Аннотация

Научно-исследовательские работы были проведены на личных крупных рогатых скотах жителей Тайлякского, Ургутского района Самаркандкой области. Разновидность клещей типов Hyalomma, Rhipicephalus были отмечены в качестве доминантного вида.

Похожие статьи


background image

115

УЎТ:619.636.3:576

ИКСОД КАНАЛАРИНИНГ МАВСУМИЙ МИГРАЦИЯСИ

Раҳимов Муҳамад Юнусович

Ветеринария илмий тадқиқот институти

Аннотация:

Научно-исследовательские работы были проведены на

личных крупных рогатых скотах жителей Тайлякского, Ургутского района
Самаркандкой области. Разновидность клещей типов

Hyalomma, Rhipicephalus

были отмечены в качестве доминантного вида.

Ключевые слова;

Фауна, миграция, динамика, доминант, трансмиссив,

Vector, акарицид, препарат, эмульсия.

Annotation:

The research- observational and experimental works were carried

out in a private cattle belonging to population of Taylak, Urgut districts of Samarkand
region. The regional fauna of ixodic ticks was defined. Such types of ticks belonging to
the generation of Hyalommas, Rhipicephalus were registered as dominant type.

Key words:

Fauna, migration, dominant, transmissive, acaricid, emulsion,

ecotone, biocenosis.


Мавзунинг долзарблиги;

Республика табиати паразитар (текинхўр)

бўғиноёқлилар туркумига (Arthropoda) мансуб каналар (Arachnidae, Acari) кенг
тарқалган бўлиб, ушбу гуруҳга мансуб паразитлар аҳоли ва чорвачилик
ҳайвонларини трансмиссив – инфекцион, вирусли трансмиссив–паразитар (ўлат,
туляремия, геморрагик иситма, эфемер иситма, кана энцефалити,
трипаносомозлар, лейшманиоз, малярия, тейлериоз) каби маҳаллий ва ҳатто
хориж (зика, эбола, грипп ва бш.) касалликларини тарқатувчилари сифатида ҳам
ҳавфлидирлар. Жумладан биоценоз, зообиоценозлар (экотоп, экотон, деҳқон,
хусусий, шахсий ёрдамчи) ва бошқа чорвачилик хўжаликлари, яйловлари
шароитида миграцияси (тарқалиши) кутилаётган экто- ва эндопаразитоз ҳамда
трансмиссив касалликлар специфик (Vector) тарқатувчилари бўлган иксод
каналарга қарши курашнинг экологияга, инсон ва ҳайвонлар организмига, фауна
ва флорага безарар бўлган янги восита ва усулларини ишлаб чиқиш ҳамда
қўллаш технологиясини яратиш устувор муаммо ҳисобланади.

Тадқиқот мақсади вазифалари:

Янги шаклланаётган экотоп ва

экотонлар

шахсий, хусусий ва қорамолчилик хўжаликлар шароитида

қорамолларда паразитлик қиладиган иксод каналарининг фаунаси ва мавсумий
миграциясини (экогенезини) ўрганиш. Иксод каналарига қарши дельтаметрин
пиретроидининг самарадорлигини аниқлаш.

Материаллар ва тадқиқот усуллари;

Терилган кана зоологик турлари

арахноэнтомология лабараториясида махсус қўлланма ва аниқлагич жадваллар
(«Атлас исодоидных клещей»; «Определитель членистоногих, вредящих
здоровью человека», 1959) ёрдамида аниқланди.


background image

116

Тадқиқот натижалари:

Эпизоотологик, экологик, фенологик

илмий-

тадқиқот ишлари Самарқанд вилояти Тойлоқ, Ургут туманлари экотон ва
экотоплари шахсий хўжаликларидаги (аҳоли қарамоғидаги) қорамолларда олиб
борилди.

Жорий йилнинг январ ойида

экотопларда шахсий хусусий хўжаликларда

36 бош қорамол текширилди. Бу моллар танасида иксод каналари топилмади,
бироқ 15 бош (41,6%) молларнинг (Trichodeсtes bovis, сочхўрлар) триходектоз
билан касалланганлиги маълум бўлди.

Феврал ойида шахсий, хусусий хўжаликлардан 40 бош қорамол

паразитологик текширилди. Текширишлар мобайнида мавжуд моллардан иксод
каналари топилмади.

