216
amalga oshirishda
o‘z ifodasini topadi va ular birgalikda boshqaruv jarayonida ta’sir
k
o‘
rsatishning tartibi, ketma-ketligi, y
o‘
llari va ularning tugallanish davrini aks ettiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar r
o‘
yxati:
1. Axmadx
o‘
jayev X.T., Mirdadayev K.M., Krzokov O.S. Menejment va strategiyani
boshqarish. -
Toshkent: “Ilm Ziyo”, 2004. 12
-24 bet.
2. Valijonov R., Qobulov O., Ergashev A. Menejment asoslari. -
Toshkent: “Sharq”,
2002. 25-26 bet.
3. Djurayev P.X., Tur
g‘
unov S. T. Umumiy
o‘rta ta’lim muassasalarini boshqarishda
menejmentning asosiy tushunchalari. -
Toshkent: “Fan”, 2006. 23 bet.
4. Yuldoshev J.F. Ta’lim yangilanish yo‘
lida. -
Toshkent: “o‘qituvchi”, 2000. 16 bet.
5. Ismailova Z.K., Baybayeva M.X. Rahbarlarning nizoli vaziyatlarni hal etishda
konfliktologik kompetentligini rivojlantirish //Life Sciences and Agriculture.
–
2020.
–
№. 2
-2.
–
S. 185-188.
7.
Baybayeva M. X. Ta’lim muassasalarida rahbar ayollarning boshqaruv
faoliyatidagi roli //integration of science, education and practice. scientific-methodical
journal.
–
2022.
–
T. 3.
–
№. 5. –
S. 59-66.
8. Baybayeva M. X. Rahbarlarning boshqaruv faoliyatlarida so
g‘
lom va ijodiy
muhitni yaratishga xos zamonaviy yondashuvlar //Oriental renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences.
–
2022.
–
T. 2.
–
№. Special Issue 4
-2.
–
S. 403-
411.
UCHINCHI RENESANS DAVRIDA XOTIN-QIZLARNING JAMIYATDAGI ROLINI
OSHIRISH MASALALARI
Mirzayeva F.O., TDPU dotsenti
Abdulaxadova E.M., TDPU talabasi
Annotatsiya.
Ushbu maqolada jamiyatda xotin-qizlarning rolini oshirish,
o‘
zbek
millatining
o‘ziga xos ma’naviyatini shakllantirish va yuksaltirishda, oilaning, oilada esa
ayolning
o‘
rni, gender tenglik va oila masalalari yoritilgan b
o‘
lib, ularning oilaga b
o‘
lgan
munosabatlari, ijtimoiy hayotdagi roli k
o‘
rsatib berilgan.
Kalit s
o‘
zlar
: jamiyat, oila, ayol, gender tenglik, ma’naviyat, millat, an’ana.
Uchinchi Renesansga qadam q
o‘
yayotgan yangi
O‘
zbekistonni barpo etish y
o‘
lida
fidokorona mehnatda aynan ayollarimizning alohida
o‘
rni borligi k
o‘
ngilda faxr
tuy
g‘usini yuksaltiradi. Zotan, ayoli e’zozlangan yurtda yashashning o‘
zi saodat, shunday
emasmi?! “Bir haqiqat ayonki, har qanday xalqning ma’naviy darajasini avvalo shu yurt
ayollarining ma’n
aviy saviyasi belgilaydi.
Bugungi kunda dunyoda “fidoyi” degan so‘
zga eng munosib b
o‘
lgan Ona siymosi
oldida ta’zim qilamiz. Hayotimiz quvonchi, xonadonlarimiz ko‘
rki b
o‘
lmish aziz
ayollarimiz sha’niga eng go‘
zal tilaklarimizni izhor etamiz. Ayol siymosi Yaratganning
tengsiz m
o‘
jizasi b
o‘
lib kelgan va hamisha shunday b
o‘
lib qoladi",
–
deydi hurmatli
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev.
Ma’lumki, ayolni e’zozlash, unga ehtirom ko‘
rsatish
o‘
zbek xalqiga xos olijanob
xususiyatlardan biri sifatida qarab kelingan.
O‘
zbek millatining
o‘ziga xos ma’naviyatini shakllantirish va yuksaltirishda,
oilaning, oilada esa ayolning
o‘rni va ta’siri beqiyosdir.
217
O‘tgan yillarda mamlakatimizning qator xalqaro tashkilotlarga a’zo bo‘
lgani inson
huquqlari, jumladan, ayollarning huquqlarini himoya qilish sohasida muhim hisoblangan
Ayollarga nisbatan barcha turdagi kamsitishlarni tugatish t
o‘g‘
risidagi, Ayollarning
siyosiy huquqlari t
o‘g‘
risidagi, Ayol va erkaklarni bir xil qiymatga ega mehnat uchun bir
xil ra
g‘
batlantirish t
o‘g‘
risidagi, Onalikni muhofaza qilish t
o‘g‘
risidagi konvensiyalar,
Pekin platformasi va Harakatlar rejasi kabi xalqaro hujjatlarga q
o‘
shilishga asos b
o‘
ldi.
