“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” Ilmiy elektron jurnali. № 2, mart-aprel, 2020 yil
126
2/2020
(№
00046)
ВЕНЧУРЛИ ТАДБИРКОРЛИК - КИЧИК БИЗНЕС СУБЪЕКТЛАРИ
ИННОВАЦИОН САЛОҲИЯТИНИ ОШИРУВЧИ ДАСТАК
СИФАТИДА
Рўзиева Дилобар Исомжоновна
Тошкент давлат иқтисодиёт университети доценти, и.ф.н.
E-mail:
Аннотация:
Ушбу мақолада
кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларини
ривожлантиришда
инвестицияларнинг
ўрни,
тадбиркорликнинг
инновацион
салоҳиятининг ошириш йўллари,
кичик бизнес ва
хусусий тадбиркорликни қўллаб
-
қувватлашда
венчур
тадбиркорлигининг
ўрни,
в
енчур
тадбиркорлиги
юқори
технологияларда олиб
борилган илмий тадқиқот ишларини тижоратлаштириш манбаи
эканлиги ва хусусидаги фикрлар келтирилган.
Калит сўзлар:
Венчур, венчур фонд, венчурли тадбиркорлик, венчурли инвестиция,
венчур компаниялар, молиявий инновацион,
инновацион салоҳият, ғоя, ишланмалар,
молиялаштириш,
инновацион ғоялар
,
юқори технологиялар, таваккалчилик, хавф,
инновацион марказлар, илмий
-
тадқиқот муассасалари.
Abstract:
The given article discusses the role of investments in the development of small
business and private entrepreneurship, ways to increase the innovative potential of
entrepreneurship, as well as the role of venture entrepreneurship in supporting small businesses
and entrepreneurship, as a source of commercialization of high-tech research.
Keywords:
Venture, venture fund, venture entrepreneurship, venture investment, venture
companies, financial innovation, innovation potential, idea, developments, financing, innovative
ideas, high technology, risk, innovation centers, research institutions.
Кириш
Мамлакатимизда барқарор ва самарали иқтисодиётни шакллантириш
борасида амалга ошириб келинаётган ислоҳотлар бугунги кунда ўзининг
натижаларини намоён этмоқда.
Айниқса, охирги йилларда мамлакат
иқтисодиётдa чуқур таркибий ўзгаришлар
амалга оширилиб, иқтисодиётнинг турли тармоқ ва соҳаларида ривожланиш,
иқтисодий мустақиллик, унинг барқарорлиги, мустаҳкамлиги, доимо янгиланишга ва
ўз
-
ўзидан такомиллашиб боришга қодирлигини таъминловчи шарт
-
шароитларнинг
яратилаётганлигига алоҳида эътибор қаратиш лозим. Бунда, кичик бизнес ва хусусий
тадбиркорлик соҳаларининг ўрни беқиёсдир
.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга
Мурожаатномасида таъкидлаганидек: “Фаол тадбиркор деганда, биз рақобатбардош
маҳсулот ишлаб чиқаришга қодир, энг муҳими, янги иш ўринлари яратиб, нафақат
ўзини ва оиласини боқадиган, балки бутун жамиятга наф келтирадиган ишбилармон
инсонларни тушунамиз. Бундай тадбиркорлар сафини кенгайтириш, жумладан,
юқори технологиялар, илм
-
фаннинг энг сўнгги ютуқларига асосланган техника ва
асбоб
-
ускуналарни мамлакатимизга олиб келиш ва жорий этиш учун уларга муносиб
шароитлар яратиш бизнинг биринчи галдаги вазифамиз бўлиши шарт”
[1].
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” Ilmiy elektron jurnali. № 2, mart-aprel, 2020 yil
127
2/2020
(№
00046)
Бундан
ташқари,
2017-
2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини
“Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологияларни қўллаб
-
қувватлаш
йили”да амалга оширишга оид давлат дастурида
ҳам
бир қатор мутлақо янги
лойиҳалар
ҳаётга
татбиқ этилди ва давом этмоқда.