Март ойида эктопаразитларга қарши экотон ва экотопларда ҳамда

зарафшон воҳаси туқайзорларида шахсий, хусусий хўжаликлардан 52 бош
қорамол текширилди. Текширувлар жараёнида қорамоллардан иксод каналари
топилмади, аммо 25 бош (48%) қорамол триходектоз билан касалланганлиги
аниқланди.

Апрел ойида қорамолларнинг эктопаразитларига қарши синов

тажрибалари мобайнида жами 55 бош қорамол текширилди ва 60% молларда
паразит каналар топилди. Асосан,

гиаломмоз (H. anatolicum, H. plumbeum, H.

detritum), рипицефалоз (Rh. Bursa, Rh. turanicus)

касалликлари учради.

17 бош (30%) моллар эса триходектоз (Trichodeсtes bovis), касаликлари билан
касалланганлиги аниқланди.

Тойлоқ

туманининг

“Дўстлик”,

“Тепақишлоқ”,

“Ўртақишлоқ”,

“Файзиобод” маҳаллалари ҳамда “Зарафшон” воҳаси шахсий хўжаликларида
60% қорамол

дермацентороз, рипицефалоз, гиаломмоз

касалликлари билан

касалланганлиги аниқланди. Бунда мавжуд моллар организмида

H. anatolicum,

H. plumbeum, H. detritum, Rh. bursa, Rh. turanicus, D. marginatus

каналари

паразитлик қилиши кузатилди.

Ургут туманининг “Штоп” ҳамда “Урамас” маҳаллалари шахсий

қорамоллардан 60 бош текширилганда 41 бош (68,3%) моллар иксод каналари
билан табиий (спонтан) ҳолда зарарланганлиги аниқланди. Бу ҳудудда асосан

дермацентороз, рипицефалоз

касалликлари кенг тарқалганлиги

кузатилди.

Текширувлар мобайнида Самарқанд вилояти Тойлоқ, Ургут туманлари

экотон ва экотоплари, туқайзорлари шароитида иксод каналарининг

Hyalomma

(H. anatolicum, H. plumbeum, H. detritum), Rhipicephalus (Rh. Bursa, Rh.
turanicus), Dermacentor marginatus

каналари

қорамоллар организмида асосий

патоген турлар эканлиги аниқланди.

Экотон ва экотоплапрда қўйидаги зоопаразит ва улар томонидан

қўзғатиладиган паразитар касалликлар аниқланди:


background image

117

Жадвал 1.

Ҳайвон тури

Тарқалган

зоопаразитлар тури

Диагностика қилинган паразитар

касалликлар номлари

Қорамолларда:

Dermacentor

marginatus

дермацентороз

Hyalomma anatolicum

гиаломмоз

Hyalomma plumbeum

гиаломмоз

H. detritum

рипицефалоз

Rhipicephalus bursa

рипицефалоз

Rh. Turanicus

рипицефалоз

Қўйларда:

Rhipicephalus bursa

рипицефалоз

Итларда:

Rh. Turanicus

рипицефалоз


Дельтаметрин 5% пиретроид препарати


Дельтамеирин 5% ли концентрат эмульсия- инсектоакарицид пиретроид

препарати, 1 литрда 50 г фаол таъсир қилувчи модда мавжуд, таркиби- ог- циано-
З- феноксибензил цистранс- 2,2- диметил- 3- (2,2- дихлорвинил) цикпопропан-
карбоксилат. Препарат 5% ли концентрат эмульсия ҳолида HEBEI NEW
CENTURY PHARMACEUTICAL CO., LTD, Хитой компаниясида ишлаб
чиқарилган.

Тойлоқ тумани шахсий, хусусий хўжаликларида табиий ҳолда зарарланган

13 бош қорамоллар танасидаги Hyalomma anatoliсum, H. рlumbeum, каналарига
ва trichodektes bovis

сочхурларига нисбатан Дельтаметрин 5% ли препаратининг

0,015% ли сувли эмульсияси шаклида акарицидлик фаоллигини ўрганиш
мақсадида тажрибалар олиб борилди

Жадвал № 2



Т.р.

Препарат

концентрацияси

(фоиз)

Мол

тури

Сони

(бош)

Паразит

тури

Дозаси Қўллаш

усули

Экстенс

самара

(фоиз)

1.

