Sentabr, 2025-Yil
115
TEXNOLOGIYA FANIDA AMALIY MASHG‘ULOTLARNI TASHKIL ETISHNING
METODIK XUSUSIYATLARI
Ibodov Alohidin Anvar o'g'li
Buxoro viloyati Gijduvon tumani 7-maktab texnologiya o'qtuvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.17137448
Annotatsiya
.
Mazkur ishda umumta’lim maktablarida texnologiya fanini o‘qitishda amaliy
mashg‘ulotlarni samarali tashkil etishning metodik asoslari yoritilgan. Amaliy mashg‘ulotlarning
o‘quvchilar bilimini mustahkamlashdagi o‘rni, ta’lim jarayonida innovatsion yondashuvlar,
mehnat ko‘nikmalarini shakllantirish mexanizmlari tahlil qilingan. Shuningdek, zamonaviy
pedagogik texnologiyalarni amaliy mashg‘ulotlarga integratsiya qilish yo‘llari ham ochib
berilgan.
Kalit so‘zlar:
texnologiya fani, amaliy mashg‘ulot, metodika, innovatsion yondashuv,
ko‘nikma, metodik xususiyatlar, ta’lim sifati.
Kirish:
Mamlakatimiz ta’lim tizimida zamonaviy islohotlar amalga oshirilayotgani, har bir
fanning mazmuni qayta ko‘rib chiqilayotgani ta’lim samaradorligini oshirishda muhim omil bo‘lib
xizmat qilmoqda. Texnologiya fani ham shular jumlasidan bo‘lib, uning amaliy yo‘nalishga
egaligi sababli dars jarayonini tashkil etishda o‘ziga xos metodik yondashuvlarni talab etadi.
Texnologiya darsi – bu nafaqat nazariy bilimlarni berish, balki o‘quvchilarda amaliy
faoliyatni shakllantirish, kasbiy yo‘nalishga tayyorlash, ijodkorlik va tashabbuskorlikni
rivojlantirish maydonidir. Shu sababli texnologiya fanining o‘quv jarayonidagi o‘rni boshqa
fanlardan tubdan farq qiladi.
Bugungi kunda dunyo tajribasi shuni ko‘rsatmoqdaki, ta’lim jarayonida amaliy
mashg‘ulotlarga ustuvor o‘rin berish o‘quvchilarning nafaqat bilim darajasini, balki mustaqil
fikrlashini, hayotiy vaziyatlarda qaror qabul qilish malakasini kuchaytiradi. Texnologiya fanida
aynan amaliy mashg‘ulotlar o‘quvchilarning darsdagi ishtirokini faollashtirib, ularda kasbiy
qiziqishni uyg‘otadi.
Ta’lim samaradorligiga ta’sir qiluvchi asosiy omillar sifatida: metodik yondashuvlar
xilma-xilligi, fanlararo integratsiya imkoniyatlari, zamonaviy texnologik vositalardan foydalanish,
ijodiy muhit yaratish kabi jihatlar alohida ta’kidlanadi.
Shuningdek, ushbu bobda amaliy mashg‘ulotlarning nazariy asoslari, ularni tashkil etishda
pedagog oldida turgan vazifalar va amaliy metodlarning afzalliklari yoritiladi.
Bugungi globallashuv sharoitida ta’lim tizimi oldida turgan asosiy vazifalardan biri –
o‘quvchilarning nazariy bilimlarini amaliy faoliyat bilan uyg‘unlashtirish, ularni hayotga
tayyorlash va mehnat ko‘nikmalarini shakllantirishdir. Shu maqsadda umumta’lim maktablarida
o‘qitiladigan
Texnologiya fani
alohida o‘rin egallaydi.
Texnologiya fani o‘quvchilarga turli kasb-hunar asoslarini o‘rgatish, ijodiy tafakkurini
rivojlantirish, iqtisodiy savodxonlikni oshirish va kelajak kasbini ongli tanlashga yordam beradi.
Ushbu bobda texnologiya fanini o‘qitishning maqsad va vazifalari, metodlari hamda innovatsion
yondashuvlari yoritiladi.
Texnologiya fanini o‘qitishning maqsad va vazifalari
Sentabr, 2025-Yil
116
Asosiy maqsad:
o‘quvchilarni mehnat faoliyatiga tayyorlash, texnik va ijodiy tafakkurni
rivojlantirish, ularda kasb-hunarga qiziqish uyg‘otish.
Vazifalari:
texnika va texnologiyaga oid bilimlarni berish;
amaliy ko‘nikmalarni shakllantirish;
xavfsizlik qoidalariga rioya qilishni o‘rgatish;
iqtisodiy va ekologik savodxonlikni rivojlantirish;
o‘quvchilarni kelajak kasbini ongli tanlashga yo‘naltirish.
Ta’lim samaradorligiga ta’sir qiluvchi asosiy omillar sifatida:
metodik yondashuvlar xilma-xilligi,
fanlararo integratsiya imkoniyatlari,
zamonaviy texnologik vositalardan foydalanish,
ijodiy muhit yaratish kabi jihatlar alohida ta’kidlanadi.
Shuningdek, ushbu bobda amaliy mashg‘ulotlarning nazariy asoslari, ularni tashkil etishda
pedagog oldida turgan vazifalar va amaliy metodlarning afzalliklari yoritiladi
Asosiy qism:
1. Amaliy mashg‘ulotlarning pedagogik mohiyati Texnologiya fanidagi amaliy
mashg‘ulotlar o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini mustahkamlash, mehnat faoliyatiga
qiziqish uyg‘otish hamda kasb-hunarga yo‘naltirishda asosiy vosita hisoblanadi. O‘quvchilar
amaliyot davomida materiallar bilan ishlash, qurilish, tikuvchilik, elektr jihozlari, pazandachilik,
qishloq xo‘jaligi kabi yo‘nalishlarda ko‘nikma hosil qiladi.
2. Metodik yondashuvlarning xususiyatlari.
Amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etishda quyidagi metodik yondashuvlar samarali
hisoblanadi: Ko‘rsatib berish va tushuntirish: o‘qituvchi avvalo ish jarayonini namoyish qiladi,
keyin o‘quvchilar uni mustaqil bajaradi. Bosqichma-bosqich o‘qitish: murakkab ishlarni kichik
qismlarga bo‘lib o‘rgatish samarali natija beradi. Mustaqil ijodiy faoliyat: o‘quvchilar o‘z
loyihalarini ishlab chiqadi va amalda bajaradi. Muammoli vaziyat yaratish: o‘quvchilarni muayyan
masalani hal qilishga undash orqali ularning fikrlashini rivojlantirish.
3. Amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etish bosqichlari. Amaliy mashg‘ulotlar uch bosqichda
tashkil etiladi: tayyorgarlik bosqichi – o‘quvchilarga maqsad va vazifalar tushuntiriladi; asosiy
bosqich – bevosita amaliy ish bajariladi; yakuniy bosqich – natijalar tahlil qilinadi, xatolar ko‘rib
chiqiladi va umumlashtirish amalga oshiriladi.
4. Innovatsion texnologiyalarning qo‘llanilishi.
Bugungi ta’limda AKT vositalari, 3D modellashtirish, elektron darsliklar, virtual
laboratoriyalar amaliy mashg‘ulotlarning samaradorligini sezilarli darajada oshirmoqda. Masalan,
kompyuter grafikasi yordamida o‘quvchi avval loyihani modellashtiradi, keyin uni amaliyotda
bajaradi.
5. O‘quvchilarning mustaqil faoliyatini tashkil etish
Amaliy mashg‘ulotlarda o‘quvchilar mustaqil fikrlashga, mehnat jarayonida intizomga,
xavfsizlik qoidalariga rioya qilishga o‘rgatiladi. Bu esa ularda nafaqat kasbiy ko‘nikma, balki
shaxsiy mas’uliyatni ham kuchaytiradi.
6. O‘qituvchining roli
Sentabr, 2025-Yil
117
Texnologiya fanida o‘qituvchi nafaqat bilim beruvchi, balki yo‘lboshchi, murabbiy va
maslahat beruvchi sifatida ham namoyon bo‘ladi. U amaliy mashg‘ulotlar davomida nazoratni
ta’minlab, o‘quvchilarga yordam beradi, ularning qiziqishini rag‘batlantiradi.
Xulosa:
Texnologiya fanida amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etish o‘quvchilarning har
tomonlama rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etadi. Dars jarayonini faqat nazariya asosida olib
borish kutilgan natijani bermaydi. Shuning uchun amaliy mashg‘ulotlar texnologiya fanining
ajralmas qismi bo‘lib, o‘quvchining kasbiy kompetensiyasini shakllantiruvchi asosiy maydon
vazifasini bajaradi.
Yakuniy xulosalarda quyidagi fikrlar ilgari suriladi:
1. Amaliy mashg‘ulotlar o‘quvchilarda mustaqil faoliyat yuritish ko‘nikmalarini
shakllantiradi.
2. O‘quvchilar real hayotga yaqin sharoitlarda tajriba orttiradi.
3. Pedagog metodik jihatdan turli usullardan foydalangan taqdirdagina samarali natijaga
erishadi.
4. Innovatsion texnologiyalar bilan uyg‘unlashtirilgan mashg‘ulotlar ta’lim sifatini
oshiradi.
5. Amaliy mashg‘ulotlar o‘quvchilarni kasbiy yo‘nalishga tayyorlaydi, ijodkorlik va
tashabbuskorlikni kuchaytiradi.
6. Ta’lim jarayonida mehnat madaniyati, xavfsizlik qoidalariga rioya qilish va jamoada
ishlash ko‘nikmalari shakllanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Karimov I. “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch”. – Toshkent: Ma’naviyat, 2008.
2.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti qarorlari va farmonlari. – Toshkent, 2020–2024 yillar.
3.
Azizxo‘jayev N. Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat. – Toshkent: Fan va
texnologiya, 2019.
4.
To‘xtaxodjayev A. Ta’lim jarayonida innovatsion yondashuvlar. – Samarqand: Zarafshon,
2021.
5.
Zunnunov A. Texnologiya ta’limi metodikasi. – Toshkent: O‘qituvchi, 2018.
6.
Xolmatov Sh. Amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etish metodlari. – Toshkent: Ilm ziyo, 2020.
7.
Mahmudov O. Pedagogik innovatsiyalar va ta’lim sifati. – Toshkent: Tafakkur, 2022.
8.
Jumayev R. Texnologiya darslarida mehnat ko‘nikmalarini shakllantirish. – Toshkent:
Yangi asr avlodi, 2017.
9.
UNESCO. “Technology Education for the Future”. – Paris, 2021.
10.
OECD. “Innovative Learning Environments”. – Paris, 2020.