Дарҳақиқат, фаол тадбиркорлик билан шуғулланадиган тадбиркорлар сафини
кенгайтириш, жумладан, юқори технологиялар, илм
фаннинг сўнгги ютуқларига
асосланган техника ва асбоб
-
ускуналарни олиб келиш ва жорий этиш масаласи
бугунги куннинг энг долзарб вазифалардан бири ҳисобланади.
Адабиётлар шарҳи
Кичик бизнес субъектлари инновацион салоҳиятининг оширишда венчурли
тадбиркорликнинг ўрни борасида жуда кўп иқтисодчи олимлар илмий изланиш олиб
борган. Улардан Россиялик иқтисодчи олим В.Г. Басареванинг илмий ишида
[2]
, кичик
тадбиркорликни қўллаб –
қувватлаш борасида давлатнинг ҳудудий сиёсатини ишлаб
чиқиш
масалалари келтириб ўтилган,
М.М. Абдурахмонов
[3]
ва У.В. Гафуровнинг
[4]
ишларида, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари фаолиятини давлат
томонидан тартибга солиш, қўллаб
-
қувватлаш, инвестициялаш
[5]
каби
масалалари
,
америкалик иқтисодчилар Ж.У.Фени, Н.Лайанг, С. Прауз, П.Д. Джонсонлар венчур
капитали
-
кичик бизнес инновацион корхоналарини акциядорлик капиталини
молиялаштириш деб тушунтириб ўтганлар
[6]
, Р.А Садикова кичик бизнес инновацион
лойиҳаларини молиялаш манбаси сифатида
эканлгини айтиб, Ўзбекистонда венчур
бизнесини ривожлантириш тўғрисида
борасидаги фикрларини келтириб ўтган
,
З.Тожиева венчур фондлар ва уларни инновацияни молиялаштириш борасидаги
фикрларини, Н.И. Лапин венчур тадбиркорлиги изланувчан ва таваккалчи бўлган
фаолиятни қўллайди у инновацион фаолият учун жуда катта хавф бўлган бўғим деб
айтган, Л.З Шибзухова венчур тадбиркорлиги инновацион фаолиятни қўловчи
инструмент сифатида эканлигини айтган. Бундан ташқар яна бир қатор иқтисодчи
олимлар бу борада илмий
-
тадқиқот ишларини
олиб борганлар.
Тадқиқот методологияси
Илмий тадқиқотни амалга оширишда индукция, дедукция, анализ ва синтез
каби усуллардан фойдаланилган
ҳамда адабиётларни таҳлил қилишда Web of Science
илмий маълумотлар базасидан фойдаланилган. Шу билан бир қаторда хорижий
мамлакатларда венчур фонд, венчур инвестиция, венчур тадбиркорлигининг
иқтисодиётда тутган ўрни ва аҳамиятини таҳлил қилишда хорижий иқтисодчи
олимларнинг
манбааларидан
ва
мамлакат
иқтисодиётида
венчур
тадбиркорлигининг тутган ўрнини ўрганишда ўзбек иқтисодчи олимлари
фикрларининг таҳлилий қисмларидан фойдаланилди.
Бундан ташқари, венчурли тадбиркорлик кичик бизнес субъектлари
инновацион салоҳиятини оширишга қаратилганлик элементларини ўрганишда, уни
макроиқтисодий барқарорлигини таъминлашдаги ўрни ва таъсирларини таҳлил
қилишда Ўзбекистон Республикасининг расмий статистик маълумотларидан
фойдаланилди.
Таҳлил ва натижалар муҳокамаси
Бунинг учун тадбиркорлик
субъектлари
фаолияти билан илмий тадқиқот,
инновацион фаолият ривожланишининг узвийлигини таъминлаш лозим.
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” Ilmiy elektron jurnali. № 2, mart-aprel, 2020 yil
128
2/2020
(№
00046)
Хусусан, иқтисодиётни инновацион ривожлантириш ва тадбиркорликни
қўллаб
-
қувватлашнинг устувор йўналиши асосида кўриладиган чора
-
тадбирлардан
бири инновацияларни молиялаштириш масаласига қаратилган.
Мамлакатда инновацион салоҳиятни ошириш эса кичик бизнес ва хусусий
тадбиркорлик субъектлари фаолияти
ва уларни ривожлантириш билан боғлиқ
бўлиб,
натижа
соҳанинг инновацион фаоллиги
ошишига
ва
уларнинг рақобатбардошлигини
таъминлашга олиб келади.
Шу сабабли, тараққий этган мамлакатларда кичик бизнес
субъектларининг инновацион фаоллиги давлат томонидан қўллаб
-
қувватланади. Бу
ҳолатни ҳориж мамлакатлар мисолида қарайдиган
бўлсак
,
Германияда кичик бизнес
субъектларининг инновацион лойиҳаларини амалга ошириш, уларнинг илмий
-
техникавий ишланмаларини рағбатлантиришга қаратилган давлат дастури мавжуд.
Мазкур дастур доирасида кичик бизнес субъектларига 1 миллион еврогача бўлган
миқдорда 10 йилгача муддатга имтиёзли кредит берилади, бунда дотация миқдори
кредит суммасининг 3 фоизидан 10 фоизигача қисмини ташкил этади
[8].
Бундан
ташқари, қатор ривожланган мамлакатлардаги каби Германияда ҳам кичик бизнес
субъектлари
фаолиятининг
ривожланишига
кўмаклашувчи
дастурларидан
фойдаланиб келмоқдалар. Бунда асосан ишлаб чиқаришнинг фан сиғимли
тармоқларини устувор қўллаб
-
қувватлаш кўзда тутилган.
Германияда кичик ва ўрта бизнесни ривожлантиришда «Кичик ва ўрта бизнес
корхоналарига нисбатан илмий
-
техника сиёсатини ривожлантириш концепцияси» ва
«Ўз ишини очиш учун жамғармаларни рағбатлантириш» каби дастурлари бевосита шу
соҳани рағбатлантириб боради ва фаолиятини янада ривожланишига амалий ёрдам
беради.
Хитойда эса бу боради «Ресурс сиғимли ишлаб чиқаришларни юқори
технологияли тармоқлар томонига қайта йўналтириш» қоидасига кўпроқ жавоб
беради ва инновацион технологияларни ўзлаштиришда фаол қатнашиб, янги ишчи
ўринларини яратади.
Сингапурда кичик бизнес субъектлари фаолиятининг фаол даражада
ривожланишга мамлакатда қулай инвестиция муҳитнинг яратилган
бўлиб, шу соҳада
хизматлар турларининг замон талаби даражасида ривожланганлиги ва бунда
мамлакат аҳолисининг 70
-
80% гача бандлиги ва соҳани ривожлантиришнинг ҳуқуқий
асослари мустаҳкамлаб қўйилган.
Шу сабабли, бугунги кунда Сингапур тадбиркорлик
фаолиятини ривожлантириш бўйича 5
-
ўринни эгаллаб келмоқда ва ҳ.к.
Жаҳон тажрибаси шуни кўрсатадики, кичик корхоналар катта корхоналарга
қараганда 4 баробар кўп инновация, ғоялар яратади ёки илмий тадқиқотга
сарфланган ҳар бир долларга кичик инновацион корхоналар катта корхоналарга
қараганда 2,5 баробар кўп маҳсулот яратадилар.
Иқтисодиётни модернизация қилиш шароитида кичик бизнес ва хусусий
тадбиркорлик субъектлари –
кредитлардан, хом
-
ашё ресурслари, шунингдек, давлат
имтиёзли тизимларидан самарали фойдаланиш имкониятларини кенгайтириш
уларни инновацион салоҳиятини оширишда муҳим омил ҳисобланади
Бизга маълумки, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари
фаолиятини инновацион салоҳиятини ривожлантиришда моддий
-
техник, молиявий
ресурслар, ташкилий
ресурслар ва кадрларга оид ресурслар, моддий ва номоддий
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” Ilmiy elektron jurnali. № 2, mart-aprel, 2020 yil
129
2/2020
(№
00046)
активлар ва ижтимоий
-
руҳий омиллар каби жиҳатларни инобатга олиши
шарт
[10].
(1-
расм
).
Тадбиркорлик субъектлари ўз фаолиятида
инновацион жараёнларини ташкил
этишлари
учун уларнинг ихтиёрида ғоя ва ишланмаларни молиялаштириш учун
етарли пул маблағлар, янги маҳсулотни яратиш ва оммавий равишда ишлаб чиқариш
учун тегишли моддий
-
техника базаси, янгиликларни амалга ошириш ва уни жорий
этиш учун замон талабига жавоб берадиган, қобилиятли
ходимлар
бўлиши билан
биргаликда, улар бугунги иқтисодиётни инновацион ривожлантириш талаблари
даражасидаги инновацион ғояларни
ишлаб чиқиш имкониятларига эга бўлиши
лозим.
Тадбиркорликнинг инновацион
салоҳиятининг ошиши –
мамлакат саноати ва
иқтисодиётининг ўсишида катта аҳамиятга эгадир. Яъни, фаол тадбиркорлар
инновацияларни яратиш учун технологияларни жорий этиш, ўзлари уни
такомиллаштириш юзасидан амалий ишлар олиб борилса, инновацион ва
инвестицион ривожланиш
тезлашади. Инвестиция мақсадлари учун узоқ муддатли
кредитлар ажратиш механизмларини янада такомиллаштириш ва уларнинг ҳажмини
ошириш, бошланғич капиталини шакллантириш, микрокредитлар бериш кўламини
кенгайтиришга оид амалий тадбирларни давом
эттириш зарур.
Айни пайтда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ҳар томонлама қўллаб
-
қувватлаш, бизнес субъектларини жадал ва барқарор ривожлантиришга салбий
таъсир кўрсатувчи тўсиқларни бартараф этиш бўйича асосий йўналишлар ишлаб
чиқилмоқда.
Бундан ташқари, жаҳондаги интеграциялашув ва глобаллашув шароитида
мамлакатда тадбиркорлик субъектлари фаолиятини ривожлантириш, кичик бизнес
соҳасини инновацион ва замонавий ёндашувлар, илғор технология ва бошқарув
усуллари асосида ташкил этишни тақозо этмоқда.
Яъни тадбиркорлик ва инновацион соҳадаги истиқболли лойиҳаларни
молиялаштириш механизмларини ривожлантириш мақсадида тегишли норматив
-
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” Ilmiy elektron jurnali. № 2, mart-aprel, 2020 yil
130
2/2020
(№
00046)
ҳуқуқий
ҳужжатларни ишлаб чиқиш белгиланган. Бунда венчур фондларнинг ҳуқуқий
мақоми ва уларни ташкил этиш тартиби, венчур компаниялар ва фондлар, венчур
фондларни бошқариш билан шуғулланувчи компаниялар ҳамда инновацион
корхоналар фаолиятини тартибга солиш, венчур компаниялар ва фондлар учун
малакали бошқарув ва эксперт кадрларни тайёрлаш, венчур лойиҳаларни суғурталаш
кабиларни назарда тутиш режалаштирилган.
Шу ўринда таъкидлаш керакки, замонавий иқтисодиёт инновацион фаолият
самарадорлигини таъминловчи механизмлар мажмуасига эга бўлиб, улардан бири
венчурли тадбиркорлик ҳисобланади. Венчурли тадбиркорлик ва венчурли
инвестиция молиявий механизм ҳамда юқори даромад манбаи ҳамдир.
