Электр энергия таъминотида носимметрик уч фазали бирламчи токларни кучланиш кўринишидаги иккиламчи сигналга ўзгартиришда IoT технологияларини қўллаш хусусиятлари

CC BY f
79-84
1
0
Поделиться
Абдумаликов , А. ., Абубакиров , А. ., Курбаниязов , Т. ., & Бекимбетов, М. (2023). Электр энергия таъминотида носимметрик уч фазали бирламчи токларни кучланиш кўринишидаги иккиламчи сигналга ўзгартиришда IoT технологияларини қўллаш хусусиятлари . Информатика и инженерные технологии, 1(2), 79–84. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/computer-engineering/article/view/24995
Акмал Абдумаликов , Джизакский филиал Национального университета Узбекистана имени Мирзо Улугбека

к.т.н., доц.

Азизжан Абубакиров , Нукусский горный институт Навоийского государственного горно-технологического университета

к.т.н., доц.

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Электр таъминоти тизимлари реактив қувватини носимметрик уч фазали токларини ўлчов ва назорат тизимларида қўлланиладиган IoT технологияли уч фазали электромагнит ток ўзгарткич датчиклари ва уларнинг тармоқга улаш моделларини тадқиқ этиш қўлланилиши тавсифлари келтирилган.


background image

79

5.

Халдаров Х.А. Распознавание символов сурдопедагогики инклюзив в

разработке интеллектуальных систем обучения с помощью эргономики. Межд.
НПК «Цифрирование в образование», Сурханд. филиал Термез ПУ, 2023, II-
часть, с.108-113.

6.

Халдаров Х.А., Примкулова А.А. Цифровизация символов процесса

обучения сурдопедагогика инклюзив с помощью эргономики. Межд. НПК,
USAT, Ташкент, 2023, май, III-часть, с. 71-76.

7.

Халдаров Х.А. Интеллектуальные системы в образовании. Межд. НПК

«ИННОВАЦИЯ-2023», Ташкент, ТГТУ им. И. Каримова, 2023, с.3.

ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ТАЪМИНОТИДА НОСИММЕТРИК УЧ ФАЗАЛИ

БИРЛАМЧИ ТОКЛАРНИ КУЧЛАНИШ КЎРИНИШИДАГИ

ИККИЛАМЧИ СИГНАЛГА ЎЗГАРТИРИШДА IoT

ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ ҚЎЛЛАШ ХУСУСИЯТЛАРИ

т.ф.ф.д., доц. Абдумаликов Акмал Абдухолиқ ўғли

1

т.ф.ф.д., доц. Абубакиров Азизжан Базарбаевич

2

Курбаниязов Тимур Урунбаевич

3

, Бекимбетов Муртабай Назирбаевич

4

1

Ўзбекистон Миллий университети Жиззах филиали

2

Навоий давлат кончилик ва технологиялар университети ҳузуридаги

Нукус кончилик институти

3,4

Қорақалпоқ давлат университети

kurbaniazoff@mail.com

Aннотация:

Электр таъминоти тизимлари реактив қувватини

носимметрик уч фазали токларини

ўлчов ва

назорат тизимларида

қўлланиладиган IoT технологияли уч фазали электромагнит ток ўзгарткич
датчиклари ва уларнинг тармоқга улаш моделларини тадқиқ этиш қўлланилиши
тавсифлари келтирилган.

Калит сўзлар:

IoT (Internet of Things) Технологияси, Электр таъминот

тизими (ЭТТ), носимметрик уч фазали ток ўзгарткич датчиклари (НУФТЎД),
ўлчаш ва назорат қилиш.

