649
Amenxotep IV (Exnaton, 1419—1400), Tutanhamon (1400—1392),Xoremxeb (14-asr
oʻrtalari). 19-sulola (1342—1206): Seti I (1337—1317), Ramses II (1290—1224). 20-
sulola (1204— 1085): Ramses IV (1204—1180), Ramses XII (1112—1070). Soʻnggi
podsholik (miloddan avvalgi 11—4-asrlar). 21-sulola (1085—950): Xerixor (Fiva),
Smendes (Tanis) (1035—1054). 22-(liviyalik) sulola (950-730): Sheshoik (950-929).
Osorkon I (929-893), Takelot 1 (893-870), Osorkon II (870—847), Sheshoik III (823-
772). 23-sulola (817-730): Pe-dubast (817—763), Sheshoik IV (763— 757). 24sulola
(730—715): Bokxoris (720 — 715). 25-(nubiylar) sulola (751-656): Pianxi (751-716),
Shabaka (716-701), Shabataka (701-689), Taharka (689—663), Tanutamon (663—
656). 26- sais (sulola) (663 — 525): Psammetix I (663—610), Nexo II (610-594),
Psammetix II (594—588), Apriy (588-569), Yaxmos II (569-525). 27-(forelar) sulola
(525—404, yana q. Axomaniylar), 28sulola (404—398). 29sulola (398—378).
30sulola (378—341). 31- (forelar) sulola (341—322, yana q. Axomaniylar).
Umuman olganda qadimgi Misr tarixi uzoq yillik tarixni qamrab olib ilk
sivilizatsiya makonlaridan biri hisoblanadi.Bu davrlarda Misrda ijtimoiy,iqtisodiy
,siyosiy jarayonlar kechib rivojlanish tarqqiyoti amalga oshirilgan.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1. Raximov, Muhammadjon Mavrulov, Abduxalil. OʻzME. Birinchi jild.
Toshkent, 2000-yil.B.89
2. Turayev B. A,Qadimgi Sharq tarixi, T., 1956,B.28
3. Matye M,Yegipetskaya literatura, t. I, M., 1920. E.B.112
4. Kabirov.A,Qadimgi Sharq tarixi,Toshkent,Tafakkur nshriyoti.,2016.B.35.
MADANIYAT TUSHUNCHASINING RIVOJLANISHIGA TURLI
YONDASHUVLAR TAHLILI
Raimov S.S.
Oʻzbekiston Milliy universiteti harbiy tayyorgarlik oʻquv markazi
umumqo‘shin
tayyorgarlik sikli oʻqituvchisi
Annotatsiya.
Maqolada madaniyat tushunchasi mazmuni, o’ziga xos
xususiyatlari, tarixiy rivojlanish aspektlari va soha olimlarining turli yondashuvlari
tahlili yoritilgan.
Kalit soʻzlar:
xavsizlik, madaniyat, antik madaniyat, o’zbek madaniyati,
mehnat madaniyati, badiiy madaniyat, turmush madaniyati
xavfsizlik madaniyati.
Madaniyat falsafiy, pedagogik va psixologik kategoriya sifatida har xil
ma'nolarga ega. Ta'rifining to'g'riligiga ilmiy va pedagogik adabiyotlarda katta e'tibor
beriladi. Kontseptual va terminologik tahlil qilish tajribasini amalga oshirib, biz
madaniyat fenomenini talqin qilish uchun mahalliy falsafiy va madaniy fanlarda
rivojlangan etakchi yondashuvlarni ochib beramiz.
Madaniyat – jamiyat, inson ijodiy kuch va qobiliyatlari tarixiy taraqqiyotining
muayyan darajasi. Kishilar hayoti va faoliyatining turli koʻrinishlarida, shuningdek,
650
ular yaratadigan moddiy va maʼnaviy boyliklarda ifodalanadi. “Madaniyat”
tushunchasi muayyan tarixiy davr (antik madaniyat), konkret jamiyat, elat va millat
(oʻzbek madaniyati), shuningdek, inson faoliyati yoki turmushining oʻziga xos sohalari
(masalan, mehnat madaniyati, badiiy madaniyat, turmush madaniyati)ni izoxlash
uchun qoʻllaniladi. Tor maʼnoda “madaniyat” atamasi kishilarning faqat maʼnaviy
hayoti sohasiga nisbatan ishlatiladi.
“Madaniyat“ arabcha madina (shahar) soʻzidan kelib chiqqan. Arablar kishilar
hayotini ikki turga: birini badaviy yoki sahroiy turmush; ikkinchisini madaniy turmush
deb ataganlar.
Oʻrta asr madaniyatining buyuk namoyandalari Abu Ali ibn Sino, Beruniy va
boshqalar shahar turmush tarzini jamoaning yetuklik shakli sifatida talqin qilganlar.
Masalan, Forobiy fikricha, har bir inson oʻz tabiatiga koʻra, „oliy darajadagi yetuklikka
erishish uchun intiladi“, bunday yetuklikka faqat shahar jamoasi orqaligina erishiladi.
Uning taʼkidlashicha, “madaniy jamiyat va madaniy shahar (yoki mamlakat) shunday
boʻladiki, bu mamlakatda har bir odam kasb-xunarda ozod, hamma babbaravardir,
kishilar oʻrtasida farq boʻlmaydi, har kim oʻzi istagan yoki tanlagan kasb-hunar bilan
shugʻullanadi. Odamlar chin maʼnosi bilan ozod yashaydilar”. Alisher Navoiy yetuk
axloq, maʼrifatli va adolatli jamiyat, jamoa masalasini qayd etish bilan birga, maʼnaviy
yuksaklikka erishishning asosiy mezoni deb insonparvarlik gʻoyalariga muvofiqlikni
tushunadi [2].
Madaniyatni o'rganishda tarixiy-falsafiy yondashuv alohida o’rin tutadi. Bu
yondashuv tarafdorlari (Volter, JG Herder, I. Kant, Leybnits, Montel) madaniyatni
insonning intellektual, axloqiy, estetik va oqilona takomillashishining tarixiy
rivojlanish jarayoni sinonimi sifatida izohlaydi. Ularning fikricha, madaniyat
insonning ikkinchi tug'ilishi sifatida talqin etiladi [1, 14-b.].
Falsafiy va antropologik yondashuv vakillari (A. Gelen, J. Marigen, E. Taylor)
madaniyatni inson tabiatining ifodasi sifatida tushunadi, uni insonning o'ziga xos
mavjudot turi sifatida xususiyatlaridan kelib chiqadi va insonning kelib chiqishi haqida
tafakkur yuritishni taklif qiladilar. [3].
Sotsiologik yondashuv (A.I.Arnoldov, Yu.N. Davidov, V.M. Mejuev va
boshqalar) madaniyatni inson, tabiat, tarix, jamiyat bilan taqqoslashga harakat qiladi.
P.A.Florenskiy, xususan, madaniyat ijtimoiy hayotning genomidir va jamiyat
rivojlanishida nasliy axborot bilan bir xil rol o'ynaydi, deb ta'kidladi [4, 5].
Shaxsiy ijodiy idrok etishni talab qiladigan haqiqatni anglash va uni boshdan
kechirish madaniyati madaniyatning tashuvchisi sifatida yaxlit shaxsni shakllantirishni
belgilaydi. Shu munosabat bilan aksiologik yondashuv (A.S.Dvurechenskaya,
V.I.Polishuk, P.S.Guryevich va boshqalar) madaniyatni insoniyat tomonidan
yaratilgan moddiy va ma'naviy qadriyatlar to'plami sifatida talqin qiladi; unda inson
eng yuqori qadriyat va jamiyat rivojlanishining maqsadi sifatida belgilaydi [7, 8, 9].
Shaxs darajasida madaniyatni aksiologik toifasining mavhum mazmuni insonga
uning qadriyatli munosabatlari va yo'nalishlari tizimida kutilgan
umidlarni amalga
oshirish maqsadida baho berish va tanlashda o'z ifodasini topadi.
651
So'nggi o'n yilliklarda paydo bo'lgan madaniyatda faoliyatli yondashuv (N.S.
Zlobin, MS Kagan, ES Markaryan va boshqalar) uni insoniyat mavjudligining umumiy
usuli sifatida talqin etadi. Ushbu yondashuv madaniyatni inson faoliyatining har xil
turlarining muhim yondashuv madaniyatni inson faoliyatining turli ko’rinishlarini
muhim tavsifi sifatida talqin etadi. Ma‟lumki, har qanday ijtimoiy voqelik, ayniqsa
inson va xalq hayotining barcha tomonlariga taalluqli madaniyat ko’p omillilik,
komplekslik, sinkretiklik, universallik, turg’unlik va o’zgaruvchanlik xususiyatlariga
ega. Madaniyatning ushbu xususiyatlarini hisobga olmasdan uning ijtimoiy- tarixiy
taraqqiyotdagi o’rnini ham, ichki tuzilishi va funksiyalariga oid belgilarini ham to’g’ri
anglash mumkin emas. «Jamiyat va madaniyat aynan bo’lmasada, - deb yozadi S.
Shermuhammedov va A. Ochildiyev, -jamiyatning hamma sohalarida madaniyat
mavjuddir. Shunday ekan jamiyatning madaniyat rivojlanishiga ta’sirini, bu ta’sir
qanday shakllarda amalga oshishini tushunib olmay turib, madaniyat deb atalmish
ulkan ijtimoiy hodisaning mohiyatini oxirigacha aniqlab bo’lmaydi.»[10].
Ko'rib chiqilgan tadqiqotlar aksiologik, faoliyatli, shaxsiy va ijodiy jihatlar
birligida madaniyatning tizimli va yaxlit ko'rinishiga asoslanadi. Tizimli tahlil va
falsafiy mulohaza madaniyatni yaxlit va ijtimoiy-antropologik hodisa sifatida
namoyish etish, ob'ektiv va sub'ektiv, moddiy va ma'naviy, ob'ektivlashtirish va
ob'ektivlashtirishdan iborat bo'lgan murakkab dialektikani ochib berishga imkon berdi
(M.S. Kagan).
Madaniyat ta'rifiga mavjud bo'lgan yondashuvlarni tahliliy anglash, ushbu
kontseptsiyaning turli qirralarini ochib berish, biz o'rganayotgan hodisani aniqlashga
qanday munosabatda bo'lishidan qat'i nazar, madaniyat shaxs, guruh, jamiyat hayotini
yaxlit tavsiflaydi; shaxs sifatida kamol topishning o'ziga xos usuli, o'ziga xos makon-
vaqt chegaralariga ega; insonning xulq-atvori, ongi va faoliyatining xususiyatlari orqali
ochib beriladi.
Madaniyat tusunchasining ko'plab talqinlari uni jamiyat hayotining tarixiy
jihatdan aniqlangan darajasi, inson hayoti va faoliyatini tashkil etish turlarida
ifodalangan insonning ijodiy kuchlari va qobiliyatlari sifatida taqdim etiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1.
И.Н.Немкова
Формирование
культуры
безопасности
жизнидеятельности студентов в процессе профессиональной подготовки в вузе.
Автореф дисс. к.п.н. Тамбов -2005 г.
2.
https://qomus.info/encyclopedia/cat-m/madaniyat-uz/
3.
П.С.Гуревич Философия культуры. - М.: Аспект Пресс, 1995. – 252 с.
4.
А.И.Арнольдов Введение в культурологию. - М.: Нар. акад. 1^льтуры и
общечеловеческих ценностей, 1993. - 352 с.
5.
Межуев В.М. Философия культуры. Эпоха классики: Курс лекций:
Учеб. пособие для вузов. -М: Изд-ю Моск. гуманитар.-соц. акад., 2003. -198 с.
6.
Аксиологический подход в изучении культуры. — Текст : электронный
// Искусствоед.ру – сетевой ресурс об искусстве и культуре : [сайт]. – 2017. –
URL: https://iskusstvoed.ru/2017/03/22/aksiologicheskij-podhod-v-izuchenii-ku
652
7.
А.С.Двуреченская Аксиологический подход к массовой культуре //
https://cyberleninka.ru/article/n/osnovnye-funktsii-kultury-i-ih-rol-v-formirovanii-
innovatsionnogo-obschestva?ysclid=lndzn8s0z7278645984
8.
Полищук В.И. Мировая и отечественная культура. - Екатеринбург,
1993. — 165 с.
9.
Гуревич П.С. Философия культуры. - М.: Аспект Пресс, 1995. – 252 с.
10.
Shermuhamedov S., Ochildiyev A. Madaniyat va sivilizatsiya.- Farg’ona,
2000. – 26 b.
TEACHING WRITING AS A MAJOR PART OF PRODUCTIVE SKILLS IN
MIXED ABILITY CLASSES
Teshaboyeva Nafisa Zubaydulla qizi
Jizzakh branch of National University of Uzbekistan
Annotation:
The article deals with investigating the significance of writing in
mixed ability classes using modern innovative technologies while teaching a foreign
language. Since learners should be able to learn English fluently and appropriately they
should develop their reading, listening, writing and speaking skills. Namely, the aim
of teaching a foreign language is a communicative activity of learners. Hence, the
appropriate use of modern innovative technologies and strategies associated with
fostering writing proficiency among students with varying skill levels.
Key words:
Reinforcement, Preparation Activity writings; Teaching
punctuation, Creative writing, contribution of grammar, sentence combining and
sentence generating; syntactic elements.
Teaching writing as a major part of productive skills in mixed-ability classes
presents a unique set of challenges and opportunities for educators. In such classes,
students may have varying levels of proficiency in writing, which requires teachers to
adapt their teaching strategies to ensure that all students can make progress. Here’s
some information on how to effectively teach writing in mixed-ability classes:
1.
Differentiated Instruction:
Recognize that students in mixed-ability classes have different needs and abilities.
Differentiated instruction involves tailoring your teaching methods to meet these
diverse needs. Provide a range of writing tasks with varying levels of complexity to
cater to different skill levels.
2.
Pre-Assessment:
Start by assessing your students' writing abilities. This can be done through
diagnostic writing tasks or previous writing samples. Understanding their starting
points will help you design appropriate instructional plans.
3.
Clear Objectives:
Clearly define your writing objectives and communicate them to your students.
Let them know what skills and knowledge they are expected to gain by the end of the
course or specific writing assignment.
