Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная
лингвистика
и
лингводидактика
–
Foreign
Linguistics and Linguodidactics
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/foreign-linguistics
Studying the concept of lacuna in the world linguistics
Chirchik State Pedagogical University
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received April 2024
Received in revised form
10 May 2024
Accepted 25 May 2024
Available online
25 June 2024
This article analyzes the problems of studying gaps in the
context of world linguistics. Gaps, which are concepts or ideas
that are absent in one language but present in another, are key to
understanding cultural and linguistic differences. Particular
attention is paid to the importance of gaps for translation work,
since they can become obstacles to accurate and efficient
translation, requiring translators to find ways to preserve
linguistic richness and diversity. The article presents specific
examples that demonstrate how linguists approach the study of
gaps, identifying their presence and impact on linguistic and
cultural interaction.
2181-3701
/©
2024 in Science LLC.
DOI:
https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol2-iss1
This is an open-access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru
Keywords:
lacuna,
adaptation,
neologism,
grammatical lacunae,
cultural lacunae,
lexical lacunae,
Western linguistics,
translation,
communication,
semantic unity.
Jahon tilshunosligida lakuna masalasining о‘rganilishi
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
lakuna,
adaptatsiya,
neologizm,
grammatik lakunalar,
madaniy lakunalar,
leksikal kakunalar,
g‘arb tilshunosligi,
tarjima,
kommunikatsiya,
semantik birlik.
Maqolada lakuna masalasining о‘rganilishi bilan bog‘liq
muammolar jahon tilshunosligi misolida tadqiq etilgan. Lakuna
masalasini о‘rganish tilshunoslikda muhim ahamiyatga ega. Bu
nafaqat turli tillar va madaniyatlar о‘rtasidagi farqlarni aniqlashga
yordam beradi, balki tarjimonlarga murakkabliklarni yengib
о‘tishda, tilning boyligini va xilma
-xilligini saqlashda ham yordam
beradi. Lakuna fransuzcha lakun
–
“bо‘shliq”, “chuqurlik”, “bо‘sh
joy” degan ma’nolarni anglatadi. Maqolada ayrim tilshunos
olimlarning lakunaga doir tadqiqotlaridan misollar keltirilgan.
1
PhD Student, Chirchik State Pedagogical University.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
1 (2024) / ISSN 2181-3701
799
Сравнительный анализ функционально
-
семантических
характеристик
морфологических
категорий
существительных в узбекском и английском языках
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
лакуна,
адаптация,
неологизм,
грамматические лакуны,
культурные лакуны,
лексические лакуны,
западное языкознание,
перевод,
коммуникация,
семантическое единство
.
В данной статье анализируются проблемы исследования
лакун в контексте мирового языкознания. Лакуны,
представляющие собой понятия или идеи, отсутствующие в
одном языке, но присутствующие в другом, являются
ключевым элементом для понимания культурных и
языковых различий. Особое внимание уделяется значению
лакун для переводческой деятельности, поскольку они
могут стать препятствиями в точном и эффективном
переводе, требуя от переводчиков находить способы
сохранения языкового богатства и разнообразия. В статье
представлены
конкретные
примеры,
которые
демонстрируют, как лингвисты подходят к изучению лакун,
выявляют их присутствие и воздействие на языковое и
культурное взаимодействие.
Til insoniyat tarixida eng muhim kommunikatsiya vositasi sifatida xizmat qilgan va
xizmat qilmoqda. Til orqali odamlar fikr almashadi, his-
tuyg‘
ularini ifodalaydi va
bilimlarini uzatadi. Biroq, tillar о‘rtasidagi farqlar ba'zan ma'lum bir tilda mavjud bо‘lgan
tushunchani boshqa bir tilda tо‘liq ifodalashni qiyinlashtiradi. Shu nuqtai nazardan,
"lakuna" tushunchasi tilshunoslikda muhim о‘rin egalla
ydi. Lakuna - bu bir til yoki
madaniyatda mavjud bо‘lgan, lekin boshqa til yoki madaniyatda aniq ekvivalentga ega
bо‘lmagan semantik birlikdir. Jahon tilshunosligida lakuna masalasining о‘rganilishi
tilshunoslikning qiyosiy tahlil sohasida va tarjima jarayonlarida katta ilmiy va amaliy
ahamiyatga ega.
