Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, avgust
www.e-itt.uz
89
KASBIY TAYYORGARLIK TIZIMI VA UNING XOTIN-QIZLARNI ISH
BILAN TA’MINLASHGA TA’SIRI
Nurmuxammidova Muxtabar Xasanovna
Guliston davlat universiteti
ORCID: 0009-0002-9006-638X
muxtabarnurmuxamidova65@gmail.com
Annotasiya.
O‘zbekistonda xotin
-qizlar bandligini ta'minlash, ularni kasbga y
o‘
naltirish
davlat siyosatining ustuvor y
o‘
nalishlaridan biri hisoblanadi. Xotin-qizlarning kasbiy tayyorgarlik
darajasini oshirish, ularning mehnat bozoridagi raqobatbardoshligini yaxshilash gender
tengsizligiga barham berishda muhim o‘rin tutadi. Shundan kelib chiqqan holda, mazkur
maqolada xotin-
qizlar bandligini ta’minlashda kasbiy tayyorgarlik tizimi masalalariga e’tibor
qaratilgan.
Kalit so‘zlar:
kasbiy malaka, mehnat bozori, kasbiy tayyorgarlik, yoshlar, ayollar,
samaradorlik, mutaxassis, ijtimoiy soha, ta’lim xizmatlari, turmush darajasi.
СИСТЕМА ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ ПОДГОТОВКИ И ЕЕ ВЛИЯНИЕ
НА ЗАНЯТОСТЬ ЖЕНЩИН
Нурмухаммидова Мухтабар Хасановна
Гулистанский государственный университет
Аннотация.
Обеспечение занятости женщин в Узбекистане, их профессиональной
ориентации является одним из приоритетных направлений государственной политики.
Повышение уровня профессиональной подготовки женщин их конкурентоспособности на
рынке труда играет важную роль в искоренении гендерного неравенства. Исходя из
этого, в данной статье основное внимание уделяется вопросам системы
профессиональной подготовки женщин в сфере занятости.
Ключевые
слова:
профессиональная
квалификация,
рынок
труда,
профессиональная подготовка, молодежь, женщины, эффективность, специалист,
социальная сфера, образовательные услуги, уровень жизни.
THE VOCATIONAL TRAINING SYSTEM AND ITS IMPACT ON WOMEN'S EMPLOYMENT
Nurmukhammedova Mukhtabar Khasanovna
Gulistan State University
Annotation.
Ensuring the employment of women in Uzbekistan and their professional
orientation is one of the priorities of State policy. Improving the level of professional training of
women and their competitiveness in the labor market plays an important role in eliminating
gender inequality. Based on this, this article focuses on the issues of the vocational training system
for women in the field of employment.
Keywords:
professional qualifications, labor market, vocational training, youth, women,
efficiency, specialist, social sphere, educational services, standard of living.
UO
‘
K: 331.5.024.54
VIII SON
—
AVGUST, 2024
89-101
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, avgust
www.e-itt.uz
90
Kirish.
O‘zbekistonda mehnat ,bozorida ayollarning ahvolini yaxshilash bo‘yicha ko‘rilayotgan
jiddiy chora-tadbirlarga qaramay, gender tengsizligi saqlanib qolmoqda. Gender tengligi nuqtai
nazaridan teng ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishga erishish borasida barcha uchun munosib
mehnat va minimal darajadagi ijtimoiy himoyani ta'minlash, shuningdek, Qonunchilik, siyosat,
institusional muhit va amaliy hayotdagi gender ziddiyatlarini bartaraf etish zarur.
2023 yilda mehnatga layoqatli ayollar va erkaklar soni umumiyga nisbatan 68,1 foizni
tashkil etgani holda, band bo‘lganlarning qariyb 60 foizi erkaklar hissasiga to‘g'ri keladi.
Mehnat yoshidagi iqtisodiy nofaol ayollarning ulushi 33,1 foizni tashkil etsa, bu ko‘rsat
kich
erkaklar orasida 18,9 foizni tashkil qiladi. O‘zbekistonda aksariyat holatlarda ayollar haq
to‘lanmaydigan uy yumushlari, xususan bola parvarishlash va uy xo‘jaligini yuritish bilan
shug'ullanadilar. Bunda ayollar kuniga o‘rtacha 5,27 soatni haq to‘la
nmaydigan uy ishlariga
sarflashadi,erkaklarda esa bu ko‘rsatkich 2,15 soatni tashkil qiladi.
Umuman olganda, xotin-qizlar, ayniqsa endi mustaqil hayotga kirib kelayotgan yosh
qizlarni jamiyatda munosib o‘rin egallashlari ko‘p jihatdan kasbiy tayyorgarlik tizimiga bog'liq
hisoblanadi.
Adabiyotlar sharhi.
Rossiyalik mutaxassis Kozlova xotin-qizlar bandligini ta'minlash masalalarini tarixiylik
nuqtai nazaridan o‘rganadi. Unng fikricha, 20
-asrning oxiriga kelib industrial jihatdan taraqqiy
etgan mamlakatlarda ayollar bandligini ta'minlash borasida jiddiy o‘zg
arishlar yuz berdi,
bunday o‘zgarishlar ayollar bandligini ta'minlashga quyidagi o‘ziga xos jihatlar bilan
tavsiflanuvchi postindustrial taraqqiyot o‘z ta'sirini ko‘rsatganligidan dalolat beradi:
-
aksariyat xotin-qizlarni ijtimoiy uyushgan mehnatga jalb qilish;
-
malakali mehnatga bo‘lgan qarashlarning o‘sishi;
-
xotin-qizdar bandligining sifat jihatidan yangi tuzilmasining shakllanishi;
-
an'anaviy ravishda erkak va ayollar bandligi borasidagi tafovutlarning yo‘qolib borishi,
mehnat rollarining bir xillashishi (Kozlova, 2005).
Yana bir tadqiqotchi
Gnevasheva (2012) o‘z tadqiqotlarida kasbiy kompetentsiyalar, ya’ni
oliy kasbiy ta’lim hozirgi kunda yoshlar uchun ko‘proq atributiv tavsifga ega ekanligi, ya’ni
bunda ta’lim jarayonida olingan bilim va ko‘nikmalar emas, balki universitet, mutaxassislik,
d
iplomning obro‘si muhimligini ta’kidlaydi
.
