Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
399
Иззатуллаев
Бобуржон
Иззатуллаевич
Ўзбекистон
Республикаси
Адлия
вазирлиги
ҳузуридаги
Ҳуқуқий
сиёсат
тадқиқот
институти,
ЖИДУ
таянч
докторанти
АҚШ
СИЁСАТИДА
РАҚАМЛИ
ДИПЛОМАТИЯ
РИВОЖЛАНИШИ
ЭВОЛЮЦИЯСИ
Иззатуллаев
Бобуржон
Иззатуллаевич
Исследовательский
институт
правовой
политики
при
Министерстве
юстиции
Республики
Узбекистан,
докторант
УМЭД
ЭВОЛЮЦИЯ
РАЗВИТИЯ
ЦИФРОВОЙ
ДИПЛОМАТИИ
ВО
ВНЕШНЕЙ
ПОЛИТИКЕ
США
Izzatullayev Bobirjon
The Research Institute of Legal Policy under the Ministry of Justice. Doctoral
student of UWED
THE EVOLUTION OF THE DEVELOPMENT OF DIGITAL DIPLOMACY
IN US FOREIGN POLICY
Рақамли
дипломатия
атама
сифатида
илк
бор
1996
йил
АҚШда
“Вашингтон
Филес”
онлайн
нашрида
қўлланилган
эди
[1].
Кейинчалик
ушбу
терминнинг
АҚШдаги
бошқа
газета,
журнал,
радио
ва
телевидениеларда
кенг
қўлланила
бошланиши
унинг
оммалашувига
олиб
кела
бошлади.
Рақамли
дипломатия
вужудга
келгунга
қадар
АҚШ
ташқи
сиёсатида
ижтимоий
дипломатия
анчагина
долзарб
эди.
Агарда
бугунги
кунда
рақамли
дипломатияни
олиб
боришда
асосий
ташкилот
АҚШ
Давлат
Департаменти
бўлса,
ижтимоий
дипломатия
билан
1953
–
1999
йилларда
АҚШ
Ахборот
агентлиги
шуғулланган
эди.
1999
йилда
ушбу
агентлик
тугатилиб,
унинг
вазифалари
Давлат
Департаментига
юклатилди,
натижада
ижтимоий
дипломатияни
рақамлаштиришда
янги
босқич
бошланди.
2001
йил
11
сентябрь
воқеалари
АҚШни
ўз
ташқи
сиёсатида
жадал
ўзгариш
қилишга
ва
ҳали
расмий
ҳужжатларда
қайд
этилмаган
рақамли
дипломатия
асосларини
янада
мустаҳкамлашга
олиб
келди.
Ўша
пайтларда
Жорж
Буш
администрацияси
ижтимоий
дипломатия
соҳасида
янги
ташаббуслар
ишлаб
чиқади.
Шундай
лойиҳалардан
бирига
бўлажак
ташқи
сиёсий
фаолиятини
қўллаб
-
қувватлаш
учун
радио,
телевидение,
интернет,
босма
нашрлар
ва
тарғибот
дастурлари
учун
12
миллион
доллар
ажратади.
Ундан
кўзланган
мақсад
АҚШ
ўз
ташқи
сиёсатини
олиб
боришда
таянч
бўлиш
учун
араб
ва
ислом
дунёсида
коммуникация
каналларини
яратиш
эди.
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
400
Ишлаб
чиқилган
лойиҳага
кўра,
араб
ёшлари
билан
мулоқот
ўрнатиш
учун
“Ҳи”
журнали(2003)
ва
унинг
интернет
саҳифаси,
“Америка
овози”нинг
анъанавий
янгиликларни
бериб
бориш
услубидан
фарқли
бўлган
“Сава”
(2002)
радиоси
ишга
туширилди.
Унда
араб
мусиқалари
билан
биргаликда
Америка
поп
мусиқалари
ҳам
бериб
бориладиган
бўлди.