Венчур сўзи бу хатар деган маънони билдиради. Мисол учун, бирон
-
бир янги,
инновацион ишлаб чиқаришни амалга оширишда молиявий, бозор, техник, нарх
билан боғлиқ хатарлар
мавжудлиги сир эмас. Венчурда янги, ҳали тажрибадан
ўтмаган ва кенг оммалашмаган маҳсулотларни ишлаб чиқариш ёки хизмат
кўрсатишни йўлга қўйишда молиявий маблағларнинг етишмаслиги, маҳсулот ёки
хизматга
бозор
талабининг
етарли
бўлмаслиги,
техник
таъминотда
номувофиқликларнинг вужудга келиши, белгиланган нархларнинг ўз сарф
-
харажатларини қоплай олмаслиги каби хатарлар юзага келиш эҳтимоли нисбатан
юқори бўлади. Натижада, бундай фаолият билан барча тадбиркорлар ҳам бирдек
шуғулланишни истамайдилар.
Бироқ, венчур тадбиркорликнинг ўзига хос томони шундаки, у жуда катта хатар
билан боғлиқ бўлсада, муваффақиятли амалга ошган чоғда бошқа бизнес
фаолиятларига нисбатан жуда катта фойда келтириши мумкин. Бу эса хавф
-
хатарга
боришга тайёр бўлган венчур тадбиркорлар ҳамда уларни молиялаштирувчи венчур
фондларнинг пайдо бўлишига имкон яратади.
Венчур
инвестиция
тадбиркорликни
инновацион
фаолиятини
молиялаштиришнинг манбаи бўлиб, унинг муқобил шакли сифатида намоён бўлади.
У
дастлаб XX асрнинг ўрталари 50 йилларида АҚШ да пайдо бўлди ва бутун Европага
кенг тарқалди.
Венчур инвестиция молиявий инструмент сифатида хавфли бўлса ҳам одатда
юқори даромад келтиради. АҚШ нинг охирги 20 йиллик натижалари шуни
кўрсатмоқдаки, бу инвестициялар энг самарали ҳисобланади. Унинг ўртача
даромадлилиги 19 % ни ташкил қилади.
АҚШда 1996 йилдан 2004 йилгача бўлган тарихий даврида умумий инвестиция
ҳажми 307,24 миллиард долларга тенг бўлган 35531 иновацион лойиҳа амалга
оширилди ва ўртача инвестиция 8,65 миллион долларга етганлигидан келиб чиқиб,
Европада кичик инновацион лойиҳаларга венчур инвестицияларни жалб қилиш
жадал суръатлар
билан ўсишни бошлади.
Бугунги кунда венчур капитали бозорида мамлакатларнинг улушини таҳлили
фуйидаги диаграммада
келтирилан.
АҚШ, Япония, Финляндия, Ҳиндистон каби бир қатор мамлакатларнинг
венчур
тадбиркорлик
фаолиятини ўрганишлар натижалари шуни кўрсатдики, бу фаолият
тури
иқтисодий ривожланишнинг инновацион модели сифатини
соҳани тубдан
ўзгартириши, уни инвестиция билан таъминлаши, пировард натижада иқтисодий
ўсишга олиб келиши
ва
инвестиция тақчиллигини бартараф этиши мумкин.
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” Ilmiy elektron jurnali. № 2, mart-aprel, 2020 yil
131
2/2020
(№
00046)
2-
расм. Венчур капитали бозорида мамлакатларнинг улуши
Манба:
Шибзухова Л.З нинг
“Экономика и бизнес” журналидаги
“Венчурное предпринимательство
как финансовый инструмент поддержки инновационной деятельности” мақола маълумотлари асосида
тайёрланди
.
Бундан ташқари
,
венчур тадбиркорлик билан шуғулланадиган кичик фирмалар
инновацион фаолиятнинг ташкилий шаклларидан бири бўлиб, у кичик бизнес
субъектлари ўртасида алоҳида ўрин эгаллайди. Улар юқори технологияли
корхоналарни ташкил этиш ва ривожлантиришга ўз ҳиссаларини қўшмоқда.