Жаҳонда электр энергия таъминоти тизимларидаги реактив қувват

катталикларини ўзгартириш жараёнлари ва ўлчов ва назорати қурилмаларида
сигналларни тақсимлашнинг кўп параметрли датчикларнини кенг қўллаш, улар
ёрдамида доимий мониторинг жараёнларини амалга оширишда IoT
технологияли воситаларни узлуксиз ва сифатли ишлашини таъминлаш,
сигналлар билан таъминловчи датчиклар, қурилмалар ва воситалар ҳамда
алгоритм ва дастурий таьминотларини такомиллаштиришга қаратилган қатор
илмий тадқиқот ишлари олиб борилмоқда. Бу борада электр таъминоти
тизимидаги энергиянинг реактив қувватини таъминотини ишончли иш
ҳолатларини, ишлаб чиқарилаётган электр энергиянинг миқдори ва сифатини,
реактив қувват катталикларини ҳамда кўрсаткичларини ўлчов ва назоратини
таъминловчи элементлар ва қурилмаларни модели, алгоритми ва дастурий


background image

80

таъминотларининг техник ечимларини ишлаб чиқиш муҳим масалалардан
ҳисобланади.

Электр таъминоти тизимлари реактив қувватини носимметрик уч фазали

токларини

ўлчов ва

назорат қилишда бирламчи юклама токлари қийматини

кучланиш кўринишдаги чиқиш сигналларига носимметрик уч фазали то
ўзгарткич датчикги (НУФТЎД) IoT технологияли

қурилмаларини таҳлил

қилишда моделлаштиришнинг функционал-тузилмавий ёндошуви асос қилиб
олинган [1, 2,].

IoT

(инг.

Internet of Things

Буюмлар интернети

,

IoT

) тушунчаси борасида

жуда кўп таърифлар мавжуд. IoT бу - атрофдаги бизни ўраб турган реаль ва
виртуал объектларни бирлаштирган ягона тармоқдир. Яъни, битта тармоқда
физик объектлар (

ашёлар, қурилмалар, ускуналар

) инсон иштирокисиз ўзаро ёки

ташқи муҳит билан қисман ва тўлиқ мулоқат қилиш имконини берувчи тушунча
сифатида қаралади [3,4,].

Ушбу фиклардан келиб чиққан холда шундай дейишимиз мумкин, электр

энергия таьминотини мониторинг қилиш нуқтаи назаридан IoT тушунчасини
қуйидаги формула орқали ифодалаш мумкин:

Жамиятда электр энергиянинг сарфи ва электр энергия тизимларида электр

узулишлари асосий сабабларидан бири бу бир турдаги электр энергиядан
фойдалариш, хамда уларни назорати ва бошқаруви учун ақлли
технологияларнинг кенг жорий этилмаганлигидадир. Шундай фиклар асосида
электр энергия фойдаланувчи объектларини узлуксиз электр энергия билан
таьминлашда IoT технологияларни қўллаш “Smart Grid” яьни гибрид энергия
бошқарув тизими таклиф этилади. Хар бир энергия таьминоти манбалари
маьлумотлари бир тизимга уланади ва уларнинг маьлумотларини биргаликда
қайта ишлаш имкони мавжуд бўлади. Ақлли мониторинг тизимлари ва
замонавий ишлаб чиқилган мобил иловалар ёрдамида доимий назорат қилиш
имкони мавжуд бўлади. Реактив қувват носимметрик катталикларини энергия
таьминотинида масофадан мориторинг қилишда IoT технологияларнинг
қўлланилиши рақамлаштирилган энергия тизимини шакллантирилишига катта
туртки бўлади. IoT дастурларининг энергия самарадорлиги, тезлик, хавфсизлик
ва ишончлилик каби эҳтиёжларини қондириш учун мослаштириш керак бўлган
алоқа технологияларининг турли хил аралашмаси мавжуд. Шу нуқтаи назардан,

Io

T

гибрид энергия

сенсорлар

маълумотлар

тармоқ

хизмат


background image

81

турли хил стандартда ва муҳитда ишлайдиган IoT дастурларининг эҳтиёжларини
қондирадиган, бозор томонидан қабул қилинган, аллақачон хизмат кўрсатишга
қодир бўлган ва кучли технологиялар томонидан қўллаб-қувватланадиган
бошқариладиган тармоқ технологияларидан фойдаланиш муҳим аҳамиятга эга.
Ушбу тоифадаги стандартларга мисоллар Ethernet, WI-FI, Bluetooth, ZigBee,
GSM ва GPRS каби симли ва симсиз технологияларни ўз ичига олади.