Kolesnikovaning fikricha, buning sababi shundaki, ushbu imtiyozlar va atributlarning
barchasi allaqachon shaxsga ma’lum bir ijtimoiy maqomni taqdim etadi, ular nufuzli ishga
murojaat qilishlari, o‘zlarini ijtimoiy himoyalangan his qilishlari mumkin. Tadqiqotlar shuni
ko‘rsatadiki, yoshlar uchun ish tanlashda ustuvorlik obro‘
-
e’tiborga emas, aksincha ish haqiga
qaratiladi, ya’ni ko‘pchilik o‘z mutaxassisligi bo‘yicha noto‘g‘ri tanlov tufayli emas, balki
mutaxassislarga talab yo‘qligi yoki ish haqining kamligi o‘z sohasida faoliyat ko‘rsatmaydi.
Davlat mazkur muammoni kasbiy tayyorgarlikni boshqarish subyektlari bilan hamkorlikda
yoshlarni ish bilan ta’minlashni tartibga solish orqali hal qilishi mumkin
(Kolesnikov, Antoxina,
Xrapovitskaya, 2018).
Mahalliy mutaxassislardan Ergasheva (2019) xotin-qizlarning kasbiy tayyorgarligini
oshirish ularni ijtimoiy himoya qilish, gender tengsizligiga barham berishning muhim tayanchi
ekanligini ta'kidlaydi, uning fikricha, kasbiy ko‘nikmalari etarlicha bo‘lgan ayollar jamiyatda
erkaklar bilan bir o‘rinda mehnat bozorida ishtiro
k qiladilar.
Xotin-qizlar tadbirkorligini rivojlantirish masalalari Ochilova va Musaxanovalarning
(2019)
ilmiy izlanishlarida o‘z aksini topgan, ularning ta’
kidlashicha, xotin-qizlar
tadbirkorligini rivojlantirish ko‘p jihatdan ayollarning ta’lim darajasi bilan belgilanadi
.
Maqola mavzusiga bag'ishlangan adabiyotlar va uslubiy materiallar sharhi shuni
ko‘rsatadiki, xotin
-
qizlar banlligini ta'minlashda kasbiy tayyorgarlikning o‘rni masalalariga
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, avgust
www.e-itt.uz
91
yetarlicha e'tibor qaratilmagan, bu ayniqsa pandemiyadan keyingi davrda mehnat bozoridagi
tub o‘zgarishlar bilan bog‘liq holda yanada dolzarblashdi.
Tadqiqot metodologiyasi
.
Xotin-
qizlar bandligini ta’minlashda kasbiy tayyorgarlik tizimini takomillashtirish
masalalariga ba
g‘
ishlangan mazkur maqola materiallarini tartiblash va tizimlashtirish
maqsadida ilmiy bilishning tarixiylik, mantiqiylik, kuzatish, statistik ma’lumotlarni tahlil qilish
va qiyoslash usullaridan foydalanilgan.
Tahlil va natijalar muhokamasi.
O‘zbekistonda institutsional muhitni shakllantirish jarayonida iqtisodiyot va
boshqaruvda professional kadrlar tayyorlash tizimi alohida ahamiyat kasb etadi, uning asosiy
yo‘nalishi inson kapitalini jamg‘arish va to‘g‘ri yo‘naltira olishdan iboratdir.
Bunday vaziyat
mamlakatning har bir hududida inson resurslarini boshqarish borasida tizimli yondashuvni
amalga oshirishni talab qiladi.
Shu jihatdan olganda, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 13.07.2021 yildagi PF
-
6260-son (Farmon,
2021) “Yoshlarni har tomonlama qo‘llab
-quvvatlash va ularning ijtimoiy
faolligini yanada oshirishga oid qo‘shimcha chora
-
tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmoni muhim
ahamiyat kasb etadi. Xususan, mazkur Farmonda davlat organlari, tashkilot va muassasalarida
fao
liyat ko‘rsatayotgan nufuzli xalqaro reyting tashkilotlarining yuqori 500 talik ro‘yxatiga
kiritilgan xorijiy oliy ta’lim muassasalarini (bakalavriat, magistratura) tamomlagan yoki ularda
ilmiy daraja (PhD va unga tenglashtirilgan boshqa ilmiy daraja) olgan yosh mutaxassislarning
lavozim maoshiga Davlat budjeti mablag‘lari hisobidan qo‘shimcha ustamalar to‘lab borish
tartibi joriy etilishi; 2021 yil 1 sentyabrdan boshlab Toshkent shahrida Yoshlar biznes maktabi,
2022 yildan boshlab barcha hududlarda uning filiallari tashkil etilishi; 2021 yil 1 sentyabrdan
boshlab hududlarda yoshlarni muntazam sport bilan shug‘ullanishga jalb qilish maqsadida
Olimpiya va Paralimpiya hamda Osiyo va Paraosiyo o‘yinlari, jahon, Osiyo va respublika
chempionatlarida oxirgi 5 yild
a g‘olib va sovrindor (1 —
3 o‘rin) bo‘lgan sportchi
-trenerlarga,
shuningdek, olis va chekka hududlarda faoliyat yurituvchi sportchi-trenerlarga: sport
to‘garaklarini tashkil etish uchun tuman va shaharlarda bo‘sh turgan davlat mulki hisoblangan
bino va in
shootlar elektron savdolar o‘tkazmagan holda, ushbu obyektga nisbatan belgilangan
eng kam ijara to‘lovi stavkasining 50 foizi miqdorida ijaraga berilishi, sport to‘garaklarini
tashkil etish uchun sport inventarlari, buyumlari va jihozlarini xarid qilish uchun budjet
mablag‘lari hisobidan subsidiyalar ajratilishi; kamida 100 nafar yoshlarni muntazam sport
bilan shug‘ullanishini tashkil etgan taqdirda mahalliy budjet mablag‘lari hisobidan bazaviy
hisoblash miqdorining 10 baravaridan kam bo‘lmagan miqdorda har
oylik to‘lov joriy etilishi
kabi vazifalar belgilab berilgan . Shu bilan bir qatorda, mazkur Farmonning 2-ilovasi bilan
tasdiqlangan “O‘zbekiston yoshlari va talabalari forumida yoshlarga oid davlat siyosati
sohasida belgilab berilgan ustuvor vazifalar ij
rosini ta’minlashga doir qo‘shimcha chora
-
tadbirlar Dasturi” da paxta va g‘alladan bo‘shagan maydonlarni oziq
-ovqat ekinlari yetishtirish
maqsadida
10 yil muddatga dehqon xo‘jaligini yuritish uchun ijaraga berish
tizimini joriy etish
va shu yo‘l bilan
400 ming
nafar yoshlarni doimiy ish bilan ta’minlash; ta’lim muassasalari
bitiruvchilari bandligini ta’minlashga oid mahalliy, hududiy va respublika dasturlarini amalga
oshirish; xizmatchilarning asosiy lavozimlari va ishchilar kasblari klassifikatorida kamida 150
ta kasb va lavozimlarga qo‘yilgan oliy ma’lumot talabini bekor qilish; yoshlarning bilim va kasb
-
hunar egallashi, ular uchun munosib ish va turmush sharoitini yaratish, bo‘sh vaqtini mazmunli
tashkil etishga qaratilgan yoshlar dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish; yoshlarning
axborot texnologiyalariga bo‘lgan qiziqishlarini qo‘llab
-
quvvatlashga qaratilgan “Bir million
dasturchi” loyihasini keng joriy qilish uchun komyuniti
-menejerlar faoliyatini tashkil qilish kabi
vazifalar ijrosini ta’minlash ko‘zda tutilgan.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, avgust
www.e-itt.uz
92
Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Yoshlarning bandligiga
ko‘maklashish hamda ularni doimiy ish bilan ta’minlashga oid qo‘shimcha chora
-tadbirlar
to‘g‘risida”gi Farmonida 2023 yil 1 maydan
boshlab, 2025 yil 1 yanvarga qadar ish
beruvchilarga (budjet tashkilotlari, davlat korxonalari,
ustav jamg‘armasi (kapitali)da davlat
ulushi 50 foiz va undan ortiq bo‘lgan yuridik shaxslar, shuningdek, ijtimoiy soliqni 1 foiz
stavkada to‘lovchilar bundan mustasno) ular tomonidan 25 yoshdan oshmagan xodim
lar uchun
to‘langan
ijtimoiy soliq summasi Davlat budjetidan to‘liq qoplab berilishi belgilab berilgan.