Иқтисодчи олим Н.И. Лапиннинг айтишича, "венчур тадбиркорлиги изланувчан
ва
таваккалчи бўлган
фаолиятларни қўллагани
учун
у
инновацион фаолият учун жуда
катта хавф бўлган бўғимдир” деб таъкидлади.
Венчур тадбиркорлиги юқори технологияларда олиб борилган илмий тадқиқот
ишларини тижоратлаштириш учун ҳам
характерли бўлиб, юқори технологияли
соҳадан олинган самара кафолатланмаган ва таваккалчилик хавфи жуда юқори
эканлигини кўриш мумкин.
Демак, венчур тадбиркорлиги деганда,
нафақат кичик бинес субъектлари
фаолиятини
инвестициялаш
балким,
бевосита
илмий
-
техникавий
тижоратлаштиришга асосланган
,
ўз капитал жамғармасини янги маҳсулот
ва янги
технологияларни олдиндан аниқланмаган даромад олиш учун таваккалчилик
асосида сарфлаши тушунилади.
Халқаро тажрибада венчурли тадбиркорликда дастлабки босқичларданоқ
юқори таваккалчилик хатари мавжуд бўлиб, инвестициялаштирилган жараёнларнинг
якуний натижалари амалга оширилгандан кейин ижобий самарага эришилмаса
молиялаштирилган маблағдан ажралиб қолиш мумкин.
Бизнеснинг бу турига илм
-
фан соҳасидаги илмий
-
тадқиқот натижаларини
молиялаштириш кўпроқ мос келади.
Айниқса, янги иш бошлаган тадбиркор, илмий тадқиқотчи, кашфиётчиларга ўз
ғояларни
ва истиқболли ишланмаларни мустақил равишда амалга оширишларини
учун маблағ керак бўлади. Бунда венчур фонди янги ишланмаларга маблағ киритишга
тайёр турган ягона инвестор сифатида намоён бўлади.
60
25
9
2
1
АҚШ ва Канада
Европа давлатлари
Осиё давлатлари
Африка мамлакатлари
Лотин Америкасида ва МДҲ
мамлакатлари
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” Ilmiy elektron jurnali. № 2, mart-aprel, 2020 yil
132
2/2020
(№
00046)
Бизга маълумки, тижорат банклардан кичик бизнес субъектларини
инвестициялашда уларнинг ўз фаолиятлари доирасида аниқ амалга оширишлари
учун бизнес режалари ва аниқ кутиладиан даромадлилик ёки натижалари билан
мурожаат қилишади.
Якуни ноаниқ бўлган, лойиҳа учун тижорат банкларининг кредит ва қарз
маблағларини олиш қийин
,
албатта. Мана шундай бир ҳолатда тадбиркорга ёрдамчи
ва ҳомий сифатида венчурли тадбиркорлик инвесторлари кириб келишади.
Иқтисодий нуқтаи назардан, инвесторларнинг асосий мақсади тадбиркорга ёрдам
бериш эмас, балки юқори фойда олиш бўлиб ҳисобланади. Аммо, ихтиро ўзини
оқламаган ҳолатлар ҳам кузатилади.
Бу борада Ўзбекистон Республикаси
иқтисодиётида ҳам бир қатор ишлар амалга
оширилмоқда.
Ўзбекистон Республикаси президентининг 2018 йил 22 январдаги ПФ
-5308
сон фармонига асосан
тадбиркорлик ва инновацион соҳадаги истиқболли
лойиҳаларни молиялаштириш механизмлари
амалга ошириш мақсадида
2018
йилнинг 1 апрелига қадар
венчур фондларнинг ҳуқуқий мақоми ва уларни ташкил
этиш тартиби, венчур компаниялар ва фондлар, венчур фондларни бошқариш билан
шуғулланувчи компаниялар ҳамда инновацион корхоналар фаолиятини тартибга
солиш, венчур компаниялар ва фондлар учун малакали бошқарув ва эксперт
кадрларни тайёрлаш, венчур лойиҳаларни суғурталаш борасида бир қатор ишлар
амалга оширилди.
