u avval uni har tomonlama bilishi kerak” deydi. Tibbiy
ta’limda kasbiy faoliyatning o‘ziga xos xususiyatlari deb quydagilarni
belgiladik:Birinchidan, uning mutaxassislik xususiyatiga ega ekanligida va
kasbiy faoliyatning mazmuni bilan o‘z egallagan sohasiga kirisha olishida.
Bundan tashqari, deyarli bo‘lajak shifokor hech bir ijtimoiy faoliyati uning
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
63
ta’siridan tashqarida bo‘lmaydi. O‘zi yolg‘iz qolganda ham, inson o‘zining kasbiy
faoliyatning ta’sirida o‘ylaydi va harakat qiladi. Ikkinchidan, bo‘lajak
shifokorning kasbiy faoliyati uning ongi, hissi, irodasida ham namoyon bo‘lib,
uni o‘z sohasiga doir qarorlar qabul qilishiga ta’sir ko‘rsatadi. Uchinchidan,
kasbiy faoliyat shaxsning dunyoqarash darajasiga, shaxsiy javobgarlik hissiga
bevosita bog‘liq
Tibbiy ta’lim - bu talabalarni tibbiy ta’limga doir bilim, ko‘nikma va malakalar
bilan qurollantirishdir. Tibbiy ta’limda pedagoglarni ta’lim berish jarayoniga
e’tibor qaratadigan bo‘lsak bu bor imkoniyatlarni namoyish qilish, mavjud
bilimlarni shakllantirish kabi tushunchalarni anglatishi mumkin. Ko‘p tillarda
ta’lim tushunchasi “tasvir”ning tub morfemasiga ega emas lekin mazmunan
yetarlicha konseptual jihatdan keng. Demak, nemis tilida “ta’lim” tushunchasi
ma’no jihatdan ma’rifat, shakllanish, tashkil etish kabi tushunchalar bilan
izohlanadi.
Tadqiqot usuli.
O‘zbekiston Respublikasida oliy va o‘rta maxsus ta’limni
rivojlantirish, shifokorlar tayyorlash bo‘yicha me’yoriy hujjatlarni o‘rganish,
modellashtirish, anketa, testlar, kuzatish, talabalar faoliyatini o‘rganish,
pedagogik kuzatish, intervyu, integral diagnostika, sotsiometriya, pedagogik
eksperiment, sotsiologik so‘rovlar, kontent tahlili, suhbat, matematik-statistik
usullar va pedagogic tajribalardan foydalanilgan. Tadqiqotning ilmiy yangiligi
quyidagilardan iborat: tibbiy ta'lim jarayonida mavjud modul dasturlarini tahlil
qilish va ixtisoslashtirilgan fanlarni, pedagogik toifalarni rivojlantirish uchun
integratsiyalashgan holda bo'lajak shifokorlarning kasbiy kompetensiyasi
aniqlandi va kasbiy kompetentsiyani rivojlantirishning modernizatsiyalangan
mexanizmi ishlab chiqildi; tibbiy ta'lim jarayonida kasbiy kompetensiyalarni
shakllantirish bosqichlari; bo'lajak shifokorlarning kasbiy profilida ko'rsatilgan
zarur kompetensiyalar, kasbiy kompetentsiyalar ko'rsatkichlari, kasbiy
kompetentsiyani rivojlantirish dinamikasi, tibbiy ta'limda kasbiy faoliyatning
semantik mazmuni va kasbiy faoliyat bilan aloqasi;
Xulosa
Zamonaviy shifokor katta tajribaga ega, madaniyatli, ijodiy faol, o‘z kasbiga
mas’uliyat bilan yondashadigan, bemorlar bilan erkin muloqot qila oladigan, o‘z
sohasi bo‘yicha chuqur bilimga ega, namunali intellektual, yuqori malakali
mutaxassisdir. Tibbiyot oliy ta’lim muassasalari talabalarining kasbiy malakasini
rivojlantirish murakkab, uzoq muddatli, izchil rivojlanish jarayoni bo‘lib, ta’lim
jarayonining barcha ishtirokchilarining hamkorligini talab qiladi. Ushbu
jarayonning samaradorligi o`quv mashg`ulotlarining asosliligi, tuzilishi,
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
64
ijodkorligi, faoliyat samaradorligi, o`quvchilarning o`z-o`zini rivojlantirishi
uchun optimal sharoit yaratish kabi omillarga bog`liq. tibbiyot oliy ta’lim
muassasalari talabalarining kasbiy kompetensiyalari tizimini, repetitorlar
faoliyatini va ularning o‘z mutaxassisliklari doirasida talabalar bilan ishlash
rejalarini takomillashtirish; talabalarning ijodiy tajriba orttirishlari uchun
sharoit yaratish, ularning nafaqat shifokor, balki shifokor-pedagog sifatida ham
shakllanishiga imkoniyat yaratish va o‘quv jarayonida o‘z imkoniyatlarini
kengaytirish, kasbiy kompetensiyasini rivojlantirish uchun qulay shart-
sharoitlar yaratish. Oliy tibbiyot ta’lim muassasalarining rasmiy veb-
saytlaridagi telegram kanallarida tibbiy ta’limning yangi uslublarini muntazam
ravishda taqdim etish, tibbiyot pedagogikasi rivojlangan xorijiy davlatlarning
yetakchi tibbiyot universitetlari bilan vebinarlar o‘tkazish,integratsiyalashgan
ma’ruzalar, shu orqali talabalarni pedagogik faoliyatga tayyorlash samarali
natija beradi..