Professional kadrlar tayyorlashni subyekt-obyekt munosabatlarining maxsus majmuiga
ega bo‘lgan mustaqil tizim sifatida, shuningdek, uni kapital bozorining ajralmas qismi sifatida
ko‘rib chiqish mumkin, bunda talabalarning kompetentsiyalari (bilim, ko‘nikma
va malakalar)
kapital ko‘rishiga, boshqacha aytganda, inson kapitaliga aylanadi.
Professional kadrlar tayyorlash tizimi o‘zida aholi, turli tashkilotlar, davlat idoralari kabi
bir qator subyektlarning o‘zaro ta’sirini ifoda etadi. Taklif bevosita ta’lim tashkilotlarining
ta’lim xizmatlari sifatida namoyon bo‘luvchi ta’lim xizmatlari bozorida talab va taklifning o‘zaro
nisbatlari qaror topishi asnosida aholi tomonidan bunday xizmatlarga talab bildiriladi. Ta’lim
xizmatlari bozorida raqobat kurashining tobora shiddatli tus olishi sharoitida ta’lim xizmatlari
ko‘rsatuvchilar mehnat bozori talablarini, sohadagi ilg‘or tendetsiyalarni doimiy tarzda kuzatib
borishlari talab etiladi. Shundan kelib chiqqan holda, “O‘zbekiston
-
2030” strategiyasida 6
-
maqsad sifatida “Professional ta’lim tizimini rivojlantirish orqali o‘quvchilarni zamonaviy bilim
va ko‘nikmalarga o‘rgatish” va bunda 700
ta
professional ta’lim muassasalarida ta’lim sifatini
oshirish va moddiy-texnika bazasini takomillashtirish. 14 ta hududiy professional tayyorgarlik
markazlarini tashkil etish, malaka toifasiga ega bo‘lgan pedagog k
adrlar ulushini 50 foizga,
masofaviy yoki aralash shakllarda tashkil etiladigan malaka oshirish kurslari ulushini 30 foizga
yetkazish, o‘rta bo‘g‘in mutaxassislarini tayyorlashda davlat grantini
axborot texnologiyalari,
qurilish, transport va logistika yo‘nalishlarida 100 foizga
yetkazish vazifalarini ijro etish ko‘zda
tutilgan. Shuningdek, strategiyada oliy ta’lim bilan qamrovni kengaytirish, oliy ma’lumotli
mutaxassislar tayyorlash sifatini oshirish, oliy ta’lim muassasalari tashkiliy
-boshqaruv
faoliyatini takomillashtirish, ularning moddiy-
texnik ta’minotini mustahkamlash kabi
maqsadlar ham belgilab berilgan.
1-
rasm. O‘zbekistonda oliy ta’lim tashkilotlarida tahsil oluvchi talabalar soni
Manba:
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Statistika agentligi ma’lumotlari.
286222274520253026258343259290261332264291268281
297689
360204
440991
571512
808439
1042100
0
200000
400000
600000
800000
1000000
1200000
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, avgust
www.e-itt.uz
93
O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining 08.10.2019 yildagi PF-5847-
son “O‘zbekiston
Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish kontseptsiyasini tasdiqlash
to‘g‘risida”gi Farmoni bilan tasdiqlangan Kontsepsiyada oliy ta’lim sohasida davlat
-xususiy
s
heriklikni rivojlantirish, hududlarda davlat va nodavlat oliy ta’lim muassasalari
(Farmon,
2023), shuningdek investitsiyalarni jalb qilgan holda nufuzli xorijiy oliy ta’lim muassasalari
filiallari faoliyatini tashkil etish orqali oliy ta’limda raqobat muhi
tini yaratish kabi ustuvor
vazifalarning belgilab berilishi asnosida oliy ta’lim tashkilotlari soni va tahsil olayotgan
talabalar soni ham muntazam o‘sib borayotganligini ko‘rishimiz mumkin (1
-rasm). Xususan,
bugungi kunda oliy ta’lim bilan qamrov darajasi
38 foizga y
etganligini ta’kidlash lozim.
Yoshlarning kasbiy tayyorgarligini oshirish, ularda muayyan kompetentsiya-larni
shakllantirish bugungi kunda O‘zbekiston professional ta’lim tizimi oldida turgan eng muhim
vazifalardan biri hisoblanadi. Bu borada “O‘zbekiston
-
2030” strategiyasida 29
-maqsad sifatida
“fuqarolarni davlat hisobidan kasb
-
hunarga o‘qitish, ularning za
monaviy texnika va
texnologiyalardan foydalanish bo‘yicha kasbiy ko‘nikma va malakalarini rivojlantirish”, 30
-
maqsad sifatida “yoshlarni zamonaviy kasblar va chet tillariga o‘qitish tizimini yaratish” ko‘zda
tutilgan.
2-
rasm. O‘zbekistonda o‘rta
-maxsus va kasb-
hunar ta’lim muassasalari soni, birlik
Manba:
O‘
zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Statistika agentligi
ma’lumotlari.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 07.08.2020 yildagi 466
-son
“O‘zbekiston respublikasida uzluksiz boshlang‘ich, o‘rta va o‘rta maxsus professional ta’lim
tizimini tartibga soluvchi normativ-
huquqiy hujjatlarni tasdiqlash to‘g‘risida” Qarori b
ilan
tasdiqlangan O‘zbekiston Respublikasida uzluksiz boshlang‘ich, o‘rta va o‘rta maxsus
professional ta’lim to‘g‘risida Nizomda professional ta’limga “ta’lim oluvchilarda ma’lum bir
mutaxassislik va kasblar bo‘yicha kasbiy kompetentsiyalarni shakllantira
digan va
rivojlantiradigan uzluksiz ta’lim tizimi” sifatida ta’rif berilgan. 2.2
-rasmda keltirilgan
ma’lumotlari tahliliga murojaat qilar ekanmiz O‘zbekistonda o‘rta
-
maxsus professional ta’lim
muassasalari bilan o‘quvchilarni qamrab olish darajasi pasayib
borayotganligiga guvoh
bo‘lamiz. Xususan, o‘rta maxsus va kasb
-
hunar ta’limi muassasalari soni qariyb 2 baravarga,
10000 aholiga nisbatan to‘g‘ri keladigan o‘rta maxsus, kasb
-
hunar ta’limi muassasalari
o‘quvchilari deyarli 5 martaga kamayganligini ko‘rish
mumkin (2-rasm).
Bu holat ko‘p jihatdan 11 yillik umumiy o‘rta ta’lim tizimiga qaytadan joriy qilinishi bilan
bog‘liq bo‘lsa
-da, keyingi yillarda kasb-
hunar maktablari va texnikumlarning ta’lim xizmatlari
bozoridagi o‘rni pasayib borayotganligini ham ta’kidlash lozim. Mazk
ur muammoni hal qilish
0
500
1000
1500
2000
O‘rta maxsus kasb-hunar ta’limi muassasalari, birlik
ularda oʻquvchilar, ming kishi
10 000 aholiga nisbatan to‘g‘ri keladigan oʻrta maxsus, kasb-hunar taʼlimi muassasalari
oʻquvchilari
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, avgust
www.e-itt.uz
94
maqsadida professional ta’limni yangi bosqichga olib chiqish bo‘yicha milliy dastur ishlab
chiqish, bunda davlat
–
xususiy sherikchilik asosida munosabatlarni rivojlantirishga alohida
e’tibor qaratish talab etiladi.
Kasbiy tayyorgarlik va yoshlarni ish bilan ta’minlash tizimi inson kapitalini
rivojlantirishning asosiy maqsadlari nuqtai nazaridan doimiy ravishda o‘zaro aloqada bo‘lmog‘i
lozim. Muayyan kasbiy ko‘nikmalarga ega bo‘lgan kadrlar tayyorlash tizimida boshqar
uv
obyekti sifatida yosh talabalar, abituriyentlar, bitiruvchilar va nson kapitalini muvaffaqiyatli
amalga oshirilgan inson salohiyati sifatida e’tirof etishimiz mumkin.
3-
rasm. Kasbiy tayyorgarlik tizimini boshqarish subyektlari o‘rtasidagi
munosabatlarni baholash
Manba:
muallif ishlanmasi.
Bunda boshqaruv subyektlari sifatida ta’lim muassasalari, markaziy va mahalliy ijro
etuvchi hokimiyat organlari hisoblansa-da, bugungi kunda boshqaruv subyekti sifatida
talabalar uchun milliy malaka doirasini shakllantirish, amaliyotning tashkilotchisi
hisoblanuvchi ish beruvchilar ham faol ishtirok etmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining 15.05.2020 yildagi 287-
son “O‘zbekiston Respublikasida kasbiy malakalar,
bilim va ko‘nikmalarni rivojlantirish milliy tizimi faoliyatini tashkil etish choralari to‘g‘risida”gi
Qarori bilan O‘zbekiston Respublikasi Milliy malakalar ramkasi tasdiqlangan bo‘lib, mazkur
malaka ramkasi asbga o‘qitish natijalari va o‘qitish natijasida olinadigan bilimlar, mahoratlar,
ko‘nikmalar va kompetentsiyalarni uyg‘unlashtirish; kasbga o‘qitish va mehnat bozorining
malakalarga ehtiyojlari orasida o‘zaro aloqador
-likning mustahkam tizimini shakllantirish;
kasbga o‘qitish, mehnat tajribasi natija
-larining malaka talablariga va kasb standartlariga
mosligini baholash jarayonini amalga oshirish; milliy va xalqaro darajalarda malakalarni tan
olishni ta’minlaydi.
Shu nuqtayi nazardan, tizimlarning obyekti va subyektini topish nuqtai nazaridan
yoshlarning bandligi o‘sishiga erishishmuhim ahamiyat kasb etadi. Mehnat sohasida
muvaffaqiyatli amalga oshirilgan inson salohiyati iqtisodiyotga hissa qo‘shadigan kapitaldir,
shu tariqa
ta’lim xizmatlari iqtisodiyot resurs salohiyatining o‘sishiga yordam beradi. Bandlikni
boshqarish subyektlari (davlat va ish beruvchilar) professional kadrlar tayyorlashning ustuvor
vazifalarini hal qilishdan bevosita manfaatdor hisoblanadilar.
Boshqaruv jarayonini takomillashtirishning ushbu yo‘nalishi kasbiy kadrlar tayyorlash
tizimi xizmatlariga talab va taklifni tartibga solish, ushbu xizmatlarni taqdim etish sifati, ta’lim
tashkilotlari siyosatining maqsadli qo‘llanmasi sifatida yoshlar o‘rt
asida kasbiy
kompetentsiyalarni shakllantirish bilan bog‘liq holda ko‘rib chiqiladi.
Tizim
subyektlari
Ijtimoiy
institutlar
Xizmatlarning
iste’molchilari
Vositachilar
Ishlab
chiqarish
jarayoni
ta’minotchilari
Xizmat ishlab
chiqaruvchilar
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, avgust
www.e-itt.uz
95
Kasbiy tayyorgarlik tizimining samarali amalda bo‘lish mexanizmiga murojaat qilar
ekanmiz, shuni ta’kidlash kerakki, mazkur mexanizm ko‘plab subyektlarning o‘zaro
munosabati orqali amalga oshishini ta’kidlashimiz lozim, bunday subyektlarning xilma
-xilligi
3-
rasmda keltirib o‘tilgan.
4-rasm.
Professional kadrlar tayyorlash tizimi va yoshlarni ish bilan ta’minlash
o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarga tegishli tashkiliy
- boshqaruv sohasidagi muammolar
Manba:
muallif ishlanmasi.
Talabalar, o‘qituvchilar, ta’lim muassasalari ma’muriyati, davlat, ish beruvchining
vakillari kabi professional kadrlar tayyorlash tizimining boshqarish subyektlarini quyida
batafsil ko‘rib chiqamiz.
Professional kadrlar tayyorlash tizimining yuqorida sanab o‘tilgan subyektlarining har
biri o‘zaro aloqada bo‘lsa
-
da, har bir subyektning yakuniy maqsadi o‘ziga xos hisoblanadi, shu
bois, davlat inson kapitalini ko‘paytirish, ish beruvchilar esa yosh kompe
tentli kadrlarni ishga
qabul qilish, jahon xizmatlari bozorida ta’lim tashkilotlari ko‘rsatilayotgan xizmatlarga talabni
va o‘z ta’lim tashkilotlarining raqobatbardoshligini oshirishga harakat qiladi, aynan shu
Muammolar
Bir paytning o‘zida muayyan ishchi kuchining tanqisligi va ortiqchaligi
Tarkibiy ishsizlik darajasining o‘sishi
Ta’lim xizmatlari va mehnat bozorlarining bir-biridan alohida faoliyat ko‘rsatishi
Mehnat resurslarining kasbiy jihatdan nomutanosibligi
Ish beruvci, davlat va iqtisodiy faol aholi manfaatlarining mos emasligi
Ta’lim xizmatlarining real ehtiyojlarga mos kelmasligi
Mutaxassis tayyorlash sifatining pastligi
Kasbiy tayyorgarlik sifatini oshirishda ish beruvchilarning yetarlicha ishtirokining
yo‘qligi
Ta’lim tashkilotlari va ish beruvchilar tomonidan yagona talablarning ishlab
chiqilmaganligi
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, avgust
www.e-itt.uz
96
maqsadda ular mehnat bozorining kadrlarga bo‘lgan ehtiyojlarini qondirishga intilishadi,
bunda ular turli usul va vositalardan keng foydalanadilar.
Shuni ta’kidlash kerakki, ushbu sohada ta’lim tashkiloti bitiruvchisining
raqobatbardoshligiga ta’sir qiluvchi bir qator muammolar mavjud.
Professional kadrlar tayyorlash tizimini boshqarishning barcha subyektlari o‘zaro
ta’sirini boshqarish mexanizmini rivojlantirish borasida quyidagi istiqbolli yo‘nalishlarni
ajratib ko‘rsatishimiz mumkin:
➢
ta’lim tashkilotining obro‘si;
➢
kasbga yo‘naltirish bo‘yicha ishlarni tashkil qilish;
➢
ta’lim tashkilotlarining narx siyosati;
➢
malakali o‘qituvchilar tarkibi;
➢
o‘qitish jarayonida qo‘llaniluvchi ilg‘or axborot va innovatsion texnologiyalar;
➢
ta’lim jarayonida ish beruvchilar bilan o‘zaro hamkorlik va hokazo.
Yoshlarni ish bilan ta’minlash va kasbiy tayyorgarlik xizmatlariga bo‘lgan talab o‘rtasidagi
o‘zaro bog‘liqlik darajasini baholashga tizimli yondashuv ushbu birlashtirilgan tizimlar
o‘rtasida muvozanatni o‘rnatish borasida zarur munosabat
-larni aniqlashtirishga imkon
beradi.
Tadqiqot ishini
ni amalga oshirish davomida olingan ma’lumotlar kasbiy tayyorgarlik
tizimi va xotin-qizlar
ni ish bilan ta’minlash o‘rtasidagi muvozanatni ta’minlash borasida tizimli
chora-
tadbirlarni amalga oshirish lozimligini ko‘rsatadi. Mehnat bozori talabi va yoshlarni ish
bilan ta’minlashni rivojlantirish ehtiyojlarini hisobga olish, shuningdek, ma’lum so
halar
bo‘yicha malakali mutaxassislarga bo‘lgan mehnat bozori ehtiyojlarini prognozini
muvofiqlashtirish va ta’lim dasturlari bo‘yicha o‘qitishga talabgorlarni jalb q
ilish lozim. mazkur
shart va talablarni yoshlarni faol kasbga yo‘naltirish va motivatsiyalash darajasini ko‘tarish
orqaligina amalga oshirish mumkin. Kasbiy tayyorgarlik tizimi va yoshlarni ish bilan ta’minlash
o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik ushbu sohada bi
r qator tashkiliy va boshqaruv muammolarining
mavjudligi bilan bog‘liq bo‘lib, bu 4
-
rasmda o‘z aksini topgan.
Ijro etuvchi hokimiyat organlari va ta’lim muassasalari tomonidan ish beruvchilar bilan
hamkorlikda amalga oshirilayotgan siyosat mehnat sohasiga yetkazib beriladigan
mutaxassislarni uning malakali kadrlarga bo‘lgan ehtiyojlari bilan moslashtirishga qarati
lgan
bo‘lib, shu tariqa, mehnat bozoridagi ijtimoiy
-iqtisodiy tanglikni kamaytirish, shuningdek,
ijtimoiy -
iqtisodiy tizimda mehnat resurslari salohiyatini ro‘yobga chiqarish rejalashtiriladi.
Bugungi kunda bitiruvchilarning kasb tanlash erkinligi masalasini ta’limni kapital
shaklida taqdim etish orqali shakllantirish mumkin, bunda siz avval mablag‘ kiritishingiz,
so‘ngra iloji boricha mablag‘ni istiqbolli yo‘nalish, ya’ni kelgusida katta naf k
eltiruvchi kasb
tanlashga yo‘naltirish talab etiladi. Taraqqiyotning hozirgi bosqichida oliy ta’limning o‘rni
tobora ortib bormoqda va u hozirgi avlodning
“
ijtimoiy standarti
”
ga aylanib ulgurdi (Galbraith,
1958).
Aksariyat taraqqiy etgan mamlakatlarda ta’lim sohasi hukumatning doimo diqqat
markazida bo‘lgani holda, sohaga yo‘naltiriluvchi investitsiyalar yil sayin ortib bormoqda.
Ta’lim tizimini rivojlantirish xalqaro ta’lim faoliyatining asosiy tamoyillariga asoslanadi,
ulardan biri arzon sifatli ta’limni amalga oshirish uchun sharoit yaratish va ta’minlashdir.
Xususan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. M. Mirziyoyev BMT Bos
h assambleyasi 78-
sessiyasida so‘zlagan nutqida ta’kidlaganidek “...biz hamma uchun ochiq va sifatli ta’limni
kambag‘allikka barham berish, xalq farovonligini oshirish va barqaror iqtisodiy o‘sishning eng
samarali omili deb bilamiz... inson kapitalini rivojlantirish va kreativ yosh avlodni tarbiyalash
–
O‘zbekiston o‘z oldiga qo‘ygan strategik vazifalardan biridir... 2030 yilga qadar har bir
bolaning bog‘chaga qatnashi, maktabni bitirayotgan har ikki o‘quvchining biri esa oliygohda
o‘qishi uchun imkoniyat yaratiladi”
(Mirziyoyev, 2023).
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, avgust
www.e-itt.uz
97
6-rasm. Professional kadrlarni tayyorlash tizimida yoshlar bandligini
ta’minlashni rivojlantirish modeli
Manba:
muallif ishlanmasi.
Talabalarni o‘qitish jarayoni talabalarning kasbiy kompetentsiyalarini shakllantirishni o‘z
ichiga oladi. Ushbu jarayon
kelajakdagi kasb, mehnat faoliyatini me’yoriy
-huquqiy tartibga
solish g‘oyasini o‘z ichiga oladi, ammo ta’lim muassasalarida nazariy bilimlarni egallash
jarayonida bunday bilimlarni o‘zlashtirishga yetarlicha e’tibor va nazorat qilinmaydi. Kasb
haqidagi na
zariy bilimlardagi bo‘shliqlar talabaning kelajakdagi kasbiy faoliyati to‘g‘risida
noto‘g‘ri tasavvurga olib kelishi, raqobatdosh ustunliklariga ta’sir qilishi mumkin.
Mutaxassislarning ta’kidlashicha, universitet bitiruvchilarining atigi 30 foizi o‘qishni
tamomlash arafasida mutaxassislik bo‘yicha ish tajribasiga ega bo‘ladi.
O‘tkazilgan tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, iqtisodchilar va menejerlar soni ushbu
mutaxassisliklar bo‘yicha bo‘sh ish o‘rinlari sonidan sezilarli darajada ko‘p bo‘lsa
-da, muhandis
va texniklarning soni, aksincha, yetarli emas. Oliy ta’limga qabu jarayonida m
azkur muammoni
ko‘rib chiqish lozim, chunki aynan mana shu pallada yoshlar o‘z hayotlaridagi eng muhim
qarorni qabul qiladilar va aynan shu qaror ularning kelgusidagi hayot yo‘llarini ko‘p jihatdan
belgilab beradi. Shu sababli umumiy o‘rta ta’lim maktablarida kasbga yo‘naltirish ishlariga
alohida e’tibor qaratish talab qilinadi.
Mabodo kasbiy kompetentsiyalar haqida gapiradigan bo‘lsak, ular nafaqat ta’lim
muassasasida
o‘qish jarayonida, balki mehnat faoliyati jarayonida ham shakllanadi, bu esa
yoshlarning inson kapitali salohiyatiga ulush sifatida tanlagan kasbi bo‘yicha rivojlanishini
davom ettirish zarurligi borasida so‘z yuritish imkonini beradi, mazkur jihat ishchi
kuchi
sifatini yaxshilash uchun ham muhimdir.
Kas
bi
y t
ayy
org
ar
lik
Yos
hl
ar
band
lig
i
Abituriyent
Bitiruvchilarni
prognozlash
Tarmoqlar
bo‘yicha taklifni
bashoratlash
Iste’mol
talabini
prognozlash
Ta’lim muassasi
T
ar
m
oqlar
bo
‘
yic
ha
talabn
i p
rog
noz
las
h
Ish beruvchi
Hukum
at v
a m
aha
lliy
ij
ro
etuvc
hi
org
anlar
Hukum
at, ah
oli
b
and
lig
ig
a
ko‘
m
aklas
hu
vc
hi idor
al
ar
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, avgust
www.e-itt.uz
98
Professional kadrlarni tayyorlash xizmatlariga talabning oshishi kelajakda inson
salohiyatining o‘sishining natijasida inson kapitalining takror ishlab chiqarilishida ijobiy aks
etadi. Ushbu holat,
yoshlarning yuqori sifatli ta’lim olishi, kompetentsiyaga asoslangan
yondashuv asosida yoshlarning o‘qitilishi sharoitida
-
gina, ijobiy sur’atga ega bo‘ladi va o‘z
navbatida yoshlar mehnatda avvaldan band bo‘lgan mutaxassislarga raqobatchi sifatida
maydonga
chiqadilar.Tadqiqotlar shuni ko‘rsatishicha, oliy ta’lim muassasasini
tamomlagandan so‘ng yoshlarni ish bilan ta’minlashning muvaffaqiyati yosh mutaxassisning
ishga joylashish bo‘yicha kasbiy tayyorgarligi va malakasiga bog‘liq. Shu nuqtai nazardan, shuni
ta’kidlash lozimki, ta’lim muassasasi yoshlarni kelajakdagi mehnat munosabatlariga tayyorlash
joyi, yoshlarning yanada raqobatbardosh ustunligi va yoshlar bandligini oshirishga mutanosib
ravishda sifatli xizmatlar ko‘rsatiladigan o‘ziga xos maydonchadir.
O‘
zaro hamkorlik qiluvchi ikki soha-bandlik va professional kadrlar tayyorlash bir-biri
bilan chambarchas bog‘liq. Professional kadrlar tayyorlash xizmatlarining iste’molchilari
mehnat sohasida ishchi kuchi sifatida taklifga aylanadi, bu o‘z navbatida ikkala
tizim jarayonlari
ishtirokchilari:davlat, yoshlar, ish beruvchilar, ta’lim muassasalari o‘rtasida munosabatlarini
o‘rnatadi.