Бундан ташқари,
2023 йил 1 январга қадар юқори технологияли тадбиркорлик
лойиҳалари
-
стартапларни биргаликда молиялаштириш учун ташкил қилинадиган
венчур фондлар,
венчур фондлардан биргаликда молиялаштириладиган юқори
технологияли лойиҳалар
-
стартаплар, илмий
-
тадқиқот
муассасалари, инновацион
марказлар, лойиҳа
-
конструкторлик бюролари ўзларининг янги технологияларини
тадбиркорларга сотишдан (фойдаланишга беришдан) олинган даромадлар бўйича,
янги технологияларни маҳаллий тадбиркорликка трансфер қилувчи ташкилотлар бу
фаолиятдан олинган даромадлари бўйича барча турдаги солиқ ва мажбурий
тўловлар тўлашдан озод қилинди
[9].
Бундан ташқари, Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Тадбиркорлик ва
инновация соҳасида лойиҳаларни молиялаштириш механизмларини тубдан
такомиллаштириш чора
-
тадбирлари тўғрисида”ги 2019 йил 24 ноябрдаги ПФ
-5583-
сонли Фармонига мувофиқ венчурли молиялаштиришни ривожлантириш мақсадида
“Инвестицион ва бошқарув компаниялар тўғрисида”ги Низом лойиҳаси ишлаб
чиқилди ва Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 17 майда 41
4-
сонли қарори
қабул
қилинди.
Бугунги кунда 3 та Ўзбекистон
-
Амирликлар инвестиция компанияси, “Венчур
Капитал Инвест” инвестиция компанияси ва “Vodiy Investments” инвестиция
компанияси, 1 та венчур фонди “Аstron” венчур фонди ва 1 та “Vodiy Investments
M
anagement” бошқарув компанияси бошқарув компанияси ташкил этилди.
Шу билан бирга, кейинги йилларда юртимизда 20
га
яқин ташкилотда
инновацион ривожланиш ва новаторлик ғояларини қўллаб
-
қувватлаш жамғармалари
ташкил этилди ва унга
45,46
млрд. сўм
маблағ йўналтирилди. Юртимизда
,
венчурга
асосланган молиялаштиришни жорий этиш ва инновацион лойиҳаларга
тадбиркорлик субъектларининг молиявий маблағларини кенг жалб қилиш мақсадида
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” Ilmiy elektron jurnali. № 2, mart-aprel, 2020 yil
133
2/2020
(№
00046)
қабул
қилинган фармонда
инновацион фаолиятни молиялаштиришнинг тубдан янги
тизими жорий этилди. Шу билан биргаликда олимлар, тадбиркорлар ва ташаббускор
ёшларнинг илмий
-
ижодий салоҳиятини рўёбга чиқариш ва ғоялар генераторлари,
стартаплар, бизнес вакиллари ва бўлажак академиклар платформалари ҳар
томонлама
қўллаб
-
қувватлаш
ва
рағбатлантириш
мақсадида
Ёшлар
академияси
ташкил этилмоқда.