2004
йилда
эса
Ал
-
Жазера
ва
Ал
-
Арабияга
қарши
ўлароқ
,
араб
тилидаги
Ал
-
Ҳурра
сунъий
йўлдош
телевизион
канали
ишга
туширилди
[2].
Умуман
олганда
, 2001
–
2004
йилларда
АҚШ
ташқи
сиёсатидаги
амалга
оширилган
юқоридаги
ишлар
кўзланган
натижа
бермади.
Бунга
сабаб
сифати
АҚШ
томонидан
танланган
аудиторияни
яхши
ўрганилмаганлигида
эди.
Арабларнинг
маданияти,
турмуш
тарзи
ва
менталитетини
ҳисобга
олмасдан
АҚШ
томонидан
амалга
оширилган
турли
тарғиботлар
ва
ахборотларни
минтақада
тарқатиш
анти
-
Америка
кайфиятини
келтириб
чиқарди.
2005
йилда
Жорж
Буш
Карен
Ҳюзни
Давлат
котибининг
ижтимоий
дипломатия
бўйича
ўринбосари
этиб
тайинлади.
Дастлаб
К.
Ҳюз
асосий
вазифа
этиб
дунёда
АҚШ
бўйича
тасаввурларни
яхшилаш
ва
Яқин
Шарққа
сайёҳат
қилиб
,
уларнинг
АҚШ
бўйича
қарашларини
ўрганиш
эди.
Туркия,
Саудия
Арабистони
ва
Мисрга
сайёҳати
давомида
АҚШ
бўйича
тасаввурлар
нотўғри
эканлиги
ва
АҚШнинг
ғоялари
хато
тушунилаётганлиги
маълум
бўлади
.
Карен
Ҳюз
ўз
фаолияти
давомида
қуйидаги
янги
ташаббуслар
билан
чиқиб
,
уни
амалга
оширишга
муваффақ
бўлди
[3]:
2017
йилда
эса
“ахборот
технологияларини
ривожлантиришнинг
2017
–
2019
йилларда
стратегик
режаси”
қабул
қилинди
.
Ҳужжатдан
кўзланган
асосий
мақсад
“инновацион
дипломатия”ни
ривожлантиришга
қаратилган
.
Инновацион
дипломатия
доирасида
Давлат
Департаментида
ҳамкорликка
кўмаклашиш,
илғор
технологиялар
ва
билимларни
бошқариш,
шунингдек,
самарали
ахборот
-
таҳлилий
ишларни
амалга
ошириш
учун
қўшимча
имкониятлар
тақдим
этиш
кўзда
тутилган
эди
[4].
АҚШ
доимо
ўз
ташқи
сиёсатини
олиб
боришда
энг
янги
замонавий
технологиялардан
фойдаланиш,
янги
тузилмалар
ташкил
қилиш
ёки
мавжудларини
ўзгартириш
натижасида
энг
самарали
усуллардан
фойдаланиб
келган.
2019
йилнинг
апрель
ойида
Давлат
Департаментида
иккита
бўлим
қўшиб
юборилди.
Улардан
бири
хорижий,
иккинчиси
маҳаллий
мулоқотга
мўлжалланган
эди.
Давлат
Департаментидаги
бу
ўзгаришни
экспертлар
20
йил
ичидаги
энг
катта
таркибий
ўзгариш
дея
баҳолади.
Юқоридаги
ўзгаришга
Россия
ва
Хитойнинг
ёлғон
ахборотларига
қарши
туриш
учун
қилинган
ҳаракати
сабаб
сифатида
қаралмоқда
[5].
Рақамли
дипломатиянинг
илмий
-
назарий
асослари,
халқаро
муносабатлар
тизимида
ривожланиши
ва
АҚШ
ташқи
сиёсатида
шаклланиши
ҳамда
устувор
йўналишлардан
бирига
айланишини
тадқиқ
этган
ҳолда
қуйидаги
хулосаларга
келиш
мумкин:
Биринчидан,
бугунги
кунда
рақамли
дипломатиянинг
илмий
-
назарий
асослари
тўлиқ
ишлаб
чиқилмаган.
