Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная
лингвистика
и
лингводидактика
–
Foreign
Linguistics and Linguodidactics
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/foreign-linguistics
A model for developing students' communicative
competence in English based on news texts
Kamola ABDUJABBOROVA
1
Journalism and Mass Communications University of Uzbekistan
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received February 2025
Received in revised form
10
March 2025
Accepted 25 March 2025
Available online
25 April 2025
This article discusses the issue of developing students'
communicative competence through the effective use of news
texts in English language education. The author focuses on
activating students' speech activity and improving oral and
written speech skills through texts based on current information
in teaching English. The study describes the didactic possibilities
of news texts, the criteria for their selection, and the model of
their integration into the educational process. The results of
experimental work conducted on the basis of this model and
their effectiveness are also analyzed.
2181-3701
/©
2024 in Science LLC.
https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol3-iss4
This is an open-access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru
Keywords:
English language education,
interactive methods,
oral speech,
written speech,
learning model,
language learning.
Yangilik matnlari asosida talabalarni ingliz tilidagi
kommunikativ kompetensiyasini rivojlantirish modeli
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
Ingliz tili taʼlimi,
interaktiv usullar,
og‘zaki nutq,
yozma nutq,
o‘quv modeli,
til o‘rganish
.
Mazkur maqolada ingliz tili taʼlimida yangilik matnla
ridan
samarali foydalanish orqali talabalar kommunikativ
kompetensiyasini rivojlantirish masalasi yoritilgan. Muallif
ingliz tilini o‘rgatishda dolzarb axborotlar asosida tuzilgan
matnlar vositasida talabalar nutq faoliyatini faollashtirish,
og‘zaki va yoz
ma nutq malakalarini takomillashtirishga
eʼtibor qaratadi. Tadqiqotda yangilik matnlarining didaktik
imkoniyatlari, ularni tanlash mezonlari, hamda o‘quv
jarayoniga integratsiyalash modeli tavsiflanadi. Shuningdek,
mazkur model asosida o‘tkazilgan tajriba
-sinov ishlari
natijalari va ularning samaradorligi tahlil qilinadi.
1
Teacher, Journalism and Mass Communications University of Uzbekistan.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
4 (2025) / ISSN 2181-3701
83
Модель развития коммуникативной компетенции
студентов в английском языке на основе новостных
текстов
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
преподавание
английского языка,
интерактивные методы,
устная речь,
письменная речь,
модель обучения,
изучение языка
.
В
статье
рассматривается
проблема
развития
коммуникативной компетенции студентов посредством
эффективного использования новостных текстов в обучении
английскому языку. Автор уделяет особое внимание
активизации
речевой
деятельности
студентов
и
совершенствованию их навыков устной и письменной речи
посредством текстов, основанных на современных сведениях
в области преподавания английского языка. В исследовании
описывается дидактический потенциал новостных текстов,
критерии их отбора и модель их интеграции в процесс
обучения.
Также
анализируются
результаты
экспериментальных работ, проведенных на основе данной
модели, и их эффективность.
KIRISH QISMI
Bugungi globallashuv jarayonida ingliz tilining xalqaro muloqot, fan, ta’lim,
texnologiya va biznes sohalaridagi ahamiyati tobora ortib bormoqda. Shu sababli,
O‘zbekistonda ham xorijiy tillarni, xususan ingliz tilini o‘qitish sifatini oshirish, uni
amaliy kommunikativ vosita sifatida o‘rgatishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Til
bilimini rivojlantirishda asosiy maqsad
–
o‘rganuvchining chet tilida erkin fikr bildira
olishi, axborotni tushunishi, muloqotda faol ishtirok etishidir. Buning uchun esa
o‘quvchilarning kommunikativ kompetensiyasini shakllantirish va rivojlantirish
ta’lim jarayonining ustuvor
vazifalaridan biri hisoblanadi[1].
Zamonaviy metodik yondashuvlar shuni ko‘rsatmoqdaki, o‘quvchilarda til
ko‘nikmalarini rivojlantirishda an’anaviy usullardan tashqari, hayotiy va dolzarb
mavzular asosidagi matnlardan foydalanish samarali natijalar beradi. Ayniqsa,
yangilik matnlari til o‘rganish jarayonida katta ahamiyatga ega bo‘lib, ular talabalarga
zamonaviy voqealardan xabardor bo‘lish, real hayotga daxldor matnlar ustida ishlash,
ijtimoiy va madaniy bilimlarini kengaytirish imkonini beradi. Bundan tashqari,
yangilik matnlari o‘zining axborotga boyligi, kontekstual mazmuni va dolzarbligi bilan
talabalarni faol o‘rganishga undaydi, ularning mustaqil fikrlashi va tahliliy
yondashuvini shakllantiradi.
Mazkur maqolada ingliz tili darslarida yangilik matnlaridan foydalanish
orqali talabalar kommunikativ kompetensiyasini rivojlantirishga yo‘naltirilgan model
ishlab chiqilgan. Ushbu modelda matn tanlash mezonlari, ulardan foydalanish
bosqichlari, interaktiv usullar, hamda o‘quvchilarning til ko‘nikmalarini kom
pleks
rivojlantirish mexanizmlari batafsil ko‘rib chiqiladi.
Model asosida olib borilgan
tajriba-sinov ishlari va ularning samaradorligi orqali metodikaning amaliy ahamiyati
isbotlab beriladi[4].
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
4 (2025) / ISSN 2181-3701
84
ASOSIY QISM
Chet tillarni o‘rgatish bo‘yicha zamonaviy metodik konsepsiy
alar asosida
kommunikativ kompetensiya
—
bu til vositasida samarali va mos muloqot qilish
qobiliyatidir. Yevropa Kengashining CEFR (Common European Framework of
Reference for Languages) tizimida kommunikativ kompetensiya quyidagi tarkibiy
qismlarga ajratilgan: Lingvistik kompetensiya
–
grammatik va lug‘aviy bilimlar;
Sotsiolingvistik kompetensiya
–
muloqotda madaniy va ijtimoiy me’yorlarga amal
qilish qobiliyati; Pragmatik kompetensiya
–
nutqni kontekst asosida to‘g‘ri tushunish
va foydalanish qobiliyati[4].
Demak, samarali til o‘rgatish uchun bu kompetensiyalarni uyg‘un holda
rivojlantirish zarur.
Yangilik matnlari o‘zining real hayotga daxldorligi bilan ajralib turadi.
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, BBC Learning English, VOA News, va Breaking News
English
kabi platformalarda beriladigan yangilik matnlari ingliz tilini o‘rganishdagi
eng samarali autentik materiallardan biri hisoblanadi (Larsen-Freeman, 2017). Shu
bois, bunday matnlar asosida mashqlar tuzish o‘quvchilarning tinglab tushunish,
o‘qish, yozish va gapirish ko‘nikmalarini kompleks rivojlantiradi[6].
Tadqiqot davomida ishlab chiqilgan model quyidagi bosqichlardan iborat:
1-bosqich: Matn tanlash
Yangiliklar mavzusi talabalar yoshi, qiziqishlari va til darajasiga mos bo‘lishi
kerak;
Matn hajmi, leksi
k va grammatik murakkabligi e’tiborga olinadi;
Matn madaniy mazmuni va neytralligi baholanadi.
2-bosqich: Tayyorlov ishlari
Yangi so‘zlar va iboralar bilan ishlash;
Kontekstual tushunchalarni aniqlash;
Matnga oid savol-javoblar va kichik munozaralar.
3-bosqich: Interaktiv faoliyat
Rollar asosidagi o‘yinlar (news presenter, reporter, witness);
Jamoaviy matn yozish (press release, short article);
Munozara va debatlar (Should social media be limited?).
4-bosqich: Refleksiya va baholash
Talabalar o‘z fikrini yozma va og‘zaki shaklda ifodalaydi;
Baholash mezonlari: aniq ifoda, grammatik to‘g‘rilik, mantiqiy izchillik, faol
ishtirok.
4. Tajriba-sinov ishlarining natijalari
Toshkentdagi ikkita oliy ta’lim muassasasida o‘tkazilgan tajriba
-sinov darslari
asosida quyidagi natijalar qayd etildi:
Ko‘nikma turi
Dastlabki baho (%)
Sinovdan so‘ng (%)
Tinglab tushunish
54%
78%
Og‘zaki nutq
47%
74%
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
4 (2025) / ISSN 2181-3701
85
Ko‘nikma turi
Dastlabki baho (%)
Sinovdan so‘ng (%)
O‘qish
60%
82%
Yozma nutq
51%
76%
Natijalar shuni ko‘rsatadiki, yangilik matnlariga asoslangan yondashuv
talabalar
kompetensiyasining barcha yo‘nalishlarda o‘sishiga olib kelgan. Modeldan samarali
foydalanish uchun quyidagi tavsiyalar beriladi: Yangilik matnlari bilan ishlash jarayoni
muntazam va bosqichma-
bosqich bo‘lishi kerak; Matnlar asosida faqat lug‘at o‘rganish
emas, balki muhokama, bahs, ijodiy faoliyat ham tashkil etilishi lozim; O‘qituvchilar
matnlarni tanlashda manbalar ishonchliligini, matnning neytralligini va siyosiy xolisligini
hisobga olishlari kerak.
Zamonaviy til o‘qitish jarayonida talabalar
faqat til qoidalarini bilish bilan
cheklanmasdan, uni real hayotiy vaziyatlarda erkin qo‘llay olishlari zarur. Shu nuqtai
nazardan, yangilik matnlaridan foydalanish
—
talabalar kommunikativ kompetensiyasini
rivojlantirishda muhim va samarali vosita sifati
da namoyon bo‘ladi. Ushbu maqolada
ishlab chiqilgan model yangilik matnlarini tanlash, ularga tayyorgarlik ko‘rish, interaktiv
faoliyatlar va refleksiya bosqichlarini o‘z ichiga olgan holda, talabalar til ko‘nikmalarini
kompleks rivojlantirishga yo‘naltiri
lgan. Tajriba-
sinov ishlari shuni ko‘rsatdiki, yangilik
matnlari asosida olib borilgan darslar talabalarni fikrlashga, izchil va to‘g‘ri nutq tuzishga,
o‘z fikrini asoslab bera olishga o‘rgatadi. Ayniqsa, og‘zaki va yozma nutqning faollashuvi,
o‘rganilgan lug‘at boyligining faol qo‘llanishi ijobiy natija sifatida qayd etildi [5].
Tavsiyalar
1.
O‘qituvchilar yangilik matnlarini tanlashda talabalarning yoshi, darajasi va
qiziqishlarini hisobga olishlari kerak.
2.
Dars jarayonida interaktiv
usullar, rol o‘yinlari, debatlar va jamoaviy topshiriqlarga
keng o‘rin berilishi lozim.
3.
Baholash mezonlari aniq ishlab chiqilishi, u orqali har bir talabaga individual
yondashuv ta’minlanishi muhim.
4.
Yangilik manbalari ishonchli va o‘quvchilarga moslashtirilgan bo‘lishi zarur
(masalan: BBC Learning English, VOA Learning English, Breaking News English).
5.
Model oliy ta’limdan tashqari kasb
-
hunar maktablari va umumta’lim
maktablarining yuqori sinflarida ham qo‘llanilishi mumkin.
XULOSA QISMI
Zamonaviy ta’lim tizimida xorijiy tillarni o‘qitishda asosiy e’tibor, nafaqat
grammatik bilimlarni egallash, balki ularni real kommunikativ vaziyatlarda samarali
qo‘llay olishga qaratilgan. Bu esa o‘z navbatida kommunikativ kompetensiyani
shakllantirish va rivojlantirishni taqozo etadi. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki,
yangilik matnlari asosida tuzilgan didaktik model ushbu maqsadga erishishda yuqori
samaradorlikka ega.
Yangilik matnlari - zamonaviy mavzular, madaniy va ijtimoiy kontekstga boy, real til
muhitini aks ettiruvchi vosita sifatida talabalarni tilga nisbatan qiziqishini oshiradi,
ularning tanqidiy fikrlash, tahlil qilish, fikr bildirish va asoslash ko‘n
ikmalarini
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
4 (2025) / ISSN 2181-3701
86
shakllantiradi. Shuningdek, matnlar asosida tuzilgan interaktiv topshiriqlar (rol o‘yinlari,
debatlar, guruhli muhokamalar) orqali tinglab tushunish, o‘qish, og‘zaki va yozma ifoda
ko‘nikmalari uyg‘un holda rivojlanadi.
Ishlab chiqilgan model bosqichma-bosqich yondashuv asosida talabalarni
faollashtirishga, mustaqil fikrlashga undaydi va real kommunikativ vaziyatlarda o‘zini
erkin tutishga tayyorlaydi. Tajriba-sinov natijalari esa ushbu metodikaning
samaradorligini ilmiy jihatdan isbotladi: talab
alar o‘zlashtirish ko‘rsatkichlari va
kommunikativ faolligi sezilarli darajada oshdi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori, PQ
-5117-son, 2021-yil 19-
may: “Xorijiy tillarni o‘qitish tizimini takomillashtirish chora
-
tadbirlari to‘g‘risida”.
2.
Abdujabborova, K. (2025). METHODOLOGY OF ENGLISH LANGUAGE
TEACHING TO JOURNALISM STUDENTS: EXPERIENCE OF FOREIGN COUNTRIES.
Ethiopian International Journal of Multidisciplinary Research, 12(02), 42-46.
3.
Abdujabborova, K. (2025). O ‘ZBEKISTON OLIY TALIM MU
ASSASALARIDA
JURNALISTIKA YO ‘NALISHIDAGI TALABALARIGA INGLIZ TILI O ‘QITISH AMALIYOTI.
Общественные науки в современном мире: теоретические и практические
исследования, 4(4), 97
-99.
4.
Richards, J. C., & Rodgers, T. S. (2014). Approaches and Methods in Language
Teaching (3rd ed.). Cambridge University Press.
5.
Council of Europe. (2020). Common European Framework of Reference for
Languages: Learning, Teaching, Assessment (CEFR Companion Volume).
6.
Larsen-Freeman, D. Techniques and Principles in Language Teaching (2nd
ed.). Oxford University Press. 2008.
7.
Harmer, J. (2015). The Practice of English Language Teaching (5th ed.).
Pearson Education.
8.
Brown, H. D. (2007). Teaching by Principles: An Interactive Approach to
Language Pedagogy (3rd ed.). Pearson Education.
9.
Nunan, D. (2004). Task-Based Language Teaching. Cambridge University
Press.
10.
Toshtemirovna, T. N. (2025). AUDIOVIZUAL JURNALISTIKADA ESTETIKA VA
AXBOROTNING TA'SIRI. Научный информационный бюллетень, 6(2), 31
-35.
11.
Abdujabborova, K. (202
5).O‘ZBEKISTON OLIY TALIM MUASSASA
- LARIDA
JURNALISTIKA YO‘NALISHIDAGI TALABALARIGA INGLIZ TILI O‘QITISH AMALIYOTI.
Общественные науки в современном мире: теоретические и практические
исследования, 4(4), 97
-99.
12.
Камола Абдужабборова. Журналистика йуналиши талабаларига
инглиз тили укитиш методикаси:хорижий давлатлар тажрибаси, O'zbekiston
olimlarining ilmiy-amaliy tadqiqotlari. 2025/1