Bundan tashqari, gender tenglikni ta’minlash va barcha xotin
-qizlarning huquq va
imkoniyatlarini kengaytirish
O‘
zbekistonning 2030 yilgacha b
o‘
lgan davrda barqaror
rivojlanish sohasidagi Milliy maqsad va vazifalarida asosiy maqsadlarning biri sifatida
belgilandi.
Milliy maqsad va vazifalarni amalga oshirish uchun hamma joyda barcha xotin-
qizlarga nisbatan kamsitishning barcha shakllariga barham berish, ularga nisbatan
z
o‘
ravonlikning barcha shakllarini, shu jumladan, odam savdosi, jinsiy ekspluatatsiya
hamda ekspluatasiyaning boshqa shakllarini, erta nikohlar va z
o‘
rlab nikohlashni
tugatish kabi qator chora-tadbirlar nazarda tutilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 1 martdagi «Oila va xotin
-qizlar
bilan ishlash, mahalla va nuroniylarni q
o‘
llab-quvvatlash tizimini takomillashtirish
chora-tadbirlari t
o‘g‘risida»gi PF
-81-son Farmoniga binoan xotin-qizlarning jamiyatdagi
rolini oshirish, gender tenglik va oila masalalari b
o‘
yicha respublika komissiyasini,
mahalliy xalq deputatlari Kengashlarida esa Xotin-qizlarning jamiyatdagi rolini oshirish,
gender tenglik va oila masalalari b
o‘
yicha olib borilayotgan tizimli ishlar bugungi kunda
ayollarga b
o‘lgan e’tiborning qay darajada ekanligini ko‘
rsatadi [1].
Ayollarning huquqlarini himoya qilish sohasida qabul qilingan huquqiy hujjatlar
ichida
O‘
zbekiston Respublikasining "Xotin-qizlarni tazyiq va z
o‘
ravonlikdan himoya
qilish t
o‘g‘
risida"gi qonuni alohida
o‘
rin egallaydi. Mazkur qonunda xotin-qizlarga
nisbatan jamiyatda uchraydigan barcha turdagi tazyiq hamda jinsiy, jismoniy, ruhiy va
iqtisodiy z
o‘
ravonlikdan himoya qilish mexanizmlari aniq belgilab quyilgan.
O‘
zbekiston Xotin-qizlar q
o‘
mitasiga yordam k
o‘
rsatish, maslahat berish
mexanizmi hamda chora-tadbirlari, xotin-qizlarga nisbatan tazyiq va z
o‘
ravonlik
holatlarining oldini olish t
o‘g‘risida axborot olishni ta’minlash maqsadida O‘
zbekiston
Respublikasining butun hududida tunu kun ishlaydigan, bepul telefon liniyasi tarmo
g‘
i
(ishonch telefoni) ishlab turishini ta’minlash tizimi ham joriy qilinganligi o‘
z muddatida
kiritilgan qoidalardan biri b
o‘
ldi.
Mamlakatimizda xotin-qizlarning nafaqat kundalik turmushda, jamiyatimizda ham
mavqei, nufuzi oshib bormoqda.
Millatning
o‘ziga xos ma’naviyatini shakllantirish va yuksaltirishda shubhasiz,
oilaning, oilada esa ayolning
o‘rni va ta’siri beqiyos. Chunki insonning eng sof va pokiza
tuy
g‘
ulari, ilk hayotiy tushuncha va tasavvurlari birinchi galda oila ba
g‘
rida va ona
tarbiyasi bilan shakllanadi. Yurtimiz xotin-qizlarining jamiyatdagi
o‘
rni, ularning oilaga
b
o‘
lgan munosabatlari, ijtimoiy hayotdagi roli
g‘
oyat muhim ahamiyatga egaligi bois
ularning mavqei ham har jihatdan yuqori baholanmoqda. Jahon hamjamiyati, nufuzli
xalqaro tashkilotlar e’tirofiga ko‘
ra,
O‘
zbekiston ayollar uchun munosib muhit yaratgan
mamlakatlar qatoriga kiritilmoqda. Bir s
o‘
z bilan aytganda, yurtimizda azal-azaldan
muhtarama ayollarga yuksak ehtirom k
o‘
rsatib kelinadi.
Mamlakatimiz ta’lim muassasalarida O‘
rta Osiyo xalqlarining
o‘
tmishini
o‘
rganish
va unda ayollarning tutgan
o‘rni, maqomi va albatta ma’rifati darajasini aniqlash o‘
sha
davrning madaniyati va ma’naviyati darajasini ham belgilashg
a zamin yaratadi.