Энергия

самарадорлиги

Ақлли иншоатлар

Виртуал энергия

манбалари

Энергия

демоктарияси

Рақамлашган

энергия

тизимлари

Тақсимланган

энергия

тизимлари

Энергия

бошқаруви

Хатоларга

бардошлилик

Оптималлашган
энергия манбаси

Талабни

қондириш

1-расм. IoT га асосланган энергия мониторинг тизими

IoT бу битта технологияга асосланган эмас, лекин у турли хил аппарат ва

дастурий таъминотларнинг тўпламидир.

IoT

ахборот технологиялари

интеграциясига асосланган ечимларни тақдим этади, бу маълумотлар ва алоқа
воситалари учун ахборотлар сақлаш ва олиш учун ишлатиладиган аппарат ва
дастурий таъминотни, шунингдек, шахслар ёки гуруҳлар ўртасидаги алоқа учун
ишлатиладиган электрон тизимларни ўз ичига олади. IoT асосланган уч фазали
сигналларини ўлчов ва назорат қилиш модели 2-расмда кўришингиз мумкун
[5,6,7]:

2-расм. IoT асосланган уч фазали сигналларини ўлчов ва назорат қилиш модели

IoTнинг тадбиқ этиш соҳалари хилма хил ҳисобланади ва IoT иловалари

турли хил фойдаланувчиларга хизмат қилади. Турли хил фойдаланувчилар


background image

82

тоифалари турли хил эҳтиёжлар учун фойдаланади. Объектлар энергия
таьминоти назорати ва бошқарувида IoT технологияларини қўлланилиши
тавсифлари ва натижавий авзалликлари.
1-жадвалда келтириб ўтилган [8].

1-жадвал

Илова

Сектор

Тавсиф

Афзалликлари

Т

ран

смис

си

я ва

та

рқати

ш (Т

&

Д) тар

мо

ғи

Ақлли
тармоқлар

Электр
тармоқлар
ини
бошқариш
(grid
асосида)

Аньанавий
тармоқлардан
фарқли

ўлароқ,

катта
маьлумотлар

ва

АКТ
технологияларида
н

фойдаланган

ҳолда

тармоқни

бошқариш
платформаси.

Энергия сам

а

радорлигини

ошириш ва тақсимланган
ишлаб чиқариш ва юкни
бирлаштириш;
таьминот

хавфсизлигини

ошириш;
захира таьминот қуввати ва
харажатларига

бўлган

эҳтиёжни камайтириш.

Тармоқ
бошқаруви

Электр
тармоғини
нг ишлаши
ва
бошқаруви
(grid
асосида)

Тармоқни янада
оптимал
бошқариш

учун

тармоқнинг турли
нуқталарида катта
маьлумотлардан
фойдаланиш.

Заиф нуқталарни аниқлаш
ва шунга мос равишда
тармоқни мустаҳкамлаш ва
энергия-узилиш

хавфини

камайтириш.

Микрогрид
воситалари

Электр
тармоғи

Марказий
тармоқдан
мустақил равишда
тармоқни
бошқариш
платформалари.

Таьминот хавфсизлигини
ошириш;
микрогридлар ва асосий
тармоқ

ўртасида

ўзаро

мувофиқлик

ва

мослашувчанликни яратиш;
ва микротармоққа уланган
истеьмолчилар

учун

барқарор

электр

нархларини таклиф қилиш.

Кенгайтир
илган
ўлчаш
инфратузи
лмаси

Охирги
фойдалану
вчилар

Истеьмолчи
сайтидаги
юкланишлар

ва

ҳарорат
маьлумотларини
тўплаш ва таҳлил
қилиш

учун

сенсорлар

ва

қурилмалардан
фойдаланиш.