Tilshunoslikda bu tushuncha muayyan madaniyatga xos bо‘lgan tushunchalarning
boshqa tillarda ekvivalenti yо‘qligini ifodalaydi. Lakunalar turli xil kо‘rinishlarda namoyon
bо‘lishi mumkin: leksik, grammatik va madaniy. Leksik lakunalar sо‘zlar va iboralarni
ng
yо‘qligi bilan bog‘liq bо‘lsa, grammatik lakunalar til strukturasi va qoidalaridagi farqlar
tufayli yuzaga keladi. Madaniy lakunalar esa madaniy tushunchalarning turlicha
bо‘lishidan kelib chiqadi.
Lakunalar tarjima jarayonida katta qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Tarjimonlar
bu qiyinchiliklarni yengib о‘tish uchun turli xil usullarni qо‘llaydilar. Misol uchun,
tushuntirish usuli yordamida tarjimonlar lakunaning ma'nosini kengaytirish yoki
chuqurroq izohlash orqali ifodalashga harakat qiladilar. Boshqa bir usul - adaptatsiya,
ya'ni lakunani boshqa madaniyatga mos keladigan tarzda ifodalash. Shuningdek, yangi sо‘z
yoki ibora yaratish, ya'ni neologizm usuli ham qо‘llaniladi. Bu usullar tarjimaning
aniqligini va mazmunini saqlashga yordam beradi.
Lakuna fransuzcha lakun
–
“bо‘shliq”, “chuqurlik”, “bо‘sh joy” degan ma’nolarni
anglatadi.
Kanadalik olimlar J.Vine va J.Darbelne tomonidan ilmiy muomalaga kiritilgan[6]
lakuna tushunchasi rus tilshunosligida chuqur о‘rganilgan. Mazkur olimlar “Fransuz va
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
1 (2024) / ISSN 2181-3701
800
ingliz tillarini qiyoslash uslubi” nomli kitobida lakunaga ikki til qiyosida aniqlanadigan
lisoniy hodisa sifatida quyidagicha tarif bergan: “Bir tildagi sо‘zning boshqa tilda muqobili
topilmagan о‘rinlarda lakuna hodisasi voqelanadi”[6]. Ta’rifdan ham kо‘
rinib turibdiki,
ikki til muqoyasasida aniqlanadigan va tillarning birida muqobili mavjud bо‘lmagan
tushunchani ifodalash uchun mazkur atama qо‘llangan. Lakuna atamasining keyingi
davrdagi juz’iy semantik о‘zgarishlarga uchrashiga qaramasdan asl terminolog
ik
xususiyatlarini saqlab qolishida ayni shu tarif birlamchi asos vazifasini о‘tab kelmoqda.
Rus va xorij tilshunosligida lakunarlik hodisasi va bо‘shliq turlarini
tizimlashtirishga katta e'tibor berildi, masalan, J.P. Vine, J.Darbelne, Yu.A. Sorokin, E.M.
Vereshchagin, S. Florin, S. Vlahov, V.G. Kostomarov, V.L. Muravyov, S.G. Ter-Minasova, Z.D.
Popova, I.A. Sternin, V.I. Jelvis, I.Yu. Markovina, G.V. Bikova, Yu.S. Stepanov, V.G. Huk, E.A.
Eynullayeva, L.K. Bayramova, K.M. Abisheva, B.T. Qulboyeva va boshqalar[7].
Jahon tilshunosligida lakuna masalasini о‘rganish kо‘plab tadqiqotlar va ilmiy
ishlarga asoslangan. Masalan, rus tilshunosligida V.V. Vinogradov lakuna tushunchasini til
madaniyati bilan bog‘liq holda chuqur tahlil qilgan. Uning tadqiqotlari lakunaning
sem
antik va madaniy jihatlarini aniqlashda muhim ahamiyatga ega. G‘arb tilshunosligida
esa E. Sapir va B. Whorf tillar va madaniyatlar о‘rtasidagi о‘zaro bog‘liqlikni tadqiq etgan.
Ularning ishlari lakunalar va ularning tarjimadagi о‘rnini chuqur tahlil qilis
hga asos
bо‘lgan.
Lakuna masalasini о‘rganishning ahamiyati nafaqat ilmiy jihatdan, balki amaliy
jihatdan ham kattadir. Bugungi globallashgan dunyoda tillararo muloqot va madaniy
almashinuvlar yanada kо‘paygan. Bu jarayonlarda lakunalarni tо‘g‘ri tushunish va ularga
mos kel
adigan tarjima usullarini qо‘llash juda muhimdir. Lakunalar turli tillar va
madaniyatlar о‘rtasidagi farqlarni aniqlash va tushunishga yordam beradi, bu esa tarjima
jarayonida yuzaga keladigan qiyinchiliklarni yengib о‘tishga imkon beradi. Shu tariqa,
lakunalar tarjimonlar uchun tilning boyligini va xilma-
xilligini kо‘rsatadigan qiziqarli va
murakkab fenomen hisoblanadi.
Yuqorida keltirilganlardan kо‘rinib turibdiki, lakuna masalasini о‘rganish
tilshunoslikda muhim ahamiyatga ega. Bu nafaqat turli tillar va madaniyatlar о‘rtasidagi
farqlarni aniqlashga yordam beradi, balki tarjimonlarga murakkabliklarni yengib о‘tishda,
tilning boyligini va xilma-xilligini saqlashda ham yordam beradi. Lakunalar orqali tillararo
muloqot va madaniy almashinuv yanada boyib, yanada chuqurroq va mazmunli bо‘ladi.
Shu sababli, jahon tilshunosligi lakuna masalasini о‘rganish orqali tillararo muloq
otni va
madaniy almashinuvni boyitishga hissa qо‘shadi.
Tilshunoslik sohasida "lakuna" tushunchasi juda muhim mavzulardan biri
hisoblanadi. Lakunalar bu -
ma'lum bir tilda mavjud bо‘lgan, lekin boshqa tilda bevosita
ekvivalentga ega bо‘lmagan sо‘zlar yoki iboralar. Ushbu fenomen tilshunoslikning qiyosiy
tahlilida va tarjimada katta qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Jahon tilshunosligida lakuna
masalasi qanday о‘rganilganligi va uning ilmiy ahamiyati haqida fikr yuritamiz.
Lakuna -
bu bir til yoki madaniyatda mavjud bо‘lgan, ammo boshqa til yoki
madaniyatda aniq ekvivalentga ega bо‘lmagan semantik birlikdir. Bu birliklar kо‘pincha
madaniy, ijtimoiy yoki milliy о‘ziga xosliklarni aks ettiradi. Masalan, о‘zbek tilidagi
"mahall
a" sо‘zi boshqa kо‘plab tillarda bevosita tarjima qilinmaydi, chunki bu tushuncha
о‘ziga xos ijtimoiy va madaniy muhitni ifodalaydi.
Shu tariqa, lakunalar tarjimonlar uchun tilning boyligini va xilma-xilligini
kо‘rsatadigan qiziqarli va murakkab fenomen hisoblanadi.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
1 (2024) / ISSN 2181-3701
801
Misol uchun, dunyo tillarida "shomurod" tushunchasini aniq tarjima qilish qiyin. Bu
tushuncha о‘zbek madaniyatida keng tarqalgan va о‘ziga xos ma'naviy va ijtimoiy qiymatga
ega. Tarjimonlar bu sо‘zni boshqa tillarda ifodalash uchun madaniy kontekstni hisob
ga
olishlari lozim. Shu tarzda, lakunalarni о‘rganish va tushunish tarjima jarayonini yanada
samarali va mazmunli qiladi.
Lakunaning mohiyati va ahamiyatini chuqurroq tushunish tilshunoslikda katta о‘rin
tutadi. Bu tushuncha tillararo muloqot va madaniy almashinuvni boyitishga yordam
beradi. Lakunalar tilning boyligini va xilma-
xilligini kо‘rsatadigan muhim fenomen bо‘lib,
ul
arni tо‘g‘ri tushunish va ularga mos keladigan tarjima usullarini qо‘llash tarjimonlar
uchun zarurdir. Shu tariqa, jahon tilshunosligi lakuna masalasini о‘rganish orqali tillararo
muloqotni va madaniy almashinuvni boyitishga hissa qо‘shadi. Lakunaning mohi
yatini
о‘rganish nafaqat ilmiy, balki amaliy[8].
Lakuna masalasini о‘rganishda turli xil lakunalarni ajratish mumkin:
1. Leksikal lakunalar: Bu sо‘zlarning yо‘qligini anglatadi. Masalan, ingliz tilida о‘zbek
tilidagi "qо‘shni" sо‘ziga bevosita ekvivalent yо‘q.
2. Grammatik lakunalar: Grammatik strukturalar о‘rtasidagi farqlar tufayli yuzaga
keladi. Masalan, rus tilida otlarning jinslari mavjud, lekin ingliz tilida bu farqlanmaydi.
3. Madaniy lakunalar: Madaniy tushunchalar о‘rtasidagi farqlar. Masalan, о‘zbek
tilidagi "kurash" sо‘zining madaniy va ijtimoiy konteksti boshqa tillarda bevosita tarjima
qilinmaydi[9].
Tarjima jarayonida lakunalar katta muammo tug‘diradi. Tarjimonlar lakunalarni
tо‘g‘ri ifodalash uchun turli xil usullarni qо‘llashlari mumkin:
1. Tushuntirish: Sо‘z yoki iboraning ma'nosini kengaytirish orqali ifodalash.
2. Adaptatsiya: Mahalliy madaniyatga mos keladigan ekvivalentni topish.
3. Neologizm: Yangi sо‘z yoki ibora yaratish[10].
Tilshunoslikda lakuna tushunchasi muhim ahamiyatga ega bо‘lib, u turli tillar va
madaniyatlar о‘rtasidagi farqlarni aks ettiradi. Lakunalar tarjima jarayonida katta
qiyinchiliklarni tug‘diradi, chunki ularni tо‘g‘ri ifodalash oson emas. Tarjimonlar
lakunal
arni tо‘g‘ri tarjima qilish uchun turli xil usullarni qо‘llashlari mumkin. Ushbu
maqolada lakunalarni tarjima qilish usullari va ularning amaliy ahamiyati haqida batafsil
tо‘xtalib о‘tamiz.
Lakuna -
bu bir til yoki madaniyatda mavjud bо‘lgan, lekin boshqa til yoki
madaniyatda aniq ekvivalentga ega bо‘lmagan semantik birlikdir. Lakunalar turli
kо‘rinishlarda bо‘lishi mumkin, masalan, leksik, grammatik yoki madaniy. Har bir tur
о‘ziga xos qiyin
chiliklarni keltirib chiqaradi va tarjimonlardan yuqori darajadagi bilim va
tajribani talab qiladi.
Tarjima jarayonida lakunalar katta muammo tug‘diradi. Tarjimonlar lakunalarni
tо‘g‘ri ifodalash uchun quyidagi usullarni qо‘llashlari mumkin:
- Tushuntirish: Tushuntirish usuli tarjimonlarga lakunaning ma'nosini kengaytirish
yoki chuqurroq izohlash orqali ifodalash imkonini beradi. Bu usul kо‘pincha madaniy
lakunalar uchun qо‘llaniladi, chunki bunday lakunalar boshqa tillarda aniq ekvivalentga
e
ga bо‘lmaydi. Masalan, yapon tilidagi "omotenashi" sо‘zi mehmonlarga xizmat
kо‘rsatishdagi о‘ziga xos madaniyatni ifodalaydi va boshqa tillarda bevosita ekvivalentga
ega emas. Bu sо‘zni tarjima qilish uchun "yapon mehmondо‘stligi va xushmuomalaligi" deb
tushuntirish mumkin.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
1 (2024) / ISSN 2181-3701
802
- Adaptatsiya: Adaptatsiya usuli tarjimonlarga lakunani boshqa madaniyatga mos
keladigan tarzda ifodalash imkonini beradi. Bu usul mahalliy madaniyatga yaqinroq
bо‘lgan ekvivalentni topishga yordam beradi. Masalan, о‘zbek tilidagi "ma'raka" sо‘zini
ingliz tiliga tarjima qilishda "community gathering" iborasidan foydalanish mumkin. Bu
usul tarjimaning mazmunini saqlashga va madaniy farqlarni yengib о‘tishga yordam
beradi.
-
Neologizm: Neologizm usuli yangi sо‘z yoki ibora yaratish orqali lakunani
ifodalash imkonini beradi. Bu usul kо‘pincha texnik yoki ilmiy terminologiyada
qо‘llaniladi, chunki bunday terminlar tez
-tez yangi tushunchalarni ifodalash uchun
yaratiladi. Masal
an, "google" sо‘zining fe'l sifatida ishlatilishi va boshqa tillarga
moslashishi neologizmning yaxshi misolidir. Bu usul yangi tushunchalarni ifodalash va
tarjimaning mazmunini saqlashga yordam beradi[2].
Lakunalarning tarjimada qanday ifodalanishini kо‘rsatish uchun bir necha amaliy
misollarni kо‘rib chiqamiz:
-
Leksik Lakunalar: Nemis tilidagi "Fernweh" sо‘zi "biror joyga borish istagi"
ma'nosini anglatadi va ingliz tilida aniq ekvivalentga ega emas. Bu sо‘zni tarjima qilish
uchun "longing for distant places" deb tushuntirish mumkin.
- Grammatik Lakunalar: Rus tilida
otlarning jinslari mavjud bо‘lsa, ingliz tilida bu
farqlanmaydi. Masalan, "студент" (student) va "студентка" (female student) sо‘zlari rus
tilida jinsni ifodalaydi. Ingliz tilida bu farqni ifodalash uchun "male student" yoki "female
student" deb tarjima qilish mumkin.
-
Madaniy Lakunalar: Yapon tilidagi "hanami" sо‘zi "gilos daraxtlari gullarini
tomosha qilish" ma'nosini anglatadi va bu tushuncha boshqa madaniyatlarda aniq
ekvivalentga ega emas. Bu sо‘zni tarjima qilish uchun "cherry blossom viewing" deb
tushuntirish mumkin[1].
Lakunalarni tarjima qilish qiyin va murakkab jarayon bо‘lib, bu jarayonda
tarjimonlar turli xil qiyinchiliklarga duch keladilar. Lakunaning aniq ma'nosini ifodalash
uchun tarjimonlar madaniy va til farqlarini chuqur tushunishlari kerak. Shuningdek,
tarjimo
nlar lakunaning mazmunini tо‘g‘ri ifodalash uchun mos usullarni tanlashda aniq va
izchil bо‘lishlari lozim [4].
Lakuna tushunchasi tilshunoslikda muhim ahamiyatga ega va tarjima jarayonida
katta qiyinchiliklarni tug‘diradi. Tarjimonlar lakunalarni tо‘g‘ri ifodalash uchun
tushuntirish, adaptatsiya va neologizm usullarini qо‘llashlari mumkin. Bu usullar
tarjimada laku
naning mazmunini saqlashga va madaniy farqlarni yengib о‘tishga yordam
beradi. Lakunalarni tо‘g‘ri tushunish va tarjima qilish orqali tillararo muloqot va madaniy
almashinuv yanada boyib, chuqurroq va mazmunli bо‘ladi. Shu sababli, jahon tilshunosligi
laku
na masalasini о‘rganish orqali tillararo muloqotni va madaniy almashinuvni
boyitishga hissa qо‘shadi.
Jahon
tilshunosligida lakuna masalasi bо‘yicha kо‘plab ilmiy tadqiqotlar olib
borilgan. Masalan, rus tilshunosligida V.V. Vinogradov lakuna tushunchasini til madaniyati
bilan bog‘liq holda о‘rgangan. G‘arb tilshunosligida esa E. Sapir va B. Whorf tillar va
madan
iyatlar о‘rtasidagi о‘zaro bog‘liqlikni tadqiq etgan. Ularning ishlari lakunalar va
ularning tarjimadagi о‘rnini chuqur tahlil qilishga asos bо‘ldi.
Tilshunoslikda lakuna tushunchasi muhim tadqiqot sohasi hisoblanadi. Lakunalar
turli tillar va madaniyatlar о‘rtasidagi farqlarni ifodalovchi semantik birliklar bо‘lib, ular
tarjimada katta qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Jahon tilshunosligida bu masa
la bо‘yicha
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
1 (2024) / ISSN 2181-3701
803
kо‘plab ilmiy tadqiqotlar olib borilgan. V.V. Vinogradov, E. Sapir va B. Whorfning lakuna
masalasidagi tadqiqotlari muhim ahamiyat kasb etadi.
Rus tilshunosligida V.V. Vinogradov lakuna tushunchasini til madaniyati bilan
bog‘liq holda chuqur о‘rgangan olimlardan biridir. Vinogradovning tadqiqotlari
lakunalarni til va madaniyatning о‘zaro ta'siri nuqtai nazaridan tahlil qilishga qaratilgan.
Uning
ilmiy ishlari lakunalarni quyidagi jihatlarda о‘rganishga yordam berdi:
-
Til va Madaniyatning О‘zaro Ta'siri: Vinogradov lakunalarni bir til yoki
madaniyatning boshqa til yoki madaniyat bilan о‘zaro ta'siridan kelib chiqishini tahlil qildi.
Uning tadqiqotlari madaniy lakunalar va ularning semantik mazmunini aniqlashda katta
a
hamiyatga ega bо‘ldi.
-
Semantik Struktura: Vinogradov lakunalarning semantik strukturasini о‘rganib,
ularning boshqa tillarda qanday ifodalanishi mumkinligini tahlil qildi. Bu tahlillar
tarjimonlarga lakunalarning tо‘g‘ri tarjima qilinishida yordam berdi.
- Tilning Boyligi va Xilma-xilligi: Vinogradovning ishlari lakunalar orqali tilning
boyligi va xilma-
xilligini aniqlashga qaratilgan edi. U tilning о‘ziga xosliklarini va madaniy
merosini ifodalashda lakunalarning rolini chuqur о‘rgandi[3].
G‘arb tilshunosligida E. Sapir va B. Whorf tillar va madaniyatlar о‘rtasidagi о‘zaro
bog‘liqlikni tadqiq etgan mashhur tilshunoslardir. Ularning ishlari lakuna masalasini
chuqurroq tushunishga asos bо‘ldi. Ular о‘z tadqiqotlarida quyidagi nuqtalarga e'tibo
r
qaratdilar:
- Sapir-
Whorf Gipotetizasi: E. Sapir va B. Whorf tillar va madaniyatlar о‘rtasidagi
bog‘liqlikni tahlil qilib, tillar insonlarning dunyoqarashini va fikrlash usullarini
shakllantiradi, deb ta'kidladilar. Ularning nazariyasiga kо‘ra, turli tillar turli xil
fikrlash
usullarini ifodalaydi va bu holat lakunalarda yaqqol namoyon bо‘ladi.
- Lingvistik Relativizm: Ular lingvistik relativizm nazariyasini ilgari surib, tillar va
madaniyatlar о‘rtasidagi farqlarni tahlil qildilar. Bu nazariyaga kо‘ra, bir tilning strukturasi
va leksikasi boshqa tilga nisbatan qanday о‘zgarishi mumkinligi kо‘rsa
tildi.
- Madaniy va Semantik Farqlar: Sapir va Whorf lakunalar orqali turli madaniy va
semantik farqlarni aniqlashga intildilar. Ularning ishlari madaniy lakunalarning tarjimada
qanday ifodalanishini va bu jarayonning murakkabliklarini tahlil qildi.
V.V. Vinogradov, E. Sapir va B. Whorfning tadqiqotlari lakuna masalasini chuqurroq
tushunishga va uni tarjima jarayonida qо‘llashga yordam berdi. Ularning ishlari
tilshunoslikda lakunalarni о‘rganishning ilmiy va amaliy jihatlarini aniqlashda katta rol
о‘ynadi. Lakunalarni tо‘g‘ri tushunish va tarjima qilish orqali tillararo muloqot va madaniy
almashinuv yanada boyib, chuqurroq va mazmunli bо‘ladi.
Lakuna masalasini о‘rganish tilshunoslikda muhim ahamiyatga ega. V.V.
Vinogradov, E. Sapir va B. Whorfning tadqiqotlari lakunalarni tahlil qilishda va tarjimada
qо‘llashda katta yutuqlarga erishdi. Ularning ishlari lakunalar orqali tilning boyligi va
xilma-
xilligini aniqlashga va tarjimonlarga murakkabliklarni yengib о‘tishda yordam berdi
[5].
Lakuna masalasini о‘rganish tilshunoslikda muhim ahamiyatga ega. U turli tillar va
madaniyatlar о‘rtasidagi farqlarni aniqlashga va tarjima jarayonida yuzaga keladigan
qiyinchiliklarni yengib о‘tishga yordam beradi. Lakunalarni tо‘g‘ri tushunish va ularga
mos
keladigan tarjima usullarini qо‘llash tarjimonlar uchun juda zarurdir. Shu tariqa, jahon
tilshunosligi lakuna masalasi orqali tillararo muloqotni va madaniy almashinuvni boyitadi.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
1 (2024) / ISSN 2181-3701
804
Lakuna tushunchasi tilshunoslikda muhim ahamiyatga ega va tarjima jarayonida
katta qiyinchiliklarni tug‘diradi. Tarjimonlar lakunalarni tо‘g‘ri ifodalash uchun turli xil
usullarni qо‘llashlari kerak. Bu usullar tarjimada lakunaning mazmunini saqlashga va
m
adaniy farqlarni yengib о‘tishga yordam beradi. Lakunalarni tо‘g‘ri tushunish va tarjima
qilish orqali tillararo muloqot va madaniy almashinuv yanada boyib, chuqurroq va
mazmunli bо‘ladi. Shu sababli, jahon tilshunosligi lakuna masalasini о‘rganish orqali
tillararo muloqotni va madaniy almashinuvni boyitishga hissa qо‘shadi. Lakunaning ilmiy
va amaliy ahamiyati katta bо‘lib, bu soha bо‘yicha tadqiqotlar kelajakda ham davom etadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
:
1.
Baker, M. (Ed.). "Routledge Encyclopedia of Translation Studies" (2nd ed.).
Routledge. 2009.
2.
Bassnett, S. "Translation Studies" (3rd ed.). Routledge. 2002.
3.
Vinogradov, V.V. "Russkij yazyk: Grammatičeskoe uchenie o slove". Moscow:
Nauka. 1953.
4.
Sapir, E. "Language: An Introduction to the Study of Speech". Harcourt, Brace and
Company. 1921.
5.
Whorf, B.L. "Language, Thought, and Reality: Selected Writings of Benjamin Lee
Whorf". MIT Press. 1956.
6.
Vinay J., Darbelnet J. Stylistique comparee du fraicais et de I’anglais. –
Paris:
1958. Р.10
7.
Вахитова
T
. Лексические лакуны как фрагмент национальной языковой
картины мира (на материале казахского и русского языков).
-
... дисс. автореф. Уфа,
2019. -
9 с.
8.
Tymoczko, M. "Enlarging Translation, Empowering Translators". St. Jerome
Publishing. 2007.
9.
Newmark, P. "A Textbook of Translation". Prentice Hall. 1988.
10.
Nida, E.A. "Toward a Science of Translating". E.J. Brill. 1964.