Хулоса ва таклифлар
Юқоридаги маълумотлардан келиб чиқиб, шуни айтиш мумкинки, юртимизда
тадбиркорлик
ва
инновациялар
соҳасидаги
истиқболли
лойиҳаларни
молиялаштириш механизмларини самарали ривожлантириш борасида бир қатор
муаммлар мавжуд. Буларга:
•
мамлакатда венчур фондларни ташки қилиш ва
венчур тадбиркорликнинг
самарали
фаолият
юритиши
учун
унинг
ҳуқуқий
мақоми
етарлича
ташкилаштирилмаган;
•
венчур тадбиркорлик ва венчур фондларни бошқариш билан шуғулланувчи
компаниялар ҳамда инновацион корхоналар фаолиятини тартибга солиш
механизми
замон талаби етарли даражада ташкил этилмаган;
•
мамлакатда венчур компаниялар ва фондларни замон талаби даражасида
бошқарувчи малакали кадрлар етишмовчилиги мавжуд;
•
венчур лойиҳаларни суғурталаш механизми ташкиллаштирилмаган;
•
мамлакатимизда тадбиркорлик фаолиятини
юритишда бир қадар мураккаб
тартиб
-
таомилларнинг мавжудлиги,
натижада венчур фондларидан фойдаланиш
имкониятининг чекланганлиги;
•
венчурли тадбиркорликда юқори таваккалчилик хатари мавжуд бўлиб, уни
давлат томонидан ёки жамғармалар томонидан кафолатлаш тизими етарли
миқдорда шаклланмаган;
•
юқори профессионал илмий ташкилий иқтисодиёт тузилмаларини яратиш;
•
кичик бизнес субъектлари фаолиятида инновацияларни инвестициялаш учун
кредит маблағларини жалб қилишнинг хавфсизлигини ва ҳимоялаш тизимини
шакллантириш;
•
инновацияларга инвестиция киритган хусусий ва хорижий инвесторларнинг
ҳуқуқларини қонуний
-
ҳуқуқий жиҳатдан ишончли ҳимоялаш усулларини танлаш;
•
ишончли суғурталаш тизимини шакллантириш орқали инвестицион
-
инновацион
фаолият давомийлигини оширишга эришиш;
•
кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари фаолиятини инновацион
иқтисодий ривожланиш босқичларини солиққа тортиш тизимини
самарали
йўлларини излаб топиш.
Фойдаланилган адабиётлар
1.
Шавкат Мирзиёев Олий Мажлисга Мурожаатномаси 22 январь 2018
.
2.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 22 январдаги “
2017-2021
йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши
бўйича Ҳаракатлар стратегиясини “Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва
технологияларни қўллаб
-
қувватлаш йили”да амалга оширишга оид давлат Дастури
тўғрисида”ги
ПФ
-530
8 сон фармони.
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” Ilmiy elektron jurnali. № 2, mart-aprel, 2020 yil
134
2/2020
(№
00046)
3.
Басарева В.Г. Малый бизнес России: теоретические основы исследования,
моделирование, концепция государственного регулирования / под ред. А.С.
Новоселова. –
Новосибирск: ИЭОПП СО РАН, 213 –
296 с
4.
Абдурахмонова М.М. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари
фаолиятини давлат томонидан қўллаб
-
қувватлашни такомиллаштириш. Дис. иқт. фан.
номз.
-
Ф., 2012.
5.
Гафуров У.В. Кичик бизнесни давлат томонидан тартибга солишнинг
иқтисодий механизмларини такомиллаштириш. Монография. –
Т.: Молия, 2016. –
208
б
6.
Стратегическое
развитие
малаго
бизнеса
и
формы
поддержки
индивидуального предпринимательства [Элктронный ресурс]: монография. –
Нижний
Новогород: НОО “Профессиональная наука”, 2018. –
Режим доступа: http: // scipro. Ru
/ Conf / monographbusiness.
7.
Шибзухова
Л.З.
Венчурное
предпринимательство
как
финансовый
инструмент поддержки инновационной деятельности статья журнала “Экономика и
бизнес”
.
8.
Рўзиева Д.И. Кичик бизнесни инвестициялаш бўйича хориж тажрибаси ва
унинг
ўзига
хос
хусусиятлари.
https://cyberleninka.ru/article/n/kichik-biznesni-
investitsiyalash-b-yicha-horizh-tazhribasi-va-uning-ziga-hos-hususiyatlari.
9.
Рўзиева Д.И. “"Бизнес юритиш” рейтинги кўрсаткичлари самарадорлигини
10.
З.
Тожиева Венчур фондлар инновацияни молиялаштириш манбаи
https://mininnovation.uz/uz/menu/venchur-molijalashtirish
11.
Н.
Джалилова
Фаол тадбиркорликни ривожлантиришда инновацион
салоҳиятни ва инвестицион фаолликни ошириш
ЭКСПЕРТ". №4 2018.