Энергия самарадорлигини
ошириш учун ҳудудларни
аниқлаш (масалан, ҳаддан
ташқари

кондиционерли

хоналар ёки йўловчилар
бўлмаганда

қўшимча

ёруғлик);
энергия

сарфини

камайтириш.


background image

83

Аккумулят
ор
энергиясин
и
бошқариш

Охирги
фойдалану
вчилар

Аккумулятор энг
мос

вақтда

фаоллаштириш
учун маьлумотлар
таҳлили

Турли

вақт

оралиғида

батареяни

зарядлаш

/

тўхтатиш учун оптимал
стратегия яратиш;
энергия

сарфини

камайтириш.

Юқорида

келтирилган

жадвалда

IoT

архитектураси

асосида

рақамлаштирилган энергия таьминоти манбаларининг амалий натижаларининг
тахлили келтирилган.

Ушбу тезицда уч фазали тармоқларда ток кўринишидаги сигнални

кучланиш кўринишга айлантирганимиздан кейин сигналларга рақамли ишлов
бериш, узатиш, қайта ишлаш ва маълумотларни сақлаш уларнинг узлуксиз
ишлашини таьминлаш жараёнларини мониторинг қилишда, яьни ишлаб
чиқилиши таклиф қилинаётган аппарат – дастурий мажмуаларнинг ўзаро
интеграция қилинишда IoT га асосланган архитектура ва моделларни кенг
қўллашда анча самарали амалий ва илмий натижаларга эришилади.

Бугунги

кунда

замонавий

технологиялардан

ҳисобланган

IoT

технологияси тадқиқ қилиш натижасида электр таъминоти тизими энергия
назоратида қўплаб яхши натижаларга эришиш мумкинлиги ҳамда IoT
архитектураси, қўлланилиш соҳалари, хусусиятлари, энергия таьминоти ўлчов
ва назоратига қўлланилиши имкони яратилди.

Фойдаланилган адабиётлар рўйҳати:

1.

Курбаниязов, Т. У. (2023). Модель многофазного датчика

преобразования первичного тока во вторичное напряжение в системах
электроснабжения. Scientific aspects and trends in the field of scientific
research, 1(9), 139-142.

2.

Kurbaniyazov, T. U. (2022). Distributed Active and Reactive Power Control

With Smart Microgrid Demonstration. Middle European Scientific Bulletin, 30, 1-9.

3.

Bazarbayevich A. A., Urunbayevich K. T., Pirnazarovich N. M. Reactive

power and voltage parameters control in network system //innovative achievements in
science 2022. – 2022. – Т. 2. – №. 13. – С. 16-20.

4.

Abubakirov, A. B., Najmatdinov, Q. M., Kurbaniyazov, T. U., & Kuatova, S.

B. (2021). Sensor characteristics monitoring and control of single and three-phase
currents in electric networks. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary
Research Journal, 11(3), 2282-2287.

5.

Abubakirov, A. B., Tanatarov, R. J., Kurbaniyazov, T. U., & Kuatova, S. B.

(2021). Application of automatic control and electricity measurement system in
traction power supply system. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary
Research Journal, 11(3), 180-186.

6.

Kh, Siddikov I. "Permissible Voltage Asymmetry for Asynchronous Motor

Control in Non-Nominal Operating Situations." American Journal of Social and
Humanitarian Research 3.9 (2022): 55-64.

7.

INTER, F. L. I. (2017). An International Multidisciplinary Research


background image

84

Journal. An International Multidisciplinary Research Journal, 41(43).

8.

Siddikov I.

,

Sattarov Kh.

, Abubakirov A.B.,

Anarbaev M.

,

Khonturaev I.,

Maxsudov M.

«Research of transforming circuits of electromagnets sensor with

distributed parameters» // 10 th International Symposium on intelegent Manufacturing
and Service Systems. 9-11 September 2019. Sakarya. Turkey, - pp. 831-837.