Халқаро
муносабатлар
назарияларида
рақамли
дипломатия
“Юмшоқ
куч”(Софт
повер)
нуқтаи
назаридан
келиб
Рақамли тeхнологиялар соҳасидаги ҳуқуқбузарликларга қарши курашиш ҳамда
ахборот хавфсизлигини таъминлашнинг ташкилий
-
ҳуқуқий масалалари
401
чиқиб
,
неолибераллар
томонидан
ўрганилади.
Уларнинг
фикрича
,
рақамли
дипломатия
мамлакат
“Юмшоқ
куч”(Софт
повер)ининг
ажралмас
қисмларидан
биридир.
Конструктивизм
назарияси
вакиллари
рақамли
дипломатияни
янги
ижтимоий
дипломатиянинг
ривожланиши
сифатида
қарайди
.
Иккинчидан,
замонавий
ахборот
-
коммуникация
технологияларининг
ривожланиб
бориши,
интернет
ва
ижтимоий
тармоқлар
ривожланиши
анъанавий
дипломатиянинг
олиб
бориш
услубларини
ўзгартириб
юборди.
Натижада,
оммалашган
рақамли
дипломатия,
кибер
дипломатия
ва
шунга
ўхшаш
янги
дипломатия
турлари
вужудга
келди
.
Учинчидан,
соҳа
мутахассислари
томонидан
рақамли
дипломатия
2006
–
2007
йилларда
АҚШда
вужудга
келганлиги
таъкидланса
-
да,
унинг
асослари
2001
йил
11
сентябрь
воқеаларидан
сўнг
яратила
бошланган
эди.
Ўша
пайтдаги
АҚШ
президенти
Жорж
Буш
ва
кейинги
президент
Барак
Обама
даврида
ахборот
ва
коммуникация
технологияларига
алоҳида
аҳамият
қаратилди
.
Тўртинчидан,
бугунги
кунда
АҚШ
ўзининг
дунёдаги
кенг
иқтисодий,
сиёсий,
ҳарбий
ва
технологиялар
соҳасидаги
устунлигидан
фойдаланган
ҳолда
турли
минтақа
ва
давлатларда
рақамли
дипломатиядан
самарали
фойдаланмоқда.
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ:
1.
И.
Подберезкин.
Цифровая
дипломатия
в
качестве
средства
стратегического
сдерживания,
http://eurasian-defence.ru/?q=node/38995.,
Сурма
И.В.
Цифровая
дипломатия
в
пространстве
мировой
политики,
www.vestnik.mgimo.ru/sites/default/files/pdf/006_internetpolitika_surmaiv.p
df,
Сурма
И.В
.
Цифровая
дипломатия
в
мировой
политике.
Государственное
управление.
Электронный
вестник,
выпуск
№
49.
Апрель
2015
г.,
Н.
Цветкова.
Программы
Web 2.0
в
публичной
дипломатии
США.
США
И
Канада
:
экономика,
политика,
культура,
№3,
2011.
–
С
. 109
–
122.
2.
R.S. Zaharna Battles to Bridge US strategic communication after 9/11. US
2010
–
P. 2.
3.
FY 2017
–
2019 IT Strategic Plan. https://www.state.gov/m/irm/itplan/
264054.htm#innovation
4.
Carol Morello.
“State
Department to take a step into the digital age in effort to
counter
disinformation”
April 12, 2019 https://www.washingtonpost.com/world/
national-security/state-department-to-take-a-step-into-the-digital-age-in-effort-to-
counter-disinformation/2019/04/12.
5.
Расулев
А.К.
«Повышение
качества
и
результативности
юридического
образования
и
науки»
.
Фан
ва
таълим
замонавий
босқичда:
ислоҳотлар
ва
стратегик
йўналишлар:
16
–
23.
6.
Rasulev A.K.
“
Improvement of criminal-legal and criminological
measures of fight against crimes in the sphere of information technologies and
safety: Doctoral (DSc) dissertation abstract on legal sciences
”
. (2018).