0,015

қорамол

3

Hyalomma
anatoliсum

1,5мл/б
ФТМ

Тўлиқ
пуркаш

2 суткадан
сўнг90%

2.

0,015

қорамол

2

H.anatoliсum
Bovicola bovis

1,8мл/б
ФТМ

Тўлиқ
пуркаш

2 суткадан
сўнг100%

3.

0,015

қорамол

3

H.anatoliсum
H. рlumbeum

4,5мл/б
ФТМ

Тўлиқ
пуркаш

1 суткадан
сўнг100%

4.

0,015

қорамол

2

Trichodektes
bovis,
H.anatoliсum

4,5мл/б
ФТМ

Тўлиқ
пуркаш

1 суткадан
сўнг100%

5.

0,015

қорамол

3

H.anatoliсum
H.рlumbeum

4,5мл/б
ФТМ

Тўлиқ
пуркаш

1 суткадан
сўнг100%


background image

118

Дориланган моллар 3 кун мобайнида кузатилди. Препаратни қўллаш

жараёнида ҳаво ҳарорати +25

0

ташкил этди. Кузатувлар мобайнида дориланган

моллар физиологик ҳолатида салбий ўзгаришлар кузатилмади.

Хулосалар:
1.

“Зарафшон” воҳаси экотон ва экотоплари, туқайзорлари шароитида

иксод каналарининг Hyalomma (H. anatolicum, H. plumbeum, H. detritum),
Rhipicephalus (Rh. Bursa, Rh. turanicus), Dermacentor marginatus,

авлодлари

вакиллари қорамоллар танасида асосий паразитар турлар ҳисобланади.

2.

Иксод каналаридан Hyalomma ва Rhipicephalus авлоди доминант турлар

ҳисобланди.

3

. Дельтаметрин препаратининг 0,015% ли сувли эмульсияси H. anatoliсum,

H. Рlumbeum (гиаломмоз) каналарига ва trichodektes bovis

сочхурларига нисбатан

100% акарицид ва этотмоцид самара кўрсатади.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати:

1. Благовещенский Д.И. “Определитель пухоедов (Mallophaga) домашних

животных”. Фауна СССР. М.-Л.: изд. АН СССР, 1940.

2. Беклемишев В.Н. «Определитель членистоногих, вредящих здоровью

человека». Государственное издательство медицинской литературы, Медгиз.
Москва: 1958,

3. Агринский Н.И. Насекомые и клещи вредящие, сельскохозяйственным

животным. Москва:- 1962.

4. Ганиев И.М., Аливердиев А.А. «Атлас иксодоидных клещей»

Издательство «колос» Москва. 1968

5. Абуладзе К.И, Демидов Н.В, Непоклонов А.А, Никольский С.Н,
Павлов Н.В, Степанов А.В. Паразитология и инвазионные болезни

сельскохозяйственных животных. Москва, во «Агропромиздат

»

, 1990.

6. Рўзимуродов

А.

Паразитизм

биологический.

Оптимизация

живодноводства. ГП “Zarafshon” нашриёти. Самарқанд, 2010, 157 с.

7. Сапаров Ҳ. «Кана чақишидан эҳтиёт бўлинг!», «Зооветеринария» 2015 й.

Библиографические ссылки

Благовещенский Д.И. “Определитель пухоедов (Mallophaga) домашних животных”. Фауна СССР. М.-Л.: изд. АН СССР, 1940.

Беклемишев В.Н. «Определитель членистоногих, вредящих здоровью человека». Государственное издательство медицинской литературы, Медгиз. Москва: 1958,

Агринский Н.И. Насекомые и клещи вредящие, сельскохозяйственным животным. Москва:- 1962.

Ганиев И.М., Аливердиев А.А. «Атлас иксодоидных клещей» Издательство «колос» Москва. 1968

Абуладзе К.И, Демидов Н.В, Непоклонов А.А, Никольский С.Н, Павлов Н.В, Степанов А.В. Паразитология и инвазионные болезни сельскохозяйственных животных. Москва, во «Агропромиздат», 1990.

Рўзимуродов А. Паразитизм биологический. Оптимизация живодноводства. ГП “Zarafshon” нашриёти. Самарқанд, 2010, 157 с.

Сапаров Ҳ. «Кана чақишидан эҳтиёт бўлинг!», «Зооветеринария» 2015 й.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов