Global dunyoda ilm-fan va ta‘limdagi innovatsion
rivojlanishning zamonaviy trendlari 15 dekabr, 2022 yil.
324
RAQAMLI
IQTISODIYOTNING
BUGUNGI
KUNDAGI O‘RNI
XOLIQULOV ABDINUR MUXAMMAT O‘G‘LI,
O`zMUJF, talaba
G‘AYBULLAYEV SARVAR O‘KTAM O‘G‘LI,
O‘zMUJF, o‘qituvchi
E-mail:elyorjonxoliqulov@gmail.com
Annotatsiya:
Bu maqolada siz raqamli iqtisodiyot haqida quyidagi ma’lumotlarni olis-
hingiz mumkin. “Raqamli iqtisodiyot haqida qisqacha ma’lumot”, “Raqamli iqtisodiyotning
afzalliklari”, “Raqamli iqtisodiyotning salbiy tomonlari”, “Rivojlangan davlatlar asosida
raqamli iqtisodiyot”, “O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yo‘llari”.
Kalit so’zlar:
raqamli iqtisodiyot, rivojlangan davlatlar, axborot texnologiyalari, iqtisodiy
ko‘rsatkich, texnologik infratuzilma.
So‘nggi vaqtlarda “Digital Economy” tushunchasi juda ko‘p marotaba ishlatil-
moqda. Darhaqiqat, ko‘plab rivojlangan mamlakatlarda digital economy ularning
rivojlanishiga sezilarli darajada ta’sir o‘tkazmoqda.
Keling, avvalo “Digital Economy”ning kelib chiqishi tarixini o‘rganaylik.
Digital Economy bu uzoq vaqtlar oldin, ya’ni 1995-yil amerikalik olim, Massachu-
sets universtiteti professori Nikolas Negroponte tomonidan aniqlab berilgan. Olim
axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining intensiv rivojlanishini ortidan eski iq-
tisodiyotni yangi iqtosodiyotga o‘tishda qanday o‘zgarishlar ro‘y berishi mumkinli-
gini aytib bergan.
Digital Economy - bu xo‘jalik faoliyatini yuritish bo‘lib, bunda ishlab chiqarish va
xizmat ko‘rsatishdagi asosiy omil raqamlar ko‘rinshidagi ma’lumotlar bo‘lib, katta
hajmdagi axborotlarni qayta ishlash va shu qayta ishlash natijasini analiz qilish yor-
damida har xil turdagi ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish, texnologiyalar, qurilmalar,
saqlash, mahsulotlarni yetkazib berishda oldingi tizimdan samaraliroq yechimlar
tadbiq qilishdir. Boshqacha qilib aytgancha, raqamli iqtisodiyot bu onlayn xizmat-
lar ko‘rsatish, elektron to‘lovlar amalga oshirish, internet savdo va boshqa turdagi
sohalarni raqamli komputer texnologiyalarini rivojlanishi bilan bog‘langan faoliyat.
Digital Economy raqamli texnologiyalarga asoslangan, elektron biznes va elektron
tijorat bilan bog‘langan, raqamli tovar va xizmatlar ishlab chiqarayotgan va taqdim
etilayotgan iqtisodiy xizmat va tovarlar uchun hisob-kitoblar elektron pul orqali
amalga oshiriladigan iqtisodiy faolyatdir.
Axborot texnologiyalarining rivojlanishi va tadbiq qilinishi evaziga kundalik ha-
yotimizda juda ko‘plab qulayliklar paydo bo‘lmoqda.
https://doi.org/10.47689/STARS.university-pp324-327
STARS International University
325
Tajribalar natijasida digital economy rivojlangan va rivojlanayotgan davlatlarda
teng huquqli qoidalarini, o‘yinning barcha ishtirokchilari uchun bir xil imkonyat be-
radi. Demak, digital economy rivojlanishi uchun davlat hamma uchun teng sharoit
yaratib berishi, iloji boricha bozor qonun-qoida shartnomalar shaffof bo‘lishi, qo-
nunlar bozor talabidan kelib chiqqan holda (ya’ni bozordagi rivojlanish tendensi-
yalarini oldindan aniqlay olishi va kerakli normativ hujjatlarni qabul qilishi) o‘yin
ishtirokchilari uchun erkinlik berishi zarurdir.
Zamonaviy ilm-fanning cho‘qqisi yuqori texnologiyalarda, raqamli olamda ko‘z-
ga tashlanadi. Zero, digital economy aql bovar qilmas katta hajmda raqamli ma’lu-
motlarni to‘plashda va to‘laqonli taqdim etishni davom etmoqda. 2022-yilda glo-
bal IP trafik hajmi 150 700 Gbit/s(solishtirish uchun 2017-yil 45 000 Gbit/s) chiqishi
ko‘zda tutilayotgandi. Shuningdek, texnologiya olamida ko‘pchilikka ma’lum bo‘l-
gan “Microsoft” korparatsiyasi asoschisi Bill Geytsning bir fikri bor. “Tez orada Yer
sharida faqat ikki tur kompaniyalari mavjud bo‘ladi. Birinchisi, internet orqali biznes
qiluvchi va ikkinchisi, biznesdan chiqqan kompanyalardir”.
Xususan, Digital Economy afzalliklari va salbiy tomonlari haqida to‘xtaladigan
bo‘lsak.
Albatta, Information technology texnologiyalarning rivojlanishi, zamonaviy tex-
nologiyalarning hayotimizga tadbiq etilishi har bir inson hayotida ko‘plab ijobiy
imkonyatlar berishi mumkin. Raqamli texnologiyalar rivojlanishi ortidan inson,unga
kerakli xizmatdan tezroq foydalanishi, internet orqali o‘ziga kerakli mahsulotlarni
arzon sotib olish bilan ko‘plab pul mablag’larini tejash mumkin.
Shuningdek information technology quydagi afzalliklarni berish mumkin:
•
ishlab chiqarishda mehnat samaradorligini oshirish;
•
ishlab chiqarishdagi harajatlarni kamayishi;
•
kompaniyalarning raqobatdoshligini o‘sishi;
•
yangi ish o‘rnining yaratilishi;
•
yangi zamonaviy kasblar paydo bo‘lishi;
•
kambag’allikni yengishning yangicha usuli;
Bu raqamli iqtisodiyotning bor yo‘g’i bir nechta afzalliklaridir.
Digital Economy rivojlanishini bizning kundalik hayotimizga ijobiy ta’sir qiladi,
oddiy foydalanuvchiga ko‘plab qo‘shimcha imkonyatlar beradi va qolaversa, bo-
zorning o‘sishi va rivojlanishini ta’minlab berish mumkin.
Raqamli iqtisodiyot keltirib chiqarishi mumkin bo‘lgan xavflargabirinchi o‘rinda
kKiber hujum xavfidir. Bunda asosan shaxsiy xujjatlarni va shaxsiy ijtimoyi-iqtisodiy
xuquqlarini oshkor qilish kabi mommolarni amalga oshiradi.
Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirishda digital eco-
nomy alohida faolyat turini emas, balki ishbilarmonlik, sanoat ob’yektlari, xizmat-
larda axborot texnologiyalardan faol foydalanishni anglatada. Agar oddiy iqtisodi-
yotda moddiy buyumlar asosiy resurs hisoblansa, raqamli iqtisodiyotda bu qayta
ishlanadigan hamda uzatiladigan axborot, ma’lumotlar bo‘ladi.
Nufuzli xalqaro tashkilotlar olib borgan tahlillarga ko‘ra digital economy yalpi
ichki mahsulotni kamida 30 foizga oshiradi, shuningdek, xufiyona iqtisodiyotga
barham beradi.
O‘zbekistonda “Raqamli O‘zbekiston-2030” dasturining ishlab chiqilishi va ha-
yotga tatbiq etilishi, eng avvalo, puxta va mukammal tashkiliy-huquqiy mexanizm-
larni shakllantirish, qolaversa, innovatsion g’oyalar, texnologiyalar va ishlanmalarni
Global dunyoda ilm-fan va ta‘limdagi innovatsion
rivojlanishning zamonaviy trendlari 15 dekabr, 2022 yil.
326
joriy etish bo‘yicha davlat organlari va tadbirkorlik sub’yektlarining uzviy hamkorli-
gini ta’minlash, barcha soha va tarmoqlarda ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishni
raqamli texnologiyalar bilan qamrab olish, bu borada zamonaviy bilimlarni chuqur
egallagan, intellektual salohiyatli kadrlarni yetishtirish, shu orqali, mamlakatda “ax-
borotlashgan jamiyat” muhitini yaratishga xizmat qiladi.
Xulosa: Aql-zakovat va ilm — taraqqiyot qanotidir. Zamonaviy ilm-fanning
cho‘qqisi yuqori texnologiyalarda, raqamli olamda ko‘zga tashlanadi. To‘rtinchi sa-
noat inqilobi taraqqiyotning yangi ko‘rinishi-“Digital Economy” boshlanganini ang-
latadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Akramovich N. A. THE PRIORITY OF USING INNOVATIVE TECHNOLOGIES
IN THE AGRICULTURAL EDUCATION SYSTEM //Journal of Academic Research
and Trends in Educational Sciences. – 2022. – Т. 1. – №. 10. – С. 185-191.
2. Хакимов О. М., Курбанов З. Х., Мухаммедов Ф. Реализация возможностей
получения легких наполнителей на основе меньше пластиковых почв в нашей
республике //Science and Education. – 2021. – Т. 2. – №. 5. – С. 176-181.
3. Мухтаров Б. А., Ортиков Ё. Ю. Культурное и экономическое развитие
туризма в Узбекистане //Молодой ученый. – 2016. – №. 14. – С. 375-378.
4. Rashidov U., Rashidov A. Assessment of Costs For the Quality of Logistics
Activities //INTERNATIONAL JOURNAL OF BUSINESS DIPLOMACY AND ECO-
NOMY. – 2022. – Т. 1. – №. 3. – С. 39-43.
5. Ҳосилмуродов И., Султоналиева Г. Тафаккур услубининг фалсафий-
методологик таҳлили //Zamonaviy innovatsion tadqiqotlarning dolzarb muam-
molari va rivojlanish tendensiyalari: yechimlar va istiqbollar. – 2022. – Т. 1. – №. 1. – С.
549-551.
6. Nodira T. INNOVATIVE MANAGEMENT IN THE DEVELOPMENT OF THE HIG-
HER EDUCATION SYSTEM //Journal of Academic Research and Trends in Educati-
onal Sciences. – 2022. – Т. 1. – №. 10. – С. 346-351.
7. Ali o’g’li A. O. STATISTICAL STUDY OF DIRECT MAINTENANCE OF SMALL
BUSINESS ACTIVITIES IN THE REGIONS //EPRA International Journal of Econo-
mic and Business Review (JEBR). – 2022. – Т. 10. – №. 6. – С. 30-33.
8. Норбеков, Х., & Туйчиева, Н. (2022). Формирование конкурентных
преимуществ компании . Zamonaviy Innovatsion Tadqiqotlarning Dolzarb Mu-
ammolari Va Rivojlanish Tendensiyalari: Yechimlar Va Istiqbollar, 1(1), 589–592. Ret-
rieved from https://inlibrary.uz/index.php/zitdmrt/article/view/5351
9. Nasirov B. U., Boltaeva M. J. Genesis And Transformation Of The Public Ca-
tering System In Uzbekistan During The Soviet Period //Turkish Online Journal of
Qualitative Inquiry (TOJQI) Volume. – Т. 12. – С. 5834-5841.
10. Uchkun S., Dilshod N. PROCESS OF IDENTIFYING THE SIGNIFICANT AC-
COUNTS IN THE REVENUE CYCLE //Journal of marketing, business and manage-
ment. – 2022. – Т. 1. – №. 1. – С. 32-36.
11. Nodira T., Rashid X. PROBLEMS OF INNOVATION MANAGEMENT IN THE
HIGHER EDUCATION SYSTEM //Web of Scientist: International Scientific Research
Journal. – 2022. – Т. 3. – №. 11. – С. 155-164.
STARS International University
327
12. Abdusattarovich M. B. CALCULATING ECONOMIC EFFICIENCY IN THE DIGI-
TAL ECONOMY IN UZBEKISTAN //Web of Scientist: International Scientific Rese-
arch Journal. – 2022. – Т. 3. – №. 10. – С. 1189-1194.
13. Khakimov O. SOCIAL GOALS OF STUDENTS IN HIGHER EDUCATION //In-
ternational Bulletin of Applied Science and Technology. – 2022. – Т. 2. – №. 11. – С.
55-59.
14. Nosirovich A. N. The Methodology of Preparation of Students of Vocational
Schools and Colleges for Technical Creative Activity //PSYCHOLOGY AND EDU-
CATION. – 2021. – Т. 58. – №. 2. – С. 1470-1485.
15. Alimov N., Gulrukh F. Dependence of psychological maturity on the stren-
gth of family relationships //Eurasian Journal of Humanities and Social Sciences.
– 2022. – Т. 6. – С. 38-41.
16. Nosirovich A. N. The Methodology of Preparation of Students of Vocational
Schools and Colleges for Technical Creative Activity //PSYCHOLOGY AND EDU-
CATION. – 2021. – Т. 58. – №. 2. – С. 1470-1485.
17. Burkhanovna, K. D., Alisherovich, M. R., & Ugli, N. B. U. (2021). Communicati-
on as the main source of personality development. ACADEMICIA: An International
Multidisciplinary Research Journal, 11(5), 75-80.
18. Nosirovich, A. N., & Umarovich, N. B. (2022). CYBERSPACE IN THE REAL
WORLD. Journal of Academic Research and Trends in Educational Sciences, 1(10),
410-414.
19. Burkhanovna, K. D., Alisherovich, M. R., & Ugli, N. B. U. (2021). Communicati-
on as the main source of personality development. ACADEMICIA: An International
Multidisciplinary Research Journal, 11(5), 75-80.
Nosirovich, A. N., & Umarovich, N. B. (2022). CYBERSPACE IN THE REAL WOR-
LD. Journal of Academic Research and Trends in Educational Sciences, 1(10), 410-
414.