Yoshlarni ish bilan ta’minlash va prrofessional kadrlar tayyorlash tizimining o‘zaro
ta’sirini batafsil ko‘rib chiqish borasida mazkur tizimlar subyektlarining o‘zaro bog‘liqligini aks
ettiruvchi modelni yaratish talab qilinadi. Bu o‘z navbatida, muammol
i jihatlarni topish va
ularning o‘zaro ta’siri samaradorligini oshirish borasida yechimlarni taklif qilishga imkon
beradi (6-rasm).
Ta’lim muassasalari, ish beruvchilar va abituriyentlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar
professional kadrlar tayyorlash tizimi xizmatlariga talab va taklifni prognoz qilishga asoslangan
o‘zaro aloqalar orqali amalga oshiriladi.
Talab va taklif qonuni bozor mexanizmi bilan uzviy bog‘liq bo‘lib, bunda turli omillar, shu
jumladan ish haqi, ya’ni mehnat narxi kabi dastaklar tartibga soluvchi sifatida maydonga
chiqadi. Talab va taklif qonuni kasbiy tayyorgarlik xizmatlari bozorida ham ustunlik qiladi, bu
yerda taklif birinchi navbatda o‘z narxiga ega bo‘lgan ta’lim xizmatlari bilan ifodalanadi. Bunday
xizmatlarga bo‘lgan talabni aholi ifodalaydi, fuqarolar o‘zlari uchun maqbul narxda kerakli
mahsulotni (ta’lim xizmatlarini) tanlaydilar
va kasbiy tayyorgarlik xizmatlari bozorida
iste’molchiga aylanadilar.
1-jadval
Berilgan ranglar darajasi
X
Y
rang X, dx
rang Y, dy
29.9
11
3
1
34.9
11.4
4
2
Ta’lim muassasasining asosiy faoliyati ta’lim xizmatlarini yaratishdir. Oliy ta’lim
muassasalari bir vaqtning o‘zida ikkita: mehnat bozori va ta’lim xizmatlari bozorida faoliyat
ko‘rsatadi, bunda ta’lim xizmatlari bozorining obyekti
- kelgusida mehnat bozorida taklif
yaratadigan tahsil olayotgan yoshlar hisoblanadi.
2-jadval
Ranglar matritsasi
rang X, dx
rang Y, dy
(dx - dy)2
3 11
4
1
2
4
4
2
1
10
3
4
10
1
9
18
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, avgust
www.e-itt.uz
99
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda, Guliston Davlat Universitetini bitiruvchilari (xotin-
qizlar)
bo‘yicha o‘rtacha ma’lumotlar asosida Spirmen korrelyatsiya indeksidan foydalangan
holda yoshlarni ish bilan ta’minlash va professional kadrlar tayyorlash tizimining o‘zaro
bog‘liqligini aniqlash maqsadida hisob
-kitoblar amalga oshirildi.
3-jadval
Regressiya ko‘rsatkichlari sifatini baholash
x
y
y(x)
(yi
–
y
o‘r
)2
(y-y(x))2
29.9
11
11.672
5.76
0.452
34.9
11.4
10.87
4
0.281
10.1
15.4
15.474
4
0.0055
9.8
15.8
15.54
5.76
0.0674
84.7
53.6
53.557
19.52
0.806
Manba:
muallif hisob-kitoblari.
Bunda 1 -jadval (berilgan ranglar darajasi) va 2-jadval (ranglar matritsasi) shakllantirildi,
bu yerda X-
yoshlarning muayyan mutaxassislik bo‘yicha bandligi,
Y-
o‘xshash mutaxassislik
bo‘yicha bitiruvchilar soni.
Regressiya ko‘rsatkichlari sifatini baholash uchun biz yakuniy jadvalni shakllantiramiz
(3-jadval).
Cheddok shkalasiga ko‘ra, belgilar orasidagi munosabatlarning yaqinligi juda yuqori.
X va
Y o‘zgaruvchilardagi o‘zgarishlarning umumiy tebranishi 95,87% ni tashkil qiladi.
7-
rasm. Yoshlar bandligi va ta’lim xizmatlari o‘rtasidagi bog‘liqlik
Manba:
muallif ishlanmasi.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, avgust
www.e-itt.uz
100
Ushbu xulosa bandlikni rivojlantirish va kasbiy tayyorgarlik tizimi xizmatlariga talabning
o‘zaro ta’sirini aniqlashga xizmat qiluvchi modelni
yaratishni taqozo qiladi, mazkur model
quyidagi 7-
rasmda o‘zaro integratsiyalashgan chizma sifatida ifodalangan.
Talab va taklif chizmalari asosida mehnat bozori ko‘rib chiqiladi va muvozanat nuqtasi
aniqlanadi.
Keyinchalik, kasbiy tayyorgarlik tizimi xizmatlariga talab va taklif egri chizig‘i
yaratiladi. Bandlik darajasi va xizmatlarga bo‘lgan talab o‘rtasida muvozanatni o‘rnatish uchun
ikkita bozorning (mehnat va professional kadralar tayyorlash xizmatlari) o‘zaro ta’siri ko‘rib
chiqiladi va chizmalar bir-
biri bilan bog‘lanadi.
7-rasmda (A) ish beruvchilarning talab egri
chizig‘i,
(V) esa ta’lim muassasalari bitiruvchilarining taklif egri chizig‘ini aks ettiradi. (C) nuqta
-
bu o‘zaro ta’sir qiluvchi sohalardagi muvozanat nuqtasi, bu yerda mehnat bozorining ma’lum
mutaxassislarga bo‘lgan ehtiyojining oshishi bilan tegishli ta’lim dasturlarida o‘qishga yollash
kuchayadi.
O‘zaro ta’sir qiluvchi bozorlarda muvozanatga erishilganda, inson kapitalining to‘planishi
sodir bo‘ladi, chizmada ushbu maydon Ms va Xs nuqtalari orasidagi zonada joylashgan bo‘lib,
unda mumkin bo‘lgan bo‘sh ish o‘rinlari sonida ifodalanuvchi oliy o‘quv yur
tlari tomonidan
mutaxassislarni tayyorlash shartlari ish beruvchilarning kadrlarga bo‘lgan ehtiyojini qondiradi.
Xulosa va takliflar.
O‘zbekistonda yaratilgan ish o‘rinlarining unumdorligi pastligi fonida ishsizlikning o‘sishi
kuzatilmoqda. Bunday sharoitda ayollar va yoshlar munosib ish topa olmaydilar.