ОБЕСПЕЧЕНИЕ БЕЗОПАСНОСТИ ЦЕНТРА ОБРАБОТКИ ДАННЫХ

БАНКА

к.т.н., доц. Кучкаров Тахир Анварович

Ташкентский университет имени Мухаммада аль-Хоразмий

маг. Аймуратова Айсулу Арзымуратовна

Ташкентский университет имени Мухаммада аль-Хоразмий

Аннотация:

В статье рассматриваются вопросы безопасности центров

обработки данных банковских учреждений.

Ключевые слова:

центр обработки данных, мониторинг, ограничение

доступа, сетевая безопасность, защита данных, DLP-система.


Безопасность центра обработки данных банковских учреждений относится

к практике, политике, мерам и технологиям, используемым как для физической,
так и для виртуальной защиты объекта. Меры безопасности необходимы для
защиты центров обработки данных как от внешних, так и от внутренних угроз.
Потеря данных, изменение и повреждение данных, DDoS-атаки, SQL-инъекции,
подслушивание, слежка, кража интеллектуальной собственности и другие виды
киберпреступлений представляют постоянную угрозу для инфраструктуры
центров обработки данных.

Политика информационной безопасности банка, список угроз может

меняться и пополняться по мере развития технической оснащенности
потенциальных

злоумышленников.

Среди

основных

типов

угроз

информационной безопасности банка могут быть:

непреднамеренные,

случайные

нарушения

установленных

регламентов;

нерациональное

использование человеческих и системных ресурсов; преднамеренные,
вызванные третьими лицами – сотрудниками банка, проникающими в систему
защиты банка с целью уничтожения, хищения или разглашения информации,
совершения преступлений криминального характера, например, хищения
средств клиентов; деятельность криминальных группировок, направленная на
добычу информации, уничтожение информационных систем, подрыв платежной
системы государства; ошибки разработчиков программного обеспечения,
авторов системных конфигураций; аварии, стихийные бедствия, иные
воздействия, имеющие природный или техногенный характер.

При этом наиболее катастрофичными результатами конфигурации угроз

становятся:

Библиографические ссылки

Курбаниязов, Т. У. (2023). Модель многофазного датчика преобразования первичного тока во вторичное напряжение в системах электроснабжения. Scientific aspects and trends in the field of scientific research, 1(9), 139-142.

Kurbaniyazov, T. U. (2022). Distributed Active and Reactive Power Control With Smart Microgrid Demonstration. Middle European Scientific Bulletin, 30, 1-9.

Bazarbayevich A. A., Urunbayevich K. T., Pirnazarovich N. M. Reactive power and voltage parameters control in network system //innovative achievements in science 2022. – 2022. – Т. 2. – №. 13. – С. 16-20.

Abubakirov, A. B., Najmatdinov, Q. M., Kurbaniyazov, T. U., & Kuatova, S. B. (2021). Sensor characteristics monitoring and control of single and three-phase currents in electric networks. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(3), 2282-2287.

Abubakirov, A. B., Tanatarov, R. J., Kurbaniyazov, T. U., & Kuatova, S. B. (2021). Application of automatic control and electricity measurement system in traction power supply system. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(3), 180-186.

Kh, Siddikov I. "Permissible Voltage Asymmetry for Asynchronous Motor Control in Non-Nominal Operating Situations." American Journal of Social and Humanitarian Research 3.9 (2022): 55-64.

INTER, F. L. I. (2017). An International Multidisciplinary ResearchJournal. An International Multidisciplinary Research Journal, 41(43).

Siddikov I., Sattarov Kh., Abubakirov A.B., Anarbaev M., Khonturaev I., Maxsudov M. «Research of transforming circuits of electromagnets sensor with distributed parameters» // 10 th International Symposium on intelegent Manufacturing and Service Systems. 9-11 September 2019. Sakarya. Turkey, - pp. 831-837.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов