ПЕДИАТРИЯ
164
15.
Alsharif, S., Jonstam, K., van Zele, T., Gevaert, P., Holtappels, G., and Bachert, C. Endoscopic sinus
surgery for type-2 CRSwNP: an endotype-based retrospective study. Laryngoscope. 2019;129:1286-1292
16.
Bachert, C., Zhang, N., Hellings, P.W., and Bousquet, J. Endotype-driven care pathways in patients
with chronic rhinosinusitis. J Allergy Clin Immunol. 2018;141:1543-1551.
Алимова Д.Д., АмоновА.Ш., Амонов Ш.Э.
МОРФОЛОГИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА СЛИЗИСТОЙ ОБОЛОЧКИ ПРИ ПОЛИПОЗНЫХ
РИНОСИНУСИТАХ
Ключевые слова:
полипозный риносинусит, хронический риносинусит, слизистая оболочка
Задачей анализа этиопатогенетических механизмов
развития хронического полипозного риносинусита
и возможных причин его формирования является,
определение планирования организационных
и
профилактических
мероприятий
с
целью
предотвращения тяжелых осложнений.
Alimova D.D., Amonov A.Sh., Amonov Sh.E.
MORPHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF THE MUCOUS MEMBRANE IN POLYPOUS
RHINOSINUSITIS
Keywords:
polypous rhinosinusitis, chronic rhinosinusitis, mucous membrane.
of the patient’s development. The task of analyzing the
etiopathogenetic mechanisms of the development of
chronic polypous rhinosinusitis and the possible causes
of its formation is to determine the planning of
organizational and preventive measures in order to
prevent severe complications.
Salomov Q.M., Djabbarova D.R
DISFONIYA XIQILDOQ KASALLIKLARINING BELGISI
Toshkent pediatriya tibbiyot instituti
Tadqiqot maqsadi.
Disfoniyada ovoz boylamlari hosilalarningchastotasini o'rganish.
Materiallar va uslublar.
Tadqiqot Happy Life Medical Center klinikasida 2019-2021 yillarda o'tkazildi. 6 yoshdan 80 yoshgacha bo‘lgan
45 nafar ovozi buzilgan bemor ko‘rikdan o‘tkazildi va davolandi. Ulardan 31 nafari erkaklar, 14 nafari ayollar, jumladan, 11 nafari bolalar
va 34 nafari kattalardir. Kasallikning o'rtacha davomiyligi 3 oy yoki undan ko'p.
Natijalar.
Qabul qilingandan so'ng, barcha bemorlar turli darajadagi ovozning xirillashidan shikoyat qilishdi. Asosiy shikoyat -
gaplashayotganda yoki qo'shiq aytayotganda tomoqdagi xirillash, og'riq va noqulaylik. Maktab o'qituvchilari - 6 (13,3%) bemor o'quv
yilining oxirida yoki payshanba kunlari charchoq, ovozning yomonlashishi haqida shikoyat qildilar. Ovozning buzilishiga olib kelgan
sabablardan 21 nafari (46,6%) bemor ovoz zo'riqishi va o'tkir yallig'lanish kasalliklarini ko'rsatdi.
Hiqildoq kasalliklarini tashxislash va
davolash otorinolaringologlarning eng muhum va
dolzarb vazifalaridan biri bo‘lib qolmoqda. Ko‘pincha
xiqildoq kasalliklari ovozning buzilishi yani disfoniya
bilan namoyon bo‘ladi. Ovoz o‘zgarishlari nafaqat
insonlar o‘rtasidagi munosabatlarga tasir qilibgina
qolmay balki kasbiy faoliyatida xam qiyinchiliklar
tug‘diradi. Bu ayniqsa ovoz o‘qtuvchilar, sanatkorlar
yani qo‘shiqchilar va boshqa faoliyati ovoz bilan
bog’liq shaxslarda qiyinchilik tug’diradi. Disfoniya
rivojlanganda bemorlar birinchi bo‘lib poliklinikaga
otorinolaringologga murojat qiladi, shunaqa vaqtda
vrach to‘g‘ri tashxis qo‘ya olishi va to‘g‘ri davo
muolajalarini qo‘llay olishi kerak. Xiqildoq, disfoniya,
ovoz bo‘g‘ilishi, ovozning buzilishi, ovoz boylami
polipi, ovoz boylami tuguni.
П
ос
вя
щ
ае
тс
я
к
1
00
-л
ет
и
ю
с
о
дн
я
р
ож
де
н
и
я
п
ро
ф
ес
со
р
а
К
ар
и
м
а
С
ул
ей
м
ан
ов
и
ч
а
С
ул
ей
м
ан
ов
а
Методика изучения причин развития хронического
полипозного риносинусита у больных включает в
себя тщательный анализ анамнестических данных,
включающих
в
себя
выяснение
течения
беременности у матери, наличие сопутствующих
заболеваний, механизмы родового процесса и
постнатальные исследования развития больного.
The methodology for studying the causes of the
development of chronic polypous rhinosinusitis in
patients includes a thorough analysis of anamnestic
data, including clarification of the course of pregnancy
in the mother, the presence of concomitant diseases,
mechanisms of the birth process and postnatal studies
Ovoz nafaqat fiziologik yoki akustik, balki
ijtimoiy xususiyatga ega bo'lgan noyob hodisadir. Ovoz
yordamida ma'lumot to'liq uzatilishi mumkin bo'lib,
sog'lom, chiroyli ovozga ega bo'lib, u juda ko'p kasb
egalari - o'qituvchilar, aktyorlar, siyosatchilar va
boshqalar uchun aloqa vositasi va ishlab chiqarish
vositasi sifatida xizmat qiladi.Disfoniya - ovozning
xirillashi, bo'g'ilishi, zaiflik va ovozning tez charchashi
bilan namoyon bo'ladigan ovoz funktsiyasining sifat
jihatdan buzilishini bildiruvchi tushuncha; Bemorlarda
paresteziya va hiqildoq soxasidagi ogriqlar kuzatilishi
mumkin. Xuddi shu shikoyatlar oddiy virusli infeksiya
bilan og'rigan bemorlarda ham kuzatilishi hamda, og'iz
bo'shlig'ining jiddiy patologiyasi bo'lganlar uchun ham
xos bo'lganligi sababli, barcha ovoz buzilishlari uchun
siz otorinolaringolog yoki foniatr bilan bog'lanishingiz
kerak.
Amerika
Otolaringologiya
Akademiyasining 2018 yilgi bosh va bo'yin jarrohligi
bo'yicha ko'rsatmalariga ko'ra, disfoniya hayotning
qaysidir qismida dunyo aholisining uchdan biriga ta'sir
qiladigan keng tarqalgan klinik holatdir. Ko'rsatmalar
disfoniyani shifokor tomonidan tashxis qo'yilgan ovoz
buzilishi sifatida belgilaydi. Ko'pincha ovoz tembri
o'zgargan bemorlarning soni - engil xirillash,
gipernazallikdan
tortib
ovoz
tonining
kuchli
buzilishigacha, tovush kuchi va hatto pichirlashda aniq
buzilishlargacha pasaymaydi.
Disfoniyaga
sababchi
bo'lishi
mumkin
bo'lganlar quyidagilardan iborat: yangi xosilalar,
psixologik travma, stressning haddan tashqari ko'p
bo'lishi, ovoz boylamlarining zo'riqishi, hiqildoq falaj,
nim falajlari va boshqalar.Funktsional disfoniyadan eng
ko'p uchraydiganlari gipotonik (17,7%) va mutatsiyali
(18,1%) disfoniya, organik disfoniyadan - ovoz
boylami tugunlari (29,2%) va hiqildoqning yallig'lanish
kasalliklari
(19,4%).Ko'pgina
xorijiy
tadqiqotchilarning ta'kidlashicha, bolalarda ovoz
boylamlari tugunlari ovoz buzilishining eng keng
tarqalgan
sababidir.
(Y.S.
Vasilenko;
T.I.Garashchenko,
E.Yu.Radtsig,
E.S.Astaxova;Yu.E.Stepanova; Silverman; Shearer;
Leeper; Utsumi).
Bunday holatning sabablari logopediya
adabiyotlarida ushbu muammoning etarli darajada
yoritilmaganligi va bolalarda ovoz boylamlari tugunlari
bo'lgan bolalarda ovoz buzilishlarini erta aniqlash,
oldini olish va tuzatish bo'yicha shifokor va
logopedning o'zaro bog'liq ishining yo'qligi.
Tadqiqot maqsadi -
disfoniyada ovoz
boylamlari hosilalarningchastotasini o'rganish.
Materiallar va uslublar
Tadqiqot Happy Life Medical Center
klinikasida 2019-2021 yillarda o'tkazildi. 6 yoshdan 80
yoshgacha bo‘lgan 45 nafar ovozi buzilgan bemor
ko‘rikdan o‘tkazildi va davolandi. Ulardan 31 nafari
erkaklar, 14 nafari ayollar, jumladan, 11 nafari bolalar
va 34 nafari kattalardir. Kasallikning o'rtacha
davomiyligi 3 oy yoki undan ko'p.
40
Yoshi boyicha
30
20
10
0
Bolalar
Kattalar
165
Bemorlar soni
Erkaklar
Ayollar
■
Bemorlar soni
31
14
П
ос
вя
щ
ае
тс
я
к
1
00
-л
ет
и
ю
с
о
дн
я
р
ож
де
н
и
я
п
ро
ф
ес
со
р
а
К
ар
и
м
а
С
ул
ей
м
ан
ов
и
ч
а
С
ул
ей
м
ан
ов
а
Ayollar
Erkaklar
0
5
10
15
20
25
30
35
ПЕДИАТРИЯ
166
Tadqiqotga quyidagilar kiradi:
1.
Bemorning ahvolini baholash (shikoyatlar, LOR
tekshiruvi, ob'ektiv rasm).
2.
70° optikasi bilan elektrolaringostroboskopiya va
endoskopiya.
3.
Ko'p spiral kompyuter tomografiyasi.
4.
Ezofagogastroduodenoskopiya
5.
Gistologik tekshiruvlar Ipsum klinikasida va
Respublika onkologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi
laboratoriyasida tovush burmalari va hiqildoq
hosilalarini morfologik tekshirish ishlari olib borildi.
Natijalar va muxokama
Qabul qilingandan so'ng, barcha bemorlar
turli darajadagi ovozning xirillashidan shikoyat
qilishdi. Asosiy shikoyat - gaplashayotganda yoki
qo'shiq aytayotganda tomoqdagi xirillash, og'riq va
noqulaylik. Maktab o'qituvchilari - 6 (13,3%) bemor
o'quv yilining oxirida yoki payshanba kunlari charchoq,
ovozning yomonlashishi haqida shikoyat qildilar.
Ovozning buzilishiga olib kelgan sabablardan 21 nafari
(46,6%) bemor ovoz zo'riqishi va o'tkir yallig'lanish
kasalliklarini
ko'rsatdi.Tadqiqot
guruhlarining aksariyati (69% (31 bemor)) ish jaroyoni
ovoz bilan bog'liq bo'lgan bemorlar edi. Bular maktab
va universitet o'qituvchilari, bog'cha o'qituvchilari,
menejerlar, savdo bo'yicha maslahatchilar, ruhoniylar,
shuningdek, talabalar edi. Ko'pgina bemorlarda
kasallikning davomiyligi 1 yildan 10 yilgacha - 29
(64%). LOR a'zolarining eng ko'p uchraydigan
kasalliklari halqum kasalliklari edi: surunkali tonzillit
va surunkali faringit - 18 (40%) kishi. Oshqozon-ichak
traktining yondosh kasalliklari: 17 (37,7%) bemorda
surunkali kataral gastrit, 2 (4,44%) bemorda eroziv
gastrit, o'tkirlashsiz o'n ikki barmoqli ichak yarasi.2
(4,4%) bemor uchun ovoz buzilishining sabablarini
aniqlash qiyin edi. Barcha bemorlar bir necha marta
umumiy yallig'lanishga qarshi, nevrologik terapiya va
mahalliy davolanishni chayish, tomoqni moylash va
yashash joyidagi otorinolaringolog tomonidan burunga
yog' tomchilarini tomizish shaklida olgan.
Endoskopdan foydalangan holda bilvosita
laringoskopiya paytida, 6 (13,3%) bemorda fonatsiya
paytida ovoz boylamlarining to'liq yopilmaganligi, 2
(4,4%) bemorda ovoz boylamlari qirralarining
giperemiyasi
aniqlandi.
Ovoz
boylamlarining
o'zgarishlar quyidagilar bilan ifodalangan: 4 (8,88%)
bemorda shilliq qavatning qalinlashgan, poliplar - 16
(35,5%), 10 (22,2%) bemorda tovush tugunlari va 4
holatda tugunchalar kamroq bo'lgan. 0,2 mm., 4
(8,88%) bemorda ovoz boylamlarining kistasi, 2
(4,44%) bemorda halqumning intubatsiyadan keyingi
stenozi bor edi. Bir holatda chomichsimon tog'ylar orasi
paxidermiyasi aniqlangan. Shunday qilib, 36 (80%)
bemorda ovoz boylamlari o'zg'arishlari aniqlandi.
Gistologik tekshiruvlar Ipsum klinikasida va
Respublika onkologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi
laboratoriyalarida ovoz burmalari va hiqildoq
hosilalarini morfologik tekshirish ishlari olib borildi.
Aniqlangan patologiyaning tuzilishida 6
(13,3%) kishida funktsional ovoz buzilishlari mavjud
bo'lib, 4 (66,6%) bemorda disfoniyaning gipotonik turi
aniqlangan. Organik disfoniya bilan og'rigan
bemorlardan 16 tasida (35,5%) poliplar, 10 tasida
(22,2%) ovoz boylamlarii tugunlari, 4 tasida (8,88%)
ovoz boylamlari kistalari aniqlangan. 2 (4,44%)
bemorda intubatsiyadan keyingi hiqildoq torayishi
mavjud edi. Bemorlarning hiqildoqda aniqlangan
kasalliklari bo'yicha taqsimlanishi 1-diagrammada
ko'rsatilgan.
40,00%
35,00%
30,00%
25,00%
20,00%
15,00%
10,00%
5,00%
0,00%
Aniqlangan kasalliklar bo’yich bemorlarning bo’linishi
8,88%
22,20%
13,30%
4,44%
Ovoz boylamlari Ovoz boylamlari Ovoz boylamlari Funksional Hiqildoqning polipi
kistasi
tugunchasi o’zgarishlar intubatsiyadan
keyingi surunkali
torayishi
Davolash natijalari
П
ос
вя
щ
ае
тс
я
к
1
00
-л
ет
и
ю
с
о
дн
я
р
ож
де
н
и
я
п
ро
ф
ес
со
р
а
К
ар
и
м
а
С
ул
ей
м
ан
ов
и
ч
а
С
ул
ей
м
ан
ов
а
167
Keng qamrovli tekshiruvdan so'ng barcha
bemorlar etiologiyaga sabablariga ko'ra davolandilar,
bular ovozli rejimga rioya qilish, dori-darmonlarni
qabul qilish, fizioterapiya va nafas olish mashqlarini
qo'llashdan iborat. Funktsional disfoniyani davolash
ovoz mushaklari tonusining holatiga bog'liq va
gipotonik disfoniya uchun bo'yin sohasida 0,5%
novokain bilan elektroforez, kurs uchun 4-5 seans.
Dekasan eritmasi bilan inlalatsiya amalga oshirildi, har
biri 10 daqiqadan 5 seans. Shuningdek, 2 hafta davom
etadigan
1
kurs
uchun
fonopedistlar
bilan
shugillanishdi.
Jarrohlik amaliyoti umumiy og'riqsizlantirish
ostida hiqildoqhosilalarini endolaringeal olinishi va
gistologik
tekshiruvga
yuborishni
o'z
ichiga
olib,jarrohlik
amaliyotidan
so'ng
bemorlarga
antibakterial, oshqozon gipersekresiyasiga qarshi va
giposensibilizatsiya uchun dori vositalari qollanildi.
Adabiyotlar
1.
Laryngeal ultrasound teatures in dysphonia diagnosis». «Bulletin of environment, Pharmacology and life
sciences». Salomov Q.M. Amonov SH.E., Nurmukhamedova F.B., Rasulova N.A., Abdullaev H.N.,
Djabbarova D.R. 2023:105-110
2.
Nurmukhamedova F, Z.D. Egamberdieva , S.M. Norova , D.B. Laboratory and instrumental analysis of
indicators in chronic tonsillitis combined with hyperkinetic ticks. 2022;48:645-651.
3.
Василенко Ю.С. Голос. Фониатрические аспекты. 2002:481.
4.
Алмазова Е.С. Логопедическая работа по восстановлению голоса у детей. Айрис пресс. 2005:191.
5.
Гаращенко Т.П. Роль эндоскопии в диагностике заболеваний гортани у детей. Т.И. Гаращенко, Е.С.
Астахова, Е.Ю. Радциг. Российская оторинолар. 2002; 1:25.
6.
Алгоритм клинического обследования при односторонних парезах и параличах гортани неяотого
генеза. Д.М. Мустафаев с соавт. Росс, оториноларингол. 2009;(2)45:84-88.
7.
Ахмедова, Д. И., Б. Т. Халматова, and Д. Т. Ашурова. "Бронхообструктивный синдром у детей
раннего возраста и принципы его лечения." Метод. реком.:-Т (2004): 21.
8.
Akcura, F., D. Ahmedova, and P. Menlikulov. "Health For All: A Key Goal for Uzbekistan in the New
Millennium." Tashkent: United Nations Development Programme (2006).
9.
Хакимов, Г. А., et al. "Симбиоз химиотерапии с агрессивной онкохирургией в улучшении
результатов лечения местно-распространенного рака шейки матки." Опухоли женской репродуктивной
системы 1 (2016): 94-97.
Funktsional disfoniya bilan og'rigan ikkita
bemorda davolanishdan keyin ovoz tiklandi. Jarrohlik
amaiyotidan so'ng bemorlar 2-3 oydan keyin qayta
tekshirildi. Ikki bemorda disfoniya davom etdi,
qolganlari natijalardan qoniqish hosil qildi, ya'ni
ularning ovozi tiklandi.
Xulosalar
1.
Disfoniya - polietiologik patologik holat bolib,uning
rivojlanishining kop uchraydigan sabablaridan biri—
ovoz boylami poliplari, surunkali gipertrofik laringit va
turli xil sababliovoz boylamlarifalajari.
2.
Disfoniyani
davolashda
zamonaviy
endomikroskopik asbob-uskunalar yordamida keng
qamrovli erta tashxis qo'yish va jarrohlik amaliyoti
muhim ahamiyatga ega.
3.
Oshqozon-ichak trakti kasalliklari hiqildoqning
holatiga salbiy ta'sir qiladi va keyinchalik uning
kasalliklariga olib kelishi mumkin.
П
ос
вя
щ
ае
тс
я
к
1
00
-л
ет
и
ю
с
о
дн
я
р
ож
де
н
и
я
п
ро
ф
ес
со
р
а
К
ар
и
м
а
С
ул
ей
м
ан
ов
и
ч
а
С
ул
ей
м
ан
ов
а