Amalga oshirilayotgan islohotlar doirasida erkak va ayollar tengligiga asoslangan
ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlanishga o‘tishni ta'minlash borasida ko‘plab samarali chora
-tadbirlar
amalga oshirildi.Hozirgi kunda xotin-
qizlarning ta’lim va tarbiyasini rivojlant
irish, jumladan,
ularning soni kam bo‘lgan iqtisodiyot tarmoqlari, xususan, STIM sohasida qator islohotlar
amalga oshirilmoqda. Milliy muassasalar uchun gender jihatlarini hisobga olgan holda ta’lim,
kasb-
hunar ta’limi, bandlik, migrasiya sohasidagi ertang
i kun ehtiyojlarini oldindan bilishi va
shakllantirishi uchun tegishli sharoitlar yaratilishi kerak.
Tadbirkorlikni rivojlantirish hukumatning ayollar bandligini oshirishga bo‘lgan
yondashuvining asosiga aylandi. Muayyan sharoitlarda har kim tadbirkor bo‘lishi mumkin,
ammo hamma ham muvaffaqiyatli tadbirkor bo‘lavermaydi. Ayollar tadbirkorligi ko‘magida
tashkilotning jamoaviy shakllari, shu jumladan kooperativ shakllari rag'batlantirilishi kerak.
O‘zbekistondagi ish o‘rinlarining aksariyati norasmiy iqtisodiyotda band. Ayollarning
ahvoli va ularning ishini ko‘rib chiqishda ish joylarining sifatini empirik monitoring qilish va
ish joylarining sifati birinchi o‘rinda turishi zarur. Amaldagi gender me
'yorlari tufayli oilaviy
majburiyatlar ayollarga yuklatilgan. Shu bilan birga, uy ularning asosiy ish joyi bo‘lib tuyuladi.
Qishloq xo‘jaligida qishloq xo‘jaligini isloh qilish va er islohotlarini amalga oshirish mehnat
sharoitlari muammosini hal qilishga yordam beradi.
Sifatli ta’lim olish odamlarning turmush sharoitini yaxshilash va barqaror taraqqiyotni
ta’minlashga zamin yaratadi. Ta’limning qulayligi va sifati masalalari dunyoning barcha
davlatlari strategik rivojlanish dasturlariga kiritilgan,
chunki davlat aholining o‘zini o‘zi anglash
imkoniyatlari uchun ta’lim muhitini yaratish orqali mamlakatda moddiy farovonlik va ijtimoiy
-
iqtisodiy barqarorlikni ta’minlashga, inson kapitalini oshirishga hissa qo‘shadi, o‘z o‘rnida,
mamlakatning iqtisodiy salohiyatini yuksaltiradi va xalqaro maydonda raqobatdosh ustunlikni
yaratadi.
Adabiyotlar/ Литература/ Reference:
Козлова Ольга Анатольевна (2005) Женская занятость: проблемы, тенденции и
перспективы
развития
//
Экономика
региона.
№2.
URL:
https://cyberleninka.ru/article/n/zhenskaya-zanyatost-problemy-tendentsii-i-perspektivy-
razvitiya (дата обращения: 30.08.2024).
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, avgust
www.e-itt.uz
101
Гневашева В.А. (2012) Развитие молодежного сегмента рынка труда на основе
формирования
профессиональных
компетенций
через
систему
высшего
профессионального образования: дис. докт. экон. наук. 08.00.05/Гневашева Вера
Анатольевна –
Москва, –
362 С.
Колесников А.М., Антохина Ю.А., Храповицкая Е.М. (2018) Совершенствование
экономического механизма управления организационной структурой в сфере
образовательных услуг. Монография/ Ю.А. Антохина, А.М. Колесников, Е.М. Храповицкая.
–
Санкт
-
Петербургский
государственный
университет
аэрокосмического
приборостроения (Санкт
-
Петербург). –
.
–
с. 148.
Эргашева М.П. (2019) СОЦИАЛЬНАЯ ЗАЩИТА ЖЕНЩИН В УЗБЕКИСТАНЕ //Наука и
образование: проблемы, идеи, инновации. –
№. 2. –
С. 47
-50.
Очилова Г.О., Мусаханова Г.М. (2019) Гендерные аспекты семейного бизнеса в
Узбекистане //Проблемы науки. –
№.
4 (40).
–
С
. 87-89.
Galbraith J. K. (1958) The affluent society. Boston: Houghton Mifflin Co.,.
Abduvoxidov A., Kamilova S. (2023) Inson kapitali va iqtisodiyotning innovatsion
rivojlanishini tadqiq etishdagi yondashuvlar //Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil.
–
Т
. 1.
–
№. 4. –
С
. 12-
21.
Abduvoxidov A., Kamilova S. (2024) RAQAMLI IQTISODIYOT SHAROITIDA YOSHLAR
BANDLIGI VA MUNOSIB MEHNATNING KONTSEPTUAL ASOSLARI //Iqtisodiyot va taʼlim. –
Т. 25.
–
№. 2. –
С. 73
-82.
Axmedova D. (2023) AYOLLAR TADBIRKORLIGINI RIVOJLANTIRISHNING ASOSLARI
//Farg'ona davlat universiteti.
–
№. 1. –
С
. 50-50.
Erkinjon o’g’li A.X. (2024) O’ZBEKISTON RESBUBLIKASIDA GENDER TENGLIGI //World
scientific research journal.
Т
. 23.
–
№. 2. –
С
. 18-24.
Farmon (2023)
O‘
zbekiston Respublikasi Prezidentining 08.10.2019 yildagi PF-5847-son
“O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish kontseptsiyasini
tasdiqlash t
o‘g‘risida”gi Farmoni
, https://lex.uz/docs/4545884
Farmon (2021)
O‘
zbekiston Respublikasi Prezidentining 13.07.2021 yildagi PF-6260-son
“Yoshlarni har tomonlama qo‘
llab-quvvatlash va ularning ijtimoiy faolligini yanada oshirishga
oid q
o‘
shimcha chora-tadbirlar t
o‘g‘risida”gi Farmoni,https://lex.uz/docs/5512119
Farmon (2023)
O‘
zbekiston Respublikasi Prezidentining 26.04.2023 yildagi PF-61-sonli
“Yoshlarning bandligiga ko‘maklashish hamda ularni doimiy ish bilan ta’minlashga oid
qo‘shimcha chora
-tadbirlar t
o‘g‘risida”gi Farmoni,https://lex.uz/docs/6442039
Farmon (2023)
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 11.09.2023 yildagi “O‘
zbekiston-
2030” strategiyasini tasdiqlash to‘g‘
risidagi PF-158 sonli Farmoni,https://lex.uz/docs/6600413