Adabiyotlar ro’yhati:
1.
Shayakubov, S. K., Yuldasheva, S. K., Yuldashev, S. Z., & Akhmedova, D. A.
(2022, November). THE ROLE OF ASSESSMENT ON ENGLISH FOR THE
INSTITUTE OF PHARMACEUTICAL EDUCATION AND RESEARCH. In
INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE" INNOVATIVE TRENDS IN
SCIENCE, PRACTICE AND EDUCATION" (Vol. 1, No. 3, pp. 111-121).
2.
Anvarovna, A. D., & Batirovich, T. B. (2023). EFFECTIVENESS OF
INTEGRATING PROJECT-BASED LEARNING INTO ESP COURSES FOR
IMPROVING ESP TEACHING TO IPER (THE INSTITUTE OF PHARMACEUTICAL
EDUCATION AND RESEARCH) PHARMACY STUDENTS “Web of Scientist:
International Scientific Research Journal”.
3.
Нормуродова, М. А., & Аҳмедова, Д. А. (2023). ПЕДАГОГНИНГ КАСБИЙ
МАҲОРАТИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ
ДОЛЗАРБЛИГИ.
Innovative
Development in Educational Activities, 2(23), 59-61.
4.
Botirovich, T. B., Anvarovna, A. D., & Turdaliyevich, T. M. (2023). ESP AND
STUDENTS'NEEDS IN LEARNING ENGLISH FOR PHARMACY. INTERNATIONAL
JOURNAL OF SOCIAL SCIENCE & INTERDISCIPLINARY RESEARCH ISSN: 2277-
3630 Impact factor: 7.429, 12(01), 169-172.
5.
Anvarovna, A. D., & Abdullayevna, N. M. (2023). Language and
Instructional Methodology CLIL in Pharmacy Universities. Journal of Science-
Innovative Research in Uzbekistan, 1(8), 179-183.
6.
Akhmedova, D. A. (2023). TEACHING STRATEGIES AND ASSESSMENT
METHODS FOR ONLINE PHARMACY EDUCATION. THE ROLE OF SCIENCE AND
INNOVATION IN THE MODERN WORLD, 2(7), 27-33.
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
65
7.
Anvarovna, A. D. (2024). Implementing Suggestopedia and Memory
Training in the Foreign Language Classroom. Journal of Innovation in Education
and Social Research, 2(2), 72-76.
8.
Khalmurzayevna, Y. S., & Zairjanovich, Y. S. (2024). Teaching English
Grammar to Iper Students within Internet Resources. Best Journal of Innovation
in Science, Research and Development, 3(3), 462-472.
9.
Khalmurzayevna, Y. S., & Zairjanovich, Y. S. (2023). The Perspectives of
English Teachers' Pedagogic Competence In Teaching English Through Online
and Offline Tools. American Journal of Language, Literacy and Learning in STEM
Education (2993-2769), 1(7), 111-121.
10.
Нормуродова, М. А., & Аҳмедова, Д. А. (2023). ПЕДАГОГНИНГ КАСБИЙ
МАҲОРАТИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ
ДОЛЗАРБЛИГИ.
Innovative
Development in Educational Activities, 2(23), 59-61.
11.
Akhmedova, D. A. (2023). Strategies for Increasing Awareness of
Pharmaceutical Students' Divergences. Miasto Przyszłości, 31, 277-280.
12.
Talipov, B. B., Akhmedova, D. A., & Toshkhonov, M. T. (2023, February).
THE DEVELOPMENT OF PBL TEACHING METHOD FOR TEACHING PRACTICAL
ENGLISH IN IPER (INSTITUTE OF PHARMACEUTICAL EDUCATION AND
RESEARCH). In INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE" INNOVATIVE
TRENDS IN SCIENCE, PRACTICE AND EDUCATION" (Vol. 2, No. 2, pp. 5-12).
13.
Talipov, B., Normuradova, M. T., Akhmedova, D., & Taryanikova, M. (2023).
JIGSAW STRATEGY TO TEACHING IPER STUDENTS. Solution of social problems
in management and economy, 2(13), 185-195.