Shu
o‘
rinda, bugungi
O‘
rta Osiyo ayolining jahon miqyosida topayotgan shuhrati,
ularning ilm sohasida, iqtisodiyot, ma’naviy
-
ma’rifiy sohada qilayotgan mehnatlari, yurt
218
taraqqiyotiga q
o‘shayotgan sezilarli hissalarini alohida ta’kidlab,
ayollarning
o‘
tmishda
ham shunday ajdodlari borligini faxr va
g‘
urur t
o‘
y
g‘
usiga aylantirish bugungi kun
pedagoglari oldida turgan eng muhim vazifadir.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 1 martdagi «Oila va xotin
-qizlar
bilan ishlash, mahalla va nuroniylarni q
o‘
llab-quvvatlash tizimini takomillashtirish
chora-tadbirlari t
o‘g‘risida»gi PF
-81-son Farmoniga binoan xotin-qizlarning jamiyatdagi
rolini oshirish, gender tenglik va oila masalalari b
o‘
yicha respublika komissiyasini,
mahalliy xalq deputatlari Kengashlarida esa Xotin-qizlarning jamiyatdagi rolini oshirish,
gender tenglik va oila masalalari b
o‘
yicha olib borilayotgan tizimli ishlar bugungi kunda
ayollarga b
o‘lgan e’tiborning qay darajada ekanligini ko‘
rsatadi.
O‘
zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 7 martdagi PF-87-son Farmoniga
Mamlakatda xotin-qizlarning huquq va qonuniy manfaatlarini himoya qilish, ularning
iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy faolligini oshirish, so
g‘
li
g‘
ini saqlash, kasbga
o‘
qitish va
bandligini ta’minlash, tadbir
korlikka keng jalb etish, ehtiyojmand xotin-qizlarni ijtimoiy
q
o‘
llab-
quvvatlash, gender tenglikni ta’minlash borasida olib borilayotgan islohotlarni
tizimli davom ettirish, shuningdek, Birlashgan Millatlar Tashkiloti Global kun tartibining
Barqaror rivojlanish maqsadlarini izchil amalga oshirish maqsadida yurtimizda
birqancha ishlar amalga oshirildi.
O‘zbekistonda «2030 yilgacha bo‘
lgan davrda barqaror rivojlanish sohasidagi
Milliy maqsad va vazifalar» doirasida ustuvor maqsadlardan biri sifatida «Gender
tenglikni ta’minlash va barcha xotin
-
qizlarning huquq va imkoniyatlarini kengaytirish»
belgilangan.
Ushbu maqsadga erishish uchun xotin-qizlarning
o‘
z huquq va manfaatlarini
ijtimoiy-iqtisodiy sohada amalga oshirishida ularni q
o‘
llab-quvvatlashni nazarda
tutuvchi dasturlarni kengaytirish talab etiladi.
2022-2026 yillarda xotin-qizlarning mamlakat iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy
hayotining barcha jabhalarida faolligini oshirish b
o‘
yicha Milliy dastur (keyingi
o‘
rinlarda
—
Milliy dastur) xotin-qizlarni q
o‘
llab-quvvatlash b
o‘
yicha davlat siyosatining
asosiy y
o‘
nalishlarini belgilaydi.
Milliy dastur
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, «Yoshlarga oid davlat
siyosati t
o‘g‘risida«, «Xotin
-qizlarni tazyiq va z
o‘
ravonlikdan himoya qilish t
o‘g‘risida»,
«Xotin
-qizlar va erkaklar uchun teng huquq hamda imkoniyatlar kafolatlari t
o‘g‘risida»gi
O‘
zbekiston Respublikasi qonunlari,
O‘
zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining
«2030 yilga qadar O‘
zbekiston Respublikasida gender tenglikka erishish strategiyasini
tasd
iqlash haqida»gi qarori, xalqaro huquqning umume’tirof etilgan tamoyillari va
me’yorlari, O‘
zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalaridan kelib chiquvchi
qoidalar va boshqa qonun hujjatlariga muvofiq tayyorlangan.
Xullas,
o‘zbek ayolining ma’naviyati
millatning nafaqat
o‘
tmishi va buguni, balki
kelajagining ham asosiy
o‘
lchovi b
o‘
ladi.
Foydalanilgan adabiyotlar r
o‘
yxati:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Oila va xotin
-qizlar bilan ishlash,
mahalla va nuroniylarni q
o‘
llab-quvvatlash tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari
t
o‘g‘risida»gi PF
-81-son Farmoni. 2022 yil 1 mart.
2.
O‘
zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 5 martdagi PQ-5020-sonli
“Xotin
-qizlarni q
o‘
llab-
quvvatlash, ularning jamiyat hayotidagi faol ishtirokini ta’minlash
tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari t
o‘g‘risida” gi Qarori // O‘
zbekiston
Respublikasi qonun hujjatlari t
o‘
plami, 2021 y.
